Kiểm nghiệm các nhân tố xác định mức tiết kiệm nội địa tại các nước Asean giai đoạn 1986 - 2000 trường hợp Việt Nam

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 28, 2005<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KIỂM NGHIỆM CÁC NHÂN TỐ XÁC ĐỊNH MỨC <br /> TIẾT KIỆM NỘI ĐỊA TẠI CÁC NƯỚC ASEAN GIAI ĐOẠN 1986 ­ 2000<br /> TRƯỜNG HỢP VIỆT NAM<br />  Phạm Đình Long<br /> Trường Đại học Bán công Tôn Đức Thắng<br /> <br /> <br /> Các lý thuyết phát triển truyền thống nhấn mạnh tầm quan trọng của tiết  <br /> kiệm trong việc xác định mức tăng trưởng kinh tế cao ở các nước đang phát triển. Tỷ <br /> lệ tiết kiệm nội địa và đầu tư cao là một trong những đặc trưng cơ  bản của s ự thần <br /> kỳ  kinh tế  Đông Á. Là một thành viên của ASEAN, Việt Nam  đã đạt mức tăng  <br /> trưởng cao đáng khích lệ  ­ bình quân hàng năm là 6,53% trong thời kỳ 1986 – 2000.  <br /> Tuy vậy, Việt Nam hiện thuộc nhóm các quốc gia có mức tiết kiệm nội địa thấp như <br /> Lào, My­an­mar, Cam­pu­chia và có khoảng cách tương đối so với các nước còn lại <br /> trong khu vực. Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, tiết  <br /> kiệm được khuyến khích tăng cường nhằm có thể  tài trợ  nhu cầu vốn khá lớn cho  <br /> đầu tư  phát triển. Bài nghiên cứu này do vậy tập trung vào vấn đề  "Kiểm nghiệm <br /> các   nhân   tố   ảnh   hưởng   mức   tiết   kiệm   nội   địa   tại   các   nước   ASEAN   bao   gồm  <br /> Indonesia (ID), Malaisia (ML), Philippines (PL), Thailand (TL), Việt Nam (VN) giai  <br /> đoạn 1986 ­ 2000, trường hợp Việt Nam".<br /> I. Định dạng mô hình và phương pháp tính:<br /> Dựa vào lý thuyết tiết kiệm hợp nhất và các nghiên cứu trước đây về  tiết  <br /> kiệm tại các nước đang phát triển trên thế  giới và Đông Nam Á, một vài biến số <br /> chính như  tăng trưởng thu nhập, tỷ  lệ dân số  sống phụ  thuộc, mức lãi suất thực và  <br /> nền tài chính phát triển được xem như những nhân tố quan trọng ảnh hưởng lên mức <br /> tiết kiệm nội địa. Việc mô tả  các biến số  này và ảnh hưởng kỳ vọng của chúng có <br /> thể được tóm tắt theo bảng sau: <br /> Ký hiệu và <br /> Biến số Khái niệm và cách đo lường<br /> dấu kỳ vọng<br /> Tổng   tiết   kiệm  Tổng tiết kiệm nội địa là chênh lệch giữa GDP và chi <br /> GDS<br /> nội địa (% GDP) cho tiêu dùng cuối cùng.<br /> <br /> 5<br />  GDP là tổng của các giá trị  cuối cùng được tạo ra bởi  <br /> Mức   tăng   GDP  tất cả các nhà sản xuất trong nước và thuế sản xuất trừ <br /> GDP (+)<br /> hàng năm ( %) đi các khoản trợ  cấp không bao gồm trong giá trị  sản <br /> phẩm.<br /> <br /> Tỷ lệ dân số sống phụ thuộc là tỷ lệ của số người nhỏ <br /> Tỷ lệ dân số sống <br /> DEP (­) hơn 15 tuổi và số  người lớn hơn 64 tuổi so với dân số <br /> phụ thuộc<br /> trong độ tuổi lao động tử 15 đến 64 tuổi.<br /> Lãi suất thực là mức lãi suất tiền gửi danh nghĩa trừ  đi  <br /> Lãi suất thực (%) RIR (+)<br /> tỷ lệ lạm phát.<br /> Lưọng tiền rộng Lượng tiền rộng gồm tiền đang lưu thông ngoài ngân <br /> M2 (+)<br /> (% GDP) hàng; các khoản tiền gửi có kỳ hạn và không kỳ hạn.<br /> <br /> Đối với các nước trong mẫu nghiên cứu, đặc biệt là Việt Nam, vấn đề  tổng <br /> hợp thống kê liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng mức tiết kiệm nội địa gặp nhiều <br /> khó khăn về  sự sẵn có và độ  dài thời gian của dữ liệu nghiên cứu. Nghiên cứu này,  <br /> do vậy, sử dụng dữ liệu bảng nhằm khắc phục tình trạng thiếu quan sát có thể  cho <br /> ra những kết quả thiếu tin cậy.  