Khảo sát tỷ lệ loãng xương, đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng gãy xương đốt sống ở bệnh nhân trên 50 tuổi đau lưng mãn tính tại khoa điều trị đau - vật lý trị liệu - y học cổ truyền

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 5 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT TỶ LỆ LOÃNG XƯƠNG, ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG<br /> GÃY XƯƠNG ĐỐT SỐNG Ở BỆNH NHÂN TRÊN 50 TUỔI ĐAU LƯNG MÃN TÍNH<br /> TẠI KHOA ĐIỀU TRỊ ĐAU- VẬT LÝ TRỊ LIỆU- Y HỌC CỔ TRUYỀN<br /> Hồ Thị Đoan Trinh*, Trần Bình Thanh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Loãng xương và biến chứng gãy xương do loãng xương đã trở thành vấn đề quan tâm của toàn thế<br /> giới, trong đó gãy xương đốt sống là một biến chứng phổ biến nhất của bệnh lý loãng xương ở người có tuổi, đặc<br /> biệt là phụ nữ. Chẩn đoán đúng gãy xương đốt sống là một điều cần thiết trong điều trị bệnh, đặc biệt trong quản<br /> lý loãng xương, nhằm ngăn ngừa những biến chứng của gãy xương, giảm tỷ lệ tử vong, giảm chi phí điều trị,<br /> nâng cao sức khỏe chung cho người lớn tuổi và lợi ích cho xã hội về mặt kinh tế.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ loãng xương, gãy xương đốt sống và các mối liên quan về đặc điểm lâm sàng, cận<br /> lâm sàng của gãy xương đốt sống ở bệnh nhân trên 50 tuổi đau lưng mãn tính tại khoa Điều trị đau- Vật lý trị<br /> liệu- Y học cổ truyền.<br /> Phương pháp: Phương pháp nghiên cứu: mô tả, cắt ngang. Từ 8/2014 đến 6/2016, nghiên cứu được thực<br /> hiện trên 200 bệnh nhân nữ tuổi từ 50 đến 82. Mỗi bệnh nhân được chụp X quang cột sống để đo chiều cao thân<br /> trước- thân giữa- thân sau của 13 đốt sống (T4 đến L4) để xác định gãy xương và đo mật độ xương tại hai vị trí<br /> cốt sống thắt lưng, cổ xương đùi để xác định loãng xương.<br /> Kết quả: Tỷ lệ loãng xương trong mẫu nghiên cứu là 60%, tỷ lệ bệnh nhân trên 70 tuổi loãng xương<br /> chiếm tỷ lệ cao. Tỷ lệ gãy xương đốt sống trên bệnh nhân trên 50 tuổi đau thắt lưng mãn tính là 33,5%.<br /> Kiểu gãy lõm và gãy bờ chiếm tỷ lệ cao trong các kiểu gãy. Mức độ gãy độ 2 chiếm tỷ lệ cao. Đa số bệnh<br /> nhân có gãy một đốt sống. Đối với các bệnh lý đi kèm, đau khớp đặc biệt là thoái hóa khớp có mối liên quan<br /> với gãy xương đốt sống. Qua khảo sát ghi nhận được tỷ lệ gãy xương của từng đốt sống, những đốt sống có<br /> tỷ lệ gãy xương cao là: T11, T12 và L1.<br /> Kết luận: Ở bệnh nhân trên 50 tuổi có đau lưng mãn tính, loãng xương chiếm tỷ lệ cao và tăng dần theo số<br /> tuổi. Khoảng một phần ba số trường hợp bị gãy xương đốt sống trong nghiên cứu cho thấy hậu quả của loãng<br /> xương là gãy xương đốt sống đang là vấn đề đáng báo động trong chương trình chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng.<br /> Từ khóa: gãy xương đốt sống, kiểu gãy, mức độ gãy, loãng xương.<br /> ABSTRACT<br /> THE SURVEY OF OSTEOPOROSIS RATE, CLINICAL AND SUBCLINICAL CHARACTERISTICS<br /> OF VERTEBRAL FRACTURES IN CHRONIC BACK PAIN PATIENTS OVER AGE 50<br /> AT THE FACULTY OF DEPARTMENT OF PAIN MANAGEMENT -<br /> PHYSIOTHERAPY- TRADITIONAL MEDICINE<br /> Ho Thi Doan Trinh, Tran Binh Thanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 - No 5 - 2016: 25 - 30<br /> <br /> Background: Osteoporosis and complications of fracture caused by osteoporosis has become the important<br /> issue of worldwide, including vertebral fractures are a common complication of osteoporosis disease in older<br /> people, especially women. Properly vertebral fracture diagnosing is a necessity in the treatment of diseases,<br /> especially in the management of osteoporosis, to prevent complications of the fracture, reduce mortality, reduce<br /> treatment costs and improve general health for older people and social benefit economically.