Khảo sát đặc điểm hình ảnh cắt lớp điện toán carcinôm tế bào thận

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM HÌNH ẢNH CẮT LỚP ĐIỆN TOÁN CARCINÔM<br /> TẾ BÀO THẬN<br /> Nguyễn Minh Đức*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Carcinôm tế bào thận (renal cell carcinoma, RCC) chiếm hàng thứ 8 trong số các bệnh lý ung thư<br /> ở người lớn và là loại ung thư chiếm 3-4% trong tổng số ca ung thư mới ở Hoa Kỳ.<br /> Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm hình ảnh cắt lớp điện toán carcinôm tế bào thận.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Chúng tôi tiến hành hồi cứu và mô tả tất cả các trường hợp có chụp cắt lớp điện<br /> toán, có phẫu thuật, kết quả giải phẫu bệnh là RCC tại khoa ngoại niệu bệnh viện Chợ Rẫy từ 01/2008 đến<br /> 12/2010.<br /> Kết quả: Có 59 trường hợp RCC trong nghiên cứu này. 95% trường hợp bệnh nhân có một bướu, bướu<br /> nằm ở cực thận chiếm 84,7% và phân bố ở vùng vỏ ưu thế chiếm 47%. Vôi hóa trong bướu trong 20% trường<br /> hợp và 83% trường hợp có hoại tử trong bướu. 100% bướu có đậm độ thấp trên phim chưa tiêm thuốc, bướu<br /> thường bắt thuốc mạnh trên thì vỏ tủy chiếm 83,05% trường hợp. Kích thước bướu trên CLĐT là 6,8 ± 3,3cm.<br /> Carcinôm tế bào sáng thận bắt thuốc cản quang mạnh ở thì vỏ tủy, thải thuốc ở thì thận; carcinôm nhú tế bào<br /> thận bắt thuốc yếu ở thì vỏ tủy. Hoại tử trong bướu thường gặp ở carcinôm tế bào sáng thận và tế bào ống góp.<br /> Carcinôm tế bào sáng thận thường có vôi hóa trong bướu và kích thước to hơn so với carcinôm nhú tế bào thận.<br /> Kết luận: Chúng ta có thể phân biệt được carcinôm tế bào sáng thận và carcinôm nhú tế bào thận dựa trên<br /> cắt lớp điện toán.<br /> Từ khóa: Carcinôm tế bào sáng, carcinôm nhú tế bào, cắt lớp điện toán.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> COMPUTED TOMOGRAPHY FINDINGS IN RENAL CELL CARCINOMA<br /> Nguyen Minh Duc * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 122 - 126<br /> Background: Renal cell carcinoma (renal cell carcinoma, RCC) accounts for the first eight rows of the<br /> cancer disease in adults and is the type of cancer accounts for 3-4% of all new cancer cases in the United States.<br /> Objective: Survey characteristics tomography images from renal cell carcinoma.<br /> Methods: We conducted retrospective and describes all cases of computer tomography, have surgery,<br /> surgical results as RCC patients in surgical urinary Cho Ray hospital from 01/2008 to 12/2010.<br /> Results: 59 cases of RCC in this research. 95% of patients with a tumor, tumors located at the kidney<br /> accounted for 84.7% and the distribution in the shell accounts for 47% advantage. Calcification in the tumor in<br /> 20% of cases and 83% in case of tumor necrosis. 100% tumor with low attenuation in the film is not injected,<br /> tumors usually powerful drugs on the medullary shell accounts for 83.05% of cases. Tumor size was 6.8 ± 3.3<br /> cm. Clear renal cell carcinoma are often calcified and larger size compared with papillary renal cell carcinoma.