Kiểu nhân vật cô đơn trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhân vật cô đơn là kiểu nhân vật xuất hiện với tần số dày đặc trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh. Trong sáng tác của nữ nhà văn, đặc điểm của kiểu nhân vật này được tác giả khám phá qua tâm thế bất hòa và cảm giác xa lạ với môi trường, hoàn cảnh, qua sự vênh lệch thế hệ trong quan điểm và cách cảm thụ đời sống, đặc biệt là qua những bi kịch lầm lạc, đổ vỡ của người phụ nữ trong tình yêu. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết "Kiểu nhân vật cô đơn trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh" để nắm rõ hơn!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kiểu nhân vật cô đơn trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh

KI U NHÂN VẬT CÔ N TRONG TRUY N NG N PHAN TH VÀNG ANH Nguyễn Thị Thúy Nga Khoa Ngữ văn - KHXH Email: ngantt74@dhhp.edu.vn Ngày nhận bài: 07/4/2022 Ngày PB đánh giá: 14/4/2022 Ngày duyệt đăng: 19/4/2022 TÓM TẮT: Nhân vật cô đơn là kiểu nhân vật xuất hiện với tần số dày đặc trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh. Trong sáng tác của nữ nhà văn, đặc điểm của kiểu nhân vật này được tác giả khám phá qua tâm thế bất hòa và cảm giác xa lạ với môi trường, hoàn cảnh; qua sự vênh lệch thế hệ trong quan điểm và cách cảm thụ đời sống; đặc biệt là qua những bi kịch lầm lạc, đổ vỡ của người phụ nữ trong tình yêu. Từ khóa: Phan Thị Vàng Anh; truyện ngắn; nhân vật cô đơn; tâm thế bất hòa; sự vênh lệch thế hệ, bi kịch. LONERS IN SHORT STORIES BY PHAN THI VANG ANH ABSTRACT: The loner is a type of characters that appears with a high frequency in short stories written by Phan Thi Vang Anh. In the female author’s literary works, characteristics of this character archetype are revealed through their state of discord and a sense of alienation from the environment and circumstances; through a generation gap in viewpoints and perceptions of life; and especially through women’s tragedies of disorientation and breakups. Keywords: Phan Thi Vang Anh; short story; the loner; state of discord; generation gap; tragedy 8. MỞ ĐẦU Anh cũng không phải là ngoại lệ. Ngòi Nhân vật trong sáng tác của một bút của tác giả thường quan tâm, khắc nhà văn chịu sự chi phối bởi cảm quan họa về tầng lớp nhân vật trí thức, những nghệ thuật của tác giả. Nhân vật cũng là học sinh, sinh viên hay những viên chức nơi bộc lộ quan niệm, tư tưởng của nhà trong cơ quan nhà nước. Môi trường để văn về cuộc sống và con người. Nhân vật bộc lộ con người cá tính của họ là thành trong các truyện ngắn của Phan Thị Vàng thị, phố xá, quán café, trường học, giảng 18 TR NG Đ I H C H I PHÒNG
đường, thư viện… Cảm nhận của chúng người cảm thấy mình không được thỏa mãn tôi khi đọc truyện ngắn Phan Thị Vàng về nhu cầu tinh thần, không được thấu hiểu, Anh, đó là, nhân vật của chị, dù có tên sẻ chia. Khi con người càng cô đơn thì họ hoặc không tên, dù là nhân vật xuất hiện càng khao khát sự đồng cảm, càng mong thoáng qua hay là nhân vật chính xưng muốn tìm thấy những trái tim đập chung “tôi” thì đa phần, họ là những người trẻ nhịp với mình. Theo S.Kierkegaard, một tuổi, được tiếp xúc với những luồng gió triết gia Đan Mạch thì cô đơn