<br /> <br /> * Khoa Điều trị đau- Vật lý trị liệu- Y học cổ truyền, Bệnh viện Trưng Vương<br /> Tác giả liên lạc: BS Hồ Thị Đoan Trinh ĐT: 0168 411 3058 Email: doantrinh2410@gmail.com<br /> <br /> 25<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 5 * 2016<br /> <br /> Objectives: Determine the rate of osteoporosis, vertebral fractures and the correlation of the clinical<br /> characteristics, subclinical vertebral fracture in patients over age 50 with chronic back pain at the Faculty of<br /> Department of Pain Management- Physiotherapy- Traditional Medicine.<br /> Method: Research Methodology: descriptive, cross-sectional. From 8/2014 to 6/2016, researches were<br /> conducted on 200 female patients aged 50 to 82. Each patient was spine radiographs to measure height of anterior-<br /> medial- posterior body of 13 vertebrae (T4 to L4) to determine fractures and measure bone density at two positions<br /> of the lumbar spine, the femoral neck to determine osteoporosis.<br /> Results: The rate of osteoporosis in the research sample was 60%, the proportion of osteoporosis patients over<br /> age 70 is at high percentage. The rate of patients in vertebral fractures over age 50 with chronic low back pain is<br /> 33.5%. The concave fracture and shore fracture have higher percentage of all types of fractures. Level 2 of fracture<br /> is at high percentage. Most patients have a fractured vertebra. With associated pathologies, joint pain – especially<br /> the osteoarthritis is related to vertebral fractures. The survey recorded fracture rate of each vertebral, vertebrae has<br /> higher fracture rates are: T11, T12, and L1.<br /> Conclusion: In patients over 50 years old with chronic back pain, osteoporosis is at high percentage and<br /> gradually increases over age. About one-third of cases of vertebral fracture in research shows the consequence of<br /> osteoporosis is vertebral fracture being an alarming problem in the community health care programs.<br /> Keyword: vertebral fractures, fracture type, severity of fractures, osteoporosis.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Một số nghiên cứu ở Châu Á và Việt Nam<br /> cho thấy tỷ lệ gãy xương đốt sống ở phụ nữ<br /> Trong vài thập niên qua, loãng xương và<br /> Châu Á là 15- 30%, cao hơn các quốc gia Châu<br /> biến chứng gãy xương do loãng xương đã trở<br /> Âu (12- 25%)(12).<br /> thành vấn đề quan tâm của toàn thế giới, trong<br /> đó gãy xương đốt sống là một biến chứng phổ Đối với phụ nữ mãn kinh có gãy xương<br /> biến nhất của bệnh lý loãng xương ở người có đốt sống, nếu được chẩn đoán sớm và điều trị<br /> tuổi, đặc biệt là phụ nữ(9). tích cực, nguy cơ gãy xương lần sau có thể<br /> giảm 50%(9).<br /> Gãy xương đốt sống phần lớn không có<br /> biểu hiện lâm sàng nhưng các biến dạng đốt Gãy xương đốt sống gây hậu quả nghiêm<br /> sống “im lặng” là nguyên nhân của chứng trọng đối với bệnh nhân, gia đình và xã hội,<br /> đau lưng mãn tính và một số bệnh lý nội khoa chẩn đoán đúng gãy xương đốt sống là một<br /> trong lồng ngực và ổ bụng dẫn đến giảm khả điều cần thiết trong điều trị bệnh, đặc biệt trong<br /> năng vận động, giảm chất lượng sống và gia quản lý loãng xương, nhằm ngăn ngừa những<br /> tăng tỷ lệ tử vong(6). biến chứng của gãy xương, giảm tỷ lệ tử vong,<br /> giảm chi phí điều trị, nâng cao sức khỏe chung<br /> Hiện nay tỷ lệ người có tuổi ngày càng tăng<br /> cho người lớn tuổi và lợi ích cho xã hội về mặt<br /> và số người bị loãng xương ngày càng nhiều do<br /> kinh tế.<br /> đó xuất độ gãy xương đốt sống cũng gia tăng.