Khảo sát qui mô trang trại ở Thừa Thiên Huế

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 28, 2005<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT QUI MÔ TRANG TRẠI Ở THỪA THIÊN HUẾ<br />                                                                                         Nguyễn Khắc Hoàn, Lê Thị Kim  <br /> Liên<br /> Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trang trại là một loại hình tổ chức sản xuất cơ sở trong nông, lâm, thủy sản có <br /> mục đích chính là sản xuất hàng hóa, có tư  liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc  <br /> quyền sử dụng của một chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên qui mô ruộng đất  <br /> và các yếu tố  sản xuất tiến bộ  và trình độ  kỹ  thuật cao, hoạt động tự  chủ  và luôn <br /> gắn với thị trường.<br /> Kinh tế trang trại là một loại hình kinh tế  sản xuất hàng hóa phát triển trên cơ <br /> sở  kinh tế  hộ  nhưng  ở  qui mô lớn hơn, được đầu tư  nhiều hơn về  cả  vốn và kỹ <br /> thuật, có thể thuê mướn nhân công để sản xuất ra một hoặc vài loại sản phẩm hàng <br /> hóa từ nông nghiệp với khối lượng lớn cho thị trường.<br /> Thừa Thiên Huế  là một tỉnh miền Trung, địa hình chủ  yếu là núi non, gò đồi, <br /> đầm phá. Trong những năm gần đây, sản xuất nông nghiệp của Tỉnh nói chung có sự <br /> phát triển khởi sắc, trong đó, kinh tế trang trại đã và đang từng bước khẳng định vai  <br /> trò vị  trí của nó trong nền nông nghiệp của Tỉnh. Các loại hình trang trại  ở  Thừa  <br /> Thiên Huế  chủ  yếu là các trang trại nuôi tôm, trồng rừng, nông lâm kết hợp, chăn <br /> nuôi, trồng trọt và trang trại kinh doanh tổng hợp. Tuy nhiên, kinh tế  trang trại  ở <br /> Thừa Thiên Huế  phát triển chưa tương xứng với tiềm năng của địa phương. Bên <br /> cạnh một số  trang trại đã và đang hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả, còn  <br /> một bộ  phận rất lớn các trang trại còn lúng túng trong việc tổ  chức sản xuất, áp <br /> dụng KHKT, định hướng đầu tư cho sản xuất kinh doanh, tìm kiếm thị trường… Có <br /> thể  nói, kinh tế  trang trại  ở  Thừa Thiên Huế  vẫn mang tính tự  phát, chưa phát huy <br /> hết tiềm năng của nó.<br /> Những vấn đề đặt ra cho sự phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa Thiên Huế <br /> hiện nay là:<br /> 1. Các loại hình trang trại phát triển một cách tự  phát, kinh tế  trang trại phụ <br /> thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên.<br /> 2. Những điều kiện kinh tế và pháp lý cho sự tồn tại và phát triển kinh tế trang  <br /> trại còn nhiều bất cập. Qui mô đất đai, lao động, vốn đầu tư, kiến thức khoa học kỹ <br /> thuật và trình độ quản lý của các chủ trang trại còn rất hạn chế.<br /> 5<br />  3. Chưa có sự  kết hợp chặt chẽ  giữa sản xuất với chế  biến và tiêu thụ  sản  <br /> phẩm, chất lượng sản phẩm thấp, khả năng cạnh tranh không cao.<br /> 4. Hiệu quả kinh tế, thu nhập của các trang trại thấp. Việc khai thác sử dụng <br /> các nguồn tài nguyên chưa hiệu quả, thiếu bền vững.<br /> Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi tập trung nghiên cứu qui mô trang trại <br /> của Tỉnh, một yếu tố thể hiện trình độ  tập trung và chuyên môn hóa sản xuất trong  <br /> các trang trại, một điều kiện quan trọng để nâng cao trình độ sản xuất hàng hóa như <br /> là một đặc trưng cơ bản của kinh tế trang trại.