Khảo sát tác dụng sinh học của một số mẫu nấm Ganoderma spp. có tên gọi “Cổ linh chi”

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA MỘT SỐ MẪU NẤM<br /> GANODERMA SPP. CÓ TÊN GỌI “CỔ LINH CHI”<br /> Nguyễn Thị Thu Hằng*, Lê Thị Liên Châu*, Trương Thị Đẹp*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Hiện nay, nhiều mẫu nấm Ganoderma spp. với tên gọi “Cổ linh chi” được bán khá nhiều tại<br /> các cửa hàng Đông dược tại quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh để trị ung thư. Tuy nhiên tác dụng của chúng<br /> chưa được nghiên cứu. Vì thế chúng tôi tiến hành khảo sát tác dụng sinh học của một số mẫu nấm<br /> Ganoderma spp. trên ấu trùng Artemia salina và trên mô phân sinh rễ Hành ta –Allium ascalonicum L., đây<br /> là những mô hình thử nghiệm dễ thực hiện, ít tốn kém và kết quả thu được đáng tin cậy.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu: 7 mẫu nấm Ganoderma spp. với tên<br /> gọi “Cổ linh chi” được thu mua tại các cửa hàng Đông dược Thành phố Hồ Chí Minh, được ký hiệu lần lượt<br /> là: M1, M2, M3, M4, M5, M6, M7. Trong đó các mẫu M1, M2, M3, M4 được xác định thuộc tổ hợp<br /> Ganoderma applanatum complex; các mẫu M5, M6, M7 thuộc tổ hợp Ganoderma lucidum complex (theo<br /> một nghiên cứu về hình thái-cấu trúc được đăng ở hội nghị Pharma Indochina IV(6)). Phương pháp nghiên<br /> cứu: Khảo sát tác dụng sinh học trên ấu trùng Artemia salina và trên mô phân sinh rễ Hành ta –Allium<br /> ascalonicum L.<br /> Kết quả và bàn luận: Dịch chiết nước của thể quả 7 mẫu nấm đều có giá trị LD50 nhỏ hơn 1000 ppm<br /> trong thử nghiệm trên ấu trùng Artemia salina. Ngoại trừ mẫu M3, các mẫu còn lại đều gây một số bất<br /> thường trên nhiễm sắc thể như: biến kỳ có nhiễm sắc thể bung, hai nhân dính, cầu nối nhiễm sắc thể, cầu nối<br /> nhân. Tuy nhiên tỷ lệ các bất thường rất thấp, nhỏ hơn 1%. Các mẫu nấm khảo sát đều làm giảm chỉ số<br /> phân bào, trong đó mẫu M4 và M5 làm giảm trên 50% chỉ số phân bào ở nồng độ 2% sau 24 giờ xử lý.<br /> Kết luận: Các mẫu nấm khảo sát đều có tác dụng trên 2 mô hình thử nghiệm, trong đó mẫu M4 và M5<br /> thể hiện tác dụng mạnh nhất.<br /> Từ khóa: Artemia salina, Allium ascalonicum, Ganoderma applanatum. complex, Ganoderma lucidum<br /> complex, Cổ linh chi.<br /> ABSTRACT<br /> STUDY ON THE BIOLOGICAL ACTIVITIES<br /> OF SOME GANODERMA SPP. NAMED “CO LINH CHI”<br /> Nguyen Thi Thu Hang*, Le Thi Lien Chau, Truong Thi Dep<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 70 - 73<br /> Introduction: Many Ganoderma spp. named “Co linh chi” are sold popularly in Oriental Medicine<br /> Stores in district 5, HoChiMinh city in treatment cancer, however their effects are not studied. In order to<br /> screening the fungus samples having strongest effects, we researched the biological activities of the fruit<br /> bodies extracts using Artemia salina and Allium ascalonicum test. These tests are easy to handle, they have<br /> low cost, carried out in a large number of onion roots and larvas of Artemia salina, so the result of tests are<br /> reliable.<br /> Materials and methods: Materials: Fruit bodies of 7 samples of Ganoderma spp. named “Co linh chi”<br /> are sold popularly in Oriental Medicine Stores in district 5, HoChiMinh city. They are called in turn M1,<br /> <br /> *:Bộ môn Thực vật- Khoa Dược - Đại học Y dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Nguyễn Thị Thu Hằng- ĐT: 0902432410 Email: hangtiti@gmail.com<br /> <br /> 70 Chuyên Đề Dược Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> M2, M3, M4, M5, M6, M7; M1, M2, M3, M4 are determined Ganoderma applanatum complex; M5, M6,<br /> M7 belong to Ganoderma lucidum complex. Methods: The aqueous extracts of 7 fungus samples are used in<br /> Artemia salina and Allium ascalonicum test.