Kết quả test lẩy da với các dị nguyên hô hấp trong nhà ở trẻ mắc bệnh hen

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> KẾT QUẢ TEST LẨY DA VỚI CÁC DỊ NGUYÊN HÔ HẤP TRONG NHÀ<br /> Ở TRẺ MẮC BỆNH HEN<br /> Võ Lê Vi Vi*, Nguyễn Thị Ngọc*, Nguyễn Thị Ngọc Sương*, Phan Thuý Mai*, Trần Anh Tuấn*,<br /> Phan Hữu Nguyệt Diễm*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ test lẩy da dương tính với các dị nguyên hô hấp trong nhà ở trẻ bệnh hen tại bệnh<br /> viện Nhi đồng 1.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang mô tả ở 180 trẻ hen từ 2-15 tuổi đến khám tại phòng khám dị ứng BV<br /> Nhi đồng 1 từ tháng 12/2015 đến tháng 9/2017. Test lẩy da được thực hiện với các dị nguyên hô hấp như mạt<br /> nhà Dermatophagoides farinae (Df), Dermatophagoides pteronyssinus (Dp), Blomia Tropicalis (Bt), dị nguyên<br /> chó, dị nguyên mèo, dị nguyên gián.<br /> Kết quả: Tỷ lệ test lẩy da dương tính với dị nguyên hô hấp 61,6%. Trong đó mạt nhà chiếm tỉ lệ cao nhất Df<br /> 78,1%, Dp 76,6%. Bt 68,4%, mèo 10%, chó 4,5% và gián 6,3%. Số ca phản ứng từ 3 dị nguyên trở lên chiếm<br /> 8,1%. Test lẩy da dương tính ở bệnh nhân có bệnh dị ứng đi kèm lần lượt là dị ứng thức ăn 6,1%, chàm 12,8% và<br /> viêm mũi dị ứng 20,6%. Trẻ bị hen ở nhóm > 5 tuổi có tỷ lệ test lẩy da dương tính với dị nguyên hô hấp trong<br /> nhà cao hơn ở nhóm  5 tuổi. Có mối liên quan giữa kết quả test lẩy da dương tính với nhóm bệnh nhân hen có<br /> kèm viêm mũi dị ứng (P=0,001).<br /> Kết luận: Kết quả test lẩy da với các dị nguyên hô hấp trong nhà chiếm tỉ lệ khá cao ở trẻ mắc bệnh hen, đặc<br /> biệt ở nhóm tuổi > 5 tuổi và có kèm viêm mũi dị ứng. Dị nguyên chính là mạt nhà Df, Dp, Bt.<br /> Từ khoá: test lẩy da, dị nguyên hô hấp trong nhà, hen.<br /> ABSTRACT<br /> RESULTS OF SKIN PRICK TEST WITH INDOOR AEROALLERGENS IN ASTHMATIC CHILDREN<br /> Vo Le Vi Vi, NguyenThi Ngoc, Nguyen Thi Ngoc Suong, Phan Thuy Mai, Tran Anh Tuan,<br /> Phan Huu Nguyet Diem * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 22 - No 4- 2018: 125 – 129<br /> <br /> Objectives: To determine frequency of positive skin prick test (SPT) to indoor aeroallergens in asthmatic<br /> children in Children’s Hospital 1.<br /> Methods: Cross-sectional descriptive study. 180 asthmatic children aged from 2 to 15 years old were<br /> submitted to skin prick test with Dermatophagoides farinae (Df), Dermatophagoides pteronyssinus (Dp), Blomia<br /> Tropicalis (Bt), cat, dog and cockroach.<br /> Results: The overall rate of positive SPT was 61.6% at least one of 6 common aeroallergens. Dust mites were<br /> highest included Df 78,1%, Dp 76.6%, Bt 68.4%, followed by cat 10%, dog 4.5% and cockroach 6.3%. 8.1% SPT<br /> positive patients were allergic to above 3 aeroallergens. Other combined allergic diseases had positive SPT as food<br /> allergy 6.1%, eczema 12.8% and allergic rhinitis 20.6%. The majority of the SPT positive patients were more<br /> than 5 years old. There was a highly significant correlation between SPT results and asthmatic patients who were<br /> associated with allergic rhinitis.