Kiến trúc trà đạo phong cách Nhật Bản

Chia sẻ: Mộ Dung Vân Thư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài báo "Kiến trúc trà đạo phong cách Nhật Bản" đề cập đến những hình thức kiến trúc các quán trà đạo tiêu biểu theo phong cách Nhật Bản. Trà đạo Nhật Bản được du nhập từ Trung Quốc. Lúc đầu phong cách uống trà có những bước đầu khá khiêm tốn, các nhà sư Phật giáo dùng để giúp họ tỉnh táo khi thiền. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kiến trúc trà đạo phong cách Nhật Bản

KIẾN TRÚC TRÀ ĐẠO PHONG CÁCH NHẬT BẢN Dương Tấn An* Khoa Kiến trúc - Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Nguyễn Thanh Tân TÓM TẮT Trà đạo Nhật Bản được du nhập từ Trung Quốc. Lúc đầu phong cách uống trà có những bước đầu khá khiêm tốn, các nhà sư Phật giáo dùng để giúp họ tỉnh táo khi thiền. Sau đó, trà được các nhà quý tộc sử dụng như cách thưởng thức cầu kỳ và theo những nghi thức tinh tế với những trường phái khác nhau. Bài báo này đề cập đến những hình thức kiến trúc các quán trà đạo tiêu biểu theo phong cách Nhật Bản. Từ khóa: trà đạo 1. TRÀ ĐẠO VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH Trà đạo du nhập vào Nhật Bản và bắt đầu đạt đến độ chín muồi vào đầu thời Muromachi khi tướng quân và những thành viên chọn lọc trong giới thẩm mỹ của ông gặp nhau để chiêm ngưỡng những đồ dùng pha trà chọn lọc của Trung Quốc và trò chơi đoán nguồn gốc của các loại trà khác nhau. Nhưng sự biến đổi của nó để trở thành một loại hình nghệ thuật đích thực với chiều kích tâm linh là do ảnh hưởng của ba người đàn ông. Người đầu tiên là Murata Jukō (hay Shukō; 1422-1502), một thiền sinh và một người phụ trách nghệ thuật Trung Quốc cho tướng quân Ashikaga Yoshimasa. Người này và Yoshimasa sẽ gặp nhau tại Đền Bạc sau này và uống trà bằng đồ dùng Trung Quốc trong phòng Dōjinsai của Tögüdö. Trà, và đặc biệt là sưu tập đồ dùng cho trà, cũng phổ biến trong giới thương nhân giàu có ở Thành phố Sakai (gần Osaka ngày nay). Một trong những thương gia này, Takeno Joo (1502-55), đã biến niềm yêu thích trà của mình vượt xa sự mua sắm và đưa vào lĩnh vực đánh giá triết học và, dưới ảnh hưởng tư tưởng của Juko, đã làm nhiều việc để phát triển lý tưởng trà wabi về sự mộc mạc tinh tế, đã trở thành một trong những yếu tố trung tâm của hương vị trà. Trà wabi đã đạt đến sự trưởng thành dưới thời người thứ ba trong số những bậc thầy về trà vĩ đại này, Sen no Rikyu. Ông tiếp tục xu hướng hướng tới sự đơn giản và tự nhiên, thường kết hợp các đồ vật dân gian vào các buổi tiệc trà của mình. Các chiến binh và quý tộc trước đây đã pha trà trong một căn phòng, sau đó phục vụ nó trong một không gian rộng lớn trang trọng của Shoin, do đó, tập tục này được gọi là Shoin Tea. Ví dụ, khu vực uống trà nhỏ gắn liền với Phòng Mt. Fuji của Manshuin Lesser Shoin, đôi khi có thể đã được sử dụng theo cách này. Ngược lại, Rikyū thường chuẩn bị và mời trà trong cùng một phòng. Ông ấy lúc bấy giờ đã thu nhỏ kích thước của phòng trà từ bốn chiếu (tatami) rưỡi ở Dojinsai (hoặc thậm chí sáu chiếu trở lên ở các quán trà khác) xuống còn hai chiếu trong một số thiết kế của mình. Loại quán trà cực kỳ nhỏ và mộc mạc này được gọi là soan, nghĩa đen là "tiểu cỏ". 883