Ưu điểm của dữ  liệu bảng có thể  tóm tắt như  sau: <br /> ước lượng các tham số  khi có ít quan sát đơn vị  chéo, loại bỏ  hiện tượng chệch do  <br /> bỏ  sót biến trong những trường hợp nhất định và nhận dạng phong phú của cơ  cấu <br /> hiệp phương sai sai số. Một tập hợp dữ liệu bảng bao gồm một tập h ợp các quan sát <br /> chuỗi thời gian trên một tập hợp các đơn vị chéo. Mẫu dữ liệu trong nghiên cứu này <br /> tạo nên một bảng cân đối với 75 quan sát. Về mặt lý thuyết, hầu hết các phần mềm <br /> phân tích dữ  liệu đều có thể  xử  lý dữ  liệu bảng một cách thuận lợi. Để  hồi quy  <br /> tương quan, nghiên cứu này sử dụng POOL object của Eviews. Phương trình hồi quy <br /> tuyến tính được chọn như sau:<br /> GDSit =  i +  i1GDP 1it +  i2DEP 2it +  i3RIR3it +  i4M24it +  it<br /> Dạng mô hình này cho phép tung độ  gốc hồi quy và các hệ  số  hồi quy riêng <br /> biến đổi theo các đơn vị chéo nhưng không theo thời gian. Hơn nữa, phương trình này <br /> cho phép trình bày nhiều dạng mô hình phụ thuộc vào những giả định được đưa ra về <br /> các tung độ gốc hồi quy, các hệ số hồi quy riêng và các thành phần nhiễu ngẫu nhiên. <br /> Để có kết quả hồi quy thích hợp, cách giải quyết là tìm hiểu nhiều dạng khác <br /> nhau của ma trận hiệp phương sai của sai số cho trường hợp dữ liệu bảng với mục  <br /> tiêu tìm ra dạng giới hạn nhất mà không bị bác bỏ bởi dữ liệu. <br /> 2. Kết quả hồi quy:<br /> Biến số Hệ số Std. Error t­Statistic Prob.<br /> DEP ­80.73039 11.7033 ­6.89811 0.0000<br /> RIR ­0.178229 0.04775 ­3.73226 0.0004<br /> 6<br />  _VN­­GDP_VN 0.769119 0.33690 2.28291 0.0261<br /> _PL­­GDP_PL 0.164929 0.23156 0.71225 0.4792<br /> _ID­­GDP_ID 0.656686 0.12807 5.12761 0.0000<br /> _ML­­GDP_ML ­0.084540 0.07640 ­1.10659 0.2730<br /> _TL­­GDP_TL ­0.012308 0.09221 ­0.13348 0.8943<br /> _VN­­M2_VN 0.199245 0.11026 1.80700 0.0759<br /> _PL­­M2_PL ­0.307627 0.06335 ­4.85624 0.0000<br /> _ID­­M2_ID ­0.549947 0.07683 ­7.15780 0.0000<br /> _ML­­M2_ML 0.247033 0.03594 6.87335 0.0000<br /> _TL­­M2_TL ­0.235851 0.05318 ­4.43492 0.0000<br /> Tung độ gốc<br /> _VN­­C 63.12202 _ID­­C 100.2457<br /> _PL­­C 90.63927 _ML­­C 75.11366<br /> _TL­­C 95.06901<br /> Weighted Statistics<br /> Log likelihood ­152.1846<br /> Unweighted Statistics<br /> R2 0.950279 Mean dependent var 26.9312<br /> R<br /> 2<br /> 0.936563 S.D. dependent var 10.5036<br /> S.E. of regression 2.64551 Sum squared resid 405.926<br /> Durbin­Watson stat 1.248458<br /> 3. Nhận xét và khuyến nghị:<br /> a, Nhận xét:<br /> Dựa vào các giả thuyết trước đây và kết quả hồi quy, nghiên cứu đưa ra một  <br /> số  nhận xét chính liên quan đến các nhân tố   ảnh hưởng mức tiết kiệm nội địa tại  <br /> năm nước đang phát triển ở ASEAN, đặc biệt là Việt Nam giai đoạn 1986 – 2000.<br /> Chúng ta có thể  khẳng định rằng, trong giai đoạn 1986­2000, các nhân tố <br /> chính xác định mức tiết kiệm nội địa tại các nước thuộc mẫu nghiên cứu là tăng  <br /> trưởng GDP, tỷ  lệ  dân số  sống phụ  thuộc, mức lãi suất thực và sự  phát triển tài <br /> chính. Điều này được minh chứng bởi giá trị  tương đối cao của  R 2 và  R 2 (95% và <br /> 93.6%). <br /> Điểm đầu tiên có thể  rút ra là các quốc gia trên không có cùng một tung độ <br /> gốc, điều này có lẽ do các biến ngoài phương trình như hành vi tiết kiệm, cấu