Khảo sát vai trò cộng hưởng từ khuếch tán trong phân biệt u tế bào thần kinh đệm độ iv với u di căn não đơn độc

Chia sẻ: Trần Thị Hạnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm khảo sát giá trị hệ số khuếch tán biển kiến trong vùng mô u và vùng phù quanh u để đánh giá sự ứng dụng trong phân biệt u thần kinh đệm độ IV với di não đơn độc trên cơ sở đánh giá mật độ tế bào trong u và phù quanh u.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát vai trò cộng hưởng từ khuếch tán trong phân biệt u tế bào thần kinh đệm độ iv với u di căn não đơn độc

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012 KHẢO SÁT VAI TRÒ CỘNG HƯỞNG TỪ KHUẾCH TÁN TRONG PHÂN BIỆT U TẾ BÀO THẦN KINH ĐỆM ĐỘ IV VỚI U DI CĂN NÃO ĐƠN ĐỘC Huỳnh Lê Phương*, Nguyễn Văn Dũng** TÓM TẮT Mục đích: Phù quanh u thần kinh đệm độ IV được báo cáo trước đây có thâm nhiễm tế bào u, ngược lại trong di căn phù quanh u chỉ phù có nguồn gốc từ mạch máu. Dựa vào tính chất trên, chúng tôi khảo sát giá trị hệ số khuếch tán biển kiến trong vùng mô u và vùng phù quanh u để đánh giá sự ứng dụng trong phân biệt u thần kinh đệm độ IV với di não đơn độc trên cơ sở đánh giá mật độ tế bào trong u và phù quanh u. Đối tượng và phương pháp: Bao gồm 59 trường hợp với 30 u thần kinh đệm độ IV và 29 u di căn não đơn độc được chụp CHT thường quy và CHT khuếch tán trước khi được điều trị ở bệnh viện Chợ Rẫy. Đo ADC nhỏ nhất vùng mô u, phù quanh u, vùng chất trắng đối bên. Xác định sự khác biệt thống kê giữa u di căn đơn độc và u thần kinh đệm độ IV, chúng tôi phân tích tuổi, giới, giá trị ADC nhỏ nhất và tỉ số ADC giữa hai nhóm. Kết quả: Giá trị trung bình ADC nhỏ nhất và tỉ số ADC trung bình của mô u và vùng quanh u có nghĩa khác biệt giữa hai nhóm u. Kết luận: Hình ảnh CHT khuếch tán có thể cung cấp thông tin chẩn đoán phân biệt giữa hai nhóm u. Từ khóa: Phù quanh u; Phù nguồn gốc mạch máu; Hệ số khuếch tán biểu kiến; U thần kinh đệm độ IV; U di căn não đơn độc. ABSTRACT EVALUATION OF APPARENT DIFFUSION COEFFICIENT VALUE IN DIFFERENTIATE DIAGNOSIS BETWEEN GLIOMA AND SOLITARY METASTASIS TUMOR Huynh Le Phuong, Nguyen Van Dung * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 4 - 2012: 302 - 307 Objective: In peritumoral edema of IV grade glioma, infiltrating neoplastic cells have been reported, whereas in metastasis, peritumoral edema consists essentially of vasogenic edema. Minimum apparent diffusion coefficient (ADC) value can be used to differentiate IV grade glioma from solitary metastasis on the basis of cellularity levels in the enhancing tumor and the peritumoral region. Methods: 59 cases of including 30 IV grade glioma and 29 solitary metastasis, underwent conventional MRI and diffusion weighted imaging (DWI) before undergoing treatment in Cho Ray Hospital. The minimum ADC was measured in the enhancing tumor, peritumoral region, and contralateral normal white matter. To determine whether there was a statistical difference between solitary metastasis and IV grade glioma, we analyzed patient age and sex, minimum ADC value, and ADC ratio of the two groups. Results: The mean minimum ADC values and mean ADC ratios in enhancing tumors and the peritumoral regions were significant