<br /> Conclusions: Results of SPT with indoor aeroallergens in asthmatic children was quite high, especially at<br /> group more than 5 years old or allergic rhinitis was co-exist. Dust mite are mainly allergens included Df, Dp, Bt.<br /> <br /> * Bệnh viện Nhi đồng 1.<br /> Tác giả liên lạc: TS.BS Trần Anh Tuấn, ĐT: 0903996869, Email: drtat@hotmail.com<br /> Chuyên Đề Nhi Khoa 125<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 3 * 2018<br /> <br /> Key words: skin prick test (SPT), indoor aeroallergens, asthma.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ bệnh viện Nhi đồng 1 thời gian từ tháng 12/2015<br /> đến tháng 9/2017.<br /> Hen là một bệnh lý mãn tính đường hô hấp<br /> thường gặp ở trẻ em, tỉ lệ HPQ tăng dần lên cho Tiêu chuẩn loại trừ<br /> dù cơ chế bệnh sinh đã được hiểu rõ hơn và biện Đang trong đợt hen cấp hay các bệnh cấp tính.<br /> pháp điều trị cũng hoàn thiện hơn. Trong 25 Có bệnh nền suy giảm miễn dịch, suy tim,<br /> năm qua, vai trò của tiếp xúc dị nguyên trong suy gan, suy thận.<br /> hình thành, phát triển các bệnh dị ứng và hen đã Đã dùng các thuốc antihistamin, corticoid<br /> dần được hiểu rõ hơn, cho thấy rằng mối quan trong vòng 7 ngày.<br /> hệ giữa tiếp xúc dị nguyên, mẫn cảm và hen Da vẽ nổi.<br /> phức tạp hơn nhiều(7). Các nhà nghiên cứu dịch Bố mẹ không đồng ý làm test.<br /> tễ nhấn mạnh rằng việc tiếp xúc sớm các dị Phương pháp<br /> nguyên nội sinh làm tăng nguy cơ mẫn cảm phế<br /> Mô tả cắt ngang, chọn mẫu thuận tiện<br /> quản(8). Trong đó dị nguyên hô hấp như phấn<br /> Thu thập thông tin<br /> hoa, dịch tiết hoặc da của vật nuôi trong nhà,<br /> mạt nhà, nấm mốc là yếu tố nguy cơ quan trọng Các bệnh nhi đến khám được làm hồ sơ<br /> nhất ở cả trẻ em và người lớn, làm tăng độ nặng bệnh án theo mẫu soạn sẵn của đơn vị dị ứng<br /> của hen, khởi phát cơn hen và tiên lượng hen gồm: hành chính, bệnh sử, tiền căn gia đình và<br /> kéo dài về sau(7,8). Do đó xác định tác nhân dị ứng bản thân, chẩn đoán xác định hen, phân bậc,<br /> là một phần rất cần thiết trong chẩn đoán, điều điều trị dự phòng, mức độ kiểm soát hen, kết<br /> trị và phòng ngừa hen ở trẻ em, cũng đã được đề quả test lẩy da.<br /> cập trong hướng dẫn của Bộ Y tế năm 2016(2). Điều dưỡng của đơn vị dị ứng (đã được đào<br /> Tính mẫn cảm với dị nguyên có thể được xác tạo chuyên môn) sẽ thực hiện test lẩy da với các<br /> định bằng test lẩy da và định lượng IgE đặc hiệu. dị nguyên của hãng Stallergenes gồm: mạt nhà<br /> Trong đó test lẩy da là phương pháp đơn giản, Dermatophagoides pteronyssinus (Dp),<br /> an toàn và độ nhạy cao đến 80% được ứng dụng Dermatophagoides farinae (Df), Blomia<br /> cao trong chẩn đoán tác nhân dị ứng. tropicallis (Bt), dị nguyên chó, mèo, gián, chứng<br /> Tại Việt Nam, các nghiên cứu về các dị dương Histamin 10mg/ml và chứng âm 50%<br /> nguyên hô hấp ở bệnh nhân hen đặc biệt ở trẻ Glycerol-salin. Đọc kết quả sau 20 phút.