trúc tài  <br /> chính, chính sách của chính quyền…  ở mỗi quốc gia là khác nhau. Kết quả  hồi quy <br /> cũng cho thấy tác động tích cực của tăng trưởng thu nhập lên tích lũy nội địa tại Việt  <br /> Nam và Indonesia; ảnh hưởng tích cực của sự phát triển tài chính lên mức tiết kiệm  <br /> nội địa tại Malaysia và Việt Nam. Tuy vậy, tác động kìm hãm của tỷ lệ dân số sống  <br /> 7<br /> phụ  thuộc và lãi suất thực lên mức tiết kiệm nội địa được thể  hiện tại tất cả  các <br /> nước nghiên cứu. <br /> Đối với Việt Nam:<br /> Từ kết quả hồi quy, nghiên cứu cho thấy mức độ ảnh hưởng của tăng trưởng  <br /> GDP, tỷ  lệ dân số  phụ  thuộc, lãi suất thực và mức phát triển tài chính lên mức tiết <br /> kiệm nội địa. Có thể tóm tắt mức độ ảnh hưởng của một phần trăm gia tăng của các  <br /> biến giải thích này lên mức tích lũy nội địa theo bảng sau:<br /> <br /> Tăng   trưởng  Tỷ   lệ   phụ  Lãi   suất  M2/GDP<br /> GDP thuộc thực<br /> Thay   đổi   mức   tiết  Tăng Giảm Giảm Tăng<br /> kiệm nội địa (% GDP) 0.77 80.73 0.18 0.20<br /> Do vậy, để có thể gia tăng tiết kiệm nội địa cho công nghiệp hóa và hiện đại  <br /> hóa, chính phủ Việt Nam nên duy trì tốc độ  tăng trưởng cao của nền kinh tế và tiếp  <br /> tục cải thiện hiệu quả hoạt động của hệ thống tài chính, ngân hàng cũng như  kiềm <br /> hãm sự gia tăng dân số. <br /> b, Khuyến nghị:<br /> Đối với các nước Asean­4:<br /> * Ổn định và tăng trưởng kinh tế vĩ mô<br /> Mặc dù tác động đồng biến của tăng trưởng GDP lên tiết kiệm nội địa không  <br /> được khẳng định trong mô hình hồi quy (ngoại trừ  Indonesia), nhưng hầu hết các  <br /> kiểm nghiệm thực tiễn đều nhận định một mức tăng trưởng cao là nhân tố  chính  <br /> đóng góp cho tỷ lệ tiết kiệm nội địa cao ở các quốc gia này trong những năm qua.   <br /> * Kiềm chế gia tăng dân số <br /> Trên thực tế, mức độ  thành công của các biện pháp kế hoạch hóa gia đình là  <br /> khác nhau giữa các quốc gia. Thậm chí, nó dường như  chỉ  mang lại hiệu quả  thấp <br /> cho Philippines. Vì vậy, một hướng tiếp cận khác mà các chính phủ  có thể  hạn chế <br /> mức sinh là thực thi các biện pháp thưởng, phạt theo hai cách: vật chất và phi vật  <br /> chất. Cách thứ nhất liên quan đến các chính sách thuế và hỗ trợ giá trong khi cách còn  <br /> lại bao gồm các giải pháp tăng cường giáo dục cho trẻ em gái và cơ hội nghề nghiệp  <br /> cho giới nữ.<br /> * Cải cách tài chính<br /> Các quốc gia này đã gánh chịu những hậu quả nghiêm trọng của cuộc khủng <br /> hoảng tài chính tiền tệ  năm 1997 (để  đáp  ứng yêu cầu của IMF, một vài nước như <br /> <br /> 8<br /> Thailand và Indonesia phải tiến hành cải cách hệ thống tài chính). Do vậy hệ  thống  <br /> tài chính nên được phát triển một cách đồng bộ, các trung gian tài chính thực hiện tốt  <br /> chức năng của mình. Thêm vào đó, một cấu trúc thị  trường tài chính thích hợp cũng <br /> như một môi trường tài chính lành mạnh nên được tăng cường nhằm đảm bảo hiệu <br /> quả hoạt động của các tổ chức tài chính. <br /> Đối với Việt Nam:<br /> * Duy trì mức tăng trưởng kinh tế cao và ổn định <br /> Nền kinh tế Việt Nam đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế tương đối cao từ <br /> khi đổi mới. Tuy vậy, diễn biến kinh tế gần đây cho thấy những yếu tố gây bất ổn, <br /> những hạn chế  của mô hình tăng trưởng trong những năm qua bộc lộ  rõ nét. Chính  <br /> sách tài khóa và tiền tệ đã phát huy