Kiểu nhân vật chấn thương trong tiểu thuyết của Haruki Murakami

HNUE JOURNAL OF SCIENCE<br /> Social Sciences, 2018, Volume 63, Issue 4, pp. 63-73<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1067.2018-0028<br /> <br /> KIỂU NHÂN VẬT CHẤN THƯƠNG TRONG TIỂU THUYẾT<br /> CỦA HARUKI MURAKAMI<br /> <br /> Đặng Phương Thảo<br /> Trường Trung học phổ thông Hồng Bàng, Hải Phòng<br /> Tóm tắt. Hình tượng nhân vật bị chấn thương chiếm vai trò quan trọng trong thế giới nghệ<br /> thuật của Murakami. Những con người cô độc trong một thế giới bất toàn, bơ vơ kiếm tìm giá<br /> trị bản thể, một số tuyệt vọng tìm đến cái chết để giải thoát nhưng nhiều người vẫn luôn nỗ<br /> lực tìm mọi cách để vượt lên. Qua ba cuốn tiểu thuyết tiêu biểu: Rừng Na Uy, Biên niên kí<br /> chim vặn dây cót, Kafka bên bờ biển, kiểu nhân vật chấn thương của Murakami đã thể hiện<br /> mang đến những cảm thức của thời đại mới: Sự hoang mang của con người trước những biến<br /> đổi kinh hoàng của thời đại công nghệ 4.0. Nhưng vượt lên tất cả, họ vẫn gom nhặt từng chút<br /> mảnh vỡ tâm hồn, xây dựng thành điểm tựa tinh thần để tiếp tục vươn lên.<br /> Từ khóa: Haruki Murakami, tự sự, kiểu nhân vật chấn thương, Rừng Nauy, Biên niên kí chim<br /> vặn dây cót, Kafka bên bờ biển.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> “Chấn thương” (Trauma) vốn là một thuật ngữ y học có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp<br /> (τραῦμα). Ngoài vết thương sinh lí, trauma còn được dùng để nói về thương tổn tâm lí: “Chấn<br /> thương (thuộc về) tâm lí là một loại tổn thương tinh thần xảy ra như kết quả của một sự kiện đau<br /> buồn. Khi chấn thương dẫn đến những rối loạn căng thẳng sau đó, thiệt hại có thể liên quan đến<br /> những thay đổi về thể chất và hóa học trong não, làm thay đổi phản ứng của người đó đối với<br /> những căng thẳng trong tương lai” [11]. Trong văn học, khái niệm này được dùng để miêu tả<br /> “Một trạng thái tinh thần khổ sở tồn tại dai dẳng một cách khó hiểu trong cuộc đời của những cá<br /> nhân nhất định”, “chúng xuất hiện như thể một chuỗi những sự kiện đau khổ mà người ta bị phụ<br /> thuộc vào và điều này hoàn toàn nằm bên ngoài mong muốn hay khả năng kiểm soát của người ta”<br /> [1;tr.10].<br /> Lí thuyết về văn học chấn thương ra đời gắn liền với những chấn động kinh hoàng của thế<br /> giới trong thế kỉ XX: chiến tranh và những bất ổn trong đời sống chính trị, sự phát triển vượt<br /> bậc về kinh tế kèm theo sự dư thừa vật chất, sự phân hóa giàu nghèo mạnh mẽ, sự bất công<br /> trong việc phân chia các quyền lợi giữa các giai tầng trong xã hội... Những biến động mang tính<br /> thời đại đã tạo ra bi kịch của con người cá nhân do không bắt nhịp được với guồng quay bạo liệt<br /> của thực tại. Hàng loạt tác phẩm ra đời viết về một thế hệ đang oằn mình với những cơn đau vò<br /> xé ruột gan bởi vết thương lịch sử. Hemingway đã gọi thế hệ của mình là “thế hệ lạc lõng”, “thế<br /> hệ mất mát”, “thế hệ vứt đi” (the lost generations) và thời đại mình đang sống là “thời đại bỏ<br /> đi”. Nhiều học thuyết, trường phái triết học, văn học, phê bình văn học mới đi sâu khai thác<br /> những tổn thương tâm lí của con người, cái nhìn cuộc sống đầy bi quan, lối sống bế tắc mà hậu<br /> quả để lại có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống tinh thần nhân loại thời đại này như: triết học<br /> Ngày nhận bài: 9/2/2018. Ngày sửa bài: 12/3/2018. Ngày nhận đăng: 10/4/2018.