Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái mắn đẻ sai con -Chương 4

Chia sẻ: Nguyen Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

307
lượt xem 147
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái mắn đẻ sai con. Chương 4: Nuôi dưỡng vì chăm sóc Lợn nái, lợn con

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật chăn nuôi lợn nái mắn đẻ sai con -Chương 4

Ch−¬ng IV NU¤I D−ìNG Vµ CH¡M SãC LîN N¸i, LîN CON I. Nu«i D¦ìNG vµ CH¨m sãC LîN N¸I siNH S¶N Nu«i d−ìng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, nhÊt lµ nu«i n¸i sinh s¶n, b¶o ®¶m ®ñ dinh d−ìng khi cã chöa vµ lóc nu«i con. Cßn ph¶i theo h−íng s¶n xuÊt cña mçi gièng lîn kh¸c nhau, ®Ó cã biÖn ph¸p nu«i d−ìng hîp lý. 1. Lîn c¸i t¬ Giai ®o¹n nu«i ®Ó lîn ph¸t triÓn theo h−íng gi÷ lµm gièng lµ kh«ng nu«i bÐo. Lîn cã khèi l−îng tõ 25 - 55kg, nhu cÇu n¨ng l−îng cÇn tíi 4000 - 4500 Kcal, lîn tõ 55 - 80kg cÇn 7000 Kcal. NÕu mét kg hçn hîp cã n¨ng l−îng tõ 2800-3000 Kcal, lîn cã khèi l−îng 25-55kg cho ¨n ngµy 15-18kg lîn cã khèi l−îng 55-80kg cho ¨n mçi ngµy 2kg. Tû lÖ ®¹m tiªu hãa trong 1kg thøc ¨n hçn hîp lµ 14% ë lo¹i 25-55kg, 13% ë lo¹i 55-80kg. 2. Lîn n¸i chöa Yªu cÇu chÝnh cña giai ®o¹n nu«i nµy cÇn ®¶m b¶o ®ñ dinh d−ìng ®Ó bµo thai ph¸t triÓn, ®ång thêi cho sinh tr−ëng cña lîn mÑ ®Î løa ®Çu, do c¬ thÓ cßn t¨ng tr−ëng. Lîn n¸i chöa cÇn ®−îc ch¨m sãc chu ®¸o, tr¸nh va ch¹m vµ kh«ng vËn chuyÓn xa, dÔ g©y x¶y thai. Tr−íc khi ®Î 2 tuÇn, chuyÓn lîn sang « nu«i lîn ®Î vµ nu«i con. TÈy giun s¸n nh»m tr¸nh l©y tõ mÑ sang con. Tr−íc khi ®Î 1 tuÇn, gi¶m thøc ¨n ®¹m ®Ó phßng bÖnh s−ng vó do c¨ng s÷a sau khi ®Î. Lîn chöa cÇn h¹n chÕ thøc ¨n nhiÒu tinh bét vµ cho thªm rau xanh. ¡n rau nh»m bæ sung mét sè nguyªn tè cho lîn n¸i, ®ång thêi t¨ng ®é cho¸n trong d¹ dµy ®Ó lîn kh«ng cã c¶m gi¸c ®ãi. CÇn t¨ng chÊt kho¸ng vµ vitamin ®Ó lîn chuyÓn hãa tèt thøc ¨n vµ phßng t¸o bãn. Thêi gian lîn chöa kú 1, cho ¨n h¹n chÕ (60-70% khÈu phÇn hµng ngµy), kÐo dµi 90 ngµy, sau ®ã cho ¨n ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh. §èi víi lîn n¸i t¬ chöa lÇn ®Çu d−íi 24 th¸ng tuæi, cã thÓ t¨ng khÈu phÇn lªn 10-15%, v× ngoµi viÖc nu«i bµo thai cßn cho sù ph¸t triÓn c¬ thÓ cña lîn n¸i. Lîn n¸i chöa cho uèng hµng ngµy 6-8 lÝt n−íc s¹ch. CÇn chó ý ®Ò phßng lîn sÈy thai: kh«ng cho thøc ¨n «i mèc, thiÕu c¸c nguyªn tè kho¸ng vµ vitamin, nÒn chuång tr¬n, dèc. Nhu cÇu vÒ n¨ng l−îng trong khÈu phÇn ¨n cÇn 6800-7000 Kcal/ngµy. 32
