Khái quát về Giáo dục so sánh: Phần 2

C H Ư Ơ N G III<br /> M Ộ T SỐ H Ư Ớ N G D Ẳ N V Ể N G U Y Ê N TẮC<br /> K H I N G H IÊ N C Ữ U s o S Á N H G IÁ O D Ụ C<br /> <br /> Trước khi nói về các cách tiếp cận và phương pháp<br /> nghiên cứu so sánh giáo dục, người ta thường nói tới một số<br /> điểm cần dề phòng khi nghiên cứu, vì rằng cách tiếp cận hay<br /> phương pháp là con đường dẫn tới đích, nếu tránh được các<br /> con đường sai lạc không thể dẫn tới đích, thì đó sẽ là một điều<br /> hốt sức cần thiết trước khi dùng đến các cách tiếp cận và<br /> phương pháp. Có tác giả nhân mạnh nhũng điểm cần đề<br /> phòng này như những điều nguy hiểm bất ngờ hoặc cạm bẫy<br /> <br /> 72<br /> <br /> NGUYỄN TIẾN ĐẠT<br /> <br /> (pitfalls, traps)44 mà ta phải tránh, nếu không ta không thể<br /> <br /> thực hiện được cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu<br /> đúng đắn đê đạt được mục đích. Chúng ta có thổ coi đây là<br /> những điều quy định, hoặc những hướng dẫn về nguyên tắc<br /> khi nghiên cứu so sánh giáo dục.<br /> I. XÁC ĐỊNH ĐỀ TÀI ĐÚNG TRONG LĨNH<br /> GIÁO DỤC SO SÁNH<br /> <br /> vụt<br /> <br /> Việc đầu tiên khi nghiên cứu so sánh giáo dục là xác<br /> định xem có đúng là đề tài nghiên cứu nằm trong lĩnh vực<br /> Giáo dục so sánh hay không. Một đề tài nghiên cứu so sánh<br /> giáo dục phải vừa gắn liền với một vấn đề của giáo dục dù lớn<br /> hay nhỏ, lại phải vừa có tính chất so sánh, mà so sánh ở đây<br /> nhất thiết và chủ yếu phải theo chiểu không gian dù rỘTig hav<br /> hẹp, nghĩa là phải gắn liền với bối cảnh của ít nhất hai nơi,<br /> theo đúng như định nghĩa của Giáo dục so sánh đã nê» ờ<br /> Chương I., dù rằng các nơi đó có thể cùng có phạm vi rất nhò<br /> như cơ sở đào tạo hoặc rất lớn như khu vực hoặc châu 1ục trên<br /> trái đất này.<br /> Có người quá chú ý đến từ “so sánh” mà không chú ý<br /> đến từ “giáo dục”, nên chọn phải đề tài lạc đề trong linh vực<br /> giáo dục so sánh, thí dụ như so sánh vấn đề phát triển (dân sô.<br /> hay vấn đề lạm phát hoặc tỷ giá đồng tiền giữa hai hay vài<br /> nước; hai đề tài đó cũng thuộc lĩnh vực so sánh, nhưng cái thứ<br /> nhất thuộc về lĩnh vực so sánh dân số, còn cái thứ hau thuộc<br /> về lĩnh vực so sánh tài chính.<br /> w Trethewey, Alan Robcrt: bttroducing comparative education<br /> Press, Australia, 1976, p. 41.<br /> <br /> Pergamon<br /> <br /> GIÁO DUC SO SÁNH<br /> <br /> Lại có người dã chú ý đến c á hai từ “giáo dục” và “so<br /> sánh”, nhưng chỉ so sánh theo chiéu thời gian mà không so<br /> sánh theo chiều không gian. Thí dụ vé dề tài như vậy là so<br /> sánh vấn de phổ cập giáo dục hay thiêu hụt giáo viên của giáo<br /> dục phổ thông ở một nơi năm 2000 và năm 2010. Theo tên<br /> gọi của môn học Giáo dục so sánh trong ngôn ngữ nước ta<br /> cũng như các nước khác trẽn thê giới, để tài như vậv xét riêng<br /> từng mặt thì vừa có nội dung trong ngành giáo dục lại vừa có<br /> tính chất so sánh, nhưng khái niệm so sánh trong giáo dục rất<br /> rộng, có thể theo chiểu không gian, có thê theo chiểu ihời<br /> gian hoặc theo một chiều nào đó khác nữa. Ớ hai thí dụ vừa<br /> nêu, để tài có tính chất so sánh nhưng nên xếp vào lĩnh vực<br /> của môn Lịch sử giáo dục. Xét về ý nghĩa thực chất theo quy<br /> ước của tát cả các nhà nghiên cứu môn Giáo dục so sánh từ<br /> trước tới nay, bao giờ vấn đề giáo dục cũng gắn với không<br /> gian ở ít nhất hai nơi, nếu có gắn với thời gian khác nhau như<br /> cách phân loại để tài xuyên thời gian (cross-temporaỉ) của hai<br /> tác giả Harold Noah và Max Eckstein thì càng có giá trị sâu<br /> sắc hơn. Một đề tài như vậy có thê coi là thuộc loại tích hợp<br /> thuộc về Giáo dục so sánh và Lịch sử giáo dục.