là bản chất văn hóa mới nên họ có cách sống hiện của con người, nó chứng tỏ sự tồn tại đích đại, có cách nghĩ tự do, phóng khoáng. Ở thực của con người, nó làm cho con người họ vừa có sự tự tin đầy kiêu hãnh của được là chính họ, không thể trộn lẫn. những người trẻ tuổi vừa có cả sự lạ lẫm, Giống như nhiều nhà văn trẻ cùng ương ngạnh, sự trống r ng, phù phiếm thời, Phan Thị Vàng Anh đã cảm nhận và của lớp thanh niên thời đại. Nhưng có l , phát hiện ra rằng xã hội càng phát triển và hiện diện rõ rệt nhất trên các trang viết hiện đại bao nhiêu, con người càng có của chị luôn là những nhân vật thường nhiều góc khuất mang tên “cô đơn” bấy trực cảm nhận về sự lẻ loi, đơn độc hoặc nhiêu. Khảo sát tập Truyện ngắn Phan Thị bị n i cô đơn đeo bám, giày vò. Vàng Anh, chúng tôi nhận thấy, kiểu nhân Nghiên cứu về kiểu nhân vật cô đơn vật cô đơn xuất hiện ở 36/45 truyện ngắn. trong văn xuôi đương đại nói chung và Đọc các truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, trong sáng tác của các cây bút trẻ, hiện có cảm giác tác giả dốc sức để phơi bày nay, không còn là vấn đề mới mẻ. Tuy những mảnh tâm hồn đơn côi của rất nhiều nhiên, kiểu nhân vật này xuất hiện với con người trong xã hội với vô vàn những lí tần số cao, dày đặc trong các tryện ngắn do, hoàn cảnh, trạng huống khác nhau Phan Thị Vàng Anh, nó vừa thể hiện nhưng nhiều nhất vẫn là n i cô đơn của được quan niệm nghệ thuật về con người những người trẻ. của tác giả, vừa truyền đi một thông điệp Trước hết, có thể thấy, tâm thế bất về hiện thực cuộc sống nhiều màu vẻ, hòa và cảm giác xa lạ với môi trường, đầy phức tạp, bất an, về khát vọng và hoàn cảnh xung quanh là một trong những hành trình đi tìm hạnh phúc chân chính căn nguyên đem đến n i cô đơn cho những của những người trẻ. Trong phạm vi bài nhân vật của Phan Thị Vàng Anh. viết này, chúng tôi muốn phân tích và làm rõ những biểu hiện của kiểu nhân vật Thiên nhiên trong văn chương xưa cô đơn trong truyện ngắn Phan Thị Vàng nay thường là nơi gửi gắm, kí thác tâm Anh, với mong muốn tiếp tục khẳng định trạng, n i lòng của chủ thể. Vì thế thiên giá trị các sáng tác và tài năng nghệ thuật nhiên s đẹp hơn, sinh động hơn khi lòng người náo nức, yêu tin; trái lại thiên nhiên của tác giả. ấy s ảm đạm, hiu hắt nếu tâm hồn con 2. NỘI DUNG người đớn đau, cô quạnh. Không nằm Cô đơn là một trạng thái tinh thần tiêu ngoài quy luật ấy, những cảnh tượng thiên cực của con người. Nó xuất hiện khi con nhiên đẹp nhưng buồn, những không gian T P CHÍ KHOA H C S 55, Tháng 11/2022 19
sống đơn điệu, mòn mỏi đến trì trệ được người ta vào sự chờ đợi đến mức chán quan sát và cảm nhận bởi nhân vật của ngán, bực bội. Cuộc sống cũ mèm, lặp đi Phan Thị Vàng Anh, hầu như đều phản lặp lại khiến người ta không nhớ nổi tên chiếu trạng thái chán chường và n i cô đơn một bài hát đã nghe nhiều lần; uống thứ sâu thẳm của họ. nước vốn mát lành nay lại thấy “lạnh l o”; “Đêm, bên hồ nước, những người thậm chí gặp một dáng hình quen thuộc yêu nhau cũng đã chia tay, chỉ có trăng cũng không biết s bày tỏ cảm xúc ra sao… trước rằm, lạnh l o và cô độc giữa trời cao Xa lạ với những không gian đã trở nên không mây. Tôi đi dọc theo những hàng quen thuộc, với những mảnh