Khảo sát khả năng kháng oxy hóa của dịch chiết ethanol từ cây lá dứa (Pandanus amaryllifolius Roxb.) trên mô hình chuột bệnh đái tháo đường

TAP CHI SINH HOC 2015, 37(1se): 231­237<br />  DOI:     10.15625/0866­7160/v37n1se.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT KHẢ NĂNG KHÁNG OXY HÓA CỦA DỊCH CHIẾT ETHANOL<br />  TỪ CÂY LÁ DỨA (Pandanus amaryllifolius Roxb.) TRÊN MÔ HÌNH CHUỘT <br /> BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG<br /> <br /> Đái Thị Xuân Trang*, Ninh Khắc Huyền Trân<br /> Trường Đại học Cần Thơ, *dtxtrang@ctu.edu.vn<br /> <br /> TÓM TẮT: Bệnh đái tháo đường (BĐTĐ) với nhiều biến chứng nguy hiểm đang là mối đe dọa  <br /> lớn đối với sức khỏe toàn cầu. Hiệu quả  điều trị  BĐTĐ của dịch chiết ethanol lá cây lá dứa  <br /> được khảo sát thông qua khả  năng kháng oxy hóa.  Chuột được gây BĐTĐ bằng dung dịch <br /> alloxan monohydrate (AM). Chuột BĐTĐ được điều trị bệnh với dịch chiết ethanol lá cây lá dứa  <br /> (Pandanus amaryllifolius Roxb.) trong 20 ngày. Kết thúc thí nghiệm, thận, tim và phổi của các  <br /> nhóm công thức được khảo sát khả năng kháng oxy hóa tổng số của cao chiết cây lá dứa bằng  <br /> phương pháp TAS (total antioxidant status (TAS) assay). Phần trăm lượng gốc tự do kết hợp với <br /> chất kháng oxy hóa  ở  thận, tim và phổi của nhóm chuột BĐTĐ được điều trị  bằng dịch chiết  <br /> ethanol lá cây lá dứa có hiệu quả tương đương với chuột bình thường và cao hơn ở nhóm chuột <br /> BĐTĐ uống thuốc điều trị thương mại glucofast.<br /> Từ khóa: Bệnh đái tháo đường, cây lá dứa, hạ glucose huyết, kháng oxy hóa, TAS. <br /> <br /> MỞ ĐẦU Khả năng kháng oxy hóa của cao chiết cây <br /> lá   dứa   (Pandanus   amaryllifolius  Roxb.)   trên <br /> Stress oxy hóa là một trong những nguyên <br /> chuột BĐTĐ đã được chứng minh trong nghiên <br /> nhân chủ yếu dẫn đến nhiều biến chứng nguy  <br /> cứu này. Kết quả  cho thấy dịch chiết ethanol  <br /> hiểm của bệnh đái tháo đường (BĐTĐ). Stress <br /> lá cây lá dứa có tác dụng hạ glucose huyết trên <br /> oxy hóa là hiện tượng gia tăng các gốc tự  do <br /> chuột   BĐTĐ   cũng   như   khả   năng   kháng   oxy <br /> và chất hoạt động chứa oxy (reactive oxygen <br /> hóa ở tim, thận và phổi của chuột BĐTĐ.<br /> species,   ROS)   ảnh   hưởng   đến   các   cấu   trúc <br /> sinh học như  màng tế  bào, vật liệu di truyền  VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> và các enzyme, gây mất cân bằng giữa việc <br /> Vật liệu từ  lá cây lá dứa được thu hái  ở <br /> sản xuất các gốc tự  do và hoạt động của các  <br /> huyện   Trà   Ôn,   tỉnh   Vĩnh   Long;   chuột   nhắt  <br /> chất kháng oxy hóa [4]. Nghiên cứu của Aydin <br /> trắng cái Mus musculus var. albino khỏe mạnh, <br /> et   al.   (2001)  [1]   cho   rằng   chất   oxy   hóa   là <br /> sạch   bệnh,   khoảng   8­10   tuần   tuổi   do   viện  <br /> nguyên nhân gây các biến chứng ở BĐTĐ như <br /> Pasteur thành phố Hồ Chí Minh cung cấp. <br /> các biến chứng vi mạch và đại mạch, bệnh  <br /> tim, tổn thương thận và thần kinh. Phương pháp gây chuột bệnh ĐTĐ và điều  <br /> trị bệnh<br /> Cây lá dứa được chứng minh có công dụng  <br /> lợi tiểu, trợ tim và điều trị  BĐTĐ [9]. Nghiên  Chuột   được   gây   BĐTĐ   bằng   cách   tiêm <br /> cứu của Wang et al. (2012) [10] cũng đã chứng  dung dịch alloxan monohydrate (AM) nồng độ <br /> minh dịch chiết của cây lá dứa có dược tính  130 mg/kg khối lượng chuột. Chuột được xem  <br /> kháng oxy hóa. Ngoài ra, nghiên cứu của Đào  là BĐTĐ khi có nồng độ  glucose huyết > 250 <br /> Hùng Cường và nnk. (2010) [2] cho thấy thành  mg/dl.   