Khảo sát đặc điểm dịch tễ học của bệnh u mạch phẳng ở trẻ em tại Trung tâm U máu Đại học Y Dược Tp. HCM

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC VÀ LÂM SÀNG  <br /> CỦA BỆNH U MẠCH PHẲNG Ở TRẺ EM TẠI TRUNG TÂM U MÁU  <br /> ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP. HCM <br /> Trần Thế Viện*, Hoàng Văn Minh* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Tổng quan và mục tiêu: U mạch phẳng là biến dạng mao mạch nông lành tính của da thường gặp nhất. <br /> Hiện nay tại Việt nam, các số liệu về tình hình dịch tễ học của bệnh u mạch phẳng chỉ mới thực hiện trên phạm <br /> vi nhỏ và còn nhiều hạn chế. Do đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Khảo sát đặc điểm dịch tễ học của <br /> bệnh u mạch phẳng ở trẻ em tại Trung tâm U máu Đại học Y Dược Tp. HCM” nhằm giúp cho các bác sĩ lâm <br /> sàng có cái nhìn tổng quát về tình hình thực tiễn của bệnh này tại Việt Nam. <br /> Phương pháp và đối tượng: phương pháp nghiên cứu mô tả hàng loạt ca. Đối tượng nghiên cứu là bệnh <br /> nhân bị u mạch phẳng ≤ 15 tuổi đến khám tại Trung tâm U máu Đại học Y Dược Tp. HCM từ tháng 10/2010 <br /> đến 09/2013 được phỏng vấn và thăm khám trực tiếp. <br /> Kết quả: Có 175 trẻ bị u mạch phẳng đến khám tại Trung tâm U máu Đại học Y Dược Tp. HCM từ tháng <br /> 10/2010 đến 09/2013, tuổi thường gặp từ 0‐6, nữ mắc bệnh gấp hai lần nam, đa số các trường hợp đến từ Tp. <br /> Hồ Chí Minh. Vị trí bị u mạch phẳng thường gặp là vùng đầu mặt cổ chiếm khoảng 80%. Phương pháp điều trị <br /> trước  khi  vào  nghiên  cứu  đa  số  là  không  điều  trị  gì  (85%),  kế  đến  là  dán  đồng  vị  phóng  xạ  P32  (12%),  các <br /> phương pháp khác (3%). Có khoảng 02% các trường hợp u mạch phẳng có các hội chứng đi kèm: Sturge‐Weber, <br /> Klippel Trenaunay, Proteus syndrome. <br /> Kết luận: Hi vọng qua đề tài này sẽ giúp các bác sĩ lâm sàng có cái nhìn bao quát về tình hình bệnh và tư <br /> vấn phương pháp điều trị hiệu quả nhất nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân bị u mạch phẳng. <br /> Từ khóa: u mạch phẳng, dịch tễ, lâm sàng, trẻ em <br /> <br /> ABSTRACT <br /> PORT WINE STAINS’S EPIDEMIOLOGICAL AND CLINICAL FEATURES IN CHILDREN  <br /> AT HO CHI MINH MEDICAL UNIVERSITY’S VASCULAR ANOMALIES CENTER <br /> Tran The Vien, Hoang Van Minh <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 485 ‐ 488 <br /> Background and Objective: Port wine stains (PWSs) are the most deformed benign vascular areas of the <br /> skin. Currently in Vietnam , the data on the epidemiology of the disease was limited. So, we carried out research <br /> “port  wine  stainsʹs  epidemiological  and  clinical  features  in  children  at  Ho  Chi  Minh  medical  universityʹs <br /> vascular anomalies center”to help clinicians with an overview of the practical situation of the disease in Vietnam. <br /> Methods and subjects: This is a case series study. Subjects studied are PWSʹs patients ≤ 15 years of age to <br /> enterat ho chi minh medical universityʹs vascular anomalies center from 10/2010 to 09/2013 were interviewed <br /> and examined directly . <br /> Results:  There  were  175  children  admitted  with  PWSs  at  ho  chi  minh  medical  universityʹs  vascular <br /> anomalies centerfrom 10/2010 to 09/2013. It was a commonage 0‐6, girl twice as boy, the majority of the cases <br /> came  from  Ho  Chi  Minh  City.  