đất, những cây, thấy lòng như tan ra, loang lổ” (Sau con đường mà mình đã đến, đã qua, nhân những hẹn hò) vật “tôi” trong Một ngày và nhiều nhân vật khác trong sáng tác của Phan Thị Vàng “Mưa, cứ mưa mãi như thế này thì Anh đã trở thành những tâm hồn cô đơn, tưởng như quần áo phơi không khô đều tuyệt vọng thực sự. mốc hết. Từ sáng sớm, trời đã u u ám ám, cả đoàn lô tô, xổ số ước lượng “Không Trường hợp nhân vật tôi trong truyện Hồng ngủ cũng vậy. Thiên nhiên khéo mưa tới đêm”. Người ta ngủ vùi vốn thơ mộng của Đà Lạt trở nên tẻ nhạt, trong những gian hàng đựng tạm bằng thiếu sức sống bởi con người không tìm ván…Tỉnh dậy, thấy trời lành lạnh, đường thấy ở đây bất kì sự hòa hợp, giao cảm ruộng vắng tanh và không một ai đoán nào: “Ở đây, hoa mọc như cỏ, trời mát được bây giờ là mấy giờ”; “…bây giờ thì như thạch. Tôi chạy đến hồ Than Thở, mưa. Trên bãi đất, không ai đem nilon ra buồn quá lại quanh quẩn nơi đồi Cù. Còn phơi. Những chàng lô tô mặt thẫn thờ, ngái buồn hơn, mọi thứ đều lặng tờ”. Những ngủ, ngồi bó gối im lìm” (Hội chợ) địa điểm nổi tiếng ở thành phố mộng mơ Hay: “Một ngày, trời cũng âm u như như hồ Than Thở, đồi Cù, giờ đây không hôm nay, có điều mưa to hơn, mưa dầm dề, phải nơi để người ta đi tìm niềm vui mà mưa mịt mù, tôi đi về Long Xuyên. Dường được nhà văn nhắc đến trong một dụng ý về đây xa lắm và đẹp lắm, sông nước con khác: đến ngay cả cái tên địa danh đã tự người như từ trang sách của Sơn Nam bước nó gợi n i buồn và sự chán ngán, nó như ra. Mưa dài không tưởng nổi, tôi đi vào muốn đẩy người ta rơi xuống vực sâu của quán nước gần vườn hoa. Trong quán mở sự trống vắng và cô độc. nhạc, một bài nhạc nghe quen lắm mà tôi Trong khoảng không gian rộng lớn không nhớ tên. Tôi uống một thứ nước lạnh thuộc về thiên nhiên, con người cảm thấy l o, nhìn vào mưa và mong sao có một cái xa cách, khó nắm bắt hoặc không thuộc về áo xám băng qua đường và tôi s gọi, s mình vì thế mà luôn cảm nhận n i hiu khóc hay s cười đây” (Một ngày). quạnh, cô đơn đã đành. Vậy nhưng, trong Thiên nhiên miền Tây sông nước dù nhiều truyện của nữ nhà văn, nhân vật lại đẹp nhưng nó là cái đẹp được cảm nhận cô đơn ngay trong những không gian sống trong những cơn mưa lê thê không dứt, kéo nhỏ hẹp, thường nhật, đây là những không 20 TR NG Đ I H C H I PHÒNG
gian diễn ra sự sống vốn gần gũi, thân cha và con buộc phải đóng kịch trước mặt thuộc của m i người. nhau (Kịch câm)… Không tìm thấy bất kì Ở truyện Hoa muộn, n i cô đơn của một sự đồng vọng, sẻ chia, không được nhân vật không xuất phát từ sự lẻ loi, đơn sống chân thật với bản ngã của mình, cũng độc mà lại đến từ sự việc cảm nhận một không thể dung hòa với môi trường sống và cách rõ ràng về sự nhạt nh o, đơn điệu, sinh hoạt đang diễn ra trước mắt, nhân vật nhàm chán và vô duyên của môi trường, của Phan Thị Vàng Anh trở thành những kẻ xa lạ ngay trong cuộc sống và những mối hoàn cảnh sống. Rất nhiều chàng trai đã quan hệ của mình. Có người nói rằng, nhân đến và đi, Hạc trở thành người phụ nữ vật của Phan Thị Vàng Anh cô đơn là do họ muộn màng bởi cô không thể tìm thấy một bị chối bỏ: bố mẹ bỏ rơi, người yêu phụ tâm hồn đồng điệu hay một sự dựa cậy bạc, yêu tha thiết mà không được đền đáp, chắc chắn. Cô trở