<br /> Results: All of their aqueous extracts had LD50 lower than 1000 ppm in Artemia salina test, and caused<br /> the decrease of mitotic index and chromosome aberrations with very low rate (below 1%) such as: disturbed<br /> metaphase, bridge at telophase, adhered nucleus, bridge at nucleus. M4 and M5 decreased the mitotic index<br /> over 50 % of the control 2 % after 24 hours treatment.<br /> Conclusions: The results showed that all of aqueous extracts of fungus samples had biological activities<br /> in Artemia salina and Allium ascalonicum test, M4 and M5 were strongest.<br /> Keywords: Artemia salina, Allium ascalonicum, Ganoderma applanatum complex, Ganoderma<br /> lucidum complex, Cổ linh chi.<br /> ĐẶTVẤN ĐỀ trong 2 - 3 giờ, xay thành bột mịn. Cân chính<br /> xác 100 g bột thể quả nấm (mỗi mẫu riêng<br /> Thời gian gần đây, các mẫu nấm<br /> biệt), làm ẩm với 200 ml nước cất khoảng 2<br /> Ganoderma spp. với tên gọi “Cổ linh chi” đang<br /> được tìm kiếm và sử dụng ngày càng nhiều để giờ, thêm 800 ml nước cất ngâm trong 24 giờ.<br /> trị ung thư. Tuy nhiên việc xác định tác dụng Đun cách thủy trong 2 giờ, lọc. Bã tiếp tục<br /> của các mẫu nấm trên đang còn là vấn đề quan được chiết với 1000 ml nước cất trong 1,5 – 2<br /> tâm của nhiều nhà khoa học. Chúng tôi tiến giờ (làm 2 lần như vậy). Gộp các dịch chiết, cô<br /> hành khảo sát tác dụng sinh học của cao chiết cách thủy đến còn 100 ml cao toàn phần. Cao<br /> toàn phần thể quả một số mẫu nấm Ganoderma lỏng toàn phần này được chia làm 2 phần:<br /> spp. có tên gọi “Cổ linh chi” trên mô phân sinh + Phần 1: Dùng để thử tác dụng kháng<br /> rễ Hành ta – Allium ascalonicum L. và trên ấu phân bào trên mô phân sinh rễ Hành ta -<br /> trùng Artemia salina để sàng lọc những mẫu<br /> Allium ascalonicum L..<br /> nấm có tác dụng, nhằm phát triển và đưa vào<br /> sử dụng như một nguồn dược liệu mới để trị + Phần 2: Được cô cách thủy thành cao đặc,<br /> ung thư. Chúng tôi chọn hai mô hình trên vì sấy ở nhiệt độ 50oC. Cao đặc này dùng để thử<br /> dễ thực hiện, ít tốn kém và kết quả thu được độc tính trên ấu trùng Artemia.<br /> đáng tin cậy.<br /> * Thử độc tính của cao đặc các mẫu nấm trên<br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ấu trùng Artemia.<br /> Đối tượng nghiên cứu: Kết quả được đánh giá bằng giá trị LD50.<br /> 7 mẫu nấm Ganoderma spp. với tên gọi “Cổ Tính tỉ lệ (%) ấu trùng Artemia chết, từ tỉ lệ này<br /> linh chi” được thu mua tại các cửa hàng Đông sử dụng phần mềm Probit analysis để tìm giá<br /> dược Thành phố Hồ Chí Minh, được ký hiệu trị LD50.