<br /> Conclusion: We can distinguish between light renal cell carcinomas and papillary renal cell carcinoma<br /> based on computed tomography.<br /> <br /> * Bộ môn chẩn đoán hình ảnh - Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Minh Đức<br /> <br /> 122<br /> <br /> ĐT: 0902886899<br /> <br /> Email: bsnguyenminhduc@gmail.com<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Keywords: Clear renal cell carcinoma, papillary renal cell carcinoma, computed tomograph.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Carcinôm tế bào thận (RCC) chiếm hàng thứ<br /> 8 trong số các bệnh lý ung thư ở người lớn và 34% trong tổng số ca ung thư mới ở Hoa Kỳ.<br /> RCC đứng hàng thứ 7 ở nam giới và đứng hàng<br /> thứ 9 ở nữ giới(2).<br /> Mặc dù siêu âm có khả năng phát hiện được<br /> RCC nhưng siêu âm hạn chế trong đánh giá liên<br /> quan giữa bướu và các cấu trúc giải phẫu lân<br /> cận cũng như phát hiện di căn nên CT vẫn là<br /> chọn lựa hàng đầu dùng để khảo sát các đặc<br /> điểm của khối bướu cũng như phân chia giai<br /> đoạn bướu với độ chính xác lên đến 72-90%(4).<br /> Việc đánh giá các đặc điểm của bướu<br /> trước phẫu thuật là việc làm cần thiết và quan<br /> trọng sẽ giúp ích rất nhiều trong việc lập<br /> chiến lược điều trị phù hợp cho từng bệnh<br /> nhân. Do đó nghiên cứu được tiến hành với<br /> mục tiêu “Khảo sát đặc điểm hình ảnh cắt lớp<br /> điện toán carcinôm tế bào thận”.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng<br /> Gồm 59 bệnh nhân được chụp cắt lớp điện<br /> toán ổ bụng, phẫu thuật và có kết quả giải phẫu<br /> bệnh là RCC tại bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> 01/01/2008 đến 31/12/2010.<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu<br /> Giới<br /> Tỉ lệ nam/ nữ = 0,9/1<br /> Tuổi<br /> Trung bình: 58,4 ± 15,5 (15 – 87)<br /> Số lượng, vị trí và phân bố<br /> Bệnh nhân chỉ có một khối bướu, chiếm<br /> 95%. 3 người bệnh có hai khối bướu trở lên,<br /> chiếm 5%. Bướu phân bố khá đều giữa hai bên,<br /> với tỷ lệ bên phải:bên trái l 1,03:1.<br /> Ở thận trái bướu phân bố ở cực thận (nửa<br /> trên, nửa dưới các thận)chiếm ưu thế 84,7%.<br /> Bướu phân bố chủ yếu ở vùng vỏ thận (47%) và<br /> chiếm cả hai vùng (50%) ít ở vùng tủy thận (3%).<br /> <br /> Cấu trúc<br /> Bướu dạng đặc chiếm đa số 95%, chỉ có<br /> 5% trường hợp bướu có cấu trúc dạng nang.<br /> Hoại tử trong bướu chiếm ưu thế gặp trong<br /> 83% trường hợp. Vôi hóa trong bướu gặp<br /> trong 20% trường hợp.<br /> Đậm độ và tăng quang<br /> 100% các bướu đều có đậm độ thấp trên cắt<br /> lớp điện toán.<br /> Bướu bắt thuốc cản quang mạnh trên thì vỏ<br /> tủy chiếm đa số 83,05%. Bướu bắt thuốc cản<br /> quang yếu trên thì thận chiếm thiểu số 16,95%<br /> <br /> Kích thước<br /> Kích thước trung bình: 6,8 ± 3,3cm (2– 17cm).<br /> Bảng 1: Đặc điểm các týp mô học phụ trên cắt lớp<br /> điện toán.