thành người lạ trong sống bên cạnh những người thân thiết mà những mối quan hệ riêng tư. Kết thúc tác không nhận được cảm thông, thấu hiểu… phẩm, nhà văn đã khắc họa được một cảnh Chúng tôi cho rằng, nhận xét ấy là khá tượng đặc biệt, giàu màu sắc điện ảnh, chính xác và có căn cứ. nhằm truyền đạt thông điệp về trạng thái cô đơn của con người: Đọc truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, có thể thấy n i trống vắng, cô đơn “Họ ngồi một lúc lâu, có tám trang dường như được đẩy lên mức độ cao hơn báo giở qua giở lại, chẳng đọc được tin gì. khi nhà văn để nhân vật của mình trong Hạc rủ “Ra vườn xem mai chơi!”. Họ đi nhiều trường hợp phải tự vấn bản thân: qua những góc vườn, nơi khoảng một chục “Tôi không nhận ra ai quen, ai lạ cây mai bung ra đặc kín những hoa vàng trong đám đó, tự nhiên tôi thấy sợ hãi. nở muộn. Hạc nghĩ “Có mai rồi đấy mà “Hay mình mất dạy thật?” (Người có học). vẫn không thành Tết!”. Hai người khoanh tay bước đi, chỉ có tiếng lá mai lạt xạt dưới “Tuyền tự hỏi sao mình lại đi cái buổi chân, họ không biết nói gì, trang nghiêm cắm trại này, để gần như cô độc giữa đám như Giám khảo Hội hoa xuân”. người quen” (Cuộc ngoạn du ngắn ngủi). Đó còn là cảm giác lạc loài của Tuyền “Nước mắt, người và xe nhòe nhoẹt, trong một chuyến du ngoạn hết sức nhạt ông nghĩ đến đứa con gái lớn “Mình mất nó nh o và hình thức (Cuộc ngoạn du ngắn thật rồi”… Rồi tủi thân, ông loạng choạng ngủi); là cảm giác b bàng, xa cách của đạp xe giữa cây cỏ hai bên đường. “Mình những học sinh cũ và thầy giáo khi tham dự chết đi, nó có khóc không?” (Kịch câm)… một cuộc họp lớp một năm chỉ tổ chức một Những câu hỏi tự đặt ra, chất vấn lần (Một năm ch có một ngày); là cảm giác mình, nghi ngờ mình trong trường hợp về sự trớ trêu của Khuê khi bị ép buộc trở này, theo chúng tôi, giúp nhà văn vừa thành con nuôi của một gia đình khác trong nhấn mạnh tình trạng lạc lõng, xa cách khi bố mẹ và anh em của mình vẫn kề bên với cuộc sống vừa thể hiện n i âu lo, dằn (Con nuôi); là cảm giác về sự tan vỡ đang vặt rất con người của các nhân vật về cách diễn ra trong mối quan hệ cha con khi cả sống, thái độ sống của họ. T P CHÍ KHOA H C S 55, Tháng 11/2022 21
Cô đơn do bất hòa, xa lạ với môi từng giờ, đầy phức tạp, bộn bề mà không trường hoàn cảnh sống, thực ra là vấn đề kém phần thú vị, hấp dẫn. Trong sáng tác không mới trong văn học sau 1975. Còn của Phan Thị Vàng Anh, vấn đề này cũng nhớ, khi trở thành một hiện tượng của văn trở đi trở lại như một n i ám ảnh thường học đổi mới với những truyện ngắn tạo dư trực. Chỉ có điều, cây bút nữ này thường luận mạnh m của sự khen chê, Nguyễn khai thác sự vênh lệch của các thế hệ là Huy Thiệp với truyện ngắn Tướng về hưu nhằm đưa đến sự cắt nghĩa, lí giải vì sao đã từng khiến công chúng giật mình, bừng con người ta luôn phải đối diện với cô đơn, tỉnh vì đã dám chỉ ra sự khác biệt thời đại vì sao người ta không thể có hạnh phúc và thế hệ quá lớn là nguyên nhân khiến trọn vẹn ngay trong một cuộc sống và gia con người ta khó chấp nhận và bằng lòng đình tưởng như ấm êm, đầy đủ. với cuộc sống thời mở cửa với những bộn Hai thế hệ với tuổi tác, sự trải bề lo toan, tính toán. Trở về cuộc sống đời nghiệm, hoàn cảnh sống và