Khả năng tiêu hóa các nguyên liệu động vật ở biển và thực vật trên cạn ở tôm hùm bông panulirus ornatus

Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 1/2013<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> KHẢ NĂNG TIÊU HÓA CÁC NGUYÊN LIỆU ĐỘNG VẬT Ở BIỂN VÀ<br /> THỰC VẬT TRÊN CẠN Ở TÔM HÙM BÔNG PANULIRUS ORNATUS<br /> APPARENT DIGESTIBILITY OF SELECTED MARINE AND TERRESTRIAL PLANT<br /> FEED INGREDIENTS FOR SPINY LOBSTER PANULIRUS ORNATUS<br /> Lê Anh Tuấn1<br /> Ngày nhận bài: 05/11/2012; Ngày phản biện thông qua: 18/01/2013; Ngày duyệt đăng: 15/3/2013<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu này thông báo khả năng tiêu hóa chất khô (DM), protein thô (CP), lipid tổng số (TL) và năng lượng thô<br /> (GE) đối với ba nguyên liệu động vật biển và hai nguyên liệu thực vật trên cạn ở tôm hùm bông (Panulirus ornatus) sắp<br /> trưởng thành, cỡ 200 - 300g. Khả năng tiêu hóa được xác định bằng thủ tục thay thế với oxit crom làm chất đánh dấu. Các<br /> nguyên liệu kiểm tra được đưa vào ở mức thay thế 300 g kg−1. Trong thí nghiệm này, các tổ hợp thức ăn (n=6, gồm thức<br /> ăn tham khảo và 5 thức ăn có thay thế) được cung cấp cho tôm hùm thí nghiệm có gắn túi bong bóng để thu phân. Việc gắn<br /> túi thu phân này giúp tránh thất thoát phân do tiếp xúc với nước biển. Các độ tiêu hóa về DM, CP, TL và E lần lượt được<br /> xác định như sau: 68, 83, 50 và 74% đối với bã đậu nành Ấn Độ; 30, 74, 50 và 46% đối với gluten bột mì; 70, 83, 62 và<br /> 65% đối với bột cá Kiên Giang; 79, 89, 63 và 86% đối với bột cá Pê-ru; 38, 82, 62 và 34% đối với bột ruốc khô Nha Trang.<br /> Từ khóa: tôm hùm bông, khả năng tiêu hóa, oxit crom, thức ăn, dinh dưỡng<br /> <br /> ABSTRACT<br /> This study reports the dry matter (DM), crude protein (CP), total lipid (TL) and gross enenergy (GE) apparent<br /> digestibilities of three marine animal and two terrestrial plant feed ingredients using sub-adult tropical spiny lobster<br /> (Panulirus ornatus) of 200–300 g. Apparent digestibility was determined using standard substitution procedures and<br /> employing chromic oxide as the digestibility marker. Test ingredients were used at a substitution rate of 300 g kg - 1 for all<br /> ingredients. In the digestibility experiment (n=6, the reference and five substituted) diets were fed to lobsters fitted with a<br /> balloon fecal collection device. This enabled the collection of voided feces without contact with seawater and subsequent<br /> leaching losses. The derived DM, CP, TL and E apparent digestibilities respectively were: 68, 83, 50 and 74% for Indian<br /> solvent-extracted soybean meal; 30, 74, 50 and 46% for wheat gluten; 70, 83, 62 and 65% for Kien Giang fish meal; 79,<br /> 89, 63 and 86% for Peruvian fish meal; 38, 82, 62 and 34% for Nha Trang Acetes meal.