Trªn 1kg thøc ¨n hçn hîp cã 2850 Kcal, víi tû lÖ ®¹m tiªu hãa lµ 13-14% - th× khÈu phÇn mét ngµy cho lîn cã khèi l−îng 200kg ¨n 2kg-2,2kg. 3. Ch¨m sãc lîn n¸i ®Î a. HiÖn t−îng s¾p ®Î Khi thÊy lîn c¨ng bÇu vó, nÆn ®Çu vó cã s÷a trong tiÕt ra (s÷a ®Çu), m«ng bÞ sôt lµ lîn s¾p ®Î (kho¶ng sau 2-3 giê). Tr−íc ®ã kho¶ng 2 ngµy, ©m hé lîn s−ng to, lîn ®i l¹i quanh chuång, bá ¨n, Øa ph©n côc kh«ng vµo chç nhÊt ®Þnh, ñi m¸ng ¨n, m¸ng uèng kÓ c¶ r¬m lãt chuång. Khi lîn t×m chç n»m, ©m hé ch¶y n−íc nhên lµ lîn b¾t ®Çu ®Î. b. Lîn ®Î CÇn chuÈn bÞ n¬i kÝn giã, Êm, lãt r¬m mÒm ®Ó nhèt riªng lîn con, hoÆc nhèt vµo thïng cã lãt l¸ kh«. ChuÈn bÞ kh¨n hoÆc v¶i mÒm ®Ó lau kh« lîn con míi sinh. Khi lîn ®Î bäc n−íc ra tr−íc, lîn con ra theo, sau ®ã b×nh th−êng cø 10 phót ®Î ra mét con. Thêi gian ®Î tõ 2-3 tiÕng, nÕu l©u tõ 8-10 tiÕng lµ lîn mÑ yÕu, cã thÓ do suy dinh ®−ìng hoÆc bÞ bÖnh. Tr−êng hîp nµy lîn con dÔ bÞ ng¹t chÕt. Khi ®Î lîn n»m nghiªng mét phÝa, bèn ch©n duçi th¼ng, thØnh tho¶ng l−ng co, bông thãt rÆn ®Î, lóc ®ã lµ con s¾p ra. NÕu b×nh th−êng cø ®Ó lîn ®Î tù nhiªn, kh«ng can thiÖp. Khi ®Î lîn n¸i Ýt quan t©m ®Õn con ®Î ra, lîn mÑ khi trë m×nh dÔ ®Ì chÕt con, cÇn theo dâi s¸t sao. Lîn n¸i th−êng ®Î vµo chiÒu tèi vµ ®ªm, Ýt khi ®Î ban ngµy vµ s¸ng sím. CÇn ph¶i trùc theo dâi ch¨m sãc ®Õn lóc ®Î xong. NÕu lîn ®Î bäc th× ph¶i xÐ bäc sau khi bäc ra khái ©m hé ®Ó lîn con khái chÕt ng¹t. NÕu lîn con bÞ ng¹t cã thÓ hµ h¬i vµo måm lîn con, n©ng hai ch©n tr−íc lªn xuèng trong 5 phót, lîn sÏ sèng vµ khoÎ dÇn. Nhau thai lµ 1 thµnh phÇn trong bµo thai, nÆng tõ 2,0-5,5 kg ë lîn lai, lîn ngo¹i, tõ 0,5-1 kg ë lîn néi. Nhau thai cµng nÆng th× con to vµ khoÎ. Nhau thai ra sau cïng lµ lîn con khoÎ, nhau ra tõng ®o¹n lµ ®µn con yÕu. CÇn theo dâi ®Ó lÊy hÕt nhau, ch¨m sãc n¸i vµ ®µn con. Nhau th−êng ra sau khi ®Î con cuèi cïng 15-20 phót. Kh«ng ®Ó lîn mÑ ¨n nhau ¶nh h−ëng ®Õn tiÕt s÷a. c. Ch¨m sãc lîn n¸i sau khi ®Î Sau khi ra nhau dïng n−íc Êm röa s¹ch vó vµ ©m hé. Thay r¬m −ít Èm b»ng r¬m míi kh« cho n¸i n»m. Cho uèng ®Çy ®ñ n−íc s¹ch cã pha Ýt muèi v× sau khi ®Î lîn th−êng kh¸t do mÊt m¸u. §Ó tr¸nh bÖnh s−ng vó cho lîn mÑ ¨n ch¸o trong 1-2 ngµy ®Çu. Cho thªm rau t−¬i non phßng t¸o bãn. Sau 3 ngµy cho lîn n¸i ¨n thøc ¨n theo quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt s÷a nu«i con. Hµng ngµy theo dâi lîn n¸i cã bÞ viªm tö cung, ©m hé cã mñ ch¶y ra kh«ng? NÕu bÞ viªm vó th× vó s−ng ®á, nãng cÇn ®o nhiÖt ®é hµng ngµy sau khi ®Î 2-3 ngµy. 33