tư duy thời đại thường sau khi đã hoàn thành “việc lớn hoàn toàn khác nhau, tất s không thể có trong đời” là góp sức mình cho những vẻ chung một quan niệm, một cách nhìn về vang của cuộc chiến tranh, ông tướng con người và các vấn đề của đời sống. Từ Thuấn không thể áp đặt cách sống, cách đó, họ cũng s có những hành động, cách nghĩ đã trở thành thói quen thời chiến vào ứng xử đầy khác biệt. Do vậy, trong truyện cuộc sống thời bình, càng không chấp của Phan Thị Vàng Anh, việc nhân vật nhận cuộc sống bát nháo, thiếu kỉ luật, trật luôn cảm thấy lạc lõng, cô độc giữa những tự. Vì thế, ông thành một người xa lạ ngay người thân, trong một gia đình, tưởng như chính trong ngôi nhà của mình, cô độc khi đã thành điều dễ hiểu. ở ngay bên cạnh con cháu ruột thịt. Nhân Ở truyện Mưa rơi, qua những tình tiết vật ông tướng cảm nhận thật rõ về sự vô về việc người mẹ chăm sóc đứa con gái ốm duyên, thừa thãi của mình trong cuộc sống và sự quan tâm, lo lắng của người con dành hiện tại. Câu hỏi “Sao tôi thấy cứ như lạc cho mẹ, tác giả đã dần bóc lớp vỏ thực sự loài ?” đầy day dứt của ông, có thể nói, đã của câu chuyện về tình yêu thương trong khái quát sâu sắc tình trạng con người cô một gia đình. Không có ý phơi bày về một đơn do xung đột, bất hòa với hoàn cảnh. thứ tình cảm giả tạo, cái đích hướng đến Sự bất đồng trong quan điểm, ý kiến; của Phan Thị Vàng Anh trong tác phẩm này sự khác biệt trong cách nhìn đời, trong thái là khai thác và chỉ ra những những vênh độ đánh giá về con người và đời sống giữa lệch của hai thế hệ người già và người trẻ người già và người trẻ là vấn đề tồn tại trong các quan niệm về chiến tranh, về văn thực trong cuộc sống hôm nay. Nhanh chương, về tình yêu và về những mối quan nhạy và kịp thời, các nhà văn thời kì đổi tâm thường trực… mới đã sớm phát hiện và đưa lên trang viết Đoạn văn sau đây là một phần của những mâu thuẫn tưởng chừng nhỏ bé, vu những đụng độ và khác biệt về suy nghĩ vơ hàng ngày như thế, qua đó mà khái quát khó có thể hòa giải của thế hệ trước và thế về một hiện thực đời sống đang biến động hệ sau: 22 TR NG Đ I H C H I PHÒNG
“Mưa chắc s rất to, tôi cản mẹ thôi chối cái kinh nghiệm chăm sóc hoa mai có đừng đi họp hưu trí. Mẹ bảo: “Không được vẻ rất l i thời của bà cụ. Ở đây, ngoài vấn đâu, một tháng có một lần”. Tôi cười: đề trật tự, nền nếp của một gia đình đang có “Một lần! Các cụ họp chỉ bàn chuyện chôn nhiều thay đổi, người ta còn nhận thấy nhau sao cho tình nghĩa”. Mẹ có vẻ giận, trong gia đình ấy, người mẹ thực sự đã trở bảo tôi bớt ác độc đi. Tôi nói con không thành một người thừa. Đi tỉnh hay trở về, sự muốn mẹ đi, mẹ chưa đến n i quá già, thế có mặt của người mẹ có l đã không còn mà lần nào mẹ về con cũng thấy sọm lại, quan trọng và cần thiết, nó cũng không làm lần nào hỏi họp gì, mẹ cũng người nhạo cuộc sống và không khí những ngày Tết ông trưởng ấp toàn bàn chuyện ma chay, trong đại gia đình kia thay đổi bao nhiêu hậu sự… Mẹ vẫn thay áo, bảo, con chưa bởi mấy người trẻ chỉ quan tâm đến thực tại hiểu, đó là thế giới người già”. và niềm vui của cá nhân mình. Hình ảnh người mẹ một mình bên vườn mai, vặt bớt Có thể nói, chính khoảng cách trong lá mai sau mấy ngày Tết hi vọng hoa mai s nhận thức về đời sống, trong việc lựa chọn nở dẫu có muộn màng, đã dấy lên trong thái độ sống và trách nhiệm với cộng đồng chúng ta không ít xót xa, thương cảm: của hai thế hệ đã khiến các nhân vật trong truyện dù luôn hướng về nhau bằng tình “Mọi người kêu lên ngán ngẩm: “Hết cảm ruột thịt nhưng lại khó tìm thấy tiếng Tết!”