Khảo sát tình hình tiêu thụ và hàm lượng một số kim loại nặng ở nhuyễn thể bày bán tại Nha Trang - Khánh Hòa

Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 2/2011<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> KHẢO SÁT TÌNH HÌNH TIÊU THỤ VÀ HÀM LƯỢNG MỘT SỐ KIM<br /> LOẠI NẶNG Ở NHUYỄN THỂ BÀY BÁN TẠI<br /> NHA TRANG - KHÁNH HÒA<br /> THE SURVEY OF SHELLFISH CONSUMPTION AND HEAVY METALS<br /> CONTAMINATION IN NHA TRANG - KHÁNH HÒA<br /> Nguyễn Thuần Anh<br /> Khoa Chế biến - Trường Đại học Nha Trang<br /> TÓM TẮT<br /> Phương pháp FFQ (Food Frequency Questionnaire) đã được sử dụng để khảo sát việc tiêu thụ nhuyễn<br /> thể ở thành phố Nha Trang. Lượng tiêu thụ trung bình các loài hai mảnh vỏ, giáp xác, chân bụng, chân đầu, da<br /> gai và toàn bộ nhuyễn thể lần lượt là 39.3, 20.9, 16.4, 11.2, 0.3 and 88.1 g/người/ngày. Hàm lượng chì, cadmium và thuỷ ngân trong các loài nhuyễn thể từ tháng 5/2008 đến tháng 1/2009 được xác định bằng phương<br /> pháp ICP-MS. Kết quả cho thấy hàm lượng chì, cadmium và thuỷ ngân trong các mẫu lần lượt nằm trong các<br /> khoảng 0.008¸0.083, 0.013¸0.056 và 0.028¸0.056 mg/kg. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng hàm lưọng chì, cadmium và thuỷ ngân trong nhuyễn thể ở các chợ của Nha Trang đều nằm dưới giới hạn tối đa của qui định Việt<br /> Nam, Châu Âu và Codex. Mục đích của nguyên cứu này nhằm cung cấp những thông tin có giá trị cho việc<br /> đánh giá phơi nhiếm và đánh giá nguy cơ của người dân thành phố Nha Trang.<br /> Từ khoá: Nhuyễn thể, kim loai nặng, tiêu thụ nhuyễn thể, chì, cadmium, thuỷ ngân<br /> ABSTRACT<br /> A Food Frequency Questionnaire method has been utilized to investigate the shellfish consumption in<br /> Nha Trang city. The mean consumption rate for bivalves, crustaceans, gastropods, cephalopods, echinoderms<br /> and all shellfish combined are 39.3, 20.9, 16.4, 11.2, 0.3 and 88.1 g/person/day, respectively. Contamination<br /> levels by lead, cadmium and mercury has been investigated from May 2008 to January 2009 in the shellfish<br /> consumed popularly. They were evaluated by Inductively Coupled Plasma- Mass Spectrometry (ICP-MS). Data<br /> show that the concentration ranges of lead, cadmium and mercury in the samples are equal to 0.008¸0.083,<br /> 0.013¸0.056 and 0.028¸0.056 mg/kg, respectively. This study shows that lead, cadmium and mercury in shellfish<br /> consumed popularly in internal markets in Nha Trang are within the maximum limit of regulatory of Viet Nam,<br /> European community and Codex. The aim of this study was to provide valuable information for exposure evaluation and risk assessment of Nha Trang consumers to contaminants due to shellfish consummation.<br /> Key words: Shellfish, heavy metals, shellfish consumption, lead, cadmium, mercury<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> có khả năng tích luỹ kim loại nặng. Trong số các<br /> <br /> Việt Nam có bờ biển dài 3.260km. Cư dân ở<br /> <br /> kim loại nặng thì chì, cadmium và thuỷ ngân là<br /> <br /> các khu vực ven biển được coi là đối tượng tiêu<br /> <br /> độc nhất ngay cả khi chúng ở dạng vết. Để có<br /> <br /> thụ nhiều nhuyễn thể. Tuy nhiên, nhuyễn thể lại<br /> <br /> thể đánh giá phơi nhiễm của người tiêu dùng đối<br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 49<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> với các kim loại này và thực hiện việc đánh giá<br /> nguy cơ thì cần thực hiện một cuộc khảo sát về<br /> tiêu thụ nhuyễn thể ở thành phố Nha Trang và<br /> thực hiện các phân tích để đánh giá mức độ ô<br /> <br /> Soá 2/2011<br /> trong 1 năm x khẩu phần tính bằng g)/ 365 ngày.