4. Sù tiÕt s÷a cña lîn S÷a ®Çu: S÷a ®Çu lµ s÷a lîn mÑ tiÕt 2-3 ngµy ®Çu sau khi ®Î. S÷a ®Çu cã ®ñ chÊt dinh d−ìng vµ vµ kh¸ng thÓ chèng bÖnh cho lîn con do mÑ truyÒn qua s÷a. Lîn con ph¶i ®−îc bó s÷a ®Çu cña chÝnh mÑ nã. NÕu muèn chuyÓn lîn con s¬ sinh tõ lîn mÑ nµy sang lîn mÑ kh¸c nu«i, cÇn ®Ó cho ®µn con ®−îc bó s÷a ®Çu 1-2 ngµy cña chÝnh mÑ nã. Lîn n¸i cho l−îng s÷a cao trong 21-22 ngµy ®Çu, sau ®ã gi¶m dÇn. L−îng s÷a nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo tÝnh di truyÒn cña gièng vµ nu«i d−ìng con n¸i, Ýt phô thuéc vµo sè con ®Î ra. Do l−îng s÷a æn ®Þnh, nªn sè con ®Î ra nhiÒu th× khèi l−îng lîn con nhá, ®Î Ýt th× con to vµ lín h¬n. Tr−êng hîp lîn n¸i ¨n ch−a ®ñ chÊt ®Ó s¶n xuÊt s÷a nu«i con, lîn mÑ ph¶i huy ®éng chÊt dinh d−ìng trong c¬ thÓ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt s÷a nu«i con. V× vËy lîn mÑ hao mßn c¬ thÓ nhanh ph¸t sinh hiÖn t−îng liÖt ch©n sau, nhÊt lµ n¸i lai, ®éng dôc trë l¹i chËm, løa ®Î th−a dÇn, lîn con chËm lín, dÔ bÞ lo¹i th¶i. S÷a mÑ lµ nguån thøc ¨n cã ®Çy ®ñ c¸c chÊt dinh d−ìng, kh«ng lo¹i thøc ¨n nµo cã thÓ thay thÕ ®−îc. CÇn ®¶m b¶o cho lîn n¸i t¨ng kh¶ n¨ng tiÕt s÷a ®Ó lîn con mau lín, ®¹t khèi l−îng cao lóc cai s÷a. Lîn n¸i nu«i con ë giai ®o¹n nµy, cÇn ®−îc ¨n tù do, ¨n ®ñ chÊt. NÕu 1kg thøc ¨n cã n¨ng l−îng tõ 2950 Kcal ®Õn 3000 Kcal, cã tû lÖ ®¹m tiªu hãa 15%, mét ngµy lîn n¸i nu«i con (sè con ®Î ra nu«i tõ 8-10 con/æ) cã khèi l−îng 180-200 kg, cÇn ®−îc ¨n tõ 5,5-6kg. Nhu cÇu n¨ng l−îng mét ngµy cña lîn n¸i nu«i con tõ 15.000 Kcal ®Õn 15.500 Kcal. §èi víi lîn n¸i néi: Chöa kú 1 khèi l−îng 80 - 85 kg, ¨n 1,4kg/ngµy, n¨ng l−îng cÇn 5426 Kcal. Chöa kú 2 (81 - 114 ngµy) ¨n 1,6kg/ngµy, n¨ng l−îng 6170 Kcal. N¸i nu«i con (8 - 10 con/æ) ¨n 2,4kg/ngµy, n¨ng l−îng 9595kcal. II. NU¤I D¦ìNG CH¨M SãC LîN CON 1. Lîn s¬ sinh + Sau khi ®Î lîn con cÇn ®−îc chèng l¹nh, s−ëi Êm nhÊt lµ vµo vô ®«ng xu©n. TuÇn ®Çu nhiÖt ®é chuång cÇn lµ 320C - 340C. TuÇn thø hai, nhiÖt ®é chuång cÇn 300C. Cho lîn con n»m trªn sµn gç cã tr¶i r¬m 5 - 7 ngµy ®Çu. Chó ý b¶o vÖ ®µn con, kh«ng ®Ó lîn mÑ ®Ì chÕt. Lîn con sau khi sinh cÇn ®−îc lau chïi rít r·i ë måm vµ mòi. C¾t r¨ng nanh. Dïng bÊm mãng tay bÊm c¸c ®Çu nhän cña r¨ng. R¨ng bÊm cµng sím cµng tèt, v× lóc ®ã r¨ng cßn mÒm, Ýt ch¶y m¸u. C¾t r¨ng nanh nh»m tr¸nh lîn con c¾n vó mÑ vµ tranh nhau bó c¾n nhau. Tr¸nh bÊm vµo lîi, bÊm vµo lîi ch¶y m¸u, dÔ nhiÔm trïng s−ng lîi. + S¸t trïng rèn. Cuèng rèn th−êng tù ®øt, ®ã