Khả năng nhân giống và sinh trưởng của loài xạ đen (Celastrus hindsii Benth.) trong giai đoạn vườn ươm

KHOA HỌC NÔNG - LÂM NGHIỆP<br /> <br /> <br /> <br /> KHẢ NĂNG NHÂN GIỐNG VÀ SINH TRƯỞNG<br /> CỦA LOÀI XẠ ĐEN (Celastrus hindsii Benth.)<br /> TRONG GIAI ĐOẠN VƯỜN ƯƠM<br /> TS. Phạm Thanh Loan, TS. Nguyễn Đắc Triển,<br /> ThS. Nguyễn Thị Xuân Viên<br /> Khoa Nông - Lâm - Ngư, Trường Đại học Hùng Vương<br /> <br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Loài Xạ đen (Celastrus hindsii Benth.) là cây thuốc nam, có tác dụng tiêu viêm, giải độc. Tuy nhiên, loài<br /> cây này đang bị cạn kiệt dần trong tự nhiên trước sự khai thác của người dân. Kết quả nhân giống và theo<br /> dõi sinh trưởng của loài Xạ đen cho thấy: xử lý hom Xạ đen với chất kích thích IAA (500ppm) cho tỷ lệ ra<br /> rễ cao (74,0%), số rễ trung bình đạt 7,8 rễ/hom, số lượng chồi đạt 2,4 chồi/hom; xử lý hạt Xạ đen bằng nước<br /> ấm (40-450C) trong 12 tiếng, cho tỷ lệ nảy mầm cao (57,0%); cây con trong vườn ươm sinh trưởng và phát<br /> triển tốt.<br /> Từ khóa: cây Xạ đen, nhân giống, tỷ lệ ra rễ, tỷ lệ nảy mầm, sinh trưởng<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Mở đầu 2.2. Nội dung nghiên cứu<br /> Loài Xạ đen (Celastrus hindsii Benth.) thuộc - Đánh giá khả năng ra rễ, nảy chồi trong giâm<br /> chi Dây gối (Celastrus), họ Dây gối (Celastraceae), hom Xạ đen<br /> là cây bụi trườn, có tác dụng hữu hiệu trong việc - Đánh giá khả năng nảy mầm của hạt loài Xạ đen<br /> điều trị mụn nhọt, tiêu viêm, giải độc, thông - Đánh giá tình hình sinh trưởng, sâu bệnh hại<br /> kinh, sử dụng trong trị bệnh ung thư gan [1]. loài Xạ đen giai đoạn vườn ươm<br /> Dịch chiết từ loài Xạ đen có hoạt tính gây độc tế<br /> 2.3. Phương pháp nghiên cứu<br /> bào, kháng lại các dòng tế bào HEPA-2B (ung thư<br /> gan), COLO-25 (ung thư ruột kết), KH (ung thư 2.3.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm<br /> mũi hầu) và kháng virus HIV [3]. Tuy nhiên, loài * Nhân giống bằng giâm hom <br /> cây này đang bị cạn kiệt dần trong tự nhiên trước - Giá thể được làm sạch và xử lý bằng dung dịch<br /> sự khai thác ồ ạt của người dân. Do vậy, công tác boocđo 0,5%.<br /> nhân giống, gây trồng để bảo tồn nguồn gen và - Số lượng hom theo dõi 100 hom/công thức:<br /> cung cấp nguồn dược liệu từ cây Xạ đen là vấn đề + CT1 (đối chứng): hom được ngâm qua nước<br /> có tính thời sự và thực tiễn. vôi trong<br /> + CT2: xử lý hom bằng IAA ở nồng độ 500ppm<br /> 2. Đối tượng, nội dung, phương pháp nghiên cứu<br /> [2]<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu + CT3: xử lý hom bằng thuốc kích thích Super<br /> - Hom cây Xạ đen, dài 15-20cm, có 3-4 mắt chồi/ root<br /> hom - Chế độ chăm sóc:<br /> - Hạt giống cây Xạ đen + Tưới nước: 4 lần/ngày vào lúc: 7h, 10h, 14h,<br /> - Chất kích thích ra rễ: IAA nồng độ 500ppm, 17h hàng ngày, tưới phun sương.<br /> Super root + Che sáng: 50%, bằng lưới nilon đen<br /> Tạp chí Khoa học Công nghệ • Số 1 (1) - 2015 105<br />  KHOA HỌC NÔNG - LÂM NGHIỆP<br /> <br /> - Đợt 1: Tiến hành ngày 12/8/2013, giá thể là + CT7: Ngâm hạt trong nước ấm (40-450C)<br /> đất đồi nhỏ mịn trong 12 giờ<br /> - Đợt 2: Tiến hành ngày 16/12/2013, giá thể là - Chế độ chăm sóc:<br /> đất phù sa + Tưới nước: 1 lần/ngày, vào lúc 7h sáng, tưới<br /> * Nhân giống từ hạt phun sương<br /> - Tiến hành theo dõi 100 hạt/công thức: + Che sáng 50% trong thời gian 1 tháng đầu tiên<br /> + CT4 (đối chứng): Hạt được ngâm trong nước - Đợt 1: Tiến hành ngày 12/8/2013, hạt giống<br /> sạch ở nhiệt độ phòng trong 4 giờ được xử lý, sau đó đem ủ trong cát thô sạch, đến khi<br /> + CT5: ngâm hạt trong nước ấm (40-450C) nứt nanh thì đem gieo trên luống đất.