<br /> Keywords: spiny lobster, digestibility, chromic oxide, diet, nutrition<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nuôi thương phẩm tôm hùm ngày càng trở<br /> thành một nghề quan trọng ở khu vực châu Á - Thái<br /> Bình Dương và vùng biển Ca-ri-bê (Jeffs and Davis,<br /> 2003; Tuan and Mao, 2004; Perera et al., 2005). Ở<br /> nước ta, sản lượng tôm hùm thương phẩm đạt gần<br /> 2.000 tấn/năm với giá trị gần 100 triệu Đô-la Mỹ vào<br /> niên vụ 2005-2006 (Tuan L.A., 2011). Tuy nhiên,<br /> những năm gần đây nghề nuôi này bộc lộ nhiều dấu<br /> <br /> 1<br /> <br /> hiệu của sự phát triển thiếu bền vững như việc cho<br /> ăn bằng thức ăn tươi đã gây áp lực lên nguồn lợi<br /> thủy sản ven bờ, hệ số thức ăn kém (FCR = 20-30)<br /> với các tác động xấu lên môi trường (N.B.T. An và<br /> L.A. Tuấn, 2012). Việc phát triển thức ăn viên hoàn<br /> chỉnh đã và đang được xem là một trong những<br /> ưu tiên hàng đầu nhằm phát triển bền vững nghề<br /> nuôi này (Jeffs and Hooker, 2000; Jeffs and Davis,<br /> 2003; Tuan L.A and Mao N.D., 2004). Ở các hình<br /> <br /> TS. Lê Anh Tuấn: Khoa Nuôi trồng Thủy sản - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 78 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 1/2013<br /> ăn của động vật. Ngoài ra, thời gian tiếp xúc giữa<br /> phân với môi trường nước phải được giảm thiểu<br /> để tránh thất thoát các thành phần sinh hóa. Điều<br /> này cho thấy có những khó khăn nhất định trong<br /> việc thu phân với động vật thủy sản. Hiện nay, có<br /> nhiều phương pháp thu phân khác nhau như: lắng,<br /> lọc, hút hậu môn, vuốt, và giải phẫu đường ruột, đã<br /> từng được áp dụng nhằm khắc phục vấn đề này<br /> (Storebakken et al., 1998; Vandenberg and De La<br /> Noue, 2001; Hemre et al., 2003; Smith and Tabrett,<br /> 2004). Với hầu hết bọn giáp xác, phân thường nằm<br /> trong màng và dưới dạng các sợi phân riêng biệt<br /> (Dall and Moriarty, 1983). Đặc điểm này đã giúp xác<br /> định khả năng tiêu hóa bằng cách áp dụng phương<br /> pháp lắng trong việc thu phân tôm he (Smith and<br /> Tabrett, 2004). Phương pháp này cũng được sử<br /> dụng để xác định khả năng tiêu hóa thức ăn ở tôm<br /> hùm gai ôn đới, Jasus edwardsii (Ward et al., 2003).<br /> Tuy nhiên, với tôm hùm bông, việc thu phân bằng<br /> phương pháp lắng đã không thành công do màng<br /> bao dễ rách khiến cho phân dễ bị thất thoát vào môi<br /> trường nước. Nhằm khắc phục vấn đề này, phương<br /> pháp gắn bong bóng quanh lỗ hậu môn của tôm<br /> hùm bông đã được xây dựng, qua đó phân có thể<br /> được thu mà không có tiếp xúc với môi trường nước<br /> xung quanh (Irvin and Tabrett, 2005). Bài báo này<br /> thông báo khả năng tiêu hóa chất khô (DM), protein<br /> thô (CP), lipid tổng số (TL) và năng lượng thô (GE)<br /> của 5 nguyên liệu thức ăn sẵn có trên thị trường<br /> bằng cách sử dụng phương pháp này với tôm hùm<br /> bông sắp trưởng thành.<br /> <br /> thức nuôi thâm canh, thức ăn và việc cho ăn thường<br /> chiếm một phần lớn trong tổng chi phí hoạt động.