lµ lîn kháe. Cuèng rèn lîn dµi cÇn cã sù can thiÖp. Buéc cuèng rèn c¸ch da bông 1 - 1,5cm b»ng chØ t¬, c¾t phÝa ngoµi chç chØ buéc vµ s¸t trïng b»ng cån 700. CÇn lo¹i bá nh÷ng con qu¸ yÕu, qu¸ nhá sau khi n¸i ®Î xong. Lîn con ®Ó nu«i 10-12 con, t−¬ng ®−¬ng víi sè vó cña mÑ lµ võa. NÕu sè con v−ît sè vó, cã thÓ san cho con kh¸c nu«i víi ®iÒu kiÖn chóng ®· ®−îc bó s÷a ®Çu 2 ngµy cña mÑ nã. 34
- Lîn con sau khi ®Î 1 giê - 1 giê 30 phót cÇn ®−îc bó mÑ, ®Ó võa kÝch thÝch lîn mÑ ®Î tiÕp, lîn con t¨ng nhiÖt chèng l¹nh. §Ó l©u hµm lîn con bÞ cøng kh«ng bó ®−îc lîn yÕu dÇn. Lîn tù t×m vó bó, con kháe th−êng chiÕm vó ngùc, con yÕu bó vó bông. Kh¸c víi c¸c gia sóc kb¸c, lîn n¸i kh«ng cã dù tr÷ s÷a trong bÇu vó, chØ tiÕt s÷a khi cã t¸c ®éng thÇn kinh do lîn con kÝch thÝch vó khi bó. Do vËy, thêi gian mót vó mÑ cã thÓ tõ 5 - 7 phót, nh−ng s÷a mÑ tiÕt ra ®−îc chØ kho¶ng 25 - 30 gi©y. S÷a tiÕt ra thÓ hiÖn râ nhÊt lµ con mÑ kªu Þt Þt, lóc ®ã s÷a b¾t ®Çu tiÕt, lîn con mót chÆt ®Çu vó, hai ch©n tr−íc ®¹p th¼ng vµo bÇu vó, n»m yªn, mót theo ®ît tiÕt s÷a cña lîn mÑ. Sù tiÕt ra do kÝch tè oxytoxin ®−îc tiÕt vµo m¸u, kÝch thÝch tiÕt s÷a cho nªn s÷a ë ngùc tiÕt ra nhiÒu h¬n, tõ ®ã cã thÓ ®iÒu chØnh lîn con nhá yÕu bó vó ngùc ®Ó chóng ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Sau thêi gian bó vµi lÇn, lîn con cã ph¶n x¹ bó ®óng vó ®−îc chän lóc ®Çu, con kh¸c kh«ng tranh ®−îc. Thêi gian tiÕt s÷a ng¾n nªn cÇn tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng lµm ng¾t qu·ng sù tiÕt s÷a cña lîn mÑ vµ bó s÷a cña ®µn con. Trong nh÷ng ngµy ®Çu lîn bó tõ 15-20 lÇn/ngµy. Mçi lÇn bó l−îng s÷a tiÕt ra kho¶ng 20- 40gam. Sau 8 ngµy tuæi, lîn con cã thÓ t¨ng khèi l−îng gÊp 1,2 - 1,5 lÇn; sau 3 tuÇn tuæi lîn t¨ng gÊp 4 lÇn so víi lóc s¬ sinh. §Õn 21 ngµy tuæi lîn lai vµ ngo¹i thuÇn cã thÓ ®¹t tõ 3,5 - 5 kg/con. ë lîn néi do träng l−îng s¬ sinh thÊp: 0,5 - 0,65 kg/con vµ søc tiÕt s÷a thÊp nªn tíi 25 ngµy ch−a v−ît qu¸ 2,5 - 3 kg/con. V× vËy lÊy khèi l−îng toµn æ lóc 21 ngµy tuæi ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cho s÷a cña con mÑ. Lîn lai vµ lîn ngo¹i nu«i ë n−íc ta ®¹t 45-50 kg toµn æ lµ tèt. Lîn néi 25 - 29 kg/æ. Trong 3 ngµy ®Çu s÷a cña con n¸i cã ®ñ dinh d−ìng còng c¸c chÊt kh¸ng thÓ ®¶m b¶o cho lîn con tr¸nh nhiÔm bÖnh. ChÊt s¾t cã trong s÷a gi¶m dÇn, v× vËy cÇn tiªm chÊt s¾t ®Ó hç trî cho lîn con. Th−êng sau khi ®Î 4 ngµy, tiªm 2cc dextran Fe lo¹i cã hµm l−îng 100 mg/cc ®Ó phßng bÖnh thiÕu m¸u. Sau 21 