Khảo sát một số yếu tố nguy cơ tim mạch và biểu hiện tăng LDL-C ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 tại Bệnh viện Quân y 175

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

69
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm khảo sát một số yếu tố nguy cơ tim mạch và tăng LDL-C máu ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 115 BN ĐTĐ týp 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Quân y 175.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát một số yếu tố nguy cơ tim mạch và biểu hiện tăng LDL-C ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 tại Bệnh viện Quân y 175

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 KHẢO SÁT MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ TIM MẠCH VÀ BIỂU HIỆN TĂNG LDL-C Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2 TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 175 Mai Tấn Mẫn*; Nguyễn Thị Phi Nga**; Lê Đình Tuân*** TÓM TẮT Mục tiêu: khảo sát một số yếu tố nguy cơ tim mạch và tăng LDL-C máu ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 115 BN ĐTĐ týp 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Quân y 175. Kết quả: tỷ lệ BN có yếu tố nguy cơ tim mạch: cao tuổi 89,6%, rối loạn lipid máu 65,2%, tăng huyết áp (THA) 66,1%, thừa cân béo phì 56,5%, hút thuốc lá 49,6%, hoạt động thể lực ít 28,8%. Tỷ lệ BN có 2 yếu tố nguy cơ tim mạch 26,1%, 3 yếu tố 36,5%, 4 yếu tố 16,5%, 5 yếu tố 0,9%. Tỷ lệ rối loạn LDL-C 38,3%, tăng LDL-C kết hợp với: tăng triglycerid 29,6%, tăng cholesterol 27,0%, giảm HDL-C 1,7%. Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa nồng độ LDL-C với tình trạng thừa cân béo phì, hút thuốc lá, THA và hoạt động thể lực ít. Kết luận: yếu tố nguy cơ tim mạch phổ biến ở BN ĐTĐ týp 2 là: cao tuổi, rối loạn lipid máu, THA, thừa cân béo phì, hút thuốc lá. Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa tăng nồng độ LDL-C với các yếu tố nguy cơ thừa cân béo phì, hút thuốc lá, THA và hoạt động thể lực ít. * Từ khóa: Đái tháo đường týp 2; Yếu tố nguy cơ tim mạch; Tăng LDL-C. Survey on Cardiovascular Risk Factors and High LDL-C in Patients with Type Diabetes Mellitus in 175 Hospital Summary Objectives: To determine the cardiovascular risk factors and high LDL-C in patients with type 2 diabetes mellitus. Methods: A cross-sectional descriptive study was carried out on 115 type 2 diabetic patients in 175 Hospital. Results: The percentage of cardiovascular risk factors: age was 89.6%, dyslipidemia 65.2%, hypertension 66.1%, obesity 56.5%, smoking 49.6%, less physical activity 28.8%. The patients who had two cardiovascular risk factors were 26.1%, three factors 36.5%, four factors 16.5% and five factors 0.9%. The rate of high LDL-C was 38.3%, high LDL-C and hypertriglyceridemia 29.6%, high LDL-C and hypercholesterolemia 27.0%; high LDL-C and low HDL-C 1.7%. There was a significant relation between the high LDL-C with obesity, smoking, hypertension and less physical activity. Conclusion: Cardiovascular risk factors were common in patients with type 2 diabetes, including age, dyslipidemia, hypertension, obesity and smoking. There was significant relation between the high LDL-C with obesity, smoking, hypertension and less physical activity. * Key words: Type 2 diabetes; Cardiovascular risk factors; High LDL-C. * Bệnh viện Quân y 17 ** Bệnh viện Quân y 103 *** Đại