Tuy nhiên, các phòng trà lớn hơn cũng tiếp tục được sử dụng cho các phong cách trà đạo khác. Mặc dù Rikyū đóng vai trò trung tâm trong sự phát triển của soan trà, thiết kế của chỉ một trong số các soan trà còn tồn tại thậm chí có thể tạm thời được gán cho bàn tay thiết kế của ông. Đó là Taian. Taian nằm ở thị trấn Yamazaki, phía nam Kyōto, Taian là một phần của ngôi đền Myōkian. Mặc dù nguồn gốc của quán trà chưa được xác minh, nhưng có vẻ như ban đầu Rikyu đã xây dựng nó tại nhà riêng của ông ở Yamazaki và sau đó nó được chuyển đến Myōkian. Có lẽ ông ấy đã chuẩn bị trà cho Hideyoshi ở đó, điều này làm nảy sinh niềm tin rằng Hi- deyoshi đã ra lệnh cho Rikyu xây dựng nó vào năm 1582 khi ông đang giao chiến gần đó với Akechi Mitsuhide (1526-82), sát thủ của Nobunaga. Taian bao gồm một phòng trà hai chiếu (chashi- tsu) bên cạnh một phòng chờ một chiếu được bao quanh bởi phần sàn gỗ . Phía bắc của phòng chờ là không gian một tấm thảm được gọi là Katte, nơi chuẩn bị cho buổi lễ. Các bức bình phong thường ngăn cách các phòng đã được loại bỏ trong hình để làm rõ. Trong phòng trà, chiếc chiếu phía tây có một lò sưởi (ro) khoét vào một góc, nơi đun nước pha trà. Chiếc chiếu còn lại ở phía đông dành cho khách. Kích thước cực kỳ nhỏ này được giảm thiểu phần nào về mặt thị giác nhờ khu vực hốc tường trang trí và phòng chờ cũng có thể được sử dụng khi có nhiều khách hơn. Quán trà được vào qua một cánh cửa thấp gọi là ni- jiriguchi (nghĩa đen là "cửa bò") chỉ cao 72 cm. Thiết kế buộc những người tham gia phải cúi xuống để bước vào, điều này làm tăng kích thước rõ ràng của phòng trà bên trong một cách tương xứng và cũng nhắc nhở họ về thái độ khiêm tốn phù hợp với trà wabi. Trang trí nội thất thiết kế của Taian sōan có đã được thực hiện rất chi tiết. Ngay cả trần nhà cũng là một thành phần khá Hình 78. Quán trà Taian của chùa Myokian phức tạp. Các phần ngay trước hốc trang trí và trên chiếu của người phục vụ bằng phẳng và bao gồm các ván lợp mỏng được gia cố bên dưới bằng tre sáng màu. Nhưng phần phía trên chiếu của khách bị nghiêng, và điều này một lần nữa giúp giảm bớt cảm giác chật chội mà một không gian nhỏ có thể tạo ra. Hốc trang trí được gọi là murodoko, vì các cột phía sau của nó đã được trát vữa. Điều đó cũng đúng với không gian trong góc sau lò sưởi. Kỹ thuật này là một cách khác để mang lại cảm giác rộng rãi hơn cho không gian và làm cho thiết kế trở nên bắt mắt hơn. Mọi khía cạnh của Taian đều phản ánh sự mộc mạc nhưng vẫn tinh tế, cho thấy việc sử dụng các vật liệu tự nhiên một cách có tính toán cho chất lượng trang trí vốn có của chúng. Ví dụ, lưới của các cửa sổ shōji không được làm bằng gỗ mà bằng tre chẻ. Lớp giấy mỏng manh được bảo vệ ở bên ngoài bằng các vỉ tre dọc hoặc bằng phên của bức tường bên trong, để lộ ra ngoài nhằm tạo hiệu ứng thị giác một cách mộc mạc. Cửa sổ loại sau được gọi là shitajimado. Vị trí 884
của các cửa sổ đã được tính toán cẩn thận, cũng như chiều cao của xà ngang của hốc trang trí và trần của hốc. Ván chân tường của hốc trang trí được chọn cho ba nút thắt của nó, điều này một lần nữa làm tăng tính mộc mạc của không gian. 2. TRỰC QUAN HÓA VỚI CÁC MÔ HÌNH BA CHIỀU Hình 47. Phối cảnh trục đo của Quán trà Taian Không gian trà đạo càng nhỏ, các yếu tố cấu thành của nó càng phải được lựa chọn cẩn thận hơn để đạt được sự pha trộn phù hợp giữa sự tự nhiên và tinh tế. Một thiết bị mà các nhà thiết kế thường sử dụng cho mục đích này là mô hình giấy ba chiều gọi là okoshiezu. Nó rất đơn giản để thực hiện và những thay đổi nhỏ trong vị trí của cửa sổ, cửa ra vào và vách ngăn bên trong có thể được kiểm tra về hiệu quả tiềm năng. Nó cũng có thể được gấp lại và dễ dàng mang đến địa điểm xây dựng. Trong các cấu trúc tôn Hình 80: Mặt bằng quán Hình 81: Sử trà Đài An 885 dụng mô hình 3 chiều