<br /> Tác giả liên hệ: Đặng Phương Thảo. Địa chỉ e-mail: dangphuongthao1981@gmail.com<br /> <br /> 63<br /> <br /> Đặng Phương Thảo<br /> <br /> và văn học hiện sinh của Jean Paul Sartre và Albert Camus; văn học phi lí của Kafka, kịch phi lí<br /> của Ionesco, tiểu thuyết viết về chiến tranh của Hemingway, của Kertesz Imre... Có thể khẳng<br /> định, chưa bao giờ, đời sống và vấn đề hiện tồn lại trở nên bức thiết như giai đoạn này.<br /> Trong chiến tranh thế giới lần thứ nhất và thứ hai, Nhật Bản tự xưng là đội quân Thiên<br /> Hoàng, là nước Đại Đông Á. Gót giày xâm lược của quân đội Nhật Bản từng in dấu trên nhiều<br /> vùng lãnh thổ của các quốc gia. Sau cú sốc thất bại trong chiến tranh thế giới thứ hai, lịch sử Nhật<br /> Bản trải qua nhiều biến động. Cùng với những kì tích ngoạn mục trong quá trình khôi phục nền<br /> kinh tế, đất nước và con người Nhật Bản cũng phải đứng trước những thức thách cam go trước<br /> ảnh hưởng mạnh mẽ của luồng văn hóa phương Tây (qua ảnh hưởng trực tiếp từ Mỹ). Sự giao<br /> thoa văn hóa giữa truyền thống văn hóa Nhật Bản và văn hóa phương Tây hiện đại khiến con<br /> người, nhất là giới trẻ phải trải qua một giai đoạn khủng hoảng. Thực tế này cũng đã được nhà văn<br /> Kawabata phản ánh trong bộ ba tiểu thuyết đoạt giải Nobel: Xứ tuyết, Ngàn cánh hạc, Cố đô. Con<br /> người bước đi trên đống đổ nát, hoang tàn của quá khứ và mầm non mới nhú của tương lai. Trong<br /> bối cảnh phức tạp đó, Haruki Murakami đã miêu tả sự tổn thương về tâm lí của con người khi mọi<br /> tiêu chuẩn giá trị trong cuộc sống không còn như cũ. Có những người đã từng trải qua chiến tranh<br /> và bị những vết thương trên thân thể (Trung úy Maymia, Nhục đậu khấu, Nakata…) có người lại<br /> sống một cuộc đời hết sức bình thường trong một nước Nhật thời hiện đại: là một cô/cậu học sinh,<br /> sinh viên đại học (Wantanabe, Midori, Naoko, Kashahara May, Kafka..), một thủ thư (Oshima),<br /> người phụ trách thư viện tư nhân (Miss Saeki), một chàng luật sư thất nghiệp (Toru Okada), một<br /> nhân viên tòa soạn báo (Kumiko), một chính trị gia (Noboru), một nhà điêu khắc (Koichi<br /> Tamura)... Nhưng dù sống ở hoàn cảnh nào, con người trong sáng tác của Murakami đều thuộc<br /> kiểu nhân vật ám ảnh, tâm hồn bị chấn thương, hằn in những vết sẹo, dù nhìn bề ngoài có vẻ lành<br /> lặn, bình thường. Kiểu nhân vật chấn thương trong tiểu thuyết của Murakami có những biểu hiện<br /> đặc trưng sau: con người cô độc, mất mát, con người có khuynh hướng muốn tự sát và con người<br /> có ý thức vươn lên hàn gắn vết thương.