<br /> em còn khá hạn chế. Do đó chúng tôi tiến hành Phân tích kết quả test lẩy da dựa vào: sẩn<br /> thực hiện nghiên cứu này nhằm xác định tỷ lệ dị phù, hồng ban và ngứa. Test được gọi là dương<br /> ứng các dị nguyên hô hấp trong nhà bằng test khi sẩn phù  3mm so với chứng âm và  50% so<br /> lẩy da tại bệnh viện Nhi đồng 1.<br /> với chứng dương(4).<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU Xử lý và phân tích số liệu<br /> Đối tượng Bằng phần mềm spss 20.0, xác định tỷ lệ, tính<br /> Tất cả bệnh nhân từ 2 đến 15 tuổi được chẩn số trung bình và độ lệch chuẩn, kiểm định 2.<br /> đoán xác định hen theo tiêu chuẩn GINA 2014 Đánh giá mối liên quan giữa 2 biến số bằng phân<br /> và hướng dẫn của Bộ Y tế năm 2016, đang theo tích đơn biến, khoảng tin cậy 95%, có ý nghĩa<br /> dõi tại phòng khám ngoại trú của Đơn vị dị ứng thống kê khi p5 tuổi (N=100) 71 64,5% 29 41,5% 1,391 - 4,763<br /> Tổng 110 61,1% 70 38,9%<br /> Bảng 5. Mối liên quan giữa test lẩy da với tiền sử dị ứng bản thân<br /> Test lẩy da Dương tính Âm tính P OR<br /> Tiền căn dị ứng N % N % 95%CI<br /> Có (N=62) 43 69,3% 19 30,7% 0,102 1,723<br /> Không (N=118) 67 56,8% 51 43,2% 0,898 - 3,304<br /> Tổng 110 61,1% 70 38,9%<br /> Bảng 6. Mối liên quan giữa test lẩy da với viêm mũi dị ứng<br /> Test lẩy da Dương tính Âm tính P OR<br /> Viêm mũi dị ứng N % N % 95%CI<br /> Có (N=37) 32 86,4% 5 13,6% 0,001 5,333<br /> Không (N=118) 78 66,1% 65 33,9% 1,965 - 14,473<br /> Tổng 110 61,1% 70 38,9%<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nhi Khoa 127<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 3 * 2018<br /> <br /> <br /> Bảng 7. Mối liên quan giữa test lẩy da với mức độ kiểm soát hen<br /> Test lẩy da Dương tính Âm tính P OR<br /> Mức độ kiểm soát hen N % N % 95%CI<br /> Tốt (N=23) 15 65,2% 8 34,7% 0,292 1,067<br /> Một phần(N=82) 45 54,8% 37 45,2% 0,399 - 2,851<br /> Không kiểm soát (N=75) 50 66,6% 25 33,7%<br /> Tổng 110 61,1% 70 38,9%<br /> <br /> BÀN LUẬN tôi so với các nghiên cứu trước đây. Điều này<br /> cho thấy nếu việc phát hiện dị ứng với dị<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỉ lệ test lẩy nguyên này ngoài Dp, Df giúp chúng ta tránh<br /> da dương tính với ít nhất 1 dị nguyên là 61,1,%. thiếu sót trong giáo dục và phổ biến cho bố mẹ<br /> Kết quả này tương tự với các tác giả Trịnh Hồng lưu ý phòng ngừa và làm sạch môi trường sống<br /> Nhiên 64,8%(10), Đào Thị Hồng Diên 60,7%(5),<br /> không chỉ ở thảm, ga, gối, nệm, giường… mà<br /> Bener A và cộng sự 74,6%(1), Dibek và cộng sự còn trong nhà kho hoặc những nơi rơi vãi thức<br /> 60,3%(3) đều thực hiện trên các bệnh nhi hen. Test ăn thừa.<br /> lẩy da là một phương pháp đơn giản, an toàn, độ<br /> nhạy cao trong chẩn đoán dị ứng được sử dụng Ngoài ra chúng tôi ghi nhận tỉ lệ dương tính<br /> khá rộng rãi, thực hiện với một hay nhiều dị với dị nguyên mèo, gián và chó thấp hơn với lần<br /> nguyên cùng lúc. Chúng tôi lựa chọn 6 dị lượt là 10%, 6,3% và 4,5%, phù hợp với các tác<br /> nguyên thường gặp nhất ở khí hậu nóng ẩm đặc giả trên.