Nếu lấp khoảng trống ở phạm vi quốc gia cũng như quốc tế là một thách thức thì đó cũng chính là thời cơ để toàn cầu hóa kinh tế và tự do hóa thương mại vào một quỹ đạo thật sự vì sự phát triển và hạnh phúc của nhân loại.
Khủng hoảng và thời cơ
Nếu lấp khoảng trống ở phạm vi quốc gia cũng như quốc tế là
một thách thức thì đó cũng chính là thời cơ để toàn cầu hóa kinh
tế và tự do hóa thương mại vào một quỹ đạo thật sự vì sự phát
triển và hạnh phúc của nhân loại.
1. Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đang diễn ra tính đến nay
đã gần hai năm. Có ý kiến lạc quan cho rằng, nền kinh tế thế giới
đã bắt đầu gượng dậy và nó sẽ sáng sủa hơn trong năm 2010.
Có ý kiến ngược lại cho rằng sự hồi phục còn rất mỏng manh so
với những khó khăn của nền kinh tế các nước đang phải giải
quyết, và nếu có tín hiệu “tích cực” thì đó là nhờ ở những “gói
kích cầu”, những “khoản cứu trợ” mà chính tên gọi nói lên tính
nhất thời của chúng. Tuy nhiên dù thế nào, điều quan trọng là
cuộc khủng hoảng lần này làm bộc lộ ra mấy vấn đề nền không
thể lẩn tránh được.
Trước tiên, cần đặt ra câu hỏi : cuộc khủng hoảng tài chính năm
1997 phát sinh từ Đông Nam Á, những bê bối chứng khoán tại
Enron, WorldCom, Vivendi Universal, … năm 2002, và sự phá
sản của Freddy Max, Fannie Mae, và hàng loạt ngân hàng, tập
đoàn khác ở Hoa Kỳ năm 2008, có phải là những tai nạn cá biệt,
biệåt lập với nhau hay là những bước phát triển tất yếu, lớn dần
từ quy mô khu vực cho tới toàn cầu của một cuộc khủng hoảng
mang tính cơ cấu của chủ nghĩa tư bản ngày nay?
Tìm lối ra cho khủng hoảng và sau khủng hoảng, thời gian gần
đây trên thế giới xuất hiện những khái niệm “chủ nghĩa tư bản
tích cực”, “chủ nghĩa tư bản phiên bản 3.0”. Còn có bàn tròn “Liệu
chủ nghĩa tư bản có đạo đức?”, v.v. … trong lúc điều cần thiết là
làm rõ thực chất của chủ nghĩa tư bản ngày nay là gì và đâu là
những mâu thuẫn cơ bản của nó.
Thứ hai, cần đặt câu hỏi Có phải toàn cầu hóa thoái lui? Lực
lượng sản xuất không ngừng phát triển là một tất yếu dưới sự
thúc đẩy của khoa học và công nghệ. Chính vì vậy, toàn cầu hóa
kinh tế cũng là một sự phát triển mang tính tất yếu. Duy có điều
cần làm rõ nó đã phát triển theo chiều hướng nào trong thời gian
qua.
Để thị trường tự điều chỉnh và tự do hóa thương mại là hai
nguyên tắc cơ bản trong học thuyết tự do mới(1) để xây dựng
toàn cầu hóa kinh tế. Chính vì vậy, khi nói rằng toàn cầu hóa
thoái lui, toàn cầu hóa đã đi qua đỉnh của nó, toàn cầu hóa đang
đảo chiều, nguy cơ rã toàn cầu hóa, v.v. …, như một số bài báo
trên mạng viết trong mấy tháng gần đây, thì phải nói đích danh
toàn cầu hóa theo học thuyết tự do mới. Và nếu có khủng hoảng
thì chính học thuyết này đang bị khủng hoảng chứ không phải
toàn cầu hóa bị khủng hoảng.
Vấn đề nổi lên thứ ba là vai trò của Nhà nước và thị trường. Đồng
thuận Washington(2) chủ trương “Nhà nước tối thiểu”, Nhà nước
không được can thiệp quá sâu vào kinh tế. Nay thì việc giải cứu
các ngân hàng, các xí nghiệp đứng trước nguy cơ phá sản, các
gói trợ cấp, các gói kích cầu ... lấy từ ngân sách nhà nước, được
cho là trách nhiệm của Nhà nước. Đông đảo cử tri và nghị sỹ của
họ ở các nước thật sự băn khoăn về tính hiệu quả của các biện
pháp này trong chừng mực mà những số tiền đó được đổ ra cho
chính những bộ máy và những con người mà vì lợi ích của chính
họ, đã gây ra khủng hoảng.
Thứ tư là mối quan hệ giữa lợi ích quốc gia và toàn cầu hóa.
Ngay sau khi khủng hoảng nổ ra, các quốc gia tích cực tìm biện
pháp để giảm thiểu các tác hại đến kinh tế - xã hội cho nước
mình; đồng thời các nhóm G8, G20 đã họp nhằm tìm các biện
pháp chung để giải bài toán khủng hoảng, cứu vãn tự do hóa
thương mại và toàn cầu hóa kinh tế, đưa kinh tế thế giới trở về
với tốc độ tăng trưởng trước khủng hoảng. Mục đích là vậy,
nhưng trên thực tế là một cảnh “đồng sàng dị mộng”, và những
nước đã luôn hô hào và gây sức ép đối với các nước khác phải
mở cửa thị trường, bây giờ lại áp dụng chính sách bảo bộ mạnh
mẽ nhất, đến mức dư luận am tường cho rằng G8 chỉ còn là cái
vỏ.
