Khảo sát mối liên quan giữa tuân thủ dùng thuốc và hiệu quả điều trị ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 tại phòng khám Nội tiết - Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT MỐI LIÊN QUAN GIỮA TUÂN THỦ DÙNG THUỐC<br /> VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYPE 2<br /> TẠI PHÒNG KHÁM NỘI TIẾT - BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC<br /> THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> Dương Chí Hồng*, Quách Diệu Ái*, Nguyễn Thị Mai Hoàng*<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Mở đầu: Tuân thủ điều trị giữ vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh mạn tính cũng như đái tháo<br /> đường (ĐTĐ).<br /> Mục tiêu: Khảo sát tình hình tuân thủ dùng thuốc điều trị ĐTĐ type 2 tại phòng khám Nội tiết - Bệnh<br /> viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh (BV ĐHYD), mối liên quan giữa tuân thủ dùng thuốc với hiệu quả<br /> điều trị và xác định các yếu tố liên quan đến tuân thủ dùng thuốc của bệnh nhân (BN).<br /> Đối tượng – Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang, phỏng vấn trực tiếp 250 BN<br /> ĐTĐ type 2 từ 18 tuổi trở lên, sử dụng thuốc ĐTĐ đường uống ≥ 6 tháng và có giá trị HbA1c trong vòng 6<br /> tháng gần nhất. Tuân thủ dùng thuốc được đánh giá dựa trên bộ câu hỏi MMAS-8.<br /> Kết quả: Có 67,6% BN tuân thủ dùng thuốc (19,6% tuân thủ tốt và 48,0% tuân thủ trung bình). Các<br /> yếu tố ảnh hưởng tuân thủ gồm tuổi (p = 0,002), số lần dùng thuốc trong ngày (p < 0,001) và chế độ điều<br /> trị phức tạp (p = 0,002). Nghiên cứu ghi nhận mối tương quan yếu (rho = -0,285; p < 0,001) giữa tuân thủ<br /> dùng thuốc và giá trị HbA1c của BN.<br /> Kết luận: Mức độ tuân thủ dùng thuốc của BN ĐTĐ type 2 tại phòng khám Nội tiết – BV ĐHYD ở<br /> mức trung bình. Kết quả nghiên cứu gợi ý cần đơn giản hóa chế độ dùng thuốc (ít thuốc, ít lần sử dụng<br /> trong ngày) hơn nữa nhằm cải thiện tuân thủ của bệnh nhân.<br /> Từ khóa: Tuân thủ dùng thuốc, đái tháo đường type 2, hiệu quả điều trị, yếu tố liên quan<br /> ABSTRACT<br /> INVESTIGATION ON RELATIONSHIP BETWEEN MEDICATION ADHERENCE AND<br /> TREATMENT OUTCOMES IN TYPE 2 DIABETIC PATIENTS<br /> AT THE ENDOCRINOLOGY CLINIC OF THE UNIVERSITY MEDICAL CENTER<br /> AT HO CHI MINH CITY<br /> Duong Chi Hong, Quach Dieu Ai, Nguyen Thi Mai Hoang<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 2- 2019: 221-226<br /> <br /> Background/ Objectives: Medication adherence plays an important role in the treatment of chronic<br /> dieseases as diabetes. This study aims to investigate medication adherence of patients with type 2 diabetes<br /> (DT2) at the Endocrinology Clinic of the University Medical Center at Ho Chi Minh City, the relationship<br /> between medication adherence and treatment outcomes and to determine factors associated with medication<br /> adherence in diabetic patients.