ngµy nu«i con l−îng s÷a mÑ gi¶m dÇn lîn con l¹i cã nhu cÇu dinh d−ìng cao ®Ó ph¸t triÓn. V× vËy ph¶i cho lîn con ¨n thªm nh÷ng lo¹t thøc ¨n giµu dinh d−ìng. 2. TËp cho lîn con ¨n sím TËp cho lîn con ¨n thªm lµ biÖn ph¸p gióp cho lîn mÑ bít hao mßn c¬ thÓ do con bó nhiÒu, b¶o ®¶m c¸c løa ®Î sau ®Òu ®Æn vµ kh«ng bÞ lo¹i th¶i sím. TËp cho lîn con ¨n sím cßn lµ c¸ch gi¶m kho¶ng c¸ch gi÷a kh¶ n¨ng cho s÷a cña mÑ víi sù t¨ng tr−ëng cña lîn con kh«ng bÞ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña lîn con. Trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i n−íc ta, nhÊt lµ ®èi víi lîn lai, lîn ngo¹i, cÇn tËn thu l−îng s÷a mÑ trong 21 ngµy nu«i con, nªn viÖc tËp cho lîn con ¨n kh«ng sím tr−íc 21 ngµy tuæi. Thêi gian tËp cã thÓ tõ 25 ngµy tuæi trë ®i. TËp cho lîn con ¨n chia 2 giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: Lîn con lµm quen víi thøc ¨n. Thøc ¨n ®Ó ë « nu«i lîn con riªng ®Ó chóng ngöi, liÕm tù do, kh«ng Ðp ¨n, thêi gian nµy lîn con vÉn sèng b»ng s÷a mÑ lµ chÝnh. Giai ®o¹n nµy kÐo dµi 3 ngµy. Giai ®o¹n 2: TËp cho lîn con ¨n thªm tr−íc khi bó mÑ. Thêi gian tËp kho¶ng 1 tiÕng, ngµy ®Çu 2-3 lÇn, sau ®ã t¨ng dÇn thêi gian ë chç tËp ¨n 2-3 tiÕng. Trong khi ®ã vÉn cho lîn mÑ ¨n nh− th−êng lÖ, ¨n xong míi th¶ lîn con vÒ víi mÑ. Thêi gian tËp ¨n cã thÓ kÐo dµi 20-25 ngµy, nÕu cai s÷a lîn con tõ 50-55 ngµy tuæi. Trong thêi gian nµy lîn con vÉn ®−îc vÒ víi mÑ vµo ban ®ªm. 35
Cã thÓ cai s÷a sím tr−íc 45 ngµy tuæi, ®©y lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cÇn ®Æc biÖt chó ý ch¨m sãc vµ thøc ¨n ®ñ chÊt. Lîn con quen ¨n thøc ¨n thªm ngoµi, lîn mÑ gi¶m sè lÇn cho con bó, sù hao mßn c¬ thÓ lîn mÑ Ýt bÞ ¶nh h−ëng. Cho lîn con ¨n thøc ¨n hçn hîp trén s½n dÔ tiªu. Nh−ng ngµy ®Çu lîn con ch−a quen, ¨n ch−a hÕt th× chuyÓn cho lîn mÑ ¨n. Thøc ¨n cho lîn con cÇn ®ñ chÊt dinh d−ìng, gÇn ®−îc nh− s÷a mÑ, cã ®é ngät thÝch hîp ®Ó kÝch thÝch lîn con ¨n. Mét c«ng thøc thøc ¨n cho lîn con tËp ¨n th− sau: Tû lÖ % Tû lÖ % Bét s¾n 40 Bét c¸ nh¹t 20 Bét ng« 15 Kh« l¹c 10 §−êng 10 Bét x−¬ng 2 Vi kho¸ng vµ sinh tè 0,5 Muèi 0,5 3. Cai s÷a lîn con Lîn con ®¹t 7-8 tuÇn tuæi, t¸ch khái mÑ, kh«ng cßn ®−îc bó n÷a. §èi víi con n¸i, chuyÓn sang chuång kh¸c ®Ó kh«ng nghe tiÕng con hoÆc th¶ chung vµo víi n¸i chê phèi. Cho lîn mÑ ¨n tÊm ng©m vµi ngµy ®Ó gi¶m h¼n tiÕt s÷a. Lîn n¸i ®· c¹n s÷a cho ¨n thøc ¨n ®ñ dinh d−ìng, ®Ó l¹i søc vµ chuÈn bÞ phèi gièng, th−êng ®éng dôc l¹i sau cai s÷a 3-5 ngµy, nªn cho phèi