<br /> 2. Xác định hàm lượng kim loại nặng trong<br /> nhuyễn thể<br /> Theo dữ liệu khảo sát, 19 loài nhuyễn thể<br /> <br /> nhiễm các kim loại nặng của nhuyễn thể.<br /> <br /> (vẹm xanh, hàu, điệp, ngao dầu, ngao vân, sò<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> lông, ngao móng tay, sò huyết, bàn mai, ghẹ,<br /> <br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> ốc bàn tay, ốc đụn, mực ống) đã được lấy mẫu<br /> <br /> 1. Khảo sát tiêu thụ<br /> Phương<br /> <br /> pháp<br /> <br /> tôm, cua, moi, ốc nhảy, ốc hương, ốc vú nàng,<br /> <br /> FFQ<br /> <br /> (Food<br /> <br /> Frequency<br /> <br /> Questionnaire) đã được chọn để đánh giá tiêu<br /> thụ nhuyễn thể của cư dân thành phố Nha<br /> Trang. Phương pháp SDRM (Seven Days Recall<br /> Method) được sử dụng để xác định tính hợp<br /> lệ của phương pháp FFQ. Lấy mẫu được thực<br /> hiện theo phương pháp phân tầng. 1% hộ gia<br /> đình trong mỗi phường của 27 phường xã thuộc<br /> thành phố Nha Trang được chọn để lấy mẫu, vì<br /> vậy mẫu sẽ được lấy ở 688 hộ gia đình. Trong<br /> mỗi hộ gia đình, chọn ngẫu nhiên một người.<br /> Người được chọn phải thoả điều kiện: là cư dân<br /> của thành phố Nha Trang, trên 18 tuổi, là người<br /> tiêu thụ nhuyễn thể và có sức khoẻ tốt. Bảng<br /> câu hỏi phỏng vấn đã được thiết kế nhằm thu<br /> được thông tin về tiêu thụ 5 nhóm nhuyễn thể:<br /> hai mảnh vỏ, chân đầu, chân bụng, giáp xác và<br /> da gai. Hình ảnh và mô hình của các loài nhuyễn<br /> thể khác nhau đã được sử dụng để trợ giúp việc<br /> nhận diện được các loài nhuyễn thể khác nhau.<br /> Phân tích thống kê được thực hiện bởi<br /> SPSS 16. Tùy theo sự phân bố của số liệu (Kolmogorov-Smirnov test), mà phương pháp thông<br /> số (t-test hoặc One-Way-ANOVA) hoặc không<br /> <br /> để xác định kim loại nặng. 4 mẫu hỗn hợp (hai<br /> mảnh vỏ, chân đầu, chân bụng và giáp xác) đã<br /> được chuẩn bị để làm giảm số mẫu mà không<br /> làm giảm độ chính xác của kết quả (WHO,<br /> 1985). Tỷ lệ nhuyễn thể trong mỗi hỗn hợp được<br /> lấy từ số liệu của cuộc điều tra tiêu thụ. Mẫu<br /> được lấy ở chợ Xóm mới, chợ Tạm và nhà hàng<br /> Ngọc Tiên của thành phố Nha Trang ở 2 mùa:<br /> mùa khô ( tháng 5 và 7 năm 2008) và mùa mưa<br /> ( tháng 9, 11 năm 2008 và tháng 1 năm 2009).<br /> Số mẫu thu hỗn hợp để phân tích kim loại nặng<br /> là 20 mẫu.<br /> Các mẫu xác định chì và cadmium được làm<br /> khô trong lò Memert (Đức) ở 1050C. Các mẫu để<br /> xác định thuỷ ngân được sấy lạnh bằng thiết bị<br /> Thermo-Savant (Mỹ). Các mẫu khô được vô cơ<br /> hoá với HNO3 trong lò vi sóng MWS2 – BERGHOF (Đức). Hàm lượng chì, cadmium và thuỷ<br /> ngân được xác định bằng phương pháp ICP-MS<br /> (Varian, MS – 820). Các mẫu trắng và phân tích<br /> đôi được thực hiện để kiểm soát chất lượng của<br /> quá trình phân tích. Độ lệch được khảo sát bằng<br /> cách xác định hiệu suất thu hồi (Thompson et<br /> al., 2002). Các phân tích thống kê được thực<br /> hiện nhờ phân tích SPSS 16. Sự khác biệt được<br /> <br /> thông số (Mann-Whitney test hoặc Kruskal-<br /> <br /> coi là có ý nghĩa thống kê khi p