<br /> Method: There were 250 DT2 patients included in this cross-sectional study. These patients were<br /> 18 years-old or older, using oral hypoglycemiants for at least 6 months and having at least 1 value of<br /> <br /> *<br /> Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Nguyễn Thị Mai Hoàng ĐT: 0356599822 Email: ntmaihoang@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Dược 221<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> HbA1c during 6 months prior to commencement of study. Patients were interviewed using MMAS-8<br /> questionnaire to evalulate medication adherence.<br /> Results: Among 67.6% of patients who were considered medication adherence, the rate of good and moderate<br /> adherence were 19.6% and 48.0%, respectively. Medication adherence were associated with patients’ age (p =<br /> 0.002), number of doses per day (p < 0.001) and complexity of medication regimen (p = 0.002). There was a weak<br /> correlation (rho = -0.285, p < 0.001) between medication adherence and patients’ HbA1c.<br /> Conclusions: Medication adherence rate at the Endocrinology Clinic of University Medical Center at<br /> Ho Chi Minh City is moderate. The results suggest that efforts should be made to simplify the therapeutic<br /> regimen (fewer drugs, fewer daily frequency of drug use) to improve patients’ adherence.<br /> Key words: Medication adherence, type 2 diabetes, treatment outcomes, associated factors.<br /> ĐẶTVẤNĐỀ đặc điểm BN (tên, tuổi, giới tính, trình độ học vấn,<br /> nghề nghiệp, thời gian mắc bệnh, bệnh kèm), đặc<br /> Đái tháo đường (ĐTĐ) type 2 là một trong<br /> điểm điều trị (thuốc, liều, cách dùng, các kết quả<br /> các bệnh mạn tính phổ biến nhất trên thế giới.<br /> xét nghiệm đường huyết và HbA1c) và tuân thủ<br /> Việc điều trị kéo dài và tốn kém gây ra thách<br /> dùng thuốc. Bộ câu hỏi Morisky 8 câu (MMAS-8)<br /> thức lớn đối với vấn đề tuân thủ dùng thuốc ở<br /> được sử dụng để đánh giá tuân thủ dùng thuốc.<br /> bệnh nhân (BN)(8). Việc nhận diện các BN gặp<br /> BN được xem là tuân thủ điều trị khi đạt từ 6<br /> khó khăn trong việc tuân thủ dùng thuốc điều trị<br /> điểm trở lên. Trong đó, BN tuân thủ tốt khi đạt 8<br /> cũng như các yếu tố góp phần cản trở tuân thủ<br /> điểm và tuân thủ trung bình khi đạt 6 – 7 điểm(11).<br /> sẽ giúp bác sĩ có chiến lược thích hợp nhằm gia<br /> Hiệu quả điều trị được đánh giá dựa vào khuyến<br /> tăng tuân thủ cũng như cải thiện hiệu quả điều<br /> cáo của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA)<br /> trị. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện nhằm<br /> 2018. Cụ thể, BN được xem là kiểm soát được<br /> khảo sát mức độ tuân thủ dùng thuốc điều trị<br /> đường huyết và HbA1c khi đường huyết đói trong<br /> ĐTĐ, mối tương quan giữa tuân thủ dùng thuốc<br /> khoảng 80 – 130 mg/dL và HbA1c < 7%(1). Số<br /> với hiệu quả điều trị cũng như xác định các yếu<br /> liệu nghiên cứu được trình bày dưới dạng tần<br /> tố liên quan đến tuân thủ dùng thuốc trên các<br /> suất và tỷ lệ % với các biến phân loại, số trung<br /> BN ĐTĐ type 2 điều trị ngoại trú tại phòng<br /> bình ± độ lệch chuẩn (giá trị nhỏ nhất – giá trị<br /> khám Nội tiết - Bệnh viện Đại học Y Dược TP.Hồ<br /> lớn nhất) với các biến liên tục tuân theo phân<br /> Chí Minh (BV ĐHYD).