ngay nÕu lîn kh«ng qu¸ gÇy. CÇn ghi ngµy phèi ®Ó chuÈn bÞ ngµy ®Î cña lîn. §èi víi lîn con vÉn ®Ó nu«i ë « chuång cò, ¨n khÈu phÇn tËp ¨n trong thêi gian 15-30 ngµy. Sau ®ã chuyÓn sang khÈu phÇn lîn choai. CÇn chó ý víi lîn nu«i lÊy tû lÖ n¹c cao th× t¨ng träng giai ®o¹n ®Çu rÊt quan träng. Lîn lai, lîn ngo¹i lóc 3 th¸ng tuæi ®¹t 15-20 kg lµ tèt nhÊt. Lîn con sau cai s÷a, cã thÓ dån 2 æ cïng thêi gian ®Ó vµo mét « chuång nh−ng ph¶i ®ång ®Òu vÒ khèi l−îng. C¸ch nµy ®ì tèn chuång nh−ng lîn l¹ th−êng c¾n nhau, con yÕu bÞ con kháe lÊn ¸t, ¨n ®ãi. Tr−êng hîp nu«i chung 2-3 ®µn ph¶i ®¶m b¶o m¸ng ¨n vµ m¸ng uèng ®ñ. Mçi con cÇn 20cm m¸ng ¨n trë lªn. Lîn con cÇn ®−îc vËn ®éng ngay tõ lóc 7 ngµy tuæi trong s©n ch¬i cã l¸t g¹ch xi m¨ng. Sau cai s÷a cÇn cã chç vËn ®éng réng h¬n, tèt nhÊt lµ s©n cá ®Ó ®−îc ñi ®Êt bæ sung cho c¬ thÓ c¸c chÊt kho¸ng, vi l−îng mµ lîn thiÕu. 36
III. C¸c lo¹i thøc ¨n vµ t¸c dông C¸c gièng lîn cã h−íng s¶n xuÊt kh¸c nhau nhu cÇu dinh d−ìng còng kh¸c nhau. Gièng lîn néi cã h−íng s¶n xuÊt mì ®ßi hái thøc ¨n nhiÒu chÊt bét ®−êng. Lîn lai (ngo¹i, néi) lîn ngo¹i thuÇn cã h−íng n¹c-mì vµ n¹c cao, ®ßi hái thøc ¨n cã tû lÖ ®¹m cao ®Ó s¶n sinh ra thÞt. ChÕ ®é nu«i kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm sinh lý cña c¸c gièng lîn cã h−íng s¶n xuÊt kh¸c nhau sÏ kh«ng thu ®−îc hiÖu qu¶ cao. Bé m¸y tiªu hãa ph¸t triÓn nhanh ë lîn h−íng mì, lîn tÝch lòy mì sím. ë lîn h−íng n¹c, bé m¸y h« hÊp vµ tuÇn hoµn ph¸t triÓn nhanh, t¨ng c−êng trao ®æi chÊt ®Ó s¶n xuÊt ra thÞt. Trong hÖ tiªu hãa, lîn h−íng n¹c cã nhiÒu chÊt men ph©n gi¶i chÊt ®¹m tr¸i l¹i ë lîn h−íng mì cã nhiÒu men ph©n gi¶i bét ®−êng h¬n. §ã lµ sù kh¸c nhau c¬ b¶n trong viÖc sö dông thøc ¨n cho lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuÇn. Do môc ®Ých kh¸c nhau, nªn lîn cÇn ®−îc ¨n ®óng, ¨n ®ñ theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c¬ thÓ. Nh− vËy, lîn míi t¨ng träng nhanh, gi¶m tiªu tèn thøc ¨n, h¹ gi¸ thµnh, ch¨n nu«i cã l·i. A. C¸c lo¹i thøc ¨n dïng trong ch¨n nu«i lîn KhÈu phÇn thøc ¨n hµng ngµy cña lîn gåm c¸c chÊt chÝnh sau: - Tinh bét (Bét ®−êng) - §¹m (Protein). - Kho¸ng (§a l−îng, vi l−îng). - Sinh tè (Vitamin). Ngoµi ra mét sè chÊt x¬, chÊt bÐo v.v... cÇn cã mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trong khÈu phÇn. a. Tinh bét Lµ thøc ¨n c¬ b¶n nhÊt trong ch¨n nu«i lîn, bao gåm: c¸m, ng«, khoai, s¾n, rØ ®−êng v.v.. ChÊt bét cung cÊp nhiÖt l−îng ®Ó c¬ thÓ ®iÒu hßa, c©n b»ng nhiÖt