giáo và dân cư trước đó, khía cạnh quan trọng nhất của thiết kế là sơ đồ mặt bằng. Một thợ xây có kinh nghiệm có thể hình dung trong đầu mình về độ cao cơ bản, vì có rất ít biến số trong bất kỳ một phong cách nào. Nhưng như chúng ta đã thấy, trong quán trà, mọi yếu tố của thiết kế từ sơ đồ mặt bằng đến tường, trần và mái đều có thể được thao tác tự do, và một thay đổi trong một yếu tố sẽ ảnh hưởng đến tất cả các yếu tố khác. Mô hình giấy ba chiều là một cách cụ thể để hình dung các cấu trúc như vậy. Các mô hình ba chiều (okoshiezu) được lắp ráp bằng cách dán từng bức tường vào phần sàn. Không thể đưa ra mức sàn ở đây, nhưng việc gấp các trang sau lại như trong hình 4 sẽ cho bạn ý tưởng về hiệu ứng. Phần màu xám trong hình 2-3 hiển thị các bề mặt tường được đề cập. Hốc tường, tất nhiên, phải được tưởng tượng là lõm vào. Một hiệu ứng thực tế hơn nữa có thể đạt được bằng cách sao chép sàn trong sơ đồ và đặt các bức tường trên đó, sau khi cắt bỏ cửa ra vào thấp. 3. CÁC QUÁN TRÀ SOAN Theo nghĩa của từ Soan là nhỏ, có kích thước từ hai đến Hốc tường bốn chiếu rưỡi. Tuy nhiên, trong không gian hạn chế này, có thể đạt được vô số hiệu ứng hình ảnh. Ví dụ, vị trí cửa Lò sưởi sổ được tính toán không chỉ để thông gió và tạo hiệu ứng thị giác trên tường, mà còn để tạo ra ánh sáng và bóng râm phù hợp khi nghi thức trà đạo được thực hiện. Một số Lối vào quán trà có cửa sổ có thể mở ra ở nhiều góc độ khác nhau Cửa bò để thay đổi chất lượng ánh sáng chiếu vào bên trong theo mùa. Phòng trà Yüin (Thành phố Kyoto; hình 5) và Phòng trà Jo-an (Thành phố Inuyama; hình 6) cũng có cửa sập Hình 5: Quán trà Yuin trên mái hiên có thể mở ra để lấy ánh sáng cho mục đích tương tự. Quán trà Yuin, rộng bốn tấm chiếu rưỡi, có chất lượng đặc biệt mộc mạc nhờ mái lợp bằng tôn. Cây chổi cán tre treo trên cột giữa bên cạnh cửa sổ shitajimado bằng lá cây làm tăng thêm hiệu ứng đó. Kết nối với Yuin là một quán trà thứ hai có tên là Konnichian chỉ chứa một tấm thảm daime Hình 6: Quán trà Joan dài ba phần tư cho người phục vụ và một tấm thảm dài hết cỡ cho khách (hình 8, sơ đồ mặt bằng). Thay vì một hốc trang trí, có một phần bằng gỗ được đặt trên sàn ở mức chiếu tatami và hai bên là một đường cong mỏng tường nhà (sodekabe) được đỡ bởi một trụ trung tâm. Một thiết kế như vậy là hoàn hảo cho một không gian nhỏ như vậy, vì nó có thể gợi ý một khoảng trống trong khi bức tường rèm đủ mỏng để tránh làm 886
thay đổi các đường nét của cửa sổ và cửa ra vào thấp phía sau. Bản vẽ độ cao trong hình 8 cho thấy thiết kế nội thất này với bức tường rèm đã được gỡ bỏ. Phòng trà Joan có một số chi tiết thú vị. Nó được bao bọc ở hai bên bởi một hàng hiên bằng đất được bảo vệ bởi những mái hiên nhô ra. Một người vào quán trà qua một cánh cửa thấp ở bên phải của khu vực tiền sảnh có một phiến đá cao, bằng phẳng để bỏ giày dép trước khi bước vào (hình 6, độ cao). Hình 50: Quán trà Konnichian Hình 51: Quán trà Konnichian 887
4. VƯỜN TRÀ Ngõ vào chính Ngắm mận Băng ghế Cổng ngồi Hội trường sáng lập Chậu đá Hình 52. Quán trà Fushin Hình 53. Khu vườn Zangetsutei và Phòng trà Fushin'an (số được đặt trong ngoặc trong các chú thích khác đề cập đến kế hoạch này) Không gian để tĩnh tâm uống trà Quán trà là một không gian tâm linh biệt lập, nơi những người tham gia buổi lễ có thể gột rửa tâm trí khỏi những mối bận tâm trần tục. Quá trình chuyển đổi từ thế giới bên ngoài sang thế giới của trà được hỗ trợ bởi vườn trà, được gọilà roji, nghĩa đen là "mặt đất đầy sương", nơi khách đợi chủ nhà và sau đó đi cùng người đó đến quán trà. Đó là một thế giới được sắp xếp cẩn thận như quán trà vàcó những quy ước riêng. Nhưng giống như quán trà, mỗi khu vườn là một trải nghiệm