<br /> 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br />  2.1. Tình hình chung về trang trại của tỉnh Thừa Thiên Huế:<br /> Trong khoảng thời gian từ sau năm 1999 đến nay, trang trại của tỉnh Thừa Thiên <br /> Huế  đã có những bước phát triển đáng kể, nhất là sự  phát triển nhanh về  số  lượng  <br /> các trang trại. Cùng với chủ trương khuyến khích phát triển trang trại của Nhà nước, <br /> tỉnh Thừa Thiên Huế  cũng đã có những chính sách cụ  thể  nhằm thúc đẩy sự  hình <br /> thành và phát triển nhiều hơn các loại hình kinh tế trang trại. Trong khoảng thời gian  <br /> ngắn bốn năm, số  lượng trang trại của tỉnh tăng lên rất nhanh. Cuối năm 1999 đầu <br /> năm 2000 mới chỉ  có 149 trang trại, đến năm 2003 đã là 341 trang trại với số  trang <br /> trại tăng lên là 192 trang trại. Như  vậy, năm 2003 số  lượng trang trại đã tăng gấp <br /> 2,28 lần so với năm 2000. Đây là một bước tăng nhảy vọt về mặt số lượng. Về cơ <br /> bản trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế có sáu loại hình trang trại cơ bản là trang trại  <br /> trồng cây hàng năm, trồng cây lâu năm, trồng cây lâm nghiệp, chăn nuôi, nuôi trồng <br /> thủy sản và kinh doanh tổng hợp.<br /> Về cơ cấu trang trại, trang trại thủy sản chiếm tỷ trọng lớn, kế đến là trang  <br /> trại trồng cây lâu năm và trồng cây hàng năm. Đặc biệt, năm 2000 và 2001 trang trại  <br /> thủy sản chiếm gần 50%. Điều này thể hiện lợi thế về điều kiện tự nhiên của Thừa  <br /> Thiên Huế  với vùng đầm phá và cát ven biển rộng lớn, có nhiều tiềm năng để  phát  <br /> triển các loại hình nuôi trồng thủy sản.<br /> 2.2.  Qui mô trang trại:<br />     Nghiên cứu thực trạng kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa Thiên Huế chúng tôi tiến <br /> hành khảo sát 120 trang trại trong tổng số 341 trang trại của Tỉnh. K ết qu ả điều tra <br /> được tổng hợp và phân tổ theo các tiêu thức khác nhau.<br />     2.2.1. Qui mô trang trại phân theo lao động:<br />    Các trang trại có qui mô từ  6 ­ 10 lao động chiếm tỷ  trọng tới 50% tổng số <br /> trang trại điều tra. Các trang trại có trên 10 lao động chiếm tỷ  trọng rất nhỏ. Nhìn <br /> chung các trang trại ở Thừa Thiên Huế có qui mô lao động không cao, chủ yếu là từ <br /> 5­ 10 lao động bình quân một trang trại. Các trang trại thu hút nhiều lao động nhất là  <br /> các trang trại nuôi trồng thủy sản tiếp đến là các trang trại trồng cây lâu năm và trang  <br /> trại kinh doanh tổng hợp. Các trang trại trồng cây hàng năm, trồng cây lâu năm, chăn  <br /> 6<br /> nuôi và kinh doanh tổng hợp có qui mô lao động nhỏ.<br /> <br /> <br /> <br /> Bảng  2: Qui mô trang trại phân theo lao động<br /> <br />               ĐVT: Trang trại<br /> <br />             Lao động (LĐ)<br /> 1­5 6­10 11­20 21­50 > 51 Tổng<br />   Loại  trang trại<br /> 1. Cây hàng năm 8 3 1 0 0 12<br /> 2. Cây lâu năm 14 8 2 0 0 24<br /> 3. Cây lâm nghiệp 0 2 6 0 0 8<br /> 4. Chăn nuôi 10 4 1 0 0 15<br /> 5. Nuôi trồng thuỷ sản 5 35 3 1 0 44<br /> 6. Kinh doanh tổng hợp 9 8 0 0 0 17<br /> Tổng cộng 46 60 13 1 0 120<br /> Tỷ lệ (%) 38,3 50 10,8 0,9 0,0 100<br /> <br /> Nguồn: Số liệu điều tra 2004<br />      2.2. 2.Qui mô trang trại phân theo đất đai:<br /> Các   trang   trại   có   qui   mô   diện   tích   nhỏ   dưới   3   ha   chiếm   tỷ   lệ   khá   cao <br /> ( 44,16%). Ở đây chủ yếu là do các trang trại nuôi trồng thủy sản có qui mô diện tích  <br /> nhỏ  nhưng số  lượng trang trại loại này chiếm tỷ  trọng lớn trong tổng số  trang trại  <br /> được điều tra. Các trang trại có qui mô vừa từ  trên 3 ha đến dưới 10 ha chiếm tỷ <br /> trọng tương đối lớn gần 40%. Các trang trại có qui mô đất đai lớn trên 10 ha chiếm <br /> tỷ  trọng rất nhỏ, loại trang trại này chủ  yếu là trang trại trồng cây lâm nghiệp và <br /> trang trại kinh doanh tổng hợp.