<br /> Loại hình nguyên liệu được sử dụng trong công<br /> thức thức ăn và các chỉ tiêu kỹ thuật về chất dinh<br /> dưỡng đối với thức ăn có một tỷ trọng đáng kể trong<br /> giá thành thức ăn. Các nhu cầu dinh dưỡng của tôm<br /> hùm gai gần đây đã được đánh giá tổng quan bởi<br /> Williams (2007). Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khoảng<br /> trống tri thức về khả năng tiêu hóa các nguyên liệu<br /> tạo nên các loại thức ăn này và do đó chúng ta cũng<br /> ít biết được mức độ mà các nhu cầu dinh dưỡng đã<br /> bị ảnh hưởng bởi độ tiêu hóa của thức ăn. Vì thức<br /> ăn thương mại được sản xuất với các chỉ tiêu kỹ<br /> thuật (specifications) thường cao hơn các mức nhu<br /> cầu (requirements) nhằm thúc đẩy sinh trưởng tối<br /> đa, nên chúng thường được bán với giá cao. Ngoài<br /> ra, những tổ hợp thức ăn này thường phát thải ra<br /> môi trường các chất dinh dưỡng dư thừa, có thể có<br /> tác động xấu đến chất lượng nước. Một sự hiểu biết<br /> về khả năng tiêu hóa các nguyên liệu thức ăn sẵn<br /> có sẽ giúp việc xác lập công thức thức ăn chính xác<br /> hơn nhằm cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết<br /> trên cơ sở hiệu quả về giá thành (Kaushik, 1995;<br /> Allan et al., 2000). Việc xác định khả năng tiêu hóa<br /> một nguyên liệu nào đó là điều kiện tiên quyết cho<br /> việc lập công thức thức ăn đáp ứng được nhu cầu<br /> dinh dưỡng của động vật về mặt kinh tế và sinh học.<br /> Việc xác định chính xác khả năng tiêu hóa phụ thuộc<br /> vào cách thu phân. Các mẫu phân phải phản ánh<br /> được thành phần dinh dưỡng của vật chất còn lại<br /> trong ruột sau quá trình hấp thụ dưỡng chất từ thức<br /> II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Thiết kế thí nghiệm<br /> <br /> Bảng 1. Công thức của thức ăn tham khảo (A) và thức ăn có các nguyên liệu kiểm tra (B-F)<br /> Thành phần (g/kg)<br /> <br /> Thức ăn A<br /> <br /> Thức ăn B<br /> <br /> Thức ăn C<br /> <br /> Thức ăn D<br /> <br /> Thức ăn E<br /> <br /> Thức ăn F<br /> <br /> Bột cá 65CP<br /> <br /> 650<br /> <br /> 455<br /> <br /> 455<br /> <br /> 455<br /> <br /> 455<br /> <br /> 455<br /> <br /> Dầu cá<br /> <br /> 50<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> Bột mì<br /> <br /> 135<br /> <br /> 95<br /> <br /> 95<br /> <br /> 95<br /> <br /> 95<br /> <br /> 95<br /> <br /> Gluten bột mì<br /> <br /> 100<br /> <br /> 70<br /> <br /> 70<br /> <br /> 70<br /> <br /> 70<br /> <br /> 70<br /> <br /> Hỗn hợp vitamin<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> Oxit crôm (Cr2O3)<br /> <br /> 10<br /> <br /> 7<br /> <br /> 7<br /> <br /> 7<br /> <br /> 7<br /> <br /> 7<br /> <br /> Bột ruốc khô<br /> <br /> 50<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35<br /> <br /> Bã đậu nành Ấn Độ<br /> Gluten bột mì<br /> Bột cá Kiên Giang<br /> Bột cá Peru<br /> Bột ruốc khô Nha Trang<br /> <br /> 300<br /> 300<br /> 300<br /> 300<br /> 300<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 79<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 1/2013<br /> <br /> Thí nghiệm gồm 6 nghiệm thức thức ăn và<br /> mỗi nghiệm thức được lặp lại 4 lần. Các nghiệm<br /> <br /> and Tabrett, 2004). Oxit crom (Cr2O3 - Australia)<br /> được sử dụng làm chất đánh dấu độ tiêu hóa và<br /> <br /> thức thức ăn gồm thức ăn tham khảo và 5 tổ hợp<br /> <br /> được đưa vào các tổ hợp thức ăn ở mức 1 g kg-1.