. Rồi vặn đồng hồ báo thức, dậy sớm nói chung hay sự đồng điệu, sẻ chia. Bởi đi làm trở lại. Bây giờ bà cụ mới đi nhặt lá vậy, họ chưa thể có một gia đình ấm áp, mai được, lụi cụi từ gốc này sang gốc khác, hạnh phúc theo đúng nghĩa. Cũng bởi vậy, thỉnh thoảng pháo sót lẹt đẹt đâu đó trong cả nhân vật người mẹ và người người con xóm nhỏ. Hạc đi quanh mẹ… Bà cụ móm gái trong truyện đều trở nên cô đơn ngay mém cười: “Tội nghiệp, nhặt để hoa nở”. trên hành trình trao gửi những yêu thương. Nếu quan niệm về đời sống vốn đã có Trong truyện ngắn Hoa muộn, bên nhiều khác biệt thì quan niệm về tình yêu cạnh một nhân vật Hạc rơi vào trạng thái của hai thế hệ phải nói là càng tồn tại cô đơn do xa lạ, bất hòa với môi trường, những khoảng cách lớn lao. Những người hoàn cảnh sống, còn có một nhân vật khác đi trước khó chấp nhận sự điên cuồng, “vớ cũng cô đơn không kém. Ấy là nhân vật va vớ vẩn” trong tình yêu của thế hệ sau; người mẹ. Kinh nghiệm, vốn sống, tình ngược lại thế hệ sau lại nhìn người lớn như thương của một người nhiều tuổi, lại là một những người lạnh lùng, tỉnh táo, thiếu cảm người phụ nữ chu đáo giờ đây không được thông và ít quan tâm đến tình cảm riêng tư những người trẻ trong gia đình quan tâm, của người trẻ… trân trọng, đón nhận. Mải theo đuổi những Trong truyện ngắn Khi người ta trẻ, niềm vui riêng, họ chỉ thấy những chỉ bảo chỉ bằng vài câu văn ngắn với 2 lời thoại, tác của bà cụ là những sự “bày v ” khiến họ giả đã giúp người đọc nhận thấy sự khác biệt phát ngại, họ “đ n đẩy” nhau để không phải trong quan niệm tình yêu giữa các thế hệ. làm theo ý bà. Tuổi trẻ ưa mạo hiểm, thích Người đi trước luôn mong muốn một tình chống đối nên họ cười cợt và dễ dàng từ yêu theo kiểu truyền thống, đòi hỏi sự chung T P CHÍ KHOA H C S 55, Tháng 11/2022 23
thủy, chung tình. Thế hệ sau lại ngạo mạn, đau, sự chán nản tột cùng bởi không có bất cần, họ dám chấp nhận thứ tình yêu bạn bè, người thân bên cạnh để chia sẻ, nhiều khi rất phù phiếm, trống r ng: tháo gỡ, an ủi khi cô lầm lạc. “Mẹ tôi hỏi: “Sao em có thể chịu Trong mắt những người trẻ tuổi, đựng được cảnh một gà hai mề thế hả người lớn có phần khắt khe, tỉnh táo khi Xuyên?”. Cô ngồi băm thịt như chém vào nhìn nhận, đánh giá về tình yêu và họ mặt thớt, cười nhạt: “Nó có phải chồng em thường thiếu sự quan tâm cần thiết dành đâu, chơi cho vui vậy thôi. Đi với ai cũng cho chính những đứa con, đứa em của được, ngủ với ai cũng được, em không mình. Sư vênh lệch trong quan niệm, nhận quan tâm!”