<br /> phối chuẩn và số trung vị (tứ phân vị thứ 2; tứ<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU phân vị thứ 3) với các biến liên tục không theo<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả được tiến hành phân phối chuẩn. Phép kiểm Chi bình phương<br /> từ 15-5 đến 15-6-2018 tại phòng khám Nội tiết – được sử dụng để so sánh các tỷ lệ. Để so sánh<br /> BV ĐHYD. Tiêu chuẩn chọn mẫu là tất cả BN đến 2 số trung bình, phép kiểm Student t-test được<br /> phòng khám Nội tiết trong thời gian nghiên cứu, sử dụng nếu các biến liên tục tuân theo phân<br /> có tuổi từ 18 trở lên, được chẩn đoán ĐTĐ type 2 phối chuẩn và phép kiểm Mann-Whitney<br /> và đang điều trị bằng các thuốc hạ đường huyết được sử dụng khi các biến liên tục không tuân<br /> đường uống trong ít nhất 6 tháng với ít nhất 1 giá theo phân phối chuẩn. Mối liên quan giữa 2<br /> trị HbA1c được ghi nhận trong vòng 6 tháng trước biến được xác định dựa vào hệ số tương quan<br /> nghiên cứu. Các BN được chọn để phỏng vấn trực Spearman (rho) và hồi quy logistic đa biến<br /> tiếp bằng phương pháp lấy mẫu thuận tiện với được dùng để xác định các yếu tố liên quan<br /> bảng câu hỏi được thiết kế sẵn gồm các câu hỏi về đến tuân thủ dùng thuốc. Các phép kiểm<br /> <br /> <br /> <br /> 222 Chuyên Đề Dược<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thống kê được thực hiện bằng phần mềm SPSS huyết đường uống và 225 BN (90,0%) được chỉ<br /> 22.0 với độ tin cậy 95%. định phối hợp thuốc điều trị ĐTĐ. Trong số đó, có<br /> KẾTQUẢ 104 BN (46,2%) được chỉ định dạng viên phối hợp.<br /> Đặc điểm BN và đặc điểm điều trị Số thuốc ĐTĐ trung vị BN phải sử dụng là 2,0<br /> thuốc một ngày (2,0 ; 2,0) và số lần dùng thuốc<br /> Trong thời gian khảo sát, có 250 BN được<br /> trung vị mỗi ngày là 2,0 lần (2,0 ; 3,0). Chế độ<br /> phỏng vấn với tuổi trung bình 59,8 ± 9,9 tuổi<br /> dùng thuốc phức tạp (dùng thuốc nhiều lần so với<br /> (32,0 – 80,0). Đa số BN là nữ giới (166 BN, 66,4%),<br /> thời điểm của một bữa ăn), ví dụ uống 1 thuốc<br /> có trình độ học vấn cấp 2 hoặc cấp 3 (56,8%) và<br /> trước ăn sáng và 1 thuốc sau ăn sáng được ghi<br /> 59,2 % BN hiện không làm việc. Hầu hết BN (240<br /> nhận ở 130 BN trong nghiên cứu (52,0%).<br /> BN, tương ứng 96,0%) có mắc ít nhất một bệnh<br /> kèm. Trong số đó, tăng huyết áp và rối loạn lipid Tuân thủ dùng thuốc<br /> máu là các bệnh phổ biến nhất với tỷ lệ lần lượt Về tuân thủ dùng thuốc, có 169 BN (67,6%)<br /> tuân thủ dùng các thuốc điều trị. Trong đó, tỷ lệ<br /> là 64,4% và 74,4%. Ngoài ra, có 42 bệnh nhân<br /> BN tuân thủ tốt và tuân thủ trung bình lần lượt<br /> (16,8%) được ghi nhận có các biến chứng của là 19,6% và 48,0%. Kết quả từng câu hỏi trong bộ<br /> ĐTĐ như biến chứng thận, biến chứng thần kinh. câu hỏi MMAS-8 được trình bày trong bảng 1.