<br /> trưng 2 mùa tại miền nam và liên quan đến lối Nghiên cứu về mối liên quan giữa test lẩy da<br /> sống như mạt Dermatophagoides pteronyssinus, với nơi sống của bệnh nhi, chúng tôi nhận thấy<br /> Dermatophagoides farinae, Blomia tropicallis, dị không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa<br /> nguyên chó, mèo, gián. Trong đó kết quả cho nông thôn và thành thị, tương tự như tác giả<br /> thấy tỉ lệ dương tính cao nhất là mạt nhà Df<br /> Trịnh Hồng Nhiên, Susan A(9,10).<br /> 78,1%, Dp 76,6%. So sánh với các tác giả chúng<br /> tôi ghi nhận kết quả tương tự như Trịnh Hồng Về độ tuổi, chúng tôi chia thành hai nhóm <br /> Nhiên test lẩy da dương tính với mạt nhà 5 tuổi và > 5 tuổi. Tuổi thấp nhất là 2 và cao nhất<br /> 50,48%, Đào Thị Hồng Diên 67%(5,10). Tác giả là 13, nhóm tuổi > 5 chiếm tỉ lệ cao hơn với 55,5%<br /> Dibek cũng ghi nhận 63,3% số ca dương tính với và test lẩy da dương tính ở nhóm này cao hơn<br /> mạt nhà(3). Điều này cũng phù hợp theo y văn, với 64,5%. Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê<br /> mạt nhà là dị nguyên trong nhà quan trọng (p 5 tuổi tỉ lệ dương<br /> ứng khác ở cả trẻ em và người lớn. Trên thế giới tính cao hơn 69,4% so với nhóm còn lại 49,2%(5).<br /> có 4 loài mạt nhà phổ biến nhất gồm Dp, Df, Bt Điều này phù hợp với phân loại kiểu hình hen ở<br /> và Euroglyphus maynei (Em). Hơn 3 thập kỷ trẻ em được chia thành 3 nhóm chính: khò khè<br /> qua, nhiều dị nguyên quan trọng từ các loài này<br /> khởi phát do siêu vi, khò khè khởi phát do vận<br /> đã được phát hiện và phân tích ở mức độ phân<br /> động và khò khè khởi phát do nhiều yếu tố trong<br /> tử. Các chức năng sinh học của một số dị nguyên<br /> đó có yếu tố dị nguyên. Khò khè liên quan với<br /> mạt nhà đã được sáng tỏ. Tuy nhiên dị nguyên<br /> của mạt Bt hiện tại vẫn ít nghiên cứu nhất. Mạt IgE, cơ địa dị ứng khởi phát từ sớm và kéo dài<br /> Bt là loài mạt kho rất phổ biến ở vùng nhiệt đới sau 5 tuổi. Ngoài ra dị ứng với dị nguyên hô hấp<br /> và cận nhiệt đới(6). Nghiên cứu của chúng tôi ghi là một yếu tố tiên lượng quan trọng hen dai<br /> nhận đến 69,1% số ca dương tính với Bt, một tỉ lệ dẳng ở trẻ em và đưa ra quyết định điều trị với<br /> khá cao. Đây cũng là điểm khác biệt của chúng corticoid đường hít dự phòng cho bệnh nhân(2,7,8).<br /> <br /> <br /> <br /> 128 Chuyên Đề Nhi Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mặc dù hen và cơ địa dị ứng cho thấy có mối cũng chiếm tỷ lệ khá cao 69,1%. Các dị nguyên<br /> liên quan với nhau nhưng khi tìm hiểu về kết mèo, gián, chó tỷ lệ thấp hơn lần lượt là 10%,<br /> quả test lẩy da và tiền sử bệnh dị ứng bản thân 6,3% và 4,5%. Trẻ bị hen ở nhóm > 5 tuổi có tỷ lệ<br /> đã và đang mắc, chúng tôi ghi nhận không có sự test lẩy da dương tính với dị nguyên hô hấp<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên, khi xét trong nhà cao hơn ở nhóm  5 tuổi. Có mối liên<br /> quan giữa kết quả test lẩy da dương tính với<br /> riêng về viêm mũi dị ứng, có 86,4% bệnh nhân<br /> nhóm bệnh nhân hen có kèm viêm mũi dị ứng.