<br /> Bảng 3: Qui mô trang trại theo đất đai<br />                                                                                                                            ĐVT: Trang trại<br /> <br />                      Diện tích (ha)<br />   3 3­  5 5 ­ 10 10 – 20 >20 Tổng<br />      Trang trại<br /> 1. Cây hàng năm 0 3 8 1 0 12<br /> 2. Cây lâu năm 2 16 4 2 0 24<br /> 3. Cây lâm nghiệp 0 0 0 3 5 8<br /> 4. Chăn nuôi 12 2 1 0 0 15<br /> 5. Nuôi trồng thuỷ sản 38 4 2 0 0 44<br /> 6. Kinh doanh tổng hợp 1 3 4 8 1 17<br /> <br /> 7<br />  Tổng cộng 53 28 19 14 6 120<br /> Tỷ lệ (%) 44,16 23,34 15,83 11,67 5,00 100<br /> <br /> Nguồn: Số liệu điều tra 2004<br /> <br /> 2. 3.  Qui mô trang trại phân theo vốn kinh doanh:<br />   Qui mô vốn kinh doanh có  ảnh hưởng rất lớn đến kết quả  và hiệu quả  kinh <br /> doanh của các trang trại. Số liệu điều tra cho thấy, các trang trại có qui mô vốn trên <br /> 100 triệu chiếm đến 46,67%. Trong khi đó, các trang trại có số  vốn dưới 30 triệu  <br /> chiếm tỷ  trọng nhỏ. Loại hình trang trại có qui mô vốn lớn là các trang trại nuôi  <br /> trồng thủy sản, kế đến là các trang trại kinh doanh tổng hợp. Các trang trại trồng cây  <br /> lâu năm cũng có qui mô vốn khá lớn (70 triệu đến 100 triệu). Các trang trại có qui mô  <br /> vốn nhỏ là các trang trại trồng cây hàng năm và các trang trại chăn nuôi.<br /> Bảng 4: Qui mô trang trại phân theo vốn kinh doanh<br />                                                                                                                          ĐVT:Trang trại<br /> <br />            Vốn (triệu <br /> dồng)  10 10 – 30  30 – 50  50 – 70  70 – 100 > 100  Tổng<br />  <br />  Loại trang trại<br /> 1. Cây hàng năm 1 2 1 6 2 0 12<br /> 2. Cây lâu năm 0 2 2 5 13 2 24<br /> 3. Cây lâm nghiệp 0 0 1 1 2 4 8<br /> 4. Chăn nuôi 1 2 2 2 2 6 15<br /> 5. Nuôi trồng thuỷ sản 0 0 1 2 9 32 44<br /> 6. Kinh doanh tổng hợp 0 1 1 3 12 17<br /> Tổng 2 6 8 17 31 56 120<br /> Tỷ lệ (%) 1,66 5,00 6,67 14,16 25,83 46,67 100<br /> <br /> Nguồn: Số liệu điều tra 2004<br />    2. 4. Qui mô trang trại phân theo tổng thu:<br />   Tổng thu của trang trại là một chỉ tiêu cơ bản để đánh giá qui mô các trang trại.  <br /> Tổng thu thể hiện kết quả của sự kết hợp có hiệu quả  các yếu tố đất đai, lao động <br /> và vốn kinh doanh. <br />    Kết quả tính toán ở  bảng 5 cho thấy các trang trại có qui mô tổng thu từ  100  <br /> đến 200 triệu chiếm tỷ  lệ cao nhất 33,3%. Các trang trại có tổng thu trên 200 triệu  <br /> chiếm tỷ trọng 24,2%. Trong khi đó, các trang trại có qui mô tổng thu dưới 50 triệu  <br /> <br /> 8<br /> chiếm tỷ  trọng nhỏ. Loại hình trang trại có qui mô tổng thu cao là trang trại nuôi  <br /> trồng thủy sản, kế  đến là các trang trại kinh doanh tổng hợp, trang trại chăn nuôi.  <br /> Các trang trại trồng cây lâu năm có qui mô tổng thu  ở mức trung bình tương đương  <br /> khoảng 50 đến 100 triệu. Các trang trại trồng cây hàng năm có tổng thu nhỏ nhất (30  <br /> đến dưới 50 triệu) trong một năm. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br />  Bảng 5:  Qui mô trang trại phân theo tổng  thu của trang trại<br /> <br /> ĐVT: Trang trại<br /> <br />       Thu nhập (triệu đồng)<br />