vµ cung cÊp nhiÖt n¨ng cho mäi ho¹t ®éng cña lîn. ¡n nhiÒu tinh bét c¬ thÓ sÏ chuyÓn hãa thµnh mì dù tr÷ lîn bÐo nhanh do tÝch lòy mì. ThiÕu chÊt bét c¬ thÓ kh«ng hÊp thu ®−îc ®¹m, lîn gÇy nhanh, dÔ kiÖt søc. Lîn n¸i nÕu ¨n nhiÒu tinh bét, lîn sÏ tÝch lòy nhiÒu mì, nhÊt lµ mì l¸ lµm bµo thai bÞ Ðp, ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lîn con, con ®Î ra kh«ng ®Òu, Ýt con. Nh−ng víi lîn n¸i nu«i con mµ thiÕu tinh bét, lîn mÑ sÏ kh«ng hÊp thu ®ñ chÊt ®¹m ®Ó biÕn thµnh s÷a nu«i con, dÔ dÉn ®Õn bÖnh s−ng vó vµ Ýt s÷a. Mét sè tÝnh chÊt cña c¸c s¶n phÈm chøa tinh bét: C¸m: lµ thµnh phÇn chÝnh trong thøc ¨n tinh cña lîn. Trong khÈu phÇn c¸m chiÕm tû lÖ 40- 45% cho lîn lín, cßn lîn con kh«ng qu¸ 25%, lîn ¨n qu¸ nhiÒu c¸m dÔ bÞ Øa ch¶y. 37
C¸m nhanh hót Èm nªn dÔ bÞ mèc, h«i, gi¶m c¸c chÊt dinh d−ìng vµ vitamin, thµnh thøc ¨n ®éc. C¸m kh«ng nªn gi÷ l©u qu¸ 1 th¸ng. Ng«: lµ thøc ¨n nhiÒu tinh bét. Ng« còng kh«ng ®Ó l©u ®−îc dÔ sinh nÊm mèc vµ mÊt c¸c vitamin nh− vitamin A cã trong ng« vµng. TÊm: lµ lo¹i tinh bét cã gi¸ trÞ. Cho lîn ¨n sèng, tÊm cÇn ®−îc nghiÒn nhá ®Ó dÔ tiªu. Víi lîn con tÊm cÇn ®−îc nÊu chÝn. Lîn ¨n tÊm thÞt ch¾c vµ cã mµu tr¾ng. Thøc ¨n cñ: s¾n, khoai, dong riÒng tuy cã nhiÒu tinh bét, nh−ng thiÕu mét sè chÊt kh¸c nªn kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc tÊm, c¸m, ng«, trong khÈu phÇn ¨n cña lîn. Cñ th−êng chøa ®éc tè nªn khi dïng s¾n t−¬i, khoai t©y ph¶i nÊu chÝn ®Ó tr¸nh ngé ®éc. S¾n bá vá ph¬i kh« h¹n chÕ chÊt ®éc vµ dÔ b¶o qu¶n. Cñ khoai t©y lªn mÇm cã ®éc tè g©y rèi lo¹n thÇn kinh vµ bé m¸y tiªu hãa, cÇn ®−îc luéc chÝn vµ ¨n sè l−îng Ýt. C¸c phô phÈm: - Bçng r−îu cung cÊp n¨ng l−îng, mét Ýt sè sinh tè vµ ®¹m. - B· bia cã tinh bét, ®¹m, kho¸ng, sinh tè. Nh−ng kh«ng thÓ thay thÕ thøc ¨n chÝnh. Chñ yÕu dïng nu«i lîn thÞt. - RØ mËt cung cÊp n¨ng l−îng, ®¹m Ýt, kho¸ng nhiÒu. Nh−ng ¨n kh«ng qu¸ 5-10% trong khÈu phÇn hµng ngµy, nÕu ¨n nhiÒu qu¸ dÔ Øa ch¶y vµ kh¸t n−íc. - C¬m nguéi vµ thøc ¨n thõa cña ng−êi, l−îng dinh d−ìng kh«ng ®Òu, dÔ bÞ chua. Khi cho ¨n ph¶i nÊu l¹i vµ bæ sung thªm ®¹m. Nhu cÇu tinh bét cho c¸c lo¹i lîn. Nhu cÇu tinh bét (%) Lîn con 10-25kg/con 56-62 Lîn con 25-50kg/con 56-64 Lîn nhì 58-67 Lîn c¸i t¬ 62-68 Lîn n¸i chöa 58-66 N¸i nu«i con 56-64 b. Thøc ¨n ®¹m (protein) Trong tinh bét cã mét tû lÖ ®¹m nhÊt ®Þnh, nh−ng ch−a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ®¹m cho c¸c lo¹i lîn kh¸c nhau. Thøc ¨n ®¹m gåm cã: + §¹m thùc vËt: - §Ëu t−¬ng cã tû lÖ ®¹m cao, Ýt sinh tè vµ kho¸ng, nhiÒu chÊt bÐo, cÇn ph¶i rang kh« ®Ó sö dông. - Kh« dÇu ®Ëu t−¬ng cã nhiÒu ®¹m. - B· ®Ëu Ýt ®¹m, cã nhiÒu sinh tè nªn chØ dïng lµm thøc ¨n bæ sung. - Kh« dÇu l¹c lµ thøc ¨n cã ®¹m cao, thiÕu sinh tè vµ kho¸ng. 38
