Khảo sát mối liên quan giữa Procalcitonin với một số yếu tố lâm sàng và cận lâm sàng của đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ở bệnh nhân cao tuổi

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> KHẢO SÁT MỐI LIÊN QUAN GIỮA PROCALCITONIN VỚI MỘT SỐ <br /> YẾU TỐ LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA ĐỢT CẤP BỆNH PHỔI <br /> TẮC NGHẼN MẠN TÍNH Ở BỆNH NHÂN CAO TUỔI <br /> Trương Tuấn Nhựt*, Nguyễn Ngọc Hoành Mỹ Tiên**, Đỗ Thị Tường Oanh*** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Cơ  sở  nghiên  cứu:  Procalcitonin (PCT) là một dấu ấn sinh học đặc trưng cho tình trạng nhiễm khuẩn. <br /> Những nghiên cứu gần đây cho thấy vai trò quan trọng của PCT trong đánh giá tình trạng nhiễm khuẩn đợt cấp <br /> bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính  (BPTNMT).  Nghiên  cứu  này  nhằm  khảo  sát  mối  liên  quan  của  PCT  với  tình <br /> trạng nhiễm khuẩn trong đợt cấp BPTNMT. <br /> Mục  tiêu  nghiên  cứu:  khảo sát mối liên quan của nồng độ PCT trong máu với tình trạng nhiễm khuẩn <br /> trong đợt cấp BPTNMT ở bệnh nhân cao tuổi. <br /> Phương pháp nghiên cứu: mô tả cắt ngang, tiến cứu. <br /> Kết quả: PCT theo ngưỡng dùng kháng sinh có mối liên quan với 3 triệu chứng chỉ định dùng kháng sinh <br /> theo khuyến cáo GOLD bao gồm đàm mủ + khó thở tăng + tăng thể tích đàm (p = 0,043). PCT theo ngưỡng dùng <br /> kháng sinh có mối liên quan với bằng chứng vi sinh (p = 0,008). <br /> Kết  luận:  PCT có thể dùng để đánh giá tình trạng nhiễm khuẩn trong đợt cấp BPTNMT, nếu các triệu <br /> chứng chỉ định dùng kháng sinh theo khuyến cáo của GOLD không đủ khách quan và hạn chế về bằng chứng vi <br /> sinh. <br /> Từ khóa: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, procalcitonin. <br /> ABSTRACT  <br /> THE SURVEY OF THE RELATIONSHIPBETWEEN PROCALCITONIN’S CONCENTRATION WITH <br /> SOME CLINICAL FACTORS AND LABORATORY IN ACUTE EXACERBATION CHRONIC <br /> OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE IN THE ELDERLY PATIENTS <br /> Truong Tuan Nhut, Nguyen Ngoc Hoanh My Tien, Do Thi Tuong Oanh  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 20 ‐ 24 <br /> Background:  Procalcitonin (PCT) is a specific biomarker about the situation of bacterial infection. Recent <br /> researches  showed  the  important  role  of  PCT  assess  the  situation  of  infections  during  the  acute  exacerbation <br /> chronic obstructive pulmonary disease (COPD). These researches purpose to take the survey about the related of <br /> PCT with the situation of infections in the exacerbation COPD. <br /> Objectives: Survey about the related of concentration of PCT in blood with situation of bacterial infection <br /> during the acute exacerbation COPD in the elderly patients. <br /> Methods: Prospective descriptive study. <br /> Results: PCT, according to threshold of antibiotic usage, has the related with 3 symptoms that assigned to <br /> use  antibiotics  following  the  recommendation  by  GOLD  including  purulent  sputum  +  worsening  dyspnea  + <br /> increasing  sputum  volume  (p  =  0.043).  PCT,  following  threshold  of  antibiotic  usage,  has  the  related  with <br /> microbiological evidence (p = 0.008). <br /> Conclusion:  PCT can be used to assess the situation of infections in the acute exacerbation COPD. If the <br /> *Bv Phạm Ngọc Thạch  ** Bộ môn Lão khoa ĐHYD.TPHCM ***Khoa A2, Bv Phạm Ngọc Thạch <br /> Tác giả liên lạc: BS. Trương Tuấn Nhựt <br /> ĐT: 0983873331 <br /> Email: tuannhuttr@yahoo.com <br /> <br /> 20<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> symptoms assigned to use antibiotics according to recommendation of GOLD are not enough objectives and limit <br /> about microbiological evidences. <br /> Keywords: chronic obstructive pulmonary disease, procalcitonin. <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) là <br /> một trong những nguyên nhân gây bệnh tật và <br /> tử  vong  hàng  đầu  trên  thế  giới.  