<br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Con người cô độc<br /> Con người cô độc là hình tượng nghệ thuật quen thuộc của văn học thế giới. Nhiều cây bút đã<br /> thành danh khi miêu tả nỗi cô độc của nhân loại. Trong văn học Việt Nam, có một Nguyễn Du<br /> khóc thương Tiểu Thanh, để rồi hơn hai trăm năm sau lại có Tố Hữu khóc thương đại thi hào dân<br /> tộc. Thơ mới lãng mạn với những tên tuổi: Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên<br /> mang nỗi cô đơn của những con người “đầu thai nhầm thế kỉ ”. Trên thế giới có nỗi cô độc của cả<br /> một dòng họ trong tiểu thuyết G. Garcia Marquez, của cả một thế hệ trong sáng tác<br /> E.Hemingway… Trước Murakami, các cây bút tên tuổi của Nhật Bản như: Akugatawa, Dazai<br /> Osamu, Kawabata… cũng đã xây dựng thành công hình tượng con người cô độc. Nỗi cô độc của<br /> con người xuất phát từ nhiều nguyên do: bởi sự mặc cảm, tự ti, bởi sự hoài nghi, mất mát, bởi sự<br /> lệch pha giữa khát vọng với hiện thực khắc nghiệt của cuộc sống hay cũng có khi đó là “căn<br /> bệnh” trầm kha sẵn có khi con người oa oa cất tiếng khóc chào đời. Con người cô độc trong sáng<br /> tác của Murakami vừa mang dấu ấn thời đại khi gắn liền với bối cảnh Nhật Bản nhiều biến động<br /> vừa mang cá tính sáng tạo của ông.<br /> Nhân vật của Murakami dù là nam hay nữ, già hay trẻ, có tên hay không tên, làm bất kì nghề<br /> gì… họ đều cô độc trong thế giới của mình. Tác giả Patricia Welch đã nhận xét rất xác đáng về<br /> thế giới nhân vật trong tiểu thuyết Murakami: “Là những sinh linh cô độc, họ khép mình trước thế<br /> giới, tự dựng lên những hàng rào tâm lí, tự buộc mình cách li với cộng đồng. Nhìn bên ngoài,<br /> cuộc sống của họ chẳng có gì không ổn, nhưng vẫn thiếu một cái gì đó” [12]. Dù sống giữa một<br /> thành phố sầm uất, hàng ngày trôi qua đều bị cuốn vào guồng quay của cuộc sống sinh hoạt đời<br /> 64<br /> <br /> Kiểu nhân vật chấn thương trong tiểu thuyết của Haruki Murakami<br /> <br /> thường nhưng họ vẫn không thể xẻ chia, không thể tìm được sự thấu hiểu. Họ thấm thía cái cảm<br /> giác: “Ở ngay giữa một thành phố với hàng triệu người đi trên phố mà không có ai để chuyện trò”<br /> [5;tr.194].<br /> Trong tiểu thuyết của Murakami, sự cô độc thường có nguyên nhân từ việc bị chính những<br /> người thân yêu trong gia đình bỏ rơi. Cậu bé Kafka 15 tuổi (Kafka bên bờ biển) bỏ nhà đi mà<br /> không một ai biết, không một ai kiếm tìm. Trong cuộc hành trình vô định, cậu cảm thấy mình<br /> “như một nhà thám hiểm đơn độc vừa mất cả la bàn lẫn bản đồ”, “cảm thấy như mình là người<br /> vô hình” [6;tr.65]. Dường như, sự biến mất của cậu không mảy may liên quan đến bất cứ một ai.<br /> Một đứa trẻ dù có khóc cũng không ai đến dỗ dành. Mẹ đưa theo chị gái bỏ đi, trong gia đình<br /> còn lại hai cha con nhưng họ đắm chìm trong thế giới riêng của mình và không chấp nhận mở<br /> lòng cho phép người kia bước vào. Mối liên hệ duy nhất giữa hai người là thứ gen, tạo ra dòng<br /> máu chảy trong huyết quản Kafka mà nếu có thể được, cậu cũng tìm cách đoạn tuyệt nó, bởi cậu<br /> cảm thấy căm ghét tất cả những thứ được kế thừa từ cha mẹ. Lựa chọn sự cô độc là cách để<br /> Kafka tự bảo vệ mình. Gặp gỡ rồi chia li, hợp - tan là qui luật muôn đời. Nhưng bị ám ảnh bởi<br /> sự ra đi đột ngột của hai người thân, Kafka né tránh bằng cách tự “xây quanh mình một bức<br /> tường, không để ai lọt vào trong, còn bản thân thì cố không mạo hiểm ra ngoài” [6;tr.13]. Trong<br /> suốt hơn mười năm của cuộc đời, cậu bé đã “quen với cô đơn”, luôn cảm thấy mình “bị cắt rời<br /> khỏi thế giới”, thản nhiên đến đáng sợ khi “gặm nhấm nỗi cô đơn đến tận cùng” [6;tr.131-135].