<br /> Về thuốc điều trị, nghiên cứu ghi nhận được<br /> có 171 BN (68,4%) chỉ sử dụng các thuốc hạ đường<br /> Bảng 1: Kết quả trả lời bộ câu hỏi MMAS-8<br /> Câu hỏi Số BN trả lời Tỷ lệ (%)<br /> “CÓ”<br /> Cô/bác/anh/chị có đôi lúc quên uống thuốc điều trị đái tháo đường không ? 117 46,8<br /> Trong 2 tuần qua, có ngày nào cô/bác/anh/chị không dùng thuốc điều trị đái tháo đường ? 59 23,6<br /> Cô/bác/anh/chị có từng bỏ hay ngưng uống thuốc mà không báo bác sĩ vì cô/bác/anh/chị cảm 9 3,6<br /> thấy mệt khi dùng thuốc ?<br /> Khi cô/bác/anh/chị đi du lịch, đi chơi, có đôi lúc cô/bác/anh/chị quên mang theo thuốc không ? 38 15,2<br /> Cô/bác/anh/chị có uống đủ thuốc ngày hôm qua không ? 238 95,2<br /> Thỉnh thoảng, cô/bác/anh/chị có ngưng dùng thuốc khi cảm thấy đường huyết đã được kiểm 16 6,4<br /> soát không ?<br /> Uống thuốc mỗi ngày thật sự bất tiện với một số người. Cô/bác/anh/chị có thấy bất tiện khi phải 130 52,0<br /> tuân theo kế hoạch điều trị không ?<br /> Cô/ bác/anh/chị có thường xuyên thấy khó khăn khi phải nhớ uống tất cả thuốc không ?<br /> Không bao giờ/hiếm 173 69,2<br /> Đôi khi 75 30,0<br /> Thỉnh thoảng 0 0<br /> Thường xuyên 0 0<br /> Luôn luôn 2 0,8<br /> Mối liên quan giữa tuân thủ dùng thuốc và (45,6% so với 26,3%, p = 0,004 và 29,9% so với<br /> hiệu quả điều trị 9,9%, p = 0,001). Ngoài ra, có mối tương quan<br /> Trong nghiên cứu này, tỷ lệ bệnh nhân đạt yếu giữa tuân thủ dùng thuốc và giá trị HbA1c<br /> được đường huyết đói và HbA1c mục tiêu tại (rho = -0,285; p < 0,001).<br /> thời điểm khảo sát lần lượt là 39,2% và 22,8%. Các yếu tố liên quan với tuân thủ dùng thuốc<br /> Nhóm tuân thủ dùng thuốc có tỷ lệ bệnh nhân Bảng 2 trình bày kết quả so sánh đặc điểm<br /> kiểm soát đường huyết và HbA1c cao hơn có ý BN và đặc điểm điều trị giữa 2 nhóm tuân thủ<br /> nghĩa thống kê so với nhóm không tuân thủ và không tuân thủ dùng thuốc điều trị ĐTĐ.<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược 223<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> <br /> Bảng 2: So sánh đặc điểm BN và đặc điểm dùng thuốc giữa 2 nhóm BN<br /> Tuân thủ Không tuân thủ<br /> Đặc điểm p<br /> (169 BN) (81 BN)<br /> Tuổi 61,0 ± 9,2 57,4 ± 10,9 0,008<br /> Có việc làm 49,4% 36,7% 0,056<br /> Trình độ học vấn<br /> - Cấp 1 30,9% 31,4%<br /> 0,191<br /> - Cấp 2 + cấp 3 51,9% 59,2%<br /> - Đại học 17,2% 9,4%<br /> Thời gian điều trị ĐTĐ (năm) 6,0 (3,0 ; 12,0) 7,0 (3,0 ; 13,0) 0,310<br /> Số thuốc điều trị 2,0 (2,0 ; 2,0) 2,0 (2,0 ; 3,0) < 0,001<br /> Số lần dùng thuốc trong ngày 2,0 (2,0 ; 3,0) 2,0 (2,0 ; 3,0) 0,001<br /> Có chế độ dùng thuốc phức tạp 43,8% 69,1% < 0,001<br /> Có sử dụng viên phối hợp 45,7% 39,65 0,365<br /> Dựa trên kết quả phân tích đơn biến, các biến ngày” (rho = 0,556; p < 0,001) và “chế độ dùng<br /> độc lập gồm “tuổi”, “số thuốc điều trị”, “số lần thuốc phức tạp” (rho = 0,503; p < 0,001). Vì vậy,<br /> dùng thuốc trong ngày” và “chế độ dùng thuốc biến “số thuốc điều trị” được loại khỏi mô hình<br /> phức tạp” có khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 hồi quy. Mô hình hồi quy logistic đa biến được<br /> nhóm có và không tuân thủ dùng thuốc. Do đó, xây dựng với biến phụ thuộc là “tuân thủ (có/<br /> các biến này được sử dụng để xây dựng mô hình không)” và các biến độc lập gồm “tuổi”, “số lần<br /> hồi quy logistic. Tuy nhiên, “số thuốc điều trị” có dùng thuốc trong ngày” và “chế độ dùng thuốc<br /> tương quan mạnh với “số lần dùng thuốc trong phức tạp”. Kết quả được trình bày trong bảng 3.