difference between the two groups. Conclusion: DWI can offer diagnostic information to distinguish between the two groups. Keywords: Peritumoral dema; Vasogenic edema; Apparent diffusion coefficient; Glioma; Solitary metastasis tumor * Khoa ngoại thần kinh bệnh viện Chợ Rẫy, ** Khoa chẩn đoán hình ảnh BV Chợ Rẫy Tác giả liên lạc: TS BS Huỳnh Lê Phương, ĐT: 0909225188 Email: phuongsb5@yahoo.com 302 Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012 ĐẶT VẤN ĐỀ Trong u não có hai u não ác tính phổ biến là u tế bào thần kinh đệm và u di căn não. Tuy nhiên, đôi khi khối u của hai loại trên xuất hiện dạng đơn độc để chẩn đoán phân biệt vẫn còn gặp khó khăn. Trên cộng hưởng từ thường quy u thần kinh đệm độ IV và u di căn não đơn độc thường có đặc điểm tín hiệu và kiểu bắt thuốc tương phản tương tự nhau(6,11). Về tế bào học vùng phù quanh u của u thần kinh đệm nguyên phát độ cao có kèm thâm nhiễm tế bào(1,4,15). Ngược lại trong u di căn não, phù quanh u có cơ chế phù tăng sinh mạch máu nên thường không có sự thâm nhiễm tế bào(2,8,14). Hình ảnh khuếch tán (DWI) là kỹ thuật chẩn đoán không xâm lấn cho phép nhận ra những thông tin về chuyển động rất nhỏ của các phân tử nước. Như vậy đo hệ số khuếch tán biểu kiến (ADC) trong khối u và trong vùng phù quanh u sẽ cung cấp thông tin định lượng mật độ tế bào trong u và đặc tính phù quanh u mà điều này không dễ dàng nhận ra trên cộng hưởng từ thường quy về sự khác biệt giữa u thần kinh đệm độ IV và tổn thương di căn. Mục đích của nghiên cứu là xác định xem giá trị ADC nhỏ nhất mô u và phù quanh u có thể phân biệt u tế bào thần kinh đệm độ IV (UTBTKĐ.IV) và u di căn não đơn độc (UDCNĐĐ). ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu tiền cứu, mô tả với mẫu là 59 bệnh nhân nhập viện tại bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 8/2008 đến tháng 8/2012 đã được điều trị phẫu thuật hoặc sinh thiết với kết quả chẩn đoán u thần kinh đệm độ IV hoặc u di căn tại bệnh viện Chợ Rẫy. Các bệnh nhân được chụp trên CHT từ 1,5 Tesla (công ty Siemens), với khảo sát CHT thường quy có tiêm thuốc tương phản từ và CHT khuếch tán trước điều trị sinh thiết hoặc phẫu thuật. Các kết quả giải phẫu bệnh lý là u tế thần kinh bào đệm IV hoặc u di căn não được đọc tại khoa giải phẫu bệnh học của bệnh viện Chợ Rẫy. Ttre6n hình ảnh CHT, Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh Nghiên cứu Y học chúng tôi đo giá trị ADC trên hình bản đồ ADC của u thần kinh đệm độ IV và u di căn não với sử dụng công cụ ROI, diện tích ROI trung bình khoảng 10-30 mm2. Vùng u là phần mô đặc của u có bắt thuốc trên hình ảnh T1W có tiêm thuốc. Vùng phù quanh u là vùng quanh u với tăng tín hiệu trên T2W, FLAIR kèm không bắt thuốc trên hình T1W có tiêm thuốc. Vùng đối bên u hay vùng chất trắng bình thường để so với vùng mô u và phù quanh u. Chúng tôi chú ý khi thực hiện ROI không đặt vào vùng nghi ngờ có xuất huyết, vôi hóa, nang hay có mạch máu. ROI được thực hiện ở 3 vị trí khác nhau vùng u, vùng phù quanh u ở dưới 2cm (tức là phù gần) và trên 2cm (tức là phù xa) của UTBTK.