<br /> Kích Vôi Hoại<br /> thước hóa tử<br /> Carcinôm tế bào 7,03 cm 8<br /> 39<br /> sáng<br /> Carcinôm nhú tế 5,35 cm 1<br /> 5<br /> bào thận<br /> Carcinôm tế bào<br /> 1<br /> 3<br /> kỵ màu<br /> Carcinôm tế bào<br /> 2<br /> 2<br /> ống thận<br /> p < 0,05 p < p ><br /> 0,05 0,05<br /> <br /> Bắt thuốc Tổng<br /> cản quang<br /> mạnh<br /> 44<br /> 47<br /> 0<br /> <br /> 6<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> p < 0,05<br /> <br /> 59<br /> <br /> Carcinôm tế bào sáng ưu thế bắt quang<br /> mạnh, carcinôm nhú tế bào thận thường bắt<br /> tương phản yếu và carcinôm tế bào ống thận và<br /> carcinôm tế bào sáng thận thường có vôi hóa<br /> trong bướu.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Các đặc điểm giới và tuổi trong nghiên cứu<br /> này phù hợp với ghi nhận trong y văn.<br /> Trong 59 trường hợp chúng tôi khảo sát, ở<br /> cả hai bên thận, bướu nằm ở cực thận chiếm ưu<br /> thế 84,7%. Mặc dù chưa có nhiều nghiên cứu đề<br /> cập đến sự khác biệt vị trí này nhưng chúng tôi<br /> nhận thấy việc bướu phân bố nhiều ở các cực<br /> thận là phù hợp với nguồn gốc phát sinh bướu<br /> và phù hợp với sự phân bố bướu theo các vùng<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> 123<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> thận. Thật vậy, đa số bướu nằm ở vùng vỏ 47%,<br /> hoặc hai vùng vỏ-tủy 50% còn ở vùng tủy chỉ<br /> chiếm 3%. Kết quả này cũng phù hợp với y văn<br /> thế giới cho rằng RCC thường ưu thế ở vùng vỏ<br /> hoặc cả hai vùng hơn so với vùng tủy thận(7).<br /> Điều này được giải thích về mặt mô học là do<br /> các týp mô học thường gặp của RCC là<br /> carcinôm tế bào sáng thận (70-80%), carcinôm<br /> <br /> Hình 1: Bướu nằm ở vỏ thận.<br /> Hiếm khi bướu hoàn toàn không tăng quang<br /> sau khi tiêm thuốc cản quang. Trong khi các<br /> bướu nhỏ biểu hiện đồng nhất trên đậm độ trên<br /> CT thì các bướu lớn hầu hết là không đồng nhất<br /> vì sau khi tiêm thuốc cản quang, các vùng mô<br /> bướu còn sống sẽ tăng quang còn các vùng hoại<br /> tử thì không bắt thuốc cản quang. Trong nghiên<br /> cứu của chúng tôi carcinôm nhú tế bào thận và<br /> carcinôm tế bào kỵ màu thận thường bắt thuốc<br /> tương phản rất yếu và bắt thuốc trễ trên thì thận<br /> chiếm 16,95% khi so sánh với carcinôm tế bào<br /> sáng thận và carcinôm tế bào ống thận bắt thuốc<br /> cản quang mạnh trên thì vỏ-tủy chiếm 83,05%.<br /> Theo nghiên cứu của chúng tôi, kích thước<br /> trung bình bướu carcinôm tế bào sáng thận lớn<br /> là 7,03 cm lớn hơn so với carcinôm nhú tế bào<br /> thận là 5,35cm, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.<br /> Theo báo cáo Chaan S. Nguyen và cộng sự (1)<br /> cho thấy RCC tế bào sáng thường có kích thước<br /> to nhất và thường không đồng nhất đậm độ.<br /> <br /> 124<br /> <br /> nhú tế bào thận (10-15%) (1). Carcinôm tế bào<br /> sáng xuất phát từ các tế bào ống lượn gần hoặc<br /> tế bào đệm của vỏ thận nên bướu sẽ nằm ở vùng<br /> vỏ thận, trong khi dạng bướu xuất phát từ các tế<br /> bào vùng tủy thận là carcinôm tế bào ống thận<br /> lại chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ (khoảng 1-3%) các<br /> trường hợp RCC.<br /> <br /> Hình 2: Bướu nằm ở tủy thận.