<br /> Bảng 3: Các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ dùng thuốc<br /> Yếu tố OR Khoảng tin cậy (KTC) 95% của OR P<br /> Tuổi 1,048 1,017 – 1,079 0,002<br /> Số lần dùng thuốc trong ngày 0,462 0,303 – 0,705 < 0,001<br /> Chế độ dùng thuốc phức tạp (Có) 0,388 0,216 – 0,696 0,002<br /> BÀN LUẬN ĐTĐ gây ra chưa?”, có 85 BN (34,0%) nghĩ rằng<br /> Tỷ lệ BN tuân thủ dùng thuốc trong nghiên họ đã từng mắc tác dụng phụ của thuốc ĐTĐ.<br /> cứu này là 67,6%, bao gồm 19,6% BN tuân thủ Trong số những BN nghĩ mình từng bị tác dụng<br /> tốt và 48,0% BN tuân thủ trung bình. Kết quả phụ của thuốc ĐTĐ, chỉ có 5 BN (5,9%) biết<br /> này nằm ở mức trung bình so với tỷ lệ tuân thủ chính xác mình đã từng bị hạ đường huyết quá<br /> dùng thuốc ĐTĐ trên thế giới (36,0 – 93,0%)(3) mức. Có 27 BN (31,8%) mô tả lại các triệu chứng<br /> và tương tự với nghiên cứu trước đó ở Bệnh như đổ mồ hôi, đói cồn cào, run tay chân … mà<br /> viện Nhân Dân Gia Định năm 2013 (69,0%)(12). không biết đó là những dấu hiệu của hạ đường<br /> Kết quả trả lời câu hỏi “Cô/bác/anh/chị có huyết quá mức. Đáng lưu ý là có 9 BN (3,6%) tự<br /> thường xuyên thấy khó khăn khi phải nhớ uống tất ý ngưng thuốc điều trị mà không có ý kiến của<br /> cả thuốc không?”, có 69,2% BN trả lời “Không bác sĩ. Điều này cho thấy hiểu biết của BN về tác<br /> bao giờ”. Kết quả này thấp hơn so với nghiên dụng phụ của thuốc cùng với cách xử trí chưa<br /> cứu tại Nigeria năm 2015 (86,2%)(5). Như vậy, nhiều. Do đó, cần tăng cường công tác tư vấn,<br /> hơn 30% BN trong nghiên cứu của chúng tôi giải thích các tác dụng phụ mà BN có thể gặp<br /> gặp khó khăn trong việc nhớ thời điểm sử dụng phải trong quá trình dùng thuốc và cách xử trí<br /> thuốc. Điều này có thể giải thích do tỷ lệ BN có để đảm bảo sử dụng thuốc an toàn. Việc này<br /> chế độ điều trị phức tạp khá cao (52,0%). cũng có thể giúp cải thiện tuân thủ điều trị ở BN.<br /> Trả lời câu hỏi “Đã bao giờ cô/bác/anh/chị nghĩ Thật vậy, theo một vài nghiên cứu trước đây, tác<br /> mình đã từng gặp phải tác dụng phụ nào do thuốc dụng phụ, đặc biệt là hạ đường huyết quá mức<br /> <br /> <br /> <br /> 224 Chuyên Đề Dược<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> là một trong những yếu tố làm giảm tuân thủ thủ của mình tốt hơn so với thực tế khi trả lời<br /> dùng thuốc(6,13). khảo sát, đây cũng là một nhược điểm của bộ<br /> Đối với câu hỏi thứ 5 (“Cô/bác/anh/chị có sử câu hỏi MMAS-8 nói riêng và phương pháp<br /> dùng bộ câu hỏi khảo sát nói chung. Thứ hai,<br /> dụng đủ thuốc ĐTĐ ngày hôm qua không?”), có<br /> điều trị bằng thuốc chỉ là một phần trong việc<br /> 95,2% BN trả lời