<br /> Nakata (Kafka bên bờ biển) xuất thân trong một gia đình quyền thế ở Tokyo, trong chiến<br /> tranh bị gửi về học tại tỉnh lẻ. Ở nơi sơ tán, cậu bé Nakata nhút nhát khiến cô giáo có cảm giác cậu<br /> là một đứa trẻ bị bạo hành tinh thần trong một gia đình kiểu mẫu. Đây là hình ảnh quen thuộc<br /> thường thấy trong xã hội hiện đại ngày nay. Những đứa trẻ sinh ra trong gia đình thừa thãi về vật<br /> chất nhưng thiếu thốn tình cảm gia đình luôn cảm thấy mặc cảm, tự ti, thu mình trong một thứ vỏ<br /> bọc vô hình.<br /> Kumiko (Biên niên kí chim vặn dây cót) bị gia đình bỏ rơi khi họ biến cô thành một thứ con<br /> tin để hóa giải sự bất hòa giữa mẹ và bà nội. Đứa trẻ bị gửi về tỉnh Nigata xa xôi ở với bà nội từ<br /> khi ngay từ khi mới được ba tuổi cho đến khi sáu tuổi lại được đón về Tokyo. Những tranh chấp,<br /> giành giật, toan tính vô tình của người lớn đã chà đạp lên tâm hồn trẻ thơ, non nớt, tạo thành<br /> những vết thương. Chúng khiến cô bé đi đến quyết định: “khép kín mình trước ngoại giới, đóng<br /> chặt tâm trí mình, không nghĩ gì nữa, không hy vọng gì nữa” [5;tr.85] và trở thành một đứa bé lầm<br /> lì, khó tính, khó gần. Những biến cố trong gia đình (chị gái tự tử, anh trai là kẻ ấu dâm bệnh hoạn)<br /> khiến Kumiko càng tách mình ra khỏi những người thân xung quanh.<br /> Midori (Rừng Na Uy) có một gia đình bình thường, không giàu cũng chẳng nghèo, sống<br /> trong một ngôi nhà phổ biến của người Nhật, gia đình cô có một mảnh vườn nhỏ và đi xe<br /> Toyota Corolla. Nhưng cô luôn cảm thấy mình bị bỏ rơi trong chính ngôi nhà của mình, cảm<br /> thấy gia đình mình toàn những người kì lạ. Người mẹ thì ghét đủ thứ việc nhà và ghét luôn cả<br /> việc quan tâm đến con cái. Người bố, khi đối mặt với cú sốc mất vợ đã vô tình làm tổn thương<br /> tới con gái của mình. Ông nói với con: “Tao thà mất hai đứa chúng mày còn hơn mất bà ấy.”<br /> Với Midori, câu nói ấy như một lưỡi dao, đâm sâu vào trái tim khiến cô đau đớn: “Cái vết<br /> thương ấy sẽ không bao giờ lành được” [7;tr.147]. Viết về sự cô độc của Midori, Murakami<br /> đã “nắm bắt được cảm giác vỡ mộng, chia cắt và hoang mang nằm bên cạnh một bề ngoài tĩnh<br /> lặng ngay cả trong những giờ phút thanh bình” [12].<br /> Tập trung khắc họa sự cô độc của con người từ lúc còn thơ ấu, nhà văn đã phản ánh sự đổ vỡ<br /> từ bên trong của mô hình gia đình Nhật Bản vào thập niên 60 – 70 thế kỉ XX. Con người trở nên<br /> cô độc hơn khi mối dây liên hệ với các thành viên trong gia đình và trong cộng đồng trở nên lỏng<br /> lẻo đến mức gần như bằng không. Khi đã mất sự bảo bọc, chở che của gia đình, con người không<br /> tránh khỏi những va đập, tổn thương, chính những vết thương từ thơ ấu này sẽ ám ảnh họ trong<br /> suốt cuộc đời. Với những con người ấy, một cuộc trở về, một khung cảnh sinh hoạt gia đình ấm áp<br /> 65<br /> <br /> Đặng Phương Thảo<br /> <br /> hay một cuộc hội ngộ thân tình với những người thân là điều họ không bao giờ mơ tưởng đến.