<br /> hen kèm viêm mũi dị ứng có test lẩy da dương<br /> tính. Các bệnh dị ứng khác: chàm, viêm kết mạc TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Bener A (2002), An analysis of skin prick test reactions in<br /> dị ứng, dị ứng thức ăn không có sự khác biệt.<br /> asthmatics in a hot climate and desert environment, Allerg<br /> Tác giả Trịnh Hồng Nhiên cũng ghi nhận những Immunol (Paris), 34(8):281-6<br /> 2. Bộ Y tế (2016), Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị hen trẻ em<br /> bệnh nhânh hen có kèm viêm mũi dị ứng có sự<br /> dưới 5 tuổi<br /> khác biệt về số dị nguyên dị ứng so với nhóm 3. Dibek M E, Reha C (2007), Skin prick test results of child patients<br /> hen đơn thuần(10). Viêm mũi dị ứng cũng là yếu diagnosed with bronchial asthma, Asian Pac J Allergy Immunol,<br /> 17(3):179-88.<br /> tố quan trọng góp phần chẩn đoán và hướng 4. Dolen WK (2001), MD. Immunology and Allergy Clinics of North<br /> America, 21(2).<br /> điều trị dự phòng. 5. Đào Thị Hồng Diên (2013), Nghiên cứu kết quả test lẩy da với<br /> Về kiểm soát hen, có 65% bệnh nhân được các dị nguyên hô hấp trong nhà của bệnh nhi hen phế quản, Tạp<br /> chí Y học thực hành, 860(3):52-55<br /> điều trị dùng thuốc với Montekukast và hoặc 6. Evelyn Milián (2004), Allergy to House Dust Mites and Asthma,<br /> corticoid đường hít. Mức độ kiểm soát hen tốt PRHSJ 23(1):47-57<br /> 12,8%, kiểm soát một phần 45,6% và không kiểm 7. N. Adkinson Jr (2008), Middleton’s Allergy: Principles and<br /> Practice 7th Edition, Elsevier, 1406-1416<br /> soát 41,7%. Không có mối liên quan giữa kết quả 8. Sporik R, Holgate ST, Platts-Mills TA, Cogswell JJ (1990)<br /> test lẩy da và mức độ kiểm soát hen, tương tự Exposure to house-dust mite allergen (Der p 1) and the<br /> development of asthma in child- hood: a prospective study, N<br /> với các tác giả khác. Kiểm soát hen là một mục<br /> Engl J Med, 323:502-7.<br /> tiêu rất quan trọng trong điều trị duy trì hen, bao 9. Suzan A AlKhater(2017), Sensitization to common aeroallergens<br /> gồm rất nhiều bước. Vì vậy làm thế nào để kiểm in asthmatic children in the Eastern region of Saudi Arabia,<br /> Saudi Journal of Medicin and Medical Sciences, 5(2):136-141<br /> soát hen tốt ngoài việc đánh giá và lựa chọn 10. Trịnh Hồng Nhiên (2006), Phản ứng với một số dị nguyên qua<br /> thuốc, dụng cụ hít, tái khám còn cần đến vai trò test lẩy da trên trẻ bị hen phế quản tại bệnh viện Nhi đồng 1,<br /> của giáo dục và các biện pháp phòng ngừa là Luận văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú, Đại học Y Dược TP.HCM.<br /> <br /> điều thật sự cần thiết(3).<br /> Ngày nhận bài báo: 14/06/2017<br /> KẾT LUẬN<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 14/07/2018<br /> Tỷ lệ test lẩy da dương tính với ít nhất 1 dị Ngày bài báo được đăng: 30/08/2018<br /> nguyên hô hấp trong nhà là 61,1%. Tỉ lệ dương<br /> tính cao nhất là mạt nhà Df 78,1%, Dp 76,6%, Bt<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nhi Khoa 129<br />