<br /> lần lượt là: M1, M2, M3, M4, M5, M6, M7. Số ấu trùng Artemia chết<br /> Trong đó các mẫu M1, M2, M3, M4 được xác Tỷ lệ ấu trùng Artemia chết (%)= ×100<br /> Tổng số ấu trùng Artemia<br /> định thuộc tổ hợp Ganoderma applanatum<br /> Thử tác dụng kháng phân bào của cao lỏng<br /> complex; các mẫu M5, M6, M7 thuộc tổ hợp<br /> Ganoderma lucidum complex (theo một nghiên toàn phần các mẫu nấm trên mô phân sinh rễ<br /> cứu về hình thái-cấu trúc được đăng ở hội Hành ta - Allium ascalonicum L. (Allium test –<br /> nghị Pharma Indochina IV (6)) AT)(2,4,5) theo phương pháp của Deysson (1949):<br /> Phương pháp nghiên cứu Các công thức đánh giá kết quả<br /> Điều chế cao lỏng và cao đặc toàn phần với *Chỉ số phân bào:<br /> dung môi nước Số tế bào phân chia<br /> MI (%)= ×100<br /> Thể quả khô được sấy ở nhiệt độ 50 – 60 0C Tổng số tế bào<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược Khoa 71<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> * Tỉ lệ độ tăng chiều dài rễ hành (L%) của mẫu thử so với mẫu chứng sau 24 giờ nuôi lại trong<br /> Knop ½:<br /> Lt (Độ dài của rễ hành ở mẫu thử khi nuôi lại trong Knop ½)<br /> L (%)= ×100<br /> Lc (Độ dài của rễ hành ở mẫu chứng khi nuôi lại trong Knop ½)<br /> *<br /> MI% (chứng) – MI% (thử)<br /> Độ giảm chỉ số phân bào= ×100<br /> MI% (chứng)<br /> KẾTQUẢ VÀ BÀN LUẬN Bảng 3. Độ giảm chỉ số phân bào (%) của mô phân<br /> Khảo sát tác dụng kháng phân bào trên mô sinh rễ Hành ta khi xử lý với cao chiết toàn phần 7<br /> phân sinh rễ Hành ta - Allium ascalonicum L. mẫu nấm so với mẫu chứng ở nồng độ 6%.<br /> Mẫu Thời gian xử lý (giờ)<br /> * Quan sát hình thái rễ hành: Các mẫu nấm 2 4 6 24<br /> khảo sát đều làm thay đổi màu sắc và hình M1 25,12 49,75 60,75 chết<br /> dạng rễ hành ở các nồng độ khảo sát. M2 23,18 58,04 66,37 chết<br /> * Tác động gây bất thường trên mô phân M3 33,55 43,05 53,55 chết<br /> sinh rễ hành: Ngoại trừ mẫu M3, các mẫu còn M4 39,55 70,74 74,04 chết<br /> lại đều gây một số bất thường trên nhiễm sắc M5 55,68 38,93 62,05 chết<br /> thể như: biến kỳ có nhiễm sắc thể bung, hai M6 21,57 38,77 55,69 chết<br /> M7 36,34 32,62 38,87 chết<br /> nhân dính, cầu nối nhiễm sắc thể, cầu nối<br /> nhân. Tuy nhiên tỷ lệ các bất thường rất thấp, Qua các nồng độ khảo sát chúng tôi nhận<br /> nhỏ hơn 1%. thấy các mẫu M4, M5 có tác dụng kháng phân<br /> * Các mẫu nấm khảo sát đều làm giảm chỉ bào mạnh nhất thể hiện qua việc gây các bất<br /> số phân bào nhưng với mức độ khác nhau thường trên nhiễm sắc thể và làm giảm mạnh<br /> (bảng 1, 2, 3) chỉ số phân bào (giảm trên 50% ở nồng độ 2 g<br /> Bảng 1. Độ giảm chỉ số phân bào (%) của mô phân dược liệu/ 100 ml sau 24 giờ xử lý).<br /> sinh rễ Hành ta khi xử lý với cao chiết toàn phần 7 * Độ gia tăng chiều dài rễ hành (L%) sau<br /> mẫu nấm ở nồng độ 2%. khi ngừng xử lý với dung dịch thử và nuôi lại<br /> Mẫu Thời gian xử lý (giờ)<br /> trong Knop 1/2 24 giờ: Rễ hành vẫn mọc dài ra<br /> 2 4 6 24<br /> M1 16,76 31,58 21,63 22,35 nhưng chậm hơn so với mẫu chứng (bảng 4).<br /> M2 11,53 33,95 53,92 34,41 Sự hồi phục của rễ hành ở mẫu M1 là tốt nhất,<br /> M3 18,72 36,78 38,98 17,67 mẫu M4 yếu nhất.<br /> M4 27,42 47,94 57,32 62,19 Bảng 4. Tỷ lệ L% của 7 mẫu nấm.<br /> M5 28,04 17,77 60,68 69,97<br /> Mẫu Nồng độ cao (g dược liệu /100 ml)<br /> M6 30,00 24,89 39,26 36,55<br /> 2 4<br /> M7 19,16 29,71 38,42 31,84<br /> M1 93,68 84,21<br /> Bảng 2. Độ giảm chỉ số phân bào (%) của mô phân M2 78,18 69,10<br /> sinh rễ Hành ta khi xử lý với cao chiết toàn phần 7 M3 75,94 65,04<br /> mẫu nấm ở nồng độ 4%. M4 60,00 chết<br /> Mẫu Thời gian xử lý (giờ) M5 79,69 61,74<br /> 2 4 6 24 M6 75,34 62,33<br /> M1 22,59 31,09 33,76 27,90 M7 52,53 51,89<br /> M2 26,25 46,13 53,23 55,80 Các mẫu nấm khảo sát tuy có cùng kiểu tác<br /> M3 34,09 35,25 46,56 45,45<br /> động nhưng lại có những mức độ tác động<br /> M4 33,89 57,43 69,18 chết<br /> M5 45,01 24,38 58,66 52,23 khác nhau trên hai mô hình Artemia và AT.