<br /> trong 4 giờ - Đợt 2: Tiến hành ngày 16/12/2013, hạt giống<br /> + CT6: ngâm hạt trong nước ấm (40-450C) được xử lý, sau đó gieo ngay trên luống đất.<br /> trong 8 giờ<br /> <br /> 2.3.2. Các chỉ tiêu theo dõi<br /> * Chỉ tiêu theo dõi giâm hom:<br /> Tiến hành theo dõi 100 hom/công thức, xác định các chỉ tiêu sau 2 tháng giâm hom:<br /> Tổng số hom ra rễ<br /> Tỉ lệ hom ra rễ (%) = x 100<br /> Tổng số hom thí nghiệm<br /> <br /> Tổng số chồi<br /> Số chồi/hom (chồi) =<br /> Tổng số hom theo dõi<br /> <br /> <br /> Tổng số rễ<br /> Số rễ/hom (rễ) =<br /> Tổng số hom theo dõi<br /> <br /> Tổng chiều dài các rễ dài nhất<br /> Chiều dài TB rễ dài nhất/hom (cm) =<br /> Tổng số rễ dài nhất theo dõi của hom<br /> * Các chỉ tiêu theo dõi nhân giống từ hạt:<br /> Tiến hành theo dõi 100 hạt/công thức, xác định chỉ tiêu tỷ lệ nảy mầm sau 2 tháng gieo hạt:<br /> Số hạt nảy mầm<br /> Tỷ lệ nảy mầm (%) = x 100<br /> Số hạt theo dõi<br /> <br /> * Chỉ tiêu sinh trưởng cây con Xạ đen trong vườn ươm<br /> Mỗi loại theo dõi 100 cây (cây từ hom, hạt): Chiều cao vút ngọn cây (cm), số lá, số chồi.<br /> <br /> 2.3.3. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu sau khi thu thập được sẽ tiến hành xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0 và Excel.<br /> <br /> 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> 3.1. Tỷ lệ ra rễ, ra chồi, số lượng rễ của hom Xạ đen<br /> Tỷ lệ ra rễ, số lượng rễ của hom là chỉ tiêu rất quan trọng để đánh giá kết quả của quá trình nhân<br /> giống bằng giâm hom. Để hom nhân giống có thể phát triển thành cây được, trước tiên phải đảm<br /> bảo hom đó là sống, đồng thời phải ra rễ.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 106 Tạp chí Khoa học Công nghệ • Số 1 (1) - 2015<br />  KHOA HỌC NÔNG - LÂM NGHIỆP<br /> <br /> Bảng 1. Tỷ lệ ra rễ, ra chồi của hom Xạ đen<br /> <br /> Tỷ lệ ra rễ Số rễ/hom Chiều dài TB rễ dài nhất Số chồi/hom<br /> Công thức<br /> (%) (rễ) (cm) (chồi)<br /> <br /> Đợt 1: ngày 12/8/2013<br /> <br /> CT1 (Đ/C) 17,0 2,5 2,4 0,9<br /> <br /> CT2 72,0 9,0 10,1 2,5<br /> <br /> CT3 51,0 5,4 7,1 2,0<br /> <br /> Đợt 2: ngày 16/12/2013<br /> <br /> CT1 (Đ/C) 18,0 2,1 2,8 1,5<br /> <br /> CT2 74,0 7,8 9,7 2,4<br /> <br /> CT3 45,0 4,6 6,5 1,7<br /> <br /> <br /> Dữ liệu bảng 1 cho thấy: Cả 2 đợt giâm hom Xử lý hom bằng IAA ở nồng độ 500ppm (CT2)<br /> đều cho kết quả tốt. Khi sử dụng IAA (500ppm), cho kết quả cao nhất. Kết quả này tương đương<br /> tỷ lệ ra rễ đạt 72,0-74,0%. Số rễ trung bình đạt với thử nghiệm giâm hom Xạ đen (tỷ lệ ra rễ<br /> 7,8-9,0 rễ/hom. Chiều dài trung bình của rễ dài đạt 71,11%) của tác giả Phạm Thanh Loan năm<br /> nhất đạt 9,7-10,1 cm. Số lượng chồi đạt 2,4- 2012 [2].<br /> 2,5 chồi/hom. Các chỉ tiêu này ở công thức đối<br /> chứng đều thấp hơn. Kết quả phân tích phương 3.2. Tỷ lệ nảy mầm của hạt giống loài Xạ đen<br /> sai cho thấy: Phương pháp xử lý hom ở các công Tỷ lệ nảy mầm của hạt sẽ quyết định sự thành<br /> thức CT1, CT2, CT3 ảnh hưởng rõ rệt tới tỷ công của quá trình nhân giống từ hạt. Sau khi tiến<br /> lệ ra rễ (sig. = 0,00