PWS  was  common  location  on  the  head  and  neck,  accounts  for  about  80%. <br /> Trung tâm U máu – Trường Đại học Y Dược TP.HCM <br /> Tác giả liên lạc: BS.CK1 Trần Thế Viện   ĐT: 0903731334  <br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> Email: drtranthevien@gmail.com <br /> <br /> 485<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Treatment  before  entering  the  study  mostly  no  treatment  (85%),  followed  by  radioactive  phosphorus  32P <br /> treatment (12%), other methods (3%). Approximately 2 % of cases PWSs with the syndrome: Sturge ‐ Weber, <br /> Klippel Trenaunay, Proteus syndrome <br /> Conclusion: It is hoped this survey will help the clinicians with an overview of the diseaseʹs view and advise <br /> the most effective treatments to improve the quality of life for patients with PWSs <br /> Keywords: port wine stain, epidemiological, clinical features, children <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> U mạch phẳng là biến dạng mao mạch nông <br /> lành  tính  của  da  thường  gặp  nhất.  Bệnh  hiện <br /> diện ngay lúc sinh, với biểu hiện là một dát hồng <br /> hay đỏ, ở bất kỳ  vùng  da  nào  của  cơ  thể,  ngày <br /> càng  lớn  dần  cùng  với  sự  phát  triển  của  trẻ  và <br /> không tự thoái triển. <br /> Tỷ lệ hiện mắc 0,3‐0,5% ở trẻ sơ sinh. Trong <br /> hầu  hết  các  trường  hợp  bất  thường  mao  mạch <br /> chỉ  biểu  hiện  ở  da,  tuy  nhiên,  bệnh  có  thể  ảnh <br /> hưởng  một  số  cơ  quan  khác  như:  mắt,  xương, <br /> cột  sống…  và  hiện  diện  trong  bệnh  cảnh  của <br /> một  số  hội  chứng:  Sturge‐Weber,  Klippel <br /> Trenaunay,  Proteus  syndrome...  Đa  số  các <br /> trường  hợp,  bệnh  không  gây  nguy  hiểm  đến <br /> tính mạng, nhưng lại gây mất thẩm mỹ (nhất là <br /> biểu  hiện  ở  vùng  mặt),  đã  ảnh  hưởng  đáng  kể <br /> đến  đời  sống,  sinh  hoạt,  học  tập  và  phát  triển <br /> tâm  sinh  lý  của  bệnh  nhân.  Có  nhiều  phương <br /> pháp  điều  trị,  tuy  nhiên  laser  màu  (pulse  dye <br /> laser) vẫn là điều trị chuẩn của u mạch phẳng. <br /> <br /> Mục tiêu chuyên biệt <br /> Xác định tỉ lệ đặc điểm dịch tễ học: tuổi, giới, <br /> địa phương. <br /> Xác định tỉ lệ đặc điểm lâm sàng: vị trí, hội <br /> chứng  đi  kèm,  phương  pháp  điều  trị  trước  đó, <br /> biến chứng. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Mô tả hàng loạt ca <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Bệnh  nhân  bị  u  mạch  phẳng  ≤  15  tuổi  đến <br /> khám tại Trung tâm U máu Đại học Y Dược Tp. <br /> HCM từ tháng 10/2010 đến 09/2013 <br /> <br /> Cỡ mẫu <br /> Thuận  tiện,  toàn  bộ  bệnh  nhân  bị  u  mạch <br /> phẳng ≤ 15 tuổi đến khám tại Trung tâm U máu <br /> Đại học Y Dược Tp. HCM trong thời gian nghiên <br /> cứu <br /> <br /> Công cụ thu thập thông tin <br /> <br /> hình dịch tễ học của bệnh u mạch phẳng chỉ mới <br /> <br /> Theo mẫu bệnh án điện tử của tại trung tâm <br /> U máu Đại học Y Dược Tp. HCM <br /> <br /> thực  hiện  trên  phạm  vi  nhỏ  và  còn  nhiều  hạn <br /> <br /> Kỹ thuật thu thập thông tin <br /> <br /> chế.  Do  đó  chúng  tôi  tiến  hành  nghiên  cứu  đề <br /> <br /> Phỏng vấn trực tiếp các đối tượng tham gia <br /> nghiên cứu bằng mẫu bệnh án <br /> <br /> Hiện  nay  tại  Việt  nam,  các  số  liệu  về  tình <br /> <br /> tài: “Khảo sát đặc điểm dịch tễ học của bệnh u mạch <br /> phẳng  ở  trẻ  em  tại  Trung  tâm  U  máu  Đại  Học  Y <br /> Dược Tp. HCM”  nhằm  giúp  cho  các  bác  sĩ  lâm <br /> sàng có cái nhìn tổng quát về tình hình thực tiễn <br /> <br /> Khám lâm sàng và cho các chỉ định lâm sàng <br /> (khi  cần  thiết)  để  đánh  giá  các  hội  chứng  hay <br /> biến chứng đi kèm <br /> <br /> của bệnh này tại Việt Nam. <br /> <br /> Phương pháp xử lý thông tin <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> <br /> Nhập  và  phân  tích  số  liệu  bằng  phần  mềm <br /> SPSS 18.0 <br /> <br /> Mục tiêu tổng quát <br /> Khảo sát đặc  điểm  dịch  tễ  học  của  bệnh  u <br /> mạch phẳng ở trẻ em tại Trung tâm U máu Đại <br /> học Y Dược Tp.HCM <br /> <br /> 486<br /> <br /> Các chỉ số nghiên cứu <br /> Các  đặc  điểm  dịch  tễ  học:  tuổi,  giới,  địa <br /> phương <br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ Trẻ em <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Vị trí sang thương <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN <br /> <br /> Phương pháp điều trị trước đó <br /> <br /> Có  175  trẻ  bị  u  mạch  phẳng  đến  khám  tại <br /> Trung tâm U máu Đại học Y Dược Tp. HCM từ <br /> tháng 10/2010 đến 09/2013 <br /> <br /> Biến chứng đi kèm <br /> Hội chứng đi kèm <br /> Bảng 1: Phân bố u mạch phẳng theo đặc điểm dịch tễ học <br /> Giới tính<br /> Tuổi<br /> <br /> Nam: 52 (29,7%)<br /> 0–6<br /> <br /> Nữ: 123 (70,3%)<br /> 7 – 15<br /> <br /> Địa phương<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> 43 (33,33%)<br /> 86 (66,67%)<br /> Thành phố: 106 (60,57%)<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> 9 (19,6%)<br /> 37 (80,4%)<br /> Tỉnh khác: 69 (39,43%)<br /> <br /> Bảng 2: Phân bố vị trí sang thương trên cơ thể <br /> Vị trí<br /> Tỉ lệ<br /> <br /> Đầu mặt cổ<br /> 80,67%<br /> <br /> Thân mình<br /> 6,68%<br /> <br /> Tay<br /> 7,16%<br /> <br /> Chân<br /> 4,53%<br /> <br /> Sinh dục<br /> 0,48%<br /> <br /> Toàn thân<br /> 0,48%<br /> <br /> Bảng 3: Phân bố vị trí sang thương vùng đầu mặt cổ <br /> Vị trí<br /> Tỉ lệ<br /> <br /> Da đầu<br /> 1,91%<br /> <br /> Gáy<br /> 0,96%<br /> <br /> Cổ<br /> 6,44%<br /> <br /> Má<br /> 25,3%<br /> <br /> Mi mắt<br /> 13,36%<br /> <br /> Môi<br /> 8,59%<br /> <br /> Mũi<br /> 2,38%<br /> <br /> Cằm Thái dương Trán Vành tai<br /> 3,58%<br /> 4,76%<br /> 8,11% 5,25%<br /> <br /> Bảng 4: Phương pháp điều trị trước khi đến trung tâm u máu <br /> Phương pháp điều trị trước<br /> đó<br /> Tỉ lệ<br /> <br /> Không điều trị gì<br /> <br /> Dán đồng vị phóng xạ P32<br /> <br /> 85%<br /> <br /> 12%<br /> <br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỉ lệ nữ mắc <br /> bệnh  nhiều  hơn  nam  gấp  hai  lần,  kết  quả  này <br /> khác với các nghiên cứu khác tỉ lệ nam bằng nữ. <br /> Đa số các trường hợp đến từ Thành Phố Hồ Chí <br /> Minh (61%), có thể do số lượng dân cư của TP. <br /> Hồ  Chí  Minh  đông  nhất  cả  nước,  bên  cạnh  đó <br /> việc  hạn  chế  về  phương  tiện  thông  tin  nên  các <br /> bệnh nhân ở các Tỉnh thành khác còn ít biết đến, <br /> nhất là các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung bộ. <br /> Hầu  hết  các  trường  hợp  bị  u  mạch  phẳng <br /> trong nghiên cứu của chúng tôi tập trung ở vùng <br /> đầu  mặt  cổ,  chiếm  khoảng  80%,  điều  này  cũng <br /> phù hợp với y văn. Khoảng 50% các trường hợp <br /> các bệnh nhân bị u mạch phẳng trong nghiên cứu <br /> của chúng tôi có từ hai vị trí trở lên, khoảng 10% <br /> các  trường  hợp  liên  quan  ba,  bốn,  năm…  vị  trí <br /> trên cơ thể. Trong khảo sát của  chúng  tôi  có  hai <br /> trường hợp bị u mạch phẳng gần như toàn thân <br /> và hai trường hợp  u  mạch  phẳng  liên  quan  đến <br /> vùng  sinh  dục‐tầng  sinh  môn,  những  dạng  đặc <br /> biệt này theo y văn khá hiếm. Trong các vị trí có <br /> liên  quan  đến  vùng  đầu  mặt  cổ,  má  là  vị  trí <br /> thường gặp nhất (khoảng 25%), kế đến là mi mắt, <br /> môi, trán…thường thương tổn chỉ có một bên má, <br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> Phương pháp khác (phẫu thuật, chích<br /> xơ…)<br /> 3%<br /> <br /> tuy nhiên có một số trường hợp bị cả hai bên má. <br /> Điều  này  cũng  phù  hợp  với  y  văn  khoảng  55% <br /> các  trường  hợp  u  mạch  phẳng  liên  quan  đến <br /> vùng da mặt do dây thần kinh số V chi phối. <br /> Trong các bệnh nhi đến với chúng tôi phần <br /> lớn chưa điều trị gì trước đó với lý do chính là <br /> được  các  bác  sĩ  tư  vấn  chưa  có  phương  pháp <br /> điều trị triệt để. Tuy nhiên, tại Việt Nam, trong <br /> vài  năm gần đây, với sự có mặt của laser  xung <br /> màu (pulse dye laser), được y văn công nhận là <br /> điều trị chuẩn của bệnh u mạch phẳng, đã thắp <br /> lên tia hi vọng cho các bệnh nhân mắc phải căn <br /> bệnh này. Dán đồng vị phóng xạ P32 là phương <br /> pháp được các bệnh nhân sử dụng thường nhất <br /> trong khảo sát của chúng tôi (12%). Có lẽ do sự <br /> nhầm lẫn trong chẩn đoán trên lâm sàng giữa u <br /> máu  và  u  mạch  phẳng  mà  phần  lớn  các  bệnh <br /> nhân  đã  được  điều  trị  theo  phương  pháp  này. <br /> Đây là phương pháp điều trị cũ cho bệnh u máu <br /> được sử dụng rộng rãi tại Việt nam trong những <br /> thập niên 90. Tuy nhiên, phương pháp này trên <br /> thế  giới  đã  không  còn  áp  dụng  từ  lâu  do  hiệu <br /> quả  điều  trị  không  cao  mà  còn  để  lại  di  