<br /> Dường như mỗi người họ đều chỉ còn là những mảnh vỡ của chính mình, tự đứt lìa bay ra khỏi<br /> quỹ đạo cuộc sống xung quanh của cộng đồng, không còn mối dây liên hệ nào gắn bó với thực tại<br /> cuộc sống. Mỗi người đều tự rúc sâu vào ốc đảo cô đơn trong chính nội tâm mình và tự xây một<br /> bức tường cao dày ngăn cách mình với mọi người khác và cuộc sống chung quanh. Họ gặm nhấm<br /> dần sự sống của chính mình trong nỗi cô đơn. Ám ảnh bởi nỗi đau quá khứ, không còn niềm vui<br /> sống trong hiện tại và mờ mịt về tương lai, cuộc sống hiện tồn với họ chỉ có những buồn đau mất<br /> mát và tuyệt vọng.<br /> Bên cạnh sự đổ vỡ các giá trị, chuẩn mực trong gia đình, các nhân vật còn trở nên cô độc<br /> bởi sự mất mát do những hiểm họa tiềm ẩn của một xã hội đầy bất an, những cuộc chiến tranh<br /> phi nghĩa. Trở về từ cuộc chiến tranh Mãn Châu, trung úy Mamiya (Biên niên kí chim vặn dây<br /> cót) mất một bàn tay và mang theo những ám ảnh suốt đời về cuộc chiến, một “cái gì đó” trong<br /> ông đã vĩnh viễn mất đi. Ông sống cô độc, không gia đình, không người thân thích vì cha mẹ,<br /> anh chị đều đã chết trong chiến tranh, không lập gia đình và làm thầy giáo dạy học ở quê nhà.<br /> Cô bé Nhục Đậu Khấu (Biên niên kí chim vặn dây cót) theo cha mẹ sang Mãn Châu và trải qua<br /> tuổi thơ ở miền đất xa lạ. Hai mẹ con Nhục Đậu Khấu cùng đoàn người may mắn sống sót trở<br /> về quê hương sau chiến tranh Mĩ–Nhật. Nhưng quãng đời sau đó, kí ức về cuộc tàn sát những<br /> con thú ở vườn thú Tân Kinh của quân đội Nhật Bản đã vĩnh viễn ám ảnh Nhục Đậu Khấu và<br /> đứa con trai của bà. Một vụ tai nạn bí ẩn thời chiến tranh đã khiến Nataka mất đi kí ức. Khi tỉnh<br /> dậy, cậu bé thấy “đầu óc rỗng như cái bồn tắm đã tháo hết nước” [5;tr.56]. Từ đó cho đến khi đi<br /> gần hết cuộc đời, Nakata sống lầm lũi như một cái bóng. Những biến cố bất ngờ, đau đớn ấy tạo<br /> thành những chấn thương, mất mát, khiến họ mất niềm tin vào cuộc đời, thu mình, khép kín.<br /> Ngoài những nguyên nhân từ phía gia đình và xã hội, bi kịch của sự cô độc còn đến từ sự phi<br /> lí của số phận. Con người sinh ra, không ai được quyền tự do lựa chọn số phận cho mình. Bị ném<br /> vào cõi nhân thế với những khiếm khuyết, chấn thương sẵn có trong mình, con người phải bắt đầu<br /> cuộc đời trong thế bị động. Oshima bơ vơ giữa cõi nhân thế bởi không xác định được giới tính của<br /> mình. Khi sinh ra, anh đã mang căn bệnh máu khó đông và bị nhiễm sắc thể giới tính (một hiện<br /> tượng đặc biệt, do sự đột biến nhiễm sắc thể rất hiếm gặp ở người). Chính sự “đặc biệt” này đã<br /> dẫn tới những nỗi cô độc trong cuộc đời Oshima. Anh luôn che giấu con người thực của mình,<br /> đồng thời cũng không thể hiểu được mình là ai trong thế giới này: “Đôi khi, chính mình cũng<br /> không hiểu. Quỷ tha ma bắt, mình là cái gì nhỉ?” [6;tr.206].