luôn sử dụng thuốc đầy đủ<br /> điều trị. Nói cách khác, các biện pháp thay đổi<br /> trước ngày tái khám. Kết quả này có thể phản<br /> lối sống cũng đóng vai trò rất quan trọng<br /> ánh hiện tượng tuân thủ «áo choàng trắng», điều trong việc điều trị và kiểm soát bệnh. Tuy<br /> có thể gây khó khăn cho bác sĩ trong việc đánh nhiên, ảnh hưởng của các biện pháp này đến<br /> giá khả năng tuân thủ dùng thuốc của BN. Hiện việc kiểm soát đường huyết không được xét<br /> tượng này cũng đã được đề cập đến trong đến trong phạm vi nghiên cứu này.<br /> nghiên cứu trước đây tại Nigeria với 86,8% BN Kết quả phân tích cho thấy yếu tố làm<br /> trả lời “có” cho câu hỏi này(5). Mặt khác, trong số tăng tuân thủ dùng thuốc ở BN ĐTĐ trong<br /> những BN trả lời “không”, nhiều BN đưa ra lí do nghiên cứu này là tuổi cao (OR = 1,048; KTC<br /> hết thuốc do tái khám trễ. Thực tế, trong nghiên 95% 1,017 – 1,079) và các yếu tố làm giảm<br /> cứu của chúng tôi, đa số các BN không sống ở tuân thủ dùng thuốc gồm dùng thuốc nhiều lần<br /> thành phố. Điều này gợi ý rằng sự sẵn có của các trong ngày (OR = 0,462; KTC 95% 0,303 – 0,705)<br /> dịch vụ y tế cũng có thể là một trong những yếu và có chế độ điều trị phức tạp (OR = 0,388; KTC<br /> tố ảnh hưởng đến tuân thủ dùng thuốc. 95% 0,216 – 0,696).<br /> Trả lời câu hỏi thứ 6 (“Thỉnh thoảng, Về yếu tố tuổi tác, một nghiên cứu trước đây<br /> cô/bác/anh/chị có ngưng dùng thuốc khi cảm thấy của Nguyễn Thị Thuý Hằng cũng chỉ ra mối<br /> đường huyết đã được kiểm soát không?”), có 93,6% quan hệ giữa tuổi tác và tuân thủ dùng thuốc ở<br /> BN trả lời “không”. Tỷ lệ này cao hơn so với BN (p < 0,001)(12). Trong nghiên cứu này, BN có<br /> nghiên cứu trước đây tại Nigeria (73,9%)(5). tuổi càng cao càng tuân thủ dùng thuốc tốt. Điều<br /> Trong quá trình phỏng vấn BN, chúng tôi nhận này có thể được giải thích dựa trên 2 yếu tố - thói<br /> thấy phần đông bệnh nhân có niềm tin rất lớn quen dùng thuốc và sự chấp nhận của BN về<br /> vào bác sĩ điều trị và họ biết rằng cần duy trì việc bệnh. Những BN lớn tuổi có thời gian điều trị<br /> điều trị lâu dài theo chỉ định. Tuy nhiên, trong số lâu hơn dẫn đến việc dùng thuốc dần trở thành<br /> các bệnh nhân trả lời «không», vẫn có một số BN thói quen trong cuộc sống và khiến họ dễ duy trì<br /> tự giảm liều thuốc khi đã kiểm soát được đường việc dùng thuốc đúng hơn. Do ĐTĐ là một bệnh<br /> huyết mà không thông báo với bác sĩ. Điều này thường gặp ở những đối tượng từ 40 tuổi trở lên,<br /> có thể ảnh hưởng không tốt đến hiệu quả điều những BN trẻ tuổi hơn thường cảm thấy khó<br /> trị. Do đó, cần chú ý giải thích cho BN hiểu được chấp nhận khi được chẩn đoán mắc bệnh và<br /> tầm quan trọng của việc duy trì chế độ dùng thường tự ý ngưng điều trị mà không có ý kiến<br /> thuốc trong việc kiểm soát bệnh ĐTĐ trong quá của bác sĩ. Vì vậy, cần chú ý tư vấn kỹ hơn cho<br /> trình tư vấn điều trị. đối tượng BN trẻ để có thể hiểu đúng về bệnh và<br /> Mối tương quan giữa tuân thủ dùng thuốc tuân thủ điều trị tích cực hơn.