<br /> Sau khi tiêm thuốc cản quang thì đậm độ RCC<br /> tế bào sáng ở thì tủy vỏ lên khoảng trung bình<br /> 84 HU giúp phân biệt nó với các loại khác với<br /> độ nhạy và độ đặc hiệu là 74% và 100%. Trong<br /> khi đó RCC nhú tế bào thận thì thường đồng<br /> nhất và có đậm dộ thấp hơn so với các loại khác,<br /> đặc biệt đường kính của loại này thường là các<br /> RCC nhỏ hơn 3cm.<br /> Còn theo nghiên cứu của Tabibi Ali và cộng<br /> sự cho thấy có sự khác biệt không có ý nghĩa<br /> thống kê giữa kích thước u lành và u ác. Có sự<br /> liên hệ mạnh giữa kích thước khối u và phân độ<br /> hạt nhân (grade) và sự xâm lấn ra khỏi vỏ bao<br /> thận. Ở những u có kích thước nhỏ hơn 4cm sự<br /> xâm lấn khỏi vỏ bao thận. Tuy nhiên RCC kích<br /> thước nhỏ có sự khác biệt không có ý nghĩa<br /> thống kê khi so sánh với các RCC kích thước lớn<br /> hơn 4cm về phân độ hạt nhân, triệu chứng lâm<br /> sàng và phân loại mô học phụ.<br /> (6)<br /> <br /> Kích thước khối u không phải là một yếu tố<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> độc lập trong tiên đoán mô học phụ của RCC<br /> tuy nhiên các khối u có kích thước lớn sẽ có<br /> grade cao, giai đoạn thường muộn và triệu<br /> chứng lâm sàng rầm rộ<br /> Theo Jeong Kon Kim và cộng sự(5) thì sự tăng<br /> quang không đồng nhất hoặc tăng quang viền<br /> thấy ở 84% RCC tế bào sáng, 100% RCC tế bào<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ống thận. RCC tế bào sáng bắt quang mạnh hơn<br /> các loại khác được nghĩ đến do sự giàu mạch<br /> máu nhất và RCC tế bào sáng là loại thường gặp<br /> nhất trong các loại RCC nên đa phần các RCC<br /> đều bắt quang mạnh. Như vậy, kết quả của<br /> chúng tôi hoàn toàn phù hợp với kết quả nghiên<br /> cứu của Jeong Kon Kim.<br /> <br /> Hình 3: Carcinôm nhú tế bào thận (kích thước nhỏ, bắt thuốc cản quang yếu, không có hoại tử trong bướu).<br /> rất nhiều do đó hiện tượng hoại tử trong trung<br /> Theo kết quả nghiên cứu của Jeong Kon<br /> tâm bướu rất hay xảy ra khi có sự mất quân bình<br /> Kim(5) và cộng sự thì carcinôm tế bào sáng bắt<br /> giữa cung và cầu. Và vôi hóa trong bướu của<br /> thuốc tương phản mạnh ở thì vỏ-tủy và thải trừ<br /> chúng tôi gặp trong 100% carcinôm tế bào ống<br /> thuốc nhanh ở thì thận gặp ở 91% trường hợp,<br /> thận. Theo y văn sự vôi hóa thường gặp ở<br /> đồng thời sự hoại tử trong bướu cũng thường<br /> carcinôm tế bào ống thận và carcinôm tế bào kỵ<br /> gặp ở carcinôm tế bào sáng chiếm 84% và<br /> màu. Đối với carcinôm tế bào ống thận, sự hình<br /> carcinôm tế bào ống thận 100%. Còn vôi hóa<br /> thành vôi hóa do sự phát triển quá nhanh của<br /> trong bướu thường gặp carcinôm tế bào ống<br /> khối bướu dẫn tới sự lắng đọng nhanh chất<br /> thận và tế bào kỵ màu. Theo nghiên cứu của<br /> canxi trong các ống thận bị tắc nghẽn còn đối<br /> chúng tôi sự bắt quang mạnh ưu thế ở carcinôm<br /> với carcinôm tế bào kỵ màu thì sự vôi hóa này là<br /> tế bào sáng 93% trường hợp, bướu bắt thuốc<br /> một dấu hiệu tiên lượng tốt do tế bào biệt hóa<br /> tương phản mạnh ở thì vỏ-tủy và thải trừ thuốc<br /> cao. Carcinôm nhú tế bào thận bắt thuốc tương<br /> nhanh ở thì thận điều này hoàn toàn phù hợp<br /> phản rất yếu và thường bắt ở thì thận. Cũng<br /> với bản chất mô học bướu là loại giàu mạch<br /> theo y văn thì đây là một loại bướu nghèo mạch<br /> máu. Hoại tử trong bướu gặp ở 83% carcinôm tế<br /> máu và tương đối phát triển chậm. Như vậy kết<br /> bào sáng và 100% carcinôm tế bào ống thận.