học Y Dược Thái Bình Người phản hồi (Corresponding): Lê Đình Tuân (letuan935@gmail.com) Ngày nhận bài: 13/04/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 20/06/2016 Ngày bài báo được đăng: 28/06/2016 124 t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 ĐẶT VẤN ĐỀ Trong những năm gần đây tốc độ phát triển của bệnh ĐTĐ đã trở thành vấn đề quan tâm trong cộng đồng. Việt Nam đang trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế dẫn đến nhanh thay đổi từ lối sống, tạo điều kiện cho bệnh phát triển ngày càng tăng hơn so với trước [3]. Trong ĐTĐ týp 2, 3 yếu tố: glucose máu, huyết áp và lipid máu luôn luôn đi song hành với nhau và có tác động lẫn nhau, nếu BN ĐTĐ týp 2 có đồng thời cả ba yếu tố thì vấn đề tiên lượng bệnh nặng lên gấp nhiều lần [3, 8]. Lipoprotein có tỷ trọng thấp (LDL: Low Density Lipoprotein) là chất chuyên chở 70% cholesterol trong huyết tương. LDLC có vai trò đặc biệt quan trọng trong bệnh lý tim mạch. Nếu lấy chuẩn LDL-C trong máu > 4,1 mmol/l là bệnh lý thì ở người mắc bệnh ĐTĐ, tỷ lệ tăng LDL-C ở nam là 10%, nữ 25%. Ở người bệnh ĐTĐ, chỉ cần tăng nhẹ đã là yếu tố nguy cơ tăng nặng bệnh lý mạch vành [2]. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài với mục tiêu: - Khảo sát một số yếu tố nguy cơ tim mạch và biểu hiện tăng LDL-C ở BN ĐTĐ týp 2 tại Bệnh viện Quân y 175. - Tìm hiểu mối liên quan giữa tăng LDL-C với một số yếu tố nguy cơ tim mạch ở BN ĐTĐ týp 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 115 BN ĐTĐ týp 2 điều trị tại Bệnh viện Quân y 175 từ 01 - 2015 đến 04 - 2015. * Tiêu chuẩn chọn BN: BN được chẩn đoán ĐTĐ týp 2 theo khuyến cáo của Hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ (ADA, 2013) [7]. BN đồng ý hợp tác nghiên cứu. * Tiêu chuẩn loại trừ: - ĐTĐ týp 1, ĐTĐ ở phụ nữ mang thai. - BN có kèm theo bệnh nội tiết: Basedow, hội chứng Cushing, bệnh to đầu chi, hội chứng thận hư, BN đang mắc một số bệnh nặng (hôn mê, đột quỵ, nhiễm trùng nặng, thiếu máu nặng, suy tim, suy thận giai đoạn nặng…). - BN đang dùng các thuốc corticoid trong vòng 3 tháng. - BN không hợp tác, không thu thập đủ dữ liệu nghiên cứu. 2. Phương pháp nghiên cứu. - Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang. Nội dung nghiên cứu: * BN ĐTĐ týp 2: - Khám lâm sàng: + Tuổi, giới, nghề nghiệp, trình độ văn hóa, thời gian phát hiện ĐTĐ. + Các yếu tố nguy cơ tim mạch [2]: . Tuổi và giới: nam ≥ 45, nữ ≥ 55. . Yếu tố di truyền: gia đình có bệnh lý tim mạch hoặc đột quỵ, chủng tộc. . Hút thuốc lá: > 20 điếu/ngày, kéo dài > 2 năm. . Hoạt động thể lực ít: hoạt động thể lực không đều, mỗi ngày < 30 phút, tập không đủ mạnh (khi tập phải: ấm người, thở hơi nhanh, ra mồ hôi vừa). . Uống rượu, bia: nhiều hơn một đơn vị uống: tương đương 60 ml rượu vang, 300 ml bia, hoặc 30 ml rượu nặng) mỗi ngày kéo dài > 2 năm. . Rối loạn lipid máu. . Thừa cân béo phì. . THA. 125 t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 + Tiền sử bản thân, tiền sử gia đình: có anh chị em bố mẹ ruột bị ĐTĐ, bệnh lý tim mạch khác. Đo chiều cao, cân nặng, tính BMI. BN có tuổi trung bình 64,4 ± 12,8, nữ chiếm đa số (64,0%). + Khám lâm sàng toàn diện: tiêu hóa, tim mạch, hô hấp, tiết niệu… Yếu tố nguy cơ tim mạch chính là tuổi nam ≥ 45, nữ ≥ 55: 103 BN (89,6%); THA: 76 BN (66,1%); rối loạn lipid: 75 BN (65,2%); hút thuốc lá: 57 BN (49,6%); tiền sử gia đình: 23 BN (20,0%); thừa cân, béo