Sau   khi   chuột   ủ   bệnh   7   ngày,   chuột  <br /> phần hoá học của lá dứa bao gồm alkaloid như  BĐTĐ được điều trị  bằng thuốc thương mại <br /> Padamarilactonine­A,  các  hợp  chất  phenol  và  glucofast   (150   mg/kg   khối   lượng/   lần     2  <br /> flavonoid, có tác dụng kháng oxy hoá cũng đã  lần/ngày)   hoặc   cao   chiết   lá   cây  lá   dứa   (400 <br /> được xác định. mg/kg khối lượng/ lần  2 lần/ngày) trong thời <br /> gian 20 ngày.<br /> <br /> 231<br /> Khảo sát khả  năng kháng oxy hoá tổng số   lượng chất kháng oxy hóa tương đương nồng <br /> của   cao   chiết   cây   lá   dứa   in   vivo   (total   độ  chất kháng oxy hóa chuẩn Trolox [3], với  <br /> antioxidant status (TAS) assay) đuờng chuẩn Trolox được   thực hiện  ở  nồng <br /> độ là 0,125 mM, 0,175 mM, 0,35 mM, 0,5 mM, <br /> Chuột được chia ngẫu nhiên thành 5 nhóm, <br /> 0,625 mM, 0,875 và 1,25 mM. Hiệu quả kháng <br /> mỗi nhóm có 6 con. Các công thức được bố trí  <br /> oxy hóa được tính dựa theo công thức sau:<br /> gồm nhóm chuột bình thường uống nước cất, <br /> chuột bình thường uống dịch chiết ethanol lá  Hiệu quả kháng oxy hóa = 100% ­ [(Amẫu – Ađối <br /> cây lá dứa, chuột BĐTĐ không điều trị  (uống  chứng)/ Ađối chứng] × 100.<br /> <br /> nước   cất),   chuột   BĐTĐ   được   điều  trị   bằng  Trong đó,  Amẫu  là  độ   hấp  thu  quang phổ <br /> thuốc thương mại glucofast (150 mg/kg khối  của mẫu thí nghiệm ở bước sóng 532 nm; Ađối <br /> lượng/ lần × 2 lần/ngày) và chuột BĐTĐ được  chứng  là   độ   hấp   thu   quang   phổ   của   mẫu   đối  <br /> điều trị  bằng dịch chiết ethanol lá cây lá dứa   chứng ở bước sóng 532 nm.<br /> (200 mg/kg khối lượng/ lần × 2 lần/ngày). Số  liệu được xử  lý thống kê theo phương  <br /> Sau   20   ngày   điều   trị   bệnh,   thận,   tim   và  pháp ANOVA bằng phần mềm Minitab 16.0.<br /> phổi của 6 chuột  ở tất cả các công thức được  <br /> giải phẫu  để  tiến hành thí nghiệm khảo sát  KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> khả   năng   kháng   oxy   hóa;   riêng   nhóm   chuột <br /> BĐTĐ không điều trị  bệnh (uống nước cất)   Khả năng kháng oxy hóa (TAS) ở  thận của <br /> chuột được theo dõi và giải phẫu khi chuột có  chuột nhắt trắng<br /> dấu hiệu hôn mê. Kết quả  về  khả  năng kháng oxy hóa của <br /> Cách   xử   lý   mẫu   như   sau:   100   mg   thận  dịch chiết ethanol từ  lá cây lá dứa được  tính <br /> (hoặc tim hoặc phổi) được tách ra nghiền mịn  tương đương theo mM Trolox và hiệu quả loại <br /> với 200 l dung dịch đệm phosphate lạnh 100  bỏ gốc tự do được trình bày trong bảng 1. Kết <br /> mM  pH  7,4.  Sau  khi  ly  tâm  trong  10  phút  ở  quả   ở   bảng   1   cho   thấy   có   sự   tương   quan <br /> 10.000 vòng/phút, phần dịch nổi  ở  trên được  nghịch giữa nồng độ glucose huyết và khả năng <br /> sử dụng cho việc nghiên cứu hoạt động kháng  kháng oxy hóa ở thận của chuột trong quá trình <br /> oxy hóa.  thí nghiệm. Nhóm chuột BĐTĐ không điều trị <br /> TAS được xác định theo phương pháp của  có   nồng   độ   glucose   huyết   cao   nhất <br /> Koracevic et al. (2000) [6] có hiệu chỉnh như  589,00±15,56 mg/dl khác biệt có ý nghĩa thống <br /> sau: 30 l dung dịch mẫu đồng nhất được pha  kê so với tất cả  các nhóm công thức còn lại <br /> loãng   trong   470   l   dung   dịch   đệm   phosphate  (P