2. Khủng hoảng toàn cầu thì giải pháp không thể cục bộ và ngắn
hạn.
Có một phong trào nhân dân từ nhiều nước thế giới, đã chín năm
nay, hàng năm họp nhau tại Diễn đàn xã hội toàn cầu (WSF)(3)
để đòi hỏi một “toàn cầu hóa khác” công bằng hơn và không hủy
diệt môi trường. Trong cuộc khủng hoảng hiện nay, mà người lao
động, người nghèo trên khắp thế giới là nạn nhân đầu tiên, rất
đáng tiếc là tiếng nói của WSF chưa có tiếng vang đáng kể.
Hiến chương châu Âu đã bị các cuộc trưng cầu ý dân bác bỏ ở
Pháp, Hà Lan và một số nước khác cách đây gần ba năm vì
nhiều lý do, trong đó có lý do kinh tế. Ngày 6.6.2009 vừa qua,
trong cuộc bầu cử Nghị viện châu âu tiến hành đồng loạt tại 27
quốc gia thành viên, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu rất thấp, chỉ xấp xỉ
40%. Các đảng cánh tả đã thất cử ở nhiều nước, trong đó có
Pháp.
“Đồng ý để nói không” thì rất đông, đa số, nhưng tập hợp nhau để
đề xuất một giải pháp, một chương trình hành động khác, vì công
bằng và tiến bộ xã hội, thì hãy còn là một khoảng trống. Tại sao
như vậy?
Giải pháp phải được hình thành từ sự phân tích sâu sắc chủ
nghĩa tư bản ngày nay. Thật đáng tiếc là sau sự sụp đổ của mô
hình xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông âu, không ít người đã
đồng nhất một mô hình không thành công, thậm chí thất bại, với
chủ nghĩa xã hội - như là một phủ định biện chứng của chủ nghĩa
tư bản – đang cần được tiếp tục xây dựng, từ lý luận đến thực
tiễn. Đọc lại Tư bản luận và Cương lĩnh của Đảng Cộng sản của
Marx và những phân tích về chủ nghĩa đế quốc của Lênin, không
phải để lặp lại một cách giáo điều, mà để phân tích tiếp chủ nghĩa
tư bản hiện nay, giai đoạn mà tư bản hầu như đồng nhất với tư
bản tài chính ngày càng tách rời tư bản sản xuất, cản trở sự phát
triển của lực lượng sản xuất và sự phân bố lại công bằng giá trị
thăng dư.
Mặt khác, không thể không phân tích những mặt thành công, và
nhất là những mặt không thành công, thậm chí thất bại, của mô
hình vừa qua từ lý luận đến tổ chức, từ kinh tế chính trị đến văn
hóa xã hội nhằm phát huy tối đa mọi nguồn lực của nhân loại vì
mục tiêu tiến bộ mà loài người muốn vươn tới.
Mau phá sạch tan tành chế độ xưa(4) hay là mọi thứ của quá
khứ(5), kể cả những quy luật có lúc đã bị ngộ nhận là “đặc thù
của chủ nghĩa tư bản”? “Chế độ xưa” luôn tìm cách tự điều chỉnh,
vận dụng cả tiến bộ khoa học và công nghệ để tồn tại, để sự bóc
lột ngày càng tinh vi hơn, chứ không phải là một đối tượng xơ
cứng. Rồi vấn đề tôn giáo, vấn đề dân tộc và một hệ lụy là quan
hệ nước lớn với nước nhỏ, … những vấn đề tồn tại từ nhiều ngàn
năm nay. Démocratie có nguồn gốc từ demos (nhân dân) và
cratos (quyền lực) diễn đạt bằng tiếng Việt là dân chủ thật là sát
cả ý lẫn nghĩa. Mô hình xã hội chủ nghĩa phải là mô hình biết phát
huy cả dân chủ trực tiếp lẫn dân chủ dân cử và các kênh khác để
người dân thực sự là người chủ đất nước.
Không thực hiện những công việc nói trên có nghĩa là xa rời tư
duy biện chứng, là chỉ trích chủ nghĩa tư bản một cách lỗi thời,
không thuyết phục, là đề ra những cải cách trong phạm vi từng
quốc gia mang tính cải lương nằm trong quỹ đạo của chủ nghĩa
tư bản. Những bài học về mối quan hệ giữa các quốc gia về kinh
tế, chính trị, quân sự của những năm giữa hai cuộc chiến tranh
thế giới và hậu quả thảm khốc hàng chục triệu người chết mà
chúng đã gây nên hãy còn đó để chúng ta cùng suy ngẫm một
cách nghiêm túc nhất về hiện tại.
Giải thích sự thất bại của đảng mình tại kỳ bầu cử Nghị viện châu
âu vừa qua, đại diện của một đảng cánh tả Pháp đã nói: “Cử tri
của chúng tôi đã không đi bầu trước tiên vì họ không tin vào Nghị
viện châu âu. Kế đến là vì đảng của chúng tôi không đưa ra được
một cương lĩnh rõ ràng, động viên được người lao động. Sau
cùng là bộ máy của đảng chúng tôi không xuất phát từ cơ sở, họ
chỉ là những chính khách, được áp đặt từ trên xuống”. Lời thừa
nhận này đáng để được suy xét, không chỉ trong phạm vi nước
Pháp.
Nếu lấp khoảng trống nói trên ở phạm vi quốc gia cũng như quốc
tế là một thách thức thì đó cũng chính là thời cơ để toàn cầu hóa
kinh tế và tự do hóa thương mại vào một quỹ đạo thật sự vì sự
phát triển và hạnh phúc của nhân loại.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