<br /> và hiệu quả điều trị trong nghiên cứu này gợi Tương tự với kết quả của nghiên cứu này, mối<br /> ý rằng cải thiện tuân thủ là một trong những tương quan nghịch giữa tuân thủ dùng thuốc và<br /> yếu tố có thể góp phần làm tăng hiệu quả số thuốc ĐTĐ dùng trong ngày cũng được đề cập<br /> kiểm soát ĐTĐ. Tuy nhiên, đây là mối tương đến trong nghiên cứu DARTs(4). Cùng với sự tiến<br /> quan yếu (rho < 0,4). Thật vậy, dù tỉ lệ bệnh triển của bệnh, theo thời gian số thuốc ĐTĐ mà<br /> nhân tuân thủ dùng thuốc chiếm 67,6%, tỷ lệ bệnh nhân sử dụng cũng tăng lên. Thông thường,<br /> BN kiểm soát được HbA1c chỉ chiếm 23,0%. Sự để đạt được HbA1c mục tiêu, BN phải sử dụng ít<br /> chênh lệch này có thể được giải thích bằng nhất 2 loại thuốc hạ đường huyết(7). Hơn nữa, việc<br /> nhiều lí do. Thứ nhất, BN có thể mô tả tuân<br /> sử dụng nhiều nhóm thuốc cho phép BN có thể sử<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược 225<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 2 * 2019<br /> <br /> dụng thuốc với liều thấp hơn, từ đó hạn chế được tuân thủ dùng thuốc kém. Do đó, cần đẩy mạnh<br /> tác dụng không mong muốn do thuốc gây ra. Do công tác tư vấn cho bệnh nhân, đặc biệt là đối<br /> đó, nhân viên y tế cần cân nhắc giữa lợi ích và tượng BN trẻ tuổi và đơn giản hóa chế độ điều<br /> nguy cơ để BN có thể sử dụng số lượng thuốc hợp trị nhằm nâng cao khả năng tuân thủ của BN và<br /> lý nhất. Trong một số nghiên cứu trước đây, để từ đó giúp cải thiện hiệu quả kiểm soát ĐTĐ.<br /> BN có thể tuân thủ dùng thuốc tốt, số lượng thuốc TÀILIỆUTHAMKHẢO<br /> dùng trong ngày của BN không nên vượt quá 4 1. American Diabetes Association (2018). Diabetes Care. The<br /> thuốc một ngày(9,10). journal of clinical and applied research and education, 41 (S1).<br /> 2. Baudrant-Boga M, Lehmann A, Allenet B (2012). Penser<br /> Đa số BN trong nghiên cứu này được chỉ định autrement l’observance médicamenteuse: d’une posture<br /> dùng thuốc 2 lần/ngày. Số lần dùng thuốc lớn injonctive à une alliance thérapeutique entre le patient et le<br /> nhất là 4 lần/ngày, thường gặp ở những BN điều soignant – Concepts et déterminants. Annales Pharmaceutiques<br /> Françaises, 70: pp.15 - 25.<br /> trị bằng phác đồ phối hợp insulin. Kết quả phân 3. Cramer J. (2004). A systematic review of adherence with<br /> tích đa biến cho thấy số lần dùng thuốc trong medications for diabetes. Diabetes Care, 5: 1218 - 1224.<br /> 4. Donnan PT, MacDonald TM, Morris AD (2002). Adherence<br /> ngày càng nhiều thì khả năng tuân thủ càng kém.<br /> to prescribed oral hypoglycaemic medication in a<br /> Kết quả này tương đồng với những nghiên cứu population of patients with type 2 diabetes: a retrospective<br /> trước đây(2,4). Tần suất sử dụng thuốc ít hơn 3 lần/ cohort study. Diabetic medicine: a journal of the British<br /> Diabetic Association, 19: pp.279-284.<br /> ngày có thể giúp BN tuân thủ điều trị tốt hơn(2). 