<br /> <br /> thức ăn có các nguyên liệu cần kiểm tra được đưa<br /> <br /> Các nguyên liệu cần kiểm tra độ tiêu hóa trong thí<br /> <br /> vào với tỷ lệ 300 g kg-1 để thay thế một lượng<br /> <br /> nghiệm bao gồm: Bã đậu nành Ấn Độ, Gluten bột<br /> <br /> tương đương của thức ăn tham khảo (bảng 1).<br /> <br /> mì (Nguyên liệu thực vật trên cạn); Bột cá Kiên<br /> <br /> Tỷ lệ thay thế này nhằm giảm thiểu những thay<br /> <br /> Giang, Bột cá Pê-ru và Bột ruốc khô Nha Trang<br /> <br /> đổi về các chỉ tiêu kỹ thuật dinh dưỡng chung của<br /> <br /> (Nguyên liệu động vật biển). Thành phần phân<br /> <br /> thức ăn tham khảo đồng thời tối đa hóa tỷ lệ thay<br /> <br /> tích thô và năng lượng của thức ăn tham khảo<br /> <br /> thế của nguyên liệu nhằm hạn chế những sai số<br /> <br /> và các nguyên liệu kiểm tra được trình bày trong<br /> <br /> khi rút ra độ tiêu hóa của từng nguyên liệu (Smith<br /> <br /> bảng 2.<br /> <br /> 2. Chuẩn bị thức ăn<br /> Bảng 2. Thành phần chất khô (DM), tro, protein thô (CP), lipid tổng số (TL) và năng lượng thô (GE) của<br /> thức ăn tham khảo và các nguyên liệu cần kiểm tra<br /> Thành phần<br /> <br /> DM (g/kg)<br /> <br /> Tro (g/kg)<br /> <br /> CP (g/kg)<br /> <br /> TL (G/kg)<br /> <br /> GE (kJ/g)<br /> <br /> Thức ăn tham khảo<br /> <br /> 903<br /> <br /> 176<br /> <br /> 512<br /> <br /> 109<br /> <br /> 19,7<br /> <br /> Bã đậu nành Ấn Độ<br /> <br /> 900<br /> <br /> 92<br /> <br /> 434<br /> <br /> 26<br /> <br /> 18,9<br /> <br /> Gluten bột mì<br /> <br /> 943<br /> <br /> 8<br /> <br /> 750<br /> <br /> 68<br /> <br /> 23,2<br /> <br /> Bột cá Kiên Giang<br /> <br /> 888<br /> <br /> 224<br /> <br /> 612<br /> <br /> 75<br /> <br /> 18,8<br /> <br /> Bột cá Pê-ru<br /> <br /> 900<br /> <br /> 201<br /> <br /> 657<br /> <br /> 100<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> Bột ruốc khô Nha Trang<br /> <br /> 772<br /> <br /> 153<br /> <br /> 532<br /> <br /> 70<br /> <br /> 19,4<br /> <br /> Các tổ hợp thức ăn được chuẩn bị tại Trại Thủy<br /> <br /> 40°C trước khi được cắt thành viên 20 - 40mm và<br /> <br /> sản Lê Đình Ba, Bãi Tiên, Nha Trang. Các nguyên<br /> <br /> bảo quản ở -200C cho đến khi dùng. Thủ tục sản<br /> <br /> liệu khô được giã mịn bằng cối và chày hoặc máy<br /> <br /> xuất thức ăn này được đánh giá là tạo ra một mức<br /> <br /> xay sinh tố rồi rây (0,05) và chúng cao<br /> hơn so với độ tiêu hóa chất khô của bột ruốc khô<br /> Nha Trang và gluten bột mì (P81%) đối với các nguyên liệu động<br /> vật ở biển. Với nguyên liệu thực vật trên cạn, độ tiêu<br /> hóa protein của bã đậu nành Ấn Độ cao hơn nhiều<br /> (83%) so với gluten bột mì (73,8%) (P