độ IV và UDCNĐĐ với đơn vị (x10‾3mm2/s) và chọn ra giá trị ADC nhỏ nhất đưa vào nghiên cứu. Chúng tôi, tính giá trị trung bình ADC nhỏ nhất vùng u, vùng phù gần và vùng phù xa. Qua đó, tính tỉ số giá trị ADC nhỏ nhất: Lấy giá trị thấp nhất ADC của mô u, phù gần và phù xa chia cho vùng chất trắng bình thường đối diện của UTBTK.độ IV và UDCNĐĐ. Dùng chi-square test để xác định tính ý nghĩa thống kê về sự khác biệt của các biến trong hai nhóm. Các dữ liệu biến số thu nhận được xử lý nghiên cứu trên phần mềm SPSS 16. KẾT QUẢ Đặc điểm nghiên cứu mẫu Trong tổng số 59 bệnh nhân có 30 UTBTK.độ IV và 29 UDCNĐĐ. Tuổi trung bình của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu là 52,12± 12,91. Tỉ lệ nam: nữ là 40: 19. Kích thước u trung bình của UTBTK.độ IV là 5,40±1,10 cm và UDCNĐĐ là 3,87±1,14 cm Giá trị nhỏ nhất ADC trong u Bảng 1. Giá trị trung bình ADC nhỏ nhất trong u (x10‾3mm2/s) ADC u U Số trường hợp Trung bình UDCNĐĐ 29 0,93 ± 0,17 UTBTK.độ IV 30 0,78± 0,17 Nhận xét: Giá trị trung bình ADC nhỏ nhất trong mô u (với UDCNĐĐ là 0, 93 ± 303 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012 Nghiên cứu Y học 0,17x10‾3mm2/s và UTBTK.độ IV là 0, 78± 0,17x10‾ 3mm2/s) của UDCNĐĐ và UTBTK.độ IV có sự khác biệt ý nghĩa (p=0, 02). Tỉ số ADC Bảng 4. Bảng đánh giá tỉ số ADC Giá trị nhỏ nhất ADC phù gần Bảng 2. Giá trị trung bình ADC nhỏ nhất phù gần (x10‾3mm2/s) ADC phù gần U Số trường hợp Trung bình UDCNĐĐ 29 1,58±0,17 UTBTK.độ IV 30 1,22.±0,14 Nhận xét: Giá trị trung bình nhỏ nhất ADC vùng phù gần (với UDCNĐĐ là 1,53±0,17x10‾3mm2/s, UTBTK.độ IV là 1,22±0,14 x10‾3mm2/s) có sự khác biệt ý nghĩa rất cao giữa hai u này (p=0,000). Đường cong ROC Tỉ số ADC phù gần Tỉ số ADC phù xa Tỉ số ADC u U Số trường hợp Trung bình UDCNĐĐ 29 2,10±0,27 UTBTK. IV 30 1,68±0,18 UDCNĐĐ 25 2,20±0,28 UTBTK. IV 16 2,1±0,18 UDCNĐĐ 29 1,26±0,20 UTBTK. IV 30 1,07±0,25 p 0,000 0,238 0,02 Nhận xét: Tỉ số ADC vùng phù gần của u có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê rất cao giữa UTBTK. IV và UDCNĐĐ (p=0,000). Tỉ số ADC vùng phù xa của u không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê rất cao giữa UTBTK. IV và UDCNĐĐ (p=0,238). Tỉ số ADC vùng u có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa UTBTK. IV và UDCNĐĐ (p=0,02). Biểu đồ 1. Đường cong ROC của ADC u và phù gần Nhận xét: Điểm cắt ADC của phù gần là 1,343: Độ nhạy và đặc hiệu của giá trị ADC phù gần lần lượt là 93% và 80%. Điểm cắt ADC của u là 0, 74: Độ nhạy và đặc hiệu của giá trị ADC u lần lượt là 89% và 60%. Giá trị nhỏ nhất ADC phù xa Bảng 3. Giá trị nhỏ nhất ADC của phù xa (x10‾ 3mm2/s) ADC phù xa U Số trường hợp Trung bình UDCNĐĐ 25 1,60±0,15 UTBTK.độ IV 16 1,5±0,14 Biểu đồ 2. Đường cong ROC của tỉ số ADC phù gần Nhận xét: Điểm cắt tỉ số ADC của phù gần là 1, 93: Độ nhạy và đặc hiệu của tỉ số ADC phù gần lần lượt là 82% và 90%. Diện tích dưới đường cong ROC của tỉ số ADC của phù gần là AUC=0, 91 và p=0,000 có giá trị rất cao trong phân biệt giữa UDCNĐĐ và UTBTK. IV Nhận xét: Giá trị trung bình nhỏ nhất ADC vùng phù xa không có sự khác biệt ý nghĩa giữa hai nhóm u (p=0,147). 