. thức về tình yêu giữa các thế hệ, cách ứng Nhân vật cô Xuyên đã lựa chọn cái xử theo kiểu bề trên, lối phán xét đầy quyền chết để kết thúc những ngày tháng “buồn uy của người lớn tuổi đã đưa đến không ít bã”, “u ám”. Trước cái chết của một người những thất vọng, hoài nghi và cả sự cô đơn, thân vì lí do thất tình, m i người trong gia trống vắng cho tâm hồn người trẻ: đình đại diện cho các thế hệ, các giới tính “Ngày hẹn, em mặc áo xanh thêu hai đã có những cảm nhận, đánh giá rất khác hàng lá đen mọi rợ, đợi anh đến. Mẹ em nhau. Chỉ có người mẹ đau đớn, nhớ bảo: “Tao nghi lắm, nó luôn luôn sai hẹn!” thương con. Người anh trai cho đây là trò (Si tình). điên rồ. Người chị dâu nghi ngờ và không chấp nhận cái chết vì một lí do vớ vẩn. “Tôi hỏi mẹ: “Nếu bồ mình già quá Nhân vật tôi, người cháu, một người cùng thì mình gọi là ông, xưng em hả?”. Mẹ trang lứa với Xuyên, tỏ ra thông cảm và đang đếm tiền nên cáu: “Im đi, tao nhầm chấp nhận cái chết ấy, bởi nó đã giúp giải bây giờ, mà mày bồ với người lớn để làm thoát những bế tắc cho cuộc sống của gi? Để con rể lại là bạn của tao và bố mày người cô. Ao ước về sự đồng cảm thế hệ hả?” (Chuyện trẻ con). được thể hiện qua suy nghĩ hết sức chân “Tôi hỏi mẹ: “Mẹ này, yêu người nhỏ thành của nhân vật xưng tôi: tuổi hơn thì buồn cười lắm nhỉ?”. “Không “Tôi bám vào cánh cửa. Ngoài vườn biết, sao chẳng bao giờ mày hỏi về yêu mưa như giông. Nếu mẹ tôi hiểu, ở cái tuổi người cùng tuổi thì như thế nào, lúc thì đòi này, người ta điên đến mức nào, ngông chơi với ông già, lúc thì đòi chơi với trẻ cuồng đến mức nào và cần có bạn bè để an con… Mẹ ngủ, tờ báo rơi bên cạnh” ủi biết bao nhiêu, người ta lại thích trả thù (Chuyện trẻ con) nữa chứ”. Điểm chung, gặp gỡ của những cây Vậy là, chết đi rồi, Xuyên vẫn khó bút nữ thời kì đổi mới là thường kể nhiều tìm kiếm sự cảm thông, thấu hiểu từ về những mối tình dang dở, chia lìa; về n i những người xung quanh. Bi kịch cô đơn cay đắng, hụt hẫng của người phụ nữ phải của nhân vật Xuyên, như vậy không chỉ đợi chờ, hi vọng trong tình yêu; về những có nguyên nhân do bị chối từ trong tình sang chấn tâm lí của con người do tác yêu mà quan trọng hơn là xuất phát từ n i động của hoàn cảnh sống… Nếu Nguyễn 24 TR NG Đ I H C H I PHÒNG
Thị Thu Huệ dành những trang viết của vắng. Một phần là do nhà văn thường để mình để bày tỏ n i xót xa, day dứt trước số các nhân vật tự giam hãm, đóng kín cảm phận những người phụ nữ vô tình trở thành xúc của mình, lặng l gặm nhấm n i đau, nạn nhân của một xã hội suy thoái, biến cam chịu để chấp nhận những cay đắng và chất, lẫn lộn những giá trị thực giả thì khắc khoải trong những hối tiếc. Phần Phan Thị Vàng Anh lại băn khoăn, ám ảnh khác, theo quan niệm tác giả, cuộc sống với những con người cô đơn, nhất là người của con người với guồng quay và những phụ nữ, khi bản thân họ phải đối diện với biến động mạnh m , nên thật khó để tìm những bi kịch, lầm lạc. thấy sự cảm thông, chia sẻ. Vì vậy, cô đơn, Đó là những ngộ nhận, giày vò, lạc lõng trở thành nét tâm lí, cũng là đặc thất vọng và cả sự tỉnh ngộ của một cô điểm nhân cách thường trực trong các gái trẻ khi lỡ yêu một người đàn ông nhân vật của Phan Thị Vàng Anh. từng trải, có vợ con (Sau những hẹn hò); Loại nhân vật cô đơn trở đi trở lại là những “khổ sở trong tình yêu” của trên các trang viết của Phan Thị Vàng Anh người con gái vì quá si tình mà thành kẻ đem đến cho người đọc cảm giác về sự lo “lẩn thẩn” (Si tình); là sự mù quáng của lắng, bất an. Chỉ khi một xã hội, một sự người cô khi chấp nhận mối tình tay ba sống, một cuộc đời hoặc là quá mòn mỏi, thành ra sẵn sàng chấp