tác dụng hạn chế trong quản lý tăng cầu và kiểm  <br /> soát lạm phát. Do vậy, việc thực thi có hiệu quả  Luật Doanh nghiệp, cải cách các <br /> doanh nghiệp nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi hơn về xuất nhập khẩu, hoàn thiện  <br /> thị trường chứng khoán tại thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, cải cách hệ thống tài  <br /> chính ngân hàng cũng như  một môi trường và chính sách đầu tư  hợp lý có thể  giúp  <br /> Việt Nam đạt được mức tăng trưởng cao và bền vững trong tương lai.<br /> * Kiểm soát mức sinh và kế hoạch hóa gia đình<br /> Mức sinh tại Việt Nam hiện vẫn còn cao, đặc biệt tại những nơi khó khăn,  <br /> vùng xa, vùng sâu. Vì vậy, việc cải thiện chất lượng cuộc sống cũng như chất lượng  <br /> giáo dục và phổ  biến các phương pháp kế  hoạch hóa thông dụng và rẻ  tiền là thực  <br /> sự cần thiết trong việc kiềm chế mức tăng dân số. Tuy nhiên, phương cách hiệu quả <br /> nhất vẫn là giúp các hộ gia đình nhận thức được lợi ích của quy mô gia đình ít con và  <br /> phụ nữ có nhiều cơ hội làm việc hơn. <br /> * Giảm mức lãi suất thực song vẫn duy trì cơ chế lãi suất thực dương<br /> Như  đã trình bày, tác động dương của lãi suất thực lên tiết kiệm hiện vẫn  <br /> chưa rõ ràng. Việc kiểm nghiệm các nhân tố  xác định mức tiết kiệm nội địa tại các <br /> nước ASEAN cũng phủ nhận mối quan hệ này. Trên thực tế, mức tiết kiệm của Việt  <br /> Nam trong giai đoạn đổi mới đã tăng mạnh trong khi lãi suất thực lại có xu hướng  <br /> giảm. Do vậy, nếu lựa chọn giải pháp tự  do hóa tài chính để  gia tăng các mức tiết  <br /> kiệm dường như là khá mạo hiểm. Vì vậy, việc gia tăng lãi suất có thể gây ra nhiều <br /> khó khăn cho hoạt động kinh doanh và tăng trưởng kinh tế ­ một trong những nhân tố <br /> chính quyết định mức tiết kiệm ­ có thể  bị  suy giảm. Tuy vậy, nếu cơ chế lãi suất  <br /> thực dương vẫn được duy trì và lãi suất không bị  áp lực gia tăng thì việc cắt giảm <br /> các mức lãi suất có thể  mang lại  ảnh hưởng tích cực cho tích lũy nội địa của nền  <br /> kinh tế. <br /> 9<br />  * Mở  rộng và lành mạnh hóa hệ  thống ngân hàng, đa dạng dịch vụ  và <br /> tạo lập lòng tin với khách hàng<br /> Có thể  nói khi mạng lưới ngân hàng và hệ  thống hoạt động trung gian tài  <br /> chính đã bao phủ  được toàn bộ  lãnh thổ, hoạt động tích lũy của các tác nhân được <br /> thúc đẩy từ  cả  hai phía: ngân hàng và bản thân các khách hàng, lành mạnh hóa hệ <br /> thống ngân hàng và tạo lập lòng tin với khách hàng là bước đi quyết định cho hiệu <br /> quả của hoạt động hệ thống tài chính; sự ổn định của hệ  thống tiền tệ cũng là một  <br /> điều kiện cơ bản để thiết lập lòng tin của khách hàng vào hệ thống ngân hàng. Thêm  <br /> vào đó, dịch vụ ngân hàng nên được đa dạng hóa nhằm huy động có hiệu quả lượng <br /> tiền mặt lưu thông ngoài ngân hàng. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Asian   Development   Bank.   Asian   Development   Outlook.  Economic   Trends   and  <br /> Prospects   in   Developing   Southeast   Asia,  Oxford   University   Press   (China)   Ltd, <br /> Hong Kong (2002).<br /> 2. Attanasio,   O.P,   Picci,   L   and   Scorcu,   A.  Saving,   Growth   and   Investment:   A  <br /> Macroeconomic   Analysis   Using   A   Panel   of   Countries,   in   World   Bank   Saving <br /> Project, http://www.worldbank.org (1999)<br /> 3. Greene, W.H.  