Các  đợt  cấp <br /> <br /> Tất  cả  các  bệnh  nhân  ≥  60  tuổi  được  chẩn <br /> đoán  đợt  cấp  BPTNMT  nhập  viện  khoa  A2 <br /> Bệnh  viện  Phạm  Ngọc  Thạch  từ  01/10/2012 <br /> đến 30/06/2013 được chọn vào nghiên cứu. <br /> <br /> bệnh. Nguyên nhân của đợt cấp BPTNMT có thể <br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh <br /> Hô  hấp  ký:  Sau  khi  dùng  thuốc  giãn  phế <br /> quản  FEV1/FVC  5,94 k/µL<br /> <br /> 33<br /> <br /> 18<br /> <br /> 30<br /> <br /> 81 0,784<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 40<br /> <br /> 21<br /> <br /> 34<br /> <br /> 95<br /> <br /> Bảng 4: Mối liên quan của PCTmax theo ngưỡng <br /> dùng kháng sinh với bằng chứng vi sinh <br /> PCT max<br /> Vi trùng<br /> <br /> Nhóm 1 Nhóm 2<br /> <br /> Nhóm Tổng Giá trị<br /> 3<br /> cộng<br /> p<br /> <br /> Có<br /> <br /> 5<br /> <br /> 3<br /> <br /> 14<br /> <br /> 22<br /> <br /> Không<br /> <br /> 35<br /> <br /> 18<br /> <br /> 20<br /> <br /> 73<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 40<br /> <br /> 21<br /> <br /> 34<br /> <br /> 95<br /> <br /> 22<br /> <br /> 0,008<br /> <br /> Nhóm 3<br /> Tổng cộng<br /> (> 0,25 ng/mL)<br /> <br /> Giá trị p<br /> <br /> Bảng 5: Mối liên quan của PCTmax theo ngưỡng <br /> dùng kháng sinh với việc dùng kháng sinh trước <br /> nhập viện <br /> PCT max Nhóm Nhóm Nhóm Tổng Giá trị<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> cộng<br /> p<br /> Dùng kháng sinh<br /> Một tháng trước nhập<br /> 12<br /> 5<br /> 18<br /> 35<br /> 0,142<br /> viện<br /> 24 giờ trước nhập<br /> 12<br /> 5<br /> 11<br /> 28<br /> 0,89<br /> viện<br /> <br /> BÀN  LUẬN <br /> Hút thuốc lá <br /> Tỷ lệ bệnh nhân đã hoặc đang hút  thuốc  lá <br /> chiếm  84,2%  trong  đó  nam  hút  thuốc  lá  chiếm <br /> 100%.  Nghiên  cứu  của  chúng  tôi  tương  tự  Eric <br /> GH(Error! Reference source not found.), Robert <br /> MS(Error! Reference source not found.) và Đỗ Quyết(Error! Reference <br /> source not found.). <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> Mối  liên  quan  của  nồng  độ  PCTmax  theo <br /> ngưỡng  dùng  kháng  sinh  với  một  số  triệu <br /> chứng lâm sàng và X quang ngực <br /> Một  số  triệu  chứng  lâm  sàng  không  có  liên <br /> quan  có  ý  nghĩa  thống  kê  với  PCTmax  theo <br /> ngưỡng  dùng  kháng  sinh  như  sốt  (p  =  0,621); <br /> tăng thể tích đàm (p = 0,12); đàm mủ (p = 0,073); <br /> ran  nổ  (p  =  0,527);Đàm  mủ  +  khó  thở  tăng  và/ <br /> hoặc đàm mủ + tăng thể tích đàm (p = 0,236);X <br /> quang  ngực  có  thâm  nhiễm  (p  =  0,594).Nghiên <br /> của  của  chúng  tôi  cũng  tương  tự  với  tác <br /> giảDaubin  C  và  khuyến  cáo  dùng  kháng  sinh <br /> theo GOLD. Sự kết hợp của đàm mủ + khó thở <br /> tăng + tăng thể tích đàm có mối liên quan  có  ý <br /> nghĩa thống kê với PCTmax (p = 0,043). Nghiên <br /> cứu của chúng tôi  phù  hợp  với  khuyến  cáo  chỉ <br /> định  dùng  kháng  sinh  theo  khuyến  cáo  GOLD <br /> và tác giả Anthonisen. <br /> Mối  liên  quan  của  nồng  độ  PCTmax  theo <br /> ngưỡng  dùng  kháng  sinh  với  một  số  dấu  ấn <br /> viêm <br /> <br /> CRP <br /> Tỷ  lệ  bệnh  nhân  có  CRPmax  tăng  là  69,5%. <br /> So sánh ở cả 3 nhóm, số bệnh nhân có CRPmax <br /> tăng  ở  nhóm  3  là  79,4%;  nhóm  2  là  66,7%  và <br /> nhóm  1  là  62,5%.  