nhận đánh đổi tẻ nhạt hoặc thiếu vắng tình người, thiếu tuổi trẻ lấy những điều vớ vẩn, điên rồ vắng sự đồng cảm, sẻ chia mới khiến con (Khi người ta trẻ); là n i đau của Tưởng người chìm đắm trong n i cô đơn dằng dặc khi bị dối lừa, đ a cợt trong tình yêu như thế. Không cần đao to búa lớn, khám (Tưởng); là những tổn thương, vụn vỡ phá về kiểu nhân vật cô đơn, tác giả của trong tâm hồn một cô gái khi cảm nhận Hoa muộn, có thể nói, đã lặng l khái quát tình yêu không đủ lớn, không đủ sự được bức tranh nhiều màu vẻ của hiện thực mãnh liệt để có thể xóa nhòa khoảng đời sống, con người một cách ám ảnh và cách thời gian, không gian và khoảng da diết. cách lòng người (Mười ngày); là sự 3. KẾT LUẬN ngông cuồng, kiêu hãnh của tuổi trẻ mà Trong số những cây bút trẻ của văn vô tình đánh mất những cơ hội quý giá xuôi Việt Nam hiện đại cuối thế kỉ XX, (Hoa muộn, Phục thiện), là n i thất vọng Phan Thị Vàng Anh là người có ý thức khá thất vọng của người con gái về đạo đức rõ về vai trò và ý nghĩa của văn chương của người cha vốn đáng kính hay sự xấu trong thời đại mới. Từ bỏ lối viết chỉ chăm hổ, ê chề của người cha trước con gái vì chăm vào những vấn đề lớn để trở về với bản thân mắc phải sai lầm nghiêm trọng cuộc sống đời tư - thế sự hàng ngày mà trong cuộc đời (Kịch câm)… thiết thực với những được mất, lo toan rất Đối diện với bi kịch, vướng vào con người là quan niệm hiện thực của văn những lầm lạc, trải qua những hụt hẫng, học sau 1975 và trở thành lối viết được nhân vật trong sáng tác của Phan Thị Vàng nhiều cây bút trẻ lựa chọn, trong đó có Anh bị đẩy vào một thế giới lẻ loi, trống Phan Thị Vàng Anh. Đi con đường đó, văn T P CHÍ KHOA H C S 55, Tháng 11/2022 25
chương có thể khó khái quát được những đời sống, m i nhà văn phải là một điểm vấn đề đổi thay trọng đại của cuộc sống nhìn, một cách quan sát, một ch đứng mà hôm nay nhưng nó s góp phần giúp con chỉ riêng người đó có” [3]. Tự hào thay, người hiểu rõ hơn về mình để làm chủ Phan Thị Vàng Anh với những truyện cuộc đời và thêm tin yêu cuộc sống. ngắn chúng ta đọc hôm nay đã chứng minh Tinh thần dân chủ, sự đổi mới về tư “sự có mặt của mình trong văn chương” duy nghệ thuật, sự thay đổi trong quan một cách chắc chắn và bản lĩnh như thế. niệm nghệ thuật về con người đã đem đến cho văn xuôi đổi mới nhiều kiểu loại nhân TÀI LIỆU THAM KHẢO vật phong phú, ấn tượng. Phan Thị Vàng 1. Phan Thị Vàng Anh (2011), Truyện Anh sáng tác không nhiều nhưng truyện ngắn, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh ngắn của chị có sắc điệu, màu vẻ riêng, 2. Nguyễn Văn Long, Lã Nhâm Thìn khá độc đáo. Một trong những phương (đồng chủ biên) (2005), Văn học Việt Nam diện làm nên màu sắc, cá tính của Phan sau 1975, những vấn đề nghiên cứu và Thị Vàng Anh, chính là cách khám phá, giảng dạy, NXB Giáo dục, Hà Nội chiếm lĩnh một thế giới nghệ thuật ám ảnh với kiểu loại nhân vật cô đơn. 3. Vương Trí Nhàn, Phan Thị Vàng Anh http://vuongdangbi.blogspot Nhà phê bình văn học Vương Trí .com/2008/10/phan-th-vng-anh.html Nhàn từng viết: “Muốn chứng minh sự có mặt của mình trong văn chương, m i 4. Trần Đình Sử (2001), Dẫn luận thi người phải có cách hình dung của mình về pháp học, ĐH Huế. 26 TR NG Đ I H C H I PHÒNG