<br /> Dịch giả Trung Quốc Lâm Thiếu Hoa, người rất thành công khi chuyển ngữ tiểu thuyết của<br /> Murakami cho rằng: sức hấp dẫn của tiểu thuyết Murakami là ở “vẻ đẹp cô độc”: “Nỗi cô đơn xa<br /> vắng, tình cảm lặng lẽ và nỗi buồn dìu dịu là giọng điệu rất riêng trong tác phẩm Murakami. Ở<br /> đây, sự cô độc không cần an ủi mà chính nó đã là sự an ủi. Mà điều này thì thực sự làm mê hoặc<br /> bạn đọc trẻ, gợi lên trong họ sự cộng hưởng tâm hồn (…) xét cho cùng Murakami đã cung cấp<br /> một cách thức tiêu khiển sự cô độc và thăng hoa sự cô độc, tức là cung cấp một kỹ thuật tự bảo vệ<br /> mình, khiến họ "có thể dựa vào tình huống biến mình thành kẻ mạnh” [8,tr.51].<br /> Hình tượng nhân vật cô đơn là sự trải nghiệm chân thực của Murakami, của một thời tuổi trẻ<br /> cô đơn và mất mát. Ở một mức độ nào đó, con người cô đơn ấy là bản “tự thuật” của Murakami.<br /> Các nhân vật nam chính được xây dựng có nhiều điểm tương đồng, gần gũi với ông ngoài đời:<br /> thường là con một, cô đơn, thích đọc sách, nghe nhạc, khó hòa nhập, luôn tìm những góc riêng<br /> cho mình… Rõ ràng, bằng những trải nghiệm của bản thân, Murakami đã chạm tới và phân tích,<br /> “mổ xẻ” những góc khuất sâu kín nhất của tâm hồn con người. Những ai từng nếm trải cô đơn,<br /> từng đi qua đau khổ, mất mát trong tình yêu đều tìm thấy mình trong những câu chuyện kể của<br /> Murakami. Bởi ông không chỉ kể về bản thân, mà còn kể về tất cả chúng ta, chạm khắc “khối sầu”<br /> của con người thời hiện đại.<br /> 66<br /> <br /> Kiểu nhân vật chấn thương trong tiểu thuyết của Haruki Murakami<br /> <br /> 2.2. Con người có khuynh hướng tự sát<br /> Những mất mát, chấn thương trong tâm hồn đã dồn đẩy con người đến hành động tiêu cực.<br /> Nhân vật trong tiểu thuyết của Murakami để trốn chạy thực tại đau khổ, bi kịch, để xoa dịu vết<br /> thương trong tâm hồn, nhiều người đã tìm đến cái chết. Khuynh hướng tự sát của nhiều nhân vật<br /> trong tiểu thuyết Murakami là một minh chứng cho những vết thương không thể chữa lành.<br /> Khuynh hướng tự sát trong văn học thường rơi vào bốn trường hợp sau: người anh hùng khi bại<br /> trận, người bị oan chứng minh sự trong sạch, kẻ có tội muốn chuộc lỗi lầm, những người bế tắc<br /> trong cuộc sống hôn nhân, gia đình. Thời trung cổ, các vụ tự sát ít xuất hiện trong văn chương bởi<br /> sự lên án của nhà thờ Thiên chúa giáo với hành động này. Nhưng từ thế kỉ XVII trở đi, trong các<br /> sáng tác của Balzac, Flaubert, Zola hay Hugo, “tự sát đã trở thành một biểu tượng “cao quí”<br /> trong văn học”. Trong Tấn trò đời của Balzac, tỉ lệ nhân vật tự sát là 849 trường hợp trên 100.000<br /> cư dân, gần hơn, trong sáng tác của Bataille cứ 21 cái chết do tự sát thì có 9 cái chết là do tự tử<br /> [99]. Trong văn học Nhật Bản, không chỉ các nhân vật mà chính các nhà văn cũng chủ động tìm<br /> đến cái chết để giải quyết những bế tắc trong cuộc sống của mình như: Ryunosuke Akutagawa,<br /> Yukio Mishima, Yasunari Kawabata, Dazai Osamu… Tinh thần quả cảm, lòng tự trọng cao của<br /> người võ sĩ Samurai, cảm thức aware… là nguồn gốc sâu xa của hành động tự sát ở người Nhật.