độc đáo. Những cái cây che quán trà khỏi tầm nhìn trực tiếp, và tương tự như vậy những bậc thang dẫn dọc theo các con đường, được chọn và sắp xếp để tạo Hình 86. Tranh cuộn truyền thuyết về ấn tượng về sự thanh lịch khiêm tốn. Nhìn chung, khu đền thờ Matsuzaki Tenjin vườn được chia thành hai phần bởi một cổng bên trong (chumon) hoặc một cổng thấp (nakakuguri), khu vực chờ và khu vườn bên trong của quán trà. Cúi người để đi qua cánh cổng thấp này làm cho quá trình chuyển đổi vào thế giới trà trở nên hữu hình. Bên trong là một băng ghế nơi khách tạm dừng trước khi bước vào quán trà, một chậu đá thấp đựng nước để rửa tay và miệng, vmột chiếc đèn lồng bằng đá để thắp sáng con đường đến quán trà trong những buổi họp mặt buổi tối. Một vườn trà của trường phái Omote Senke. Sau khi cháu trai của Sen no Rikyu là Sōtan (1578-1658) nghỉ hưu, truyền thống gia đình được chia thành ba trường phái, mỗi trường phái do một trong những người con trai của Sōtan đứng đầu. Đó là Ura Senke, hiện sở hữu các Quán trà Yuin và Konnichian (hình 5, 8), Mushanokōji Senke và Omote Senke. Zangetsutei và Fushin'an (Thành phố Kyoto) trong hình trên (hình 9-10) thuộc chi nhánh Omote Senke, và khu vườn của họ là một ví dụ điển hình về thể loại này (hình 10; hình minh họa trên trang này có liên quan đến số của kế hoạch này). Zangetsutei là một tòa nhà kiểu Shoin với các phòng trà lớn kiểu phòng khách, và Fushin'an, được kết nối với phía đông của Zangetsutei bằng một hành lang lát gỗ, là một quán trà soan rộng ba chiếu cộng với một chiếu daime. Phía nam của khu phức hợp đó là Hội trường của Người sáng lập (Sodo; hình 10). Lưu thông vào và qua khu vườn phức tạp hơn so với ví dụ chung vừa được 888
mô tả vì có ba cấu trúc liên quan. Lối đi được sắp xếp bằng cổng, hàng rào và lối đi lát đá. Một người đi vào ở phía tây qua "cổng vườn" (rojiguchi; hình 11). Đằng sau là một chiếc ghế dài và nhà vệ sinh (hình 10). Lối vào khu vườn đến Zangetsutei được lấy thông qua "cổng thấp", phù hợp với một cánh cửa nhỏ ở giữa được bao quanh bởi một cửa sổ có mái che (hình 11). Người ta cũng có thể đến Chánh điện bằng cổng này, hoặc bằng cổng lưới tre (agesudo) ở phía nam, lưới hình tam giác được chống đỡ mở ra khi có khách (hình 14). Một cổng miscanthus (kayamon; hình 14) đứng trước lối vào Sảnh sáng lập. Cổng ngắm mận, hai bên là hàng rào lưới dệt (hình 19), dẫn đến Fushin'an. Bên trong là một cái chậu thấp (tsukubai) được chạm khắc từ một tảng đá (hình 17), một băng ghế bên trong (hình 16) và "nhà vệ sinh cát" (sunazetchin; hình 17), trải bằng cát sông và mang phong cách tự nhiên. đá. Những nhà vệ sinh như vậy ngày nay chỉ phục vụ chức năng trang trí. Trước khi bước vào cánh cửa thấp của Fushin'an, các vị khách samurai sẽ để kiếm của họ trên giá treo trên mái hiên, vì vũ khí không có chỗ trong thế giới trà (hình 9, bên trái). Các khu phức hợp quán trà và sân vườn như thế này được xây dựng trên nền dinh thự của những người đam mê trà giàu có ở Kyoto và thành phố thương mại Sakai. Ví dụ về Omote Senke cho thấy rằng sự chú ý của các nhà thiết kế đã tập trung nhiều vào khung cảnh khu vườn dành cho các quán trà cũng như vào chính các tòa nhà. Hình 55 Cửa vườn Hình 56 Cửa thấp Hình 57 Cửa lưới tre Hình 58 Cổng Miscanthus Hình 59 Băng ghế Hình 60 Nhà vệ sinh cát Hình 61 Chậu đá Hình 62 Hàng rào dệt trong TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Kazuo Nishi and Kazuo Hozumi (1985). What is Japanese Architecture? Kodansha International. 2. David Michiko Young (2007). Nghệ thuật kiến trúc Nhật Bản. Nhà xuất bản Mỹ thuật. 889