<br /> Một để tài so sánh giáo dục theo nhiều chiều thường rất<br /> phức tạp, là một sự tích hợp của Giáo dục so sánh với nhiều<br /> mòn học khác và cần nhiều nguồn lực để thực hiện, đặc biệt<br /> là thời gian. Học viên cao học phải chọn và thực hiện một đề<br /> tài tiểu luận khi két thúc inôn học Giáo dục so sánh, thổ hiện<br /> sự nám vững về cơ bản nội dung, phương pháp và kỹ Ihuật so<br /> sánh giáo dục. Họ thường là các cán bộ quản lý giáo dục hoặc<br /> giáo viên có nhiéu kinh nghiệm trong công tác giáo dục,<br /> mon» muốn vận dụng những hiểu biết và kinh nghiệm thực tế<br /> <br /> 74<br /> <br /> NGUYỄN TIỂN ĐẠT<br /> <br /> của mình trong bài tiểu luận, đó là điều rất đáng khuyên<br /> khích. Họ thường có nhiều hiểu biết và kinh nghiệm ờ một<br /> nơi mình công tác, nên hay đề xuất một đề tài nghiên cứu so<br /> sánh giáo dục gắn với tình hình nơi mình. Thí dụ, đề tài so<br /> sánh kết quà học tập hay một tiêu chí nào khác giữa lớp này<br /> với lớp kia; cấp bậc đào tạo, hệ đào tạo, hình thức đào tạo này<br /> so với kia; khoa, phòng, ban, đơn vị công tác này so với kia<br /> trong cùng một cơ sở đào tạo, hay giáo dục công lập và tư<br /> thục ở cùng một địa phương V . V . . . . là các đề tài giáo dục trong<br /> nội bộ một nơi, không thuộc lĩnh vực Giáo dục so sánh theo<br /> đúng định nghĩa của nó, vì địa bàn của nó chỉ là một nơi có<br /> cùng một bối cảnh.<br /> Yêu cầu của môn học này là xác định một đề tài không<br /> quá lớn, phù hợp với nâng lực và thời gian của học viên, và<br /> phải đúng là thuộc lĩnh vực của Giáo dục so sánh. Đó chính là<br /> điều quan trọng khi bước đầu thực hiện đề tài nghiên cứu so<br /> sánh giáo dục. Các đề tài lớn hơn trong lĩnh vực Giáo dục so<br /> sánh nên dành cho sau này khi có đủ điểu kiện về các nguồn<br /> lực, nếu học viên tiếp tục đi sâu vào lĩnh vực này.<br /> II. THU THẬP THÔNG TIN XÁC THỤC<br /> Thu thập thông tin xác thực là điều hết sức quan trọng<br /> đối với còng tác nghiên cứu khi đi vào quá trình nghiên cứu.<br /> Đối với việc nghiên cứu so sánh giáo dục, thông tin xác thực<br /> lại còn có ý nghĩa quan trọng hơn, bởi vì việc thu thập thường<br /> rất khó khản do thông tin thuộc về nhiều cơ sở đào tạo, địa<br /> phương, nhiều nước và xã hội khác nhau, và nhiéu khi các<br /> thông tin về cùng một vấn đề thuộc nhiều nguồn khác nhau<br /> lại không khớp với nhau.<br /> <br /> GIÁC DUC SO SÁNH<br /> <br /> 75<br /> <br /> Hiêng tin xác thực ià vân đề cỏ ý nghĩa quyết dinh dôi với<br /> kết tuá cúa việc diủn tả và phân tích so sánh sau này, vì thế<br /> trưỚL khi nghiên cứu so sánh giáo dục bắt buộc phải làm một sô<br /> việc đem tra nguổn thông tin. Một loạt các càu hỏi có thê đặt ra<br /> như sau: Nguồn thông Ún là gì? Ai là người cung cấp thông tin?<br /> Ngu< II thông tin có dáng tin cậy không, hay rõ ràng có một sự<br /> nhận định sai lạc? Nguồn thõng tin đã là toàn bộ, hay là không<br /> dầy cù hoặc phiến diện? Trong nhiều thòng tin thu thập được, dộ<br /> tin ciy của thông tin nào nhiều hơn và ít hưu?<br /> Một thí dụ vé thông tin xác thực là như sau: Sự thiêu hụt<br /> giác viên so với yêu cầu là một vấn đề của ngành giáo dục,<br /> nghèn cứu vấn đề này sẽ dần đến giải pháp tăng cường đào<br /> tạo ịiáo viên đến mức độ như thế nào. Những thông tin về vấn<br /> dc rày có thổ đến từ nhiều nguồn khác nhau: có thể từ một<br /> cán 5Ộ của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của sờ giáo dục và dào<br /> tạo nọt tỉnh, của Công đoàn Giáo dục, của một cơ sờ giáo<br /> dục ìoặc đào tạo và của một giáo viên. Thí dụ, cán bộ của Bộ<br /> cunị cấp nguồn thông tin cho rằng nói chung giáo viên các<br /> cấp ;ác ngành thiếu hụt và kết luận là yêu cầu tăng quy mỏ<br /> đào tạo sinh viên sư phạm lên 25%. Cán bộ của một Sở lại<br /> phát biểu giáo viên phổ thông trong tỉnh thiếu hụt nghiêm<br /> trọnỊ, đặc biệt ở các vùng xa, cần có gấp đỏi sô giáo viên hiện<br /> có nới đáp ứng được nhu cầu. Cán bộ Công đoàn Giáo dục<br /> một thành phô lớn cho rằng số giáo vicn hiện nay đang rất<br /> thừa vì quá nửa sô sinh viên tốt nghiệp sư phạm không đi làm<br /> giáo viên mà đang tìm con đường chuyển sang nghé khác, đặc<br /> biệt à sinh viên sư phạm ngoại ngữ, và yêu cầu giảm quy mỏ<br /> dào tạo giáo viên. Cán bộ một cơ sờ đào tạo lại cung cấp<br /> thôn» tin cho rằng khó có thể nói giáo viên thừa hay thiếu,<br /> <br />