Sự  khác  biệt  này  không  có  ý <br /> nghĩa thống kê (p > 0,05). Nghiên cứu của chúng <br /> tôi phù hợp với báo cáo của tác giả Daubin C và <br /> cộng  sự(Error!  Reference  source  not  found.),  không  có  liên <br /> quan  của  nồng  độ  PCT  với  CRP.  Bệnh  nhân <br /> BPTNMT thường kèm theo sự gia tăng đáp ứng <br /> viêm toàn thể, biểu hiện bởi sự gia tăng của các <br /> hoá chất trung gian gây viêm, các cytokin và các <br /> dấu ấn sinh học, khi so sánh với nhóm chứng có <br /> độ tuổi tương ứng. Đáp ứng viêm toàn thể này <br /> thường  được  khuếch  đại  trong  đợt  cấp <br /> BPTNMT  và  làm  gia  tăng  nồng  độ  của  các <br /> cytokin  và  các  dấu  ấn  sinh  học  gây  viêm  khác <br /> như  CRP,  copeptin,  neopterin,…  Có  thể  trong <br /> đợt cấp xảy ra quá trình viêm đường hô hấp và <br /> đáp ứng viêm toàn thể của cơ thể dẫn đến tăng <br /> nồng độ CRP mặc dù không có tình trạng nhiễm <br /> khuẩn. Theo tác giả Kelly MG và cộng sự(Error! <br /> Reference source not found.), CRP tăng cũng có <br /> <br /> Hô Hấp <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thể là do đáp ứng viêm của cơ thể. <br /> <br /> BCĐNTT <br /> Tỷ lệ BCĐNTT  tăng  85,27%.  So  sánh  ở  cả  3 <br /> nhóm, số bệnh nhân có BCĐNTT tăng ở nhóm 3 <br /> là 88,2%; nhóm 2  là  85,7%  và  nhóm  1  là  82,5%. <br /> Số  bệnh  nhân  có  BCĐNTT  tăng  không  khác <br /> nhau nhiều dựa vào nồng độ PCTmax và không <br /> thấy có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p > <br /> 0,05). Điều đó, có thể giải thích do khả năng đề <br /> kháng  với  tác  nhân  gây  bệnh  ở  người  cao  tuổi <br /> giảm  nên  số  lượng  bạch  cầu  có  thể  tăng  hoặc <br /> không tăng. <br /> <br /> Mối  liên  quan  của  nồng  độ  PCTmax  theo <br /> ngưỡng dùng kháng sinh với vi sinh <br /> Ở cả 3 nhóm dựa trên nồng độ PCTmax theo <br /> ngưỡng  dùng  kháng  sinh  liên  quan  có  ý  nghĩa <br /> thống  kê  (p   0,25 ng/mL (nhóm 3) có tỷ lệ cấy đàm <br /> dương  tính  cao.  Vì  vậy,  nồng  độ  PCT  có  thể  là <br /> yếu tố hướng dẫn cho việc sử dụng kháng sinh. <br /> Tuy có những mặt  hạn  chế  trong  việc  cấy  đàm <br /> tìm vi khuẩn. Nhưng thực tế khi đánh giá nhiễm <br /> khuẩn  ở  bệnh  nhân  đợt  cấp  BPTNMT,  nếu  có <br /> kết quả cấy đàm với sự hiện diện của vi khuẩn <br /> và  kèm  theo  kết  quả  kháng  sinh  đồ  đều  được <br /> xem  như  là  bằng  chứng  nhiễm  khuẩn  và  chỉ <br /> định dùng kháng sinh. <br /> <br /> Mối  liên  quan  của  nồng  độ  PCTmax  theo <br /> ngưỡng dùng kháng sinh với dùng kháng <br /> sinh trước nhập viện <br /> Mối  liên  quan  của  việc  dùng  kháng  sinh <br /> trước  nhập  viện  liên  quan  với  PCTmax  theo <br /> ngưỡng  dùng  kháng  sinh  không  có  ý  nghĩa <br /> thống kê với 1 tháng trước nhập viện (p =0,142) <br /> và 24 giờ trước nhập viện (p = 0,89). Theo nghiên <br /> của  của  Daubin  C  và  cộng  sự(Error!  Reference <br /> source  not  found.),  không  có  sự  liên  quan  của <br /> nồng  độ  PCTmax  với  việc  sử  dụng  kháng  sinh <br /> trong 30 ngày cũng như trong 24 giờ trước nhập <br /> viện. <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> <br /> 23<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Mối  liên  quan  của  PCTmax  theo  ngưỡng <br /> dùng kháng sinh với đàm mủ + khó thở tăng + <br /> <br /> 5.<br /> <br /> tăng thể tích đàm có ý nghĩa thống kê (p