phì: 65 BN (56,5%); uống rượu, bia: 41 BN (39,1%); hoạt động thể lực ít: 33 BN (28,8%). Tỷ lệ BN có yếu tố nguy cơ tim mạch là tuổi (nam ≥ 45, nữ ≥ 55) cao nhất (89,6%), tiếp đó là rối loạn lipid máu, tiền sử gia đình có bệnh tim mạch sớm thấp nhất (20,0%). - Cận lâm sàng và thăm dò chức năng: Chỉ số sinh hóa máu cơ bản: triglycerid, cholesterol, HDL-C, LDL-C, glucose, HbA1c, GOT, GPT, ure, creatinin, sinh hóa nước tiểu 10 thông số. - Tiêu chuẩn dùng trong nghiên cứu: + Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn lipid máu: theo khuyến cáo Hội Tim mạch Việt Nam (2008) về rối loạn lipid máu, tăng LDL-C khi nồng độ LDL-C ≥ 3,12 (mmol/l) [2]. + Phân loại chỉ số khối cơ thể (BMI): đánh giá chỉ số BMI của ASEAN (áp dụng cho người châu Á trưởng thành) [3]. + Phân độ THA theo JNC VII (2003) (đối với người lớn ≥ 18 tuổi) [2]. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS 16.0. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1: Đặc điểm về đối tượng nghiên cứu. Chỉ tiêu Tuổi (năm) Giới Số lượng (n = 115) 64,4 ± 12,8 Nữ 74 64,0 Nam 41 36,0 Thời gian phát hiện ĐTĐ (năm) BMI (kg/m2) 6,2 ± 4,1 23,5 ± 2,48 Glucose (mmol/l) 9,9 ± 4,9 HbA1c (%) 8,3 ± 1,9 126 Tỷ lệ (%) * Tần suất một số yếu tố nguy cơ tim mạch: * Tổng số các yếu tố nguy cơ trên BN: Không yếu tố nguy cơ: 0 BN (0%); 1 yếu tố nguy cơ: 3 BN (2,6%); 2 yếu tố nguy cơ: 30 BN (26,1%); 3 yếu tố nguy cơ: 62 BN (36,5%); 4 yếu tố nguy cơ: 19 BN (16,5%); 5 yếu tố nguy cơ: 1 BN (0,9%). Tất cả BN đều có nguy cơ tim mạch, tỷ lệ BN có 3 yếu tố nguy cơ cao nhất (36,5%), 5 yếu tố nguy thấp nhất (0,9%). Bảng 2: Đặc điểm rối loạn LDL-C. Số lượng (n = 115) Tỷ lệ (%) Tăng LDL-C 44 38,3 LDL-C trung bình (mmol/l) 2,75 ± 0,96 Tăng LDL-C + tăng triglycerid 34 29,6 Tăng LDL-C + tăng cholesterol 31 27,0 Tăng LDL-C + giảm HDL-C 2 1,7 LDL-C Tỷ lệ rối loạn LDL-C là 38,3%, tăng LDL-C kết hợp tăng triglycerid cao nhất (29,6%). t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 Bảng 3: Mối liên quan giữa LDL-C với một số yếu tố nguy cơ tim mạch của nhóm BN ĐTĐ týp 2 nói chung. Các yếu tố nguy cơ Tuổi (nam ≥ 45, nữ ≥ 55) THA Hút thuốc lá Thừa cân, béo phì Uống rượu, bia Hoạt động thể lực ít LDL-C (mmol/l) (n = 115) Có (n = 103) 2,79 ± 1,00 Không (n = 12) 2,47 ± 1,13 Có (n = 76) 2,70 ± 0,89 Không (n = 39) 2,81 ± 1,08 Có (n = 57) 2,81 ± 1,00 Không (n = 58) 2,90 ± 1,00 Có (n = 65) 2,97 ± 1,01 Không (n = 50) 2,63 ± 0,85 Có (n = 41) 2,77 ± 1,04 Không (n = 74) 2,70 ± 1,00 Có (n = 33) 2,89 ± 0,97 Không (n = 82) 2,70 ± 0,99 p > 0,05 > 0,05 > 0,05 < 0,05 > 0,05 > 0,05 Nồng độ LDL-C ở nhóm BN thừa cân béo phì cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm không thừa cân béo phì (p < 0,05). Bảng 4: Mối liên quan giữa LDL-C với một số yếu tố nguy cơ tim mạch của nhóm BN ĐTĐ týp 2 có tăng LDL-C. Các yếu tố nguy cơ Tuổi (nam ≥ 45, nữ ≥ 55) THA Hút thuốc lá Thừa cân, béo phì Uống rượu, bia Hoạt động thể lực ít LDL-C (mmol/l) (n = 44) Có (n = 32) 3,73 ± 0,50 Không (n = 11) 3,66 ± 0,34 Có (n = 36) 3,79 ± 0,89 Không (n = 8) 3,31 ± 0,62 Có (n = 23) 3,88 ± 0,41 Không (n = 21) 3,43 ± 0,54 Có (n = 31) 3,75 ± 0,43 Không (n = 13) 3,37 ± 0,59 Có (n = 16) 3,67 ± 0,44 Không (n = 28) 3,65 ± 0,52 Có (n = 28) 3,97 ± 0,51 Không (n = 16) 3,50 ± 0,48 p > 0,05 < 0,05 < 0,05 < 0,05 > 0,05 < 0,05 Ở nhóm BN có tăng LDL-C, nồng độ LDL-C ở BN có thừa cân béo phì, hút thuốc lá, THA và hoạt động thể lực ít cao hơn có ý nghĩa thống kê so với BN không thừa cân béo phì, không hút thuốc lá, không THA, thường xuyên hoạt động thể lực (p < 0,05). 