chứng <br /> nặng  nề  như:  sẹo  lồi,  sẹo  co  kéo,  sẹo  lõm,  dãn <br /> <br /> 487<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> mạch,  giảm  sắc  tố…và  tồn  tại  suốt  cả  cuộc  đời <br /> bệnh nhi. <br /> Các  hội  chứng  đi  kèm  với  u  mạch  phẳng: <br /> Sturge‐Weber,  Klippel  Trenaunay,  Proteus<br /> syndrome  cũng  được  ghi  nhận  trong  khảo  sát <br /> của chúng tôi với tỉ lệ 2%. Mặc dù các hội chứng <br /> này  hiếm  gặp,  tuy  nhiên  cũng  phải  cần  lưu  ý <br /> trong khi khám trên lâm sàng do các hội chứng <br /> không chỉ ảnh hưởng trên da đơn thuần mà còn <br /> ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng khác, như: <br /> mắt,  thần  kinh,  xương,  sụn,  mô  liên  kết,  tim <br /> mạch…có thể gây ảnh hưởng đến tính mạng của <br /> bệnh  nhân  nếu  không  được  chẩn  đoán  và  điều <br /> trị kịp thời. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> 7.<br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Hi vọng qua đề tài này sẽ giúp các bác sĩ lâm <br /> sàng có cái nhìn bao quát về tình hình bệnh và <br /> tư  vấn  phương  pháp  điều  trị  hiệu  quả  nhất <br /> nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh <br /> nhân bị u mạch phẳng. <br /> <br /> 8.<br /> <br /> Dowling  MB,  Zhao  Y,  Darrow  DH  (2012).  Orodental <br /> manifestations of facial port‐wine stains. J Am Acad Dermatol <br /> 67:687‐93. <br /> Faurschou  A,  Olesen  AB,  Leonardi‐Bee  J,  Haedersdal  M <br /> (2011).  Lasers  or  light  sources  for  treating  port‐wine  stains. <br /> Cochrane Database Syst Rev; (11); CD007152. <br /> Garzon MC, Huang JT, Enjolras O, Frieden IJ (2007). Vascular <br /> malformations: Part I. J Am Acad Dermatol; 56(3):353‐70. <br /> Tasnádi  G  (2009).  Epidemiology  of  Vascular  Malformations. <br /> Hemangiomas and Vascular Malformations; 109‐110 <br /> Kanada KN, Merin MR, Munden A, Friedlander SF (2012). A <br /> prospective  study  of  cutaneous  findings  in  newborns  in  the <br /> United States: correlation with race, ethnicity, and gestational <br /> status  using  updated  classification  and  nomenclature.  J <br /> Pediatr. 161(2):240‐5. <br /> Melancon  JM,  Dohil  MA,  Eichenfield  LF  (2012).  Facial  port‐<br /> wine stain: when to worry? Pediatr Dermatol. 29(1):131‐3 <br /> Ng  BC,  San  CY,  Lau  EY,  Yu  SC  (2013).  Multidisciplinary <br /> vascular malformations clinic in Hong Kong.Hong Kong Med <br /> J. 19(2):116‐23. <br /> Vasani  RJ,  Khanna  D,  Singal  A  (2012).  Cutaneous  vascular <br /> lesions  and  their  management  in  Indian  setting.Dermatol <br /> Ther. 25(4):358‐75. <br /> <br />  <br /> Ngày nhận bài báo:  <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 06/11/2013 <br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:  <br /> <br /> 02/12/2013 <br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:  <br /> <br /> 05/01/2014 <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 488<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ Trẻ em <br /> <br />