304 Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012 Nghiên cứu Y học Hình 1. Đánh giá u tế bào thần kinh đệm độ IV. Bệnh nhân Đoàn Văn R, nam, 52 tuổi. A, hình T1W; B, hình T2W; C, hình FLAIR; D, hình T1W tiêm thuốc; E, hình DWI; F, hình ADC. U bắt thuốc mạnh không đều, phù độ 2, bờ không rõ, tăng ADC mô u, kích thước là 4,53cm, giá trị ADC nhỏ nhất (x10‾3mm2/s) vùng mô u là 0,720, phù gần u là 1,295 phù xa u là 1,512 và chất trắng đối bên là 0,661. Giải phẫu bệnh học: u thần kinh đệm độ IV Hình 2. Đánh giá u di căn não. Bệnh nhân Nguyen Thị D, nữ, 66 tuổi A, hình T1W; B, hình T2W; C, hình FLAIR; D, hình T1W tiêm thuốc; E, hình DWI; F, hình ADC. U bắt thuốc mạnh không đều, phù độ 2, bờ rõ, tăng ADC mô u, kích thước là 5,20cm, giá trị ADC nhỏ nhất (x10‾3mm2/s) vùng mô u là 1,163, phù gần u là 1,882, phù xa u là 1,747 và chất trắng đối bên là 0,710. Giải phẫu bệnh học: ung thư biểu mô di căn não. Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh 305 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012 thống kê và có thể dùng phân biệt giữa hai loại u. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi có kết quả tương tự những kết luận trên. BÀN LUẬN Giá trị nhỏ nhất ADC trong u Theo kết quả nghiên cứu của chúng tôi giá trị trung bình ADC nhỏ nhất của mô UDCNĐĐ là 0,93 ± 0,17x10-3mm2/s và UTBTK. IV là 0,78± 0,17x10-3mm2/s với p=0,02. Trong các báo cáo y văn trên thế giới, có hai nhóm tác giả kết luận khác nhau về việc đo giá trị ADC trong mô u và giá trị của giá trị này trong việc giúp phân biệt UDCNĐĐ và UTBTK. IV. Thí dụ, trong nghiên cứu của Yamasaki năm 2005(4) và Nail Bulakbasi năm 2003(10), hai tác giả này cho rằng khác biệt giá trị ADC giữa UTBTK. IV và UDCNĐĐ không có ý nghĩa thống kê, qua đó cho rằng giá trị đo giá trị ADC trong mô u không giúp phân biệt giữa hai loại u này. Ngược lại, trong nghiên cứu Krabble năm 1997(4) và nghiên cứu khác của Server A, Kulle B và cộng sự năm 2009(13) thì các tác giả đưa ra kết luận tương tự nghiên cứu của chúng tôi với kết luận có khác biệt ý nghĩa thống kê về giá trị ADC trong mô u có thể giúp phân biệt giữa hai loại giữa UTBTK. IV và UDCNĐĐ. Chúng tôi cho rằng, có sự khác nhau về kết luận giá trị ADC trong mô u như trên có thể do các nghiên cứu bị chi phối bởi cở mẫu còn hạn chế, công suất của phương tiện (máy CHT) và các phần mềm tích hợp ứng dụng phân tích trên CHT. Giá trị nhỏ nhất ADC phù gần Đường cong ROC của ADC mô u và phù gần u Từ kết quả phân tích dựa vào đường cong ROC và giá trị ADC ở mô u và vùng phù gần u để phân biệt UTBTK. IV và UDCNĐĐ cho thấy chúng đều có giá trị chẩn đoán phân biệt (p90%) dùng phân biệt giữa UTBTK. IV và UDCNĐĐ. Trong nghiên cứu của Krabble năm 1997 và gần đây với nghiên cứu của tác giả Eun JA Lee năm 2011(3), ghi nhận giá trị ADC của vùng phù quanh u ở UTBTK. IV trung bình 1,14±0,119x103mm2/s và UDCNĐĐ là 1,413±0,147x10-3mm2/s. Qua đó, tác giả kết luận giá trị ADC phù xung quanh UDCNĐĐ cao hơn giá trị ADC phù xung quanh UTBTK. IV với khác biệt này có ý nghĩa Từ kết quả nghiên cứu giá trị trung bình nhỏ nhất ADC vùng phù xa của UDCNĐĐ là 1,60±0,15x10‾3mm2/s và UTBTK. IV là 1,5±0,145 x10‾3mm2/s, chúng tôi thấy rằng ADC vùng phù xa không có sự khác biệt ý nghĩa giữa hai u này (p=0,147). Do đó trong vùng phù xa bản chất của vùng phù là chỉ có nguồn gốc từ mạch máu, ít có sự thâm nhiễm tế bào u thần kinh đệm độ IV. (5) 306 Giá trị nhỏ nhất ADC phù xa Chuyên đề Phẫu thuật Thần Kinh