127 t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2016 BÀN LUẬN 1. Các yếu tố nguy cơ tim mạch. Hút thuốc là yếu tố nguy cơ độc lập quan trọng gây bệnh tim mạch, nhưng khi hút thuốc lá ở người có kèm theo yếu tố nguy cơ khác như THA, ĐTĐ, rối loạn lipid máu, béo phì sẽ làm cộng hưởng các tác hại lên nhiều lần. Tổng kết năm 1990 qua 10 năm nghiên cứu cho thấy nguy cơ mắc bệnh mạch vành tăng rõ rệt ở người hút thuốc lá [9]. Kết quả từ nghiên cứu Framingham đã chứng minh, nguy cơ đột tử cao hơn 10 lần ở nam và 5 lần ở nữ có hút thuốc. Nghiên cứu của chúng tôi thấy 49,6% BN trong tiền sử và hiện tại có hút thuốc lá (77,0% nam giới), cao hơn nghiên cứu Ngô Ngọc Tước: 32,62% [6], Hoàng Đình Tuấn là 36% (nam chiếm 64%) [5]. Rượu và dẫn chất của rượu đã được ghi nhận có liên quan đến một số bệnh tim mạch, nội tiết, tiêu hóa… Rượu có tương tác với thuốc hạ glucose máu, dễ gây nhiễm toan, nhiễm axít lactic máu khi đang dùng metformin ở BN ĐTĐ khi uống nhiều. 5 nghiên cứu lớn trên gần 30.000 biến cố tim mạch cho thấy những người dùng 1 đơn vị alcohol/ngày giảm được 20% tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch so với người không uống rượu [2]. Uống rượu nhiều kèm theo THA và tăng nguy cơ bị đột quỵ do xuất huyết não. Nghiên cứu 39,1% BN tiền sử và hiện tại có uống rượu bia (chiếm 60,18% nam giới), không có nữ, kết quả này thấp hơn nghiên cứu của Ngô Ngọc Tước ở Kiên Giang (44,68%) [6], Khác biệt là do thói quen sinh hoạt của từng địa phương. Hoạt động thể lực thường xuyên và kéo dài làm gia tăng nhu cầu sử dụng 128 nguồn năng lượng từ biến dưỡng lipid và glucid, từ đó làm giảm lượng mỡ trong cơ thể, chủ yếu ở vùng bụng giảm đi một cách đáng kể [3]. Ngoài ra, còn làm giảm lượng dự trữ glycogen hằng định trong cơ, qua đó làm gia tăng độ nhạy cảm insulin trong điều hòa glucose máu sau ăn. Trong nghiên cứu, 28,8% BN hoạt động thể lực ít (nam: 21,6%; nữ 41,5%), tỷ lệ ít hoạt động thể lực ở nữ chiếm tỷ lệ cao hơn nam. Nghiên cứu của Ngô Ngọc Tước cho kết quả tương tự với 20,56% ít hoạt động thể lực [6]. Thể trạng là một trong các yếu tố rất khác nhau giữa các nước trên thế giới, ngoài di truyền về gen, còn phụ thuộc vào sự phát triển của kinh tế, xã hội, tỷ lệ người thừa cân béo phì tăng theo tốc độ phát triển của kinh tế, xã hội. Từ các nghiên cứu điều tra dịch tễ cho thấy, tỷ lệ thừa cân, béo phì cao ở các nước phát triển kéo theo là hội chứng chuyển hoá, trong đó có ĐTĐ týp 2 [3, 10]. Tăng cân, béo phì được thể hiện bằng chỉ số BMI cao, đặc biệt là béo trung tâm với tăng vòng bụng gây đề kháng insulin, rối loạn lipid máu ở BN ĐTĐ [10]. Kết quả nghiên cứu cho thấy, BMI trung bình 23,5 ± 2,48 kg/m2, tương đương với kết quả nghiên cứu của Lê Đình Tuân với chỉ số BMI trung bình là 23,6 ± 3,6 kg/m2, tỷ lệ BN có BMI ≥ 23 kg/m2 là 62,7% [4]. Nghiên cứu của Trần Văn Hiền 35,3% [1], thấp hơn nghiên cứu của Ngô Ngọc Tước (70,2%) [6]. THA và ĐTĐ là yếu tố nguy cơ cho bệnh lý bệnh mạch vành. Các nghiên cứu khác cũng cho thấy 30 - 70% biến chứng ĐTĐ có liên quan bệnh lý của THA [3]. THA thường đi kèm ở BN ĐTĐ, tuy nhiên THA là một bệnh đi kèm hay là hậu quả của bệnh ĐTĐ rất khó phân biệt. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ THA chiếm 50,4%,