Model for Panel Data  in  Econometric Analysis, Macmillan, New <br /> York (1995). <br /> 4. Gulati,   D   and   Thimann,   C.    Saving   in   Southeast   Asia   and   Latin   America  <br /> Compared:   Searching   for   Policy   Lessons,  International   Monetary   Fund, <br /> Washington (1997).<br /> 5. Hussein, K.A and Thirlwall, A.P. Explaining Differences in the Domestic Savings  <br /> Ratio   across   Countries:   A   Panel   Data   Study,   in  The   Journal   Of   Development <br /> Studies, Vol.36, No.1 (1999).<br /> 6. Mike,   R.F   and   Zinser,   J.E.  The   Nature   of   the   Saving   Function   in   Developing  <br /> Countries:   A   Survey   of   the   Theoretical   and   Empirical   Literature  in   Journal   of <br /> Economic Literature, Vol.11 (1973).<br /> 7. Wai, T.U. Financial Intermediaries and National Savings in Developing Countries, <br /> Praeger Publishers, London (1972).<br /> <br /> DETERMINANTS OF DOMESTIC SAVINGS<br />  IN ASEAN DEVELOPING COUNTRIES IN THE PERIOD 1986 ­ 2000<br />  THE CASE OF VIET NAM<br />                                                                              Pham Đinh Long<br /> Ton Duc Thang University<br /> 10<br />  SUMMARY<br /> <br /> The savings rate of a country has been considered as one of the most crucial sources  <br /> for capital formation that can be translated to improve its economic growth rate. <br /> In the past decades, selected ASEAN developing countries (Indonesia, Malaysia, the  <br /> Philippines, Thailand and Viet Nam) have attained a miraculous economic development. They  <br /> are all in the process of regional integration with greater overall openness of economies and an  <br /> ongoing liberalization of their finance, trade and investment regime. However, from the 1997  <br /> financial crisis and its consequences on the economy of ASEAN countries, one of the lessons  <br /> ever withdrawn is that these countries passively are dependent too much on foreign capitals.  <br /> Therefore, realizing the determinants of domestic savings in these countries is necessary to  <br /> mobilize   and   use   well   their   available   resource   for   high   and   sustainable   economic   growth.  <br /> Basing on the integrated theory of savings and previous empirical works, this study also finds  <br /> that income growth, demographics, financial liberalization and financial development are the  <br /> main   factors   explaining   the   domestic   savings   in   Southeast   Asian   countries.   The   regression  <br /> result gave out its positive impacts of income growth on domestic savings in Viet Nam and  <br /> Indonesia; the positive effects of financial development on domestic savings in Viet Nam and  <br /> Malaysia. In addition, the negative impacts of age dependency ratio and real interest rate on  <br /> domestic savings are revealed in all five countries. <br /> In   order   to   mobilize   domestic   savings   for   modernization   and   industrialization,   the  <br /> government of Vietnam must stabilize the country’s socio­economic problems, control inflation,  <br /> reform state­owned enterprises and encourage the development of private sectors, continue to  <br /> improve the effectiveness of financial and banking sectors as well as birth­control and family  <br /> planning program. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 11<br />