<br /> quả của nghiên cứu chúng tôi phù hợp với<br /> Theo y văn thì hoại tử trong bướu cũng thường<br /> nghiên cứu của Jeong Kon Kim và y văn thế<br /> gặp ở hai loại mô học phụ RCC này vì đây là hai<br /> giới(3).<br /> loại bướu phát triển nhanh và nhu cầu tưới máu<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> 125<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Hình 4: Carcinôm tế bào sáng thận (kích thước lớn, bắt thuốc cản quang mạnh, có hoại tử nhiều trong khối<br /> bướu).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> 95% trường hợp bệnh nhân có một bướu,<br /> bướu nằm ở cực thận chiếm 84,7% và phân bố ở<br /> vùng vỏ ưu thế chiếm 47%.<br /> Vôi hóa trong bướu trong 20% trường hợp<br /> và 83% trường hợp có hoại tử trong bướu.<br /> 100% bướu có đậm độ thấp trên phim chưa<br /> tiêm thuốc, bướu thường bắt thuốc mạnh trên<br /> thì vỏ tủy chiếm 83,05% trường hợp. Kích thước<br /> bướu trên CLĐT là 6,8 ± 3,3 cm.<br /> Carcinôm tế bào sáng thận bắt thuốc cản<br /> quang mạnh ở thì vỏ tủy, thải thuốc ở thì thận;<br /> carcinôm nhú tế bào thận bắt thuốc yếu ở thì vỏ<br /> tủy. Hoại tử trong bướu thường gặp ở carcinôm<br /> tế bào sáng thận và tế bào ống góp.<br /> Carcinôm tế bào sáng thận thường có vôi<br /> hóa trong bướu và kích thước to hơn so với<br /> carcinoâm nhú tế bào thận.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 126<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> (2008). ”Renal cell carcinoma: Diagnosis, staging and<br /> surveillance”. American Journal of Roentgenology,<br /> volume 191, pp. 1220-1232<br /> Dreicer R (2000). “Renal parenchymal neoplasms”. In:<br /> Tanagho EA, McAninch JW, eds. Smith;s general<br /> urology, international edition, Mcgraw-Hill, New<br /> York. Pp. 378-398.<br /> Fauci AS., Braunwald E, Kasper DL. (2007).<br /> “Harrison’s Principle of Internal Medicine”. McGrawHill, New York, seventeenth edition.<br /> Fielding JR., Negar A, Renshaw AA (1999). “Staging<br /> 119 patients with renal cell carcinoma”. American<br /> Journal of Roentgenology, volume 172, pp. 23-25.<br /> Kim JK, Kim TK, Han JA (2002). “Differentiation of<br /> subtypes of renal cell carcinoma on Helical CT scans”.<br /> American Journal of Roentgenology, volume 178, pp.<br /> 1499-1506.<br /> Tabibi A, Mahmoud P, Hamidreza A, Reza B, Nasim<br /> Z, Behrang A (2007). “Correlation between size of<br /> renal cell carcinoma and its grade, stage and<br /> histological subtype”. Urology journal, volume 4(1),<br /> pp. 10-13.<br /> Wein AJ., Kavoussi LR., Novick AC (2007).<br /> “Campbell’s Urology”, Saunders, Philadelphia ninth<br /> edition,, volume 4, chapter 46, pp. 1567-1600.<br /> <br /> Chaan NS, Wood GC, Silverman MPaul, Tannir MN<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br />