<br /> M6 38,43 26,06 43,09 48,54 Theo kết quả phân tích hình thái và cấu trúc(6)<br /> M7 21,46 46,86 39,32 44,90<br /> <br /> <br /> <br /> 72 Chuyên Đề Dược Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thì 7 mẫu nấm trên được chia thành 2 nhóm: KẾT LUẬN<br /> các mẫu M1, M2, M3, M4 thuộc tổ hợp G. Dịch chiết nước của các mẫu nấm khảo sát<br /> applanatum complex; các mẫu M5, M6, M7 thuộc đều có tác dụng trên 2 mô hình thử nghiệm<br /> tổ hợp G. lucidum complex. Các mẫu nấm trong nhưng với những mức độ khác nhau. Trong đó 2<br /> cùng nhóm nhưng có những ảnh hưởng khác mẫu M4 (thuộc tổ hợp G. applanatum complex) và<br /> nhau trên mô phân sinh rễ hành: Mẫu M3 M5 (thuộc tổ hợp G. lucidum complex) có tác dụng<br /> không gây bất thường trên nhiễm sắc thể mà mạnh nhất. Cần tiến hành điện di và xác định<br /> chỉ làm giảm chỉ số phân bào trong khi các trình tự AND để xác định loài một cách chính xác,<br /> đồng thời nghiên cứu sâu hơn về thành phần hóa<br /> mẫu M1, M2, M4 đều có tác động này; mẫu<br /> học cũng như tác dụng của 2 mẫu này nhằm phát<br /> M7 ngoài tác động gây các bất thường như các<br /> triển và đưa vào sử dụng như nguồn dược liệu<br /> mẫu M5, M6 còn có thêm bất thường là cầu nối<br /> mới trị ung thư.<br /> nhân. Điều này có thể là do tuổi của nấm, môi<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> trường sống, thời điểm thu hái, điều kiện bảo<br /> 1. Bojana Boh et al. (2000). Triterpenoid Acids from Ganoderma<br /> quản,… làm ảnh hưởng hàm lượng hoạt chất applanatum. Food Technol, Biotechnol, 38 (1): 11-18.<br /> có tác dụng dẫn đến kết quả trên. 2. El-Shahaby O.A., Abdel Migid H.M., Soliman M.I. and<br /> Mashaly I.A (2003). Genetoxicity Screening of Industrial<br /> Khảo sát độc tính trên ấu trùng Artemia Waste water Using the Allium cepa Chromosome Aberration<br /> Assay. Pakistan Journal of Biological Sciences, 6(1): 23-28.<br /> Bảng 5. Giá trị LD50 của 7 mẫu nấm. 3. Lê Xuân Thám (1996). Nấm Linh chi - Nguồn dược liệu quí ở<br /> Mẫu M1 M2 M3 M4 M5 M6 M7 Việt Nam. Nhà xuất bản Mũi Cà Mau, 129 – 133.<br /> LD50 375,947238,057445,722166,469 329,721 346,795 295,866 4. Nguyễn Thị Lâu, Trương Thị Đẹp, Nguyễn Hoàn<br /> Hảo(1985). Tác dụng trên sự phân bào của SR3 chất trích từ<br /> Giá trị LD50 của các mẫu nấm khảo sát đều cây Brucea javanica Merr. Simarubaceae. Tạp chí Dược học, 3:<br /> dưới 1000 ppm, các mẫu nấm đều có hoạt tính 13-16.<br /> 5. Trương Thị Đẹp, Nguyễn Thị Thu Hằng (2005). Study on<br /> sinh học trong thử nghiệm này. Mẫu M4 có giá antimitotic activity of fruit body extracts of some Trametes spp.<br /> trị LD50 thấp nhất, như vậy mẫu M4 có tác dụng and some Ganoderma spp. using Allium ascalonicum test.<br /> Pharma Indochina IV, University of Medicine and<br /> độc trên ấu trùng Artemia mạnh nhất, kết quả Pharmacy at Ho Chi Minh City,2: 560 –564.<br /> này tương đối phù hợp với kết quả thử tác dụng 6. Trương Thị Đẹp, Liêu Hồ Mỹ Trang, Nguyễn Thị Thu<br /> Ngân (2005). Distinction of the fruit bodies named “Co linh<br /> kháng phân bào trên mô phân sinh rễ hành. Mức chi” in Ho Chi Minh City. Pharma Indochina IV, University<br /> độ gây độc trên ấu trùng Artemia của các mẫu of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City,2: 202.<br /> <br /> nấm có thể xếp theo thứ tự như sau: M3 < M1 <<br /> M6 < M5 < M 7 < M2 < M4.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Dược Khoa 73<br />