<br /> Trong ba tiểu thuyết của Murakami mà chúng tôi khảo sát, có tới 9 nhân vật chọn cái chết<br /> như một cách để trốn chạy khỏi những chấn thương tinh thần. Naoko, Kizuki, chị gái Naoko, chú<br /> ruột Naoko, Reiko, Hatsumi (Rừng Na Uy); Chị gái Kumiko, Kano Creta (Biên niên kí chim vặn<br /> dây cót), Johnnie Walker (Kafka bên bờ biển).<br /> Naoko (Rừng Na Uy) tự tử sau những ám ảnh sâu sắc từ cái chết của những người xung<br /> quanh mình. Vết thương chí mạng đầu tiên là cái chết của người chị gái mà cô bé Naoko mười<br /> một tuổi coi như thần tượng. Là người đầu tiên phát hiện và chứng kiến cảnh tượng chị gái<br /> treo cổ tự sát, tâm lí Naoko bị chấn động dữ dội, cô bé gần như bị tê liệt toàn bộ tri giác, nhận<br /> thức và vận động. Ý thức bảo với cô bé là “ta phải đi ngay xuống nhà và bảo cho mẹ biết. Ta<br /> phải kêu lên”nhưng thân xác không nghe theo. Ba ngày tiếp theo, Naoko “không thể nói được.<br /> Chỉ nằm trên giường như chết rồi, mở to mắt nhìn vào không trung” và “không biết chuyện gì<br /> đang xảy ra nữa”. Sau thời khắc ấy, cô bé Naoko không chỉ vĩnh viễn mất đi người chị gái yêu<br /> quí mà còn mất đi tuổi thơ, mất đi niềm tin vào cuộc sống. Nghe cha mẹ kể về cái chết của<br /> người chú ruột, Naoko bắt đầu bị ám ảnh bởi truyền thống tự sát trong gia đình, mà theo lời<br /> bố cô, việc đó: “Có thể là huyết thống rồi, ở bên họ nhà tôi” [7;tr.275].<br /> Nỗi đau thứ hai của Naoko đến sau đó sáu năm, sau cái chết của Kizuki - người bạn, người<br /> tình thanh mai trúc mã tri âm tri kỉ gắn bó từ thuở thiếu thời. Không thể tự chữa lành những vết<br /> thương bằng việc trốn chạy, Naoko phải tìm đến một bệnh viện tâm thần, nhưng những chấn<br /> thương tinh thần ấy vẫn như bóng ma đeo đẳng, ám ảnh cô ngày đêm. Nỗi sợ hãi của Naoko, thực<br /> chất là biểu hiện ngược của lòng yêu đời và ham sống. Bởi chỉ khi người ta muốn sống, khát sống<br /> người ta mới sợ hãi trước cái chết. Vật vã trong cuộc chiến chống lại nỗi ám ảnh của những cơn ác<br /> mộng trong quá khứ, Naoko cảm thấy tuyệt vọng, mất phương hướng. Naoko nhiều lần mường<br /> tượng ra diện mạo của thần chết. Trong tưởng tượng của Naoko, cái chết giống như một cái giếng<br /> đồng tối om, sâu hút “cái miệng rộng ngoác”,“một lỗ mở đen ngòm vào lòng đất”, “sâu khủng<br /> khiếp”, đến độ “không thể đo được” và “đầy chặt bóng tối như thể toàn bộ bóng tối của thế giới đã<br /> được nấu chảy và lèn vào đó đến tận cùng đậm đặc của chúng”. Nó hiện diện ở một nơi nào đó<br /> không xác định được cụ thể, cũng không có dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. Cô gái trẻ Naoko thậm<br /> chí còn thấy trước sự vật vã, giãy giụa của chính mình trong cái chết giả định giữa lòng giếng. Cái<br /> giếng đồng là một hình ảnh biểu tượng, tượng trưng cho sự bế tắc, tuyệt vọng, hút cạn kiệt mọi<br /> niềm đam mê và sinh lực sống của cô gái trẻ. Cuối cùng cô đã lựa chọn cái chết như là một<br /> phương án giải thoát khỏi những tổn thương nghiệt ngã của cuộc đời mình. Naoko đã trốn chạy<br /> khỏi căn bệnh ấy bằng cuộc trốn chạy vĩnh viễn, cuộc thoát ly vĩnh viễn giúp cô mãi mãi thoát<br /> 67<br /> <br />