5. Jackson IL, Adibe MO, Okonta MJ, et al. (2015). Medication<br /> Bên cạnh đó, chế độ dùng thuốc phức tạp cũng là adherence in type 2 diabetes patients in Nigeria. Diabetes<br /> một trong những yếu tố làm giảm tuân thủ ghi technology & therapeutics, 17 (6): pp.398 – 404.<br /> 6. Kassahun A, Gashe F, et al. (2016). Nonadherence and factors<br /> nhận được trong nghiên cứu này. Kết quả này affecting adherence of diabetic patients to anti-diabetic<br /> tương đồng với nghiên cứu trước đây của medication in Assela General Hospital, Oromia Region,<br /> Baudrant-Boga và cộng sự với kết luận thời điểm Ethiopia. Journal of Pharmacy & Bioallied Sciences, 8: pp.124-129.<br /> 7. Lavernia F, Adkins SE, et a.l (2017). Use of oral combination<br /> dùng thuốc phức tạp có ảnh hưởng xấu đến tuân therapy for type 2 diabetes in primary care: Meeting<br /> thủ điều trị của BN(2). Hơn nữa, trong số những individualized patient goals. Postgraduate Medicine, 8: pp.808-817.<br /> 8. Lin LK, Sun Y, Heng BH. et al. (2017). Medication adherence<br /> BN có chế độ dùng thuốc phức tạp, nhiều BN and glycemic control among newly diagnosed diabetes<br /> quyết định dùng tất cả các thuốc cùng một lúc sau patients. BMJ Open Diabetes Research & Care, 5: pp.e000429.<br /> bữa ăn, điều này có thể gây ảnh hưởng không tốt 9. Meyer TJ, Van Kooten D, Marsh S, Prochazka AV (1991).<br /> Reduction of polypharmacy by feedback to clinicians.<br /> đến hiệu quả điều trị. Như vậy, đơn giản hóa chế Journal of General Internal Medicine, 6: pp.133-136.<br /> độ điều trị là việc cần thiết và quan trọng để cải 10. Monson R, Bon CA, et al. (1981). Role of the clinical pharmacist<br /> thiện tuân thủ dùng thuốc cũng như hiệu quả in improving drug therapy. Clinical pharmacists in outpatient<br /> therapy. Archives of Internal Medicine, 141: pp.1441-1444.<br /> điều trị. 11. Morisky DE, Ang A, et al. (2008). Predictive validity of a<br /> medication adherence measure in an outpatient setting. Journal<br /> KẾTLUẬN of Clinical Hypertension (Greenwich), 10 (5): pp.348 – 354.<br /> 12. Nguyễn Thị Thuý Hằng (2013). Khảo sát và đánh giá việc<br /> Tỷ lệ tuân thủ điều trị ở BN ĐTĐ type 2 tại<br /> tuân thủ điều trị trên bệnh nhân đái tháo đường type 2 tại<br /> phòng khám Nội tiết – BV ĐHYD ở mức trung khoa khám Bệnh viện nhân dân Gia Định. Hội nghị Dược<br /> bình. Tuân thủ dùng thuốc có mối tương quan sĩ bệnh viện TP. Hồ Chí Minh năm 2013.<br /> 13. Polonsky WH, Henry RR (2016). Poor medication adherence in<br /> yếu nhưng có ý nghĩa thống kê với hiệu quả type 2 diabetes: recognizing the scope of the problem and its key<br /> kiểm soát HbA1C. Kết quả nghiên cứu cho thấy contributors. Patient Preference and Adherence, 10: pp.1299–1307.<br /> bệnh nhân trẻ tuổi có tỷ lệ tuân thủ dùng thuốc<br /> kém hơn so với bệnh nhân cao tuổi. Ngoài ra, Ngày nhận bài báo: 18/10/2018<br /> chế độ dùng thuốc phức tạp và dùng thuốc Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/11/2018<br /> nhiều lần trong ngày là hai yếu tố liên quan đến Ngày bài báo được đăng: 15/03/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 226 Chuyên Đề Dược<br />