<br /> Tại Việt Nam, các nghiên cứu về gãy<br /> Ở Mỹ, theo ước tính hàng năm có 2 triệu<br /> xương đốt sống vẫn còn khá ít trong đó rất<br /> trường hợp gãy xương do loãng xương, hơn<br /> hiếm nghiên cứu được thực hiện trên bệnh<br /> 432.000 trường hợp nhập viện, khoảng 2,5 triệu<br /> nhân lớn tuổi cho nên trong tình hình trên,<br /> lần khám bệnh. Chi phí 80% cho tất cả các<br /> chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu này nhằm<br /> trường hợp gãy xương. Do khuynh hướng già<br /> xác định và tìm hiểu các đặc điểm gãy xương<br /> của dân số nên dự đoán chi phí cho những<br /> đốt sống ở người lớn tuổi, sàng lọc ra những<br /> trường hợp gãy xương do loãng xương lên 25,3<br /> trường hợp có nguy cơ cao từ đó có thể chẩn<br /> tỷ đô la trong năm 2025.<br /> <br /> <br /> 26<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 5 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> đoán, dự phòng và điều trị sớm với mục tiêu và L3. Vị trí đốt sống đánh giá là từ T4 (ngực 4)<br /> giảm thiểu những di chứng trầm trọng do đến L4 (lưng 4) dựa trên phim chụp nghiêng.<br /> loãng xương, gãy xương gây nên(6,7,8). Đánh giá một xương đốt sống gãy dựa vào 1<br /> Mục tiêu trong các chỉ số sau: chiều cao trước (AH), chiều<br /> Xác định tỷ lệ loãng xương, gãy xương đốt cao giữa (MH), chiều cao sau (PH). Tính tỷ lệ:<br /> sống và các mối liên quan về đặc điểm lâm sàng, AH/PH, MH/PH, AH/PH. Dựa theo các tỷ lệ<br /> cận lâm sàng của gãy xương đốt sống ở bệnh trên xác định được 3 kiểu gãy: gãy bờ, gãy lõm,<br /> nhân trên 50 tuổi đau lưng mãn tính tại khoa gãy lún.<br /> Điều trị đau- Vật lý trị liệu- Y học cổ truyền. Xác định được ba mức độ gãy là nhẹ, vừa và<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU nặng.<br /> Mức độ gãy<br /> Thiết kế nghiên cứu Độ 1 hay nhẹ: giảm từ 20- 25%<br /> Độ 2 hay vừa: giảm từ 25-40%<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> Độ 3 hay nặng: giảm từ >40%<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Xử lý và phân tích dữ kiện<br /> Bệnh nhân trên 50 tuổi có đau lưng mãn<br /> Các số liệu nghiên cứu được xử lý theo các<br /> tính đến khám tại khoa Điều trị đau- Vật lý trị<br /> thuật toán thống kê áp dụng trong y sinh học.<br /> liệu- Y học cổ truyền, Bệnh viên Trưng Vương<br /> Sử dụng phần mềm Epidata 3.0 và Stata 13.0.<br /> trong thời gian nghiên cứu.<br /> Các đồ thị được vẽ tự động trên máy tính.<br /> Thu thập dữ kiện KẾT QUẢ<br /> Các dữ kiện được thu thập dựa trên một<br /> Chúng tôi đã phân tích được kết quả mật độ<br /> mẫu bộ câu hỏi in sẵn.<br /> xương và X quang cho 200 đối tượng trên 50<br /> Phương thức thực hiện tuổi có đau lưng mãn tính đến khám bệnh tại<br /> Để xác định loãng xương chúng tôi dùng khoa Điều trị đau- Vật lý trị liệu- Y học cổ<br /> tiêu chuẩn chẩn đoán loãng xương theo khuyến truyền, Bệnh viện Trưng Vương trong thời gian<br /> cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO 1994) dựa nghiên cứu. Tuổi trung bình của mẫu nghiên<br /> vào kết quả đo mật độ xương (BMD) bằng cứu là 64, tuổi mãn kinh trung bình là 49.<br /> phương pháp hấp phụ tia X năng lượng kép Khoảng 50% mẫu nghiên cứu có chỉ số BMI lớn<br /> (DXA), sử dụng chỉ số Tscore tại hai vị trí: cột hơn 23. Có 80% mẫu nghiên cứu có từ 1 con trở<br /> sống thắt lưng và cổ xương đùi. lên. Tình trạng bệnh lý thường gặp trong mẫu<br /> Bảng 1 nghiên cứu là bệnh lý khớp là 83,5%. Có khoảng<br /> Xương bình thường Tscore≥ -1 13,5% mẫu nghiên cứu có tiền sử bản thân bị<br /> Khối lượng xương thấp<br /> -1> Tscore> -2,5 gãy xương. Chỉ có 28% mẫu nghiên cứu có thói<br /> (thiếu xương)<br /> quen uống sữa và 33% mẫu nghiên cứu là có tập<br /> Loãng xương Tscore≤ -2,5<br /> Tscore≤ -2,5 thể dục.<br /> Loãng xương nặng<br /> Kèm theo gãy xương do xương yếu Bảng 2. Một số đặc điểm nhân trắc, lâm sàng của đối<br /> Để đánh giá gãy xương đốt sống chúng tôi tượng nghiên cứu<br /> dùng phương pháp GENANT: phương pháp Biến n= 200 %<br /> này là phương pháp đánh giá bằng mắt, thông Tuổi 64<br /> qua kinh nghiệm của bác sĩ, hoặc chuyên viên Tuổi mãn kinh 49<br />