+ §¹m ®éng vËt: dïng trong ch¨n nu«i chñ yÕu lµ bét c¸ nguån ®¹m cÇn thiÕt trong khÈu phÇn ¨n cña lîn, v× cã nhiÒu axit amin kh«ng thay thÕ. Nh−ng còng kh«ng thÓ v−ît ¨n qu¸ 10% trong khÈu phÇn hµng ngµy. Trong bét c¸ cã bét c¸ nh¹t tû lÖ ®¹m cao dïng rÊt phæ biÕn trong ch¨n nu«i lîn. Bét c¸ mÆn (x¸c m¾m) cã tû lÖ ®¹m thÊp vµ tû lÖ muèi cao, khi sö dông cÇn tÝnh to¸n sao cho l−îng muèi kh«ng qu¸ 0,5% trong khÈu phÇn. Lîn ¨n nhiÒu muèi dÔ bÞ Øa ch¶y. ChÊt ®¹m gióp t¹o ra c¸c ph©n tö trong thÞt, x−¬ng, l«ng da, ph¸t triÓn tÕ bµo ®Ó lîn t¨ng träng l−îng c¬ thÓ. Lîn n¸i cÇn nhiÒu ®¹m ®Ó bµo thai ph¸t triÓn vµ s¶n xuÊt s÷a nu«i con. §èi víi lîn h−íng n¹c, nhu cÇu ®¹m cÇn cao h¬n ®Ó s¶n xuÊt thÞt. ChÊt ®¹m do nhiÒu axit amin nh− lizin, metionin, triptophan, acginin, valin v.v... t¹o thµnh. Trong ®¹m ®éng vËt (bét c¸, bét t«m v.v...) cã gÇn ®ñ c¸c axit amin nãi trªn, nh−ng trong ®¹m thùc vËt l¹i thiÕu mét sè axit amin cÇn thiÕt. V× thÕ, trong ch¨n nu«i lîn ng−êi ta th−êng phèi hîp c¶ hai lo¹i ®¹m ®éng thùc vËt ®Ó bæ sung cho nhau vµ h¹ gi¸ thµnh thøc ¨n. Trong thøc ¨n ®¹m, lizin co vai trß quan träng nhÊt. KhÈu phÇn ®ñ lizin lîn t¨ng träng nhanh, hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n tèt vµ chÊt l−îng thÞt cao. Nhu cÇu ®¹m tiªu hãa (%) trong thøc ¨n hçn hîp cho c¸c lo¹i lîn Lo¹i lîn Nhu cÇu ®¹m tiªu ho¸ trong thøc ¨n hçn hîp Lîn con, lîn tËp ¨n 10-20kg 16-17% Lîn choai 21-50kg 15% Lîn gi÷ gièng 50-100kg 13% Lîn n¸i t¬ 13% N¸i nu«i con 14% c. ChÊt bÐo cã nhiÒu trong c¸c lo¹i kh« dÇu: nu«i lîn n¸i kh«ng cho ¨n v−ît qu¸ 7-8%; lîn con kh«ng qu¸ 5% trong khÈu phÇn ¨n hµng ngµy. d. ChÊt x¬ cã trong c¸m xay lÉn trÊu, rau, cá, bÌo, lîn ¨n nhiÒu kh«ng tiªu hãa ®−îc, lîn chËm lín. ChÊt x¬ kh«ng nªn qu¸ 7% trong thøc ¨n c¸c lo¹i lîn. e. ChÊt kho¸ng RÊt cÇn cho c¬ thÓ lîn. Kho¸ng góp phÇn t¹o tÕ bµo, ®iÒu hßa sù ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan néi t¹ng, ®ång hãa thøc ¨n ®¹m vµ chÊt bÐo. ThiÕu kho¸ng n¨ng suÊt thÞt gi¶m, lîn bÞ cßi, c¬ thÓ suy nh−îc, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t sinh c¸c bÖnh nh− lao, b¹i liÖt. C¸c chÊt kho¸ng gåm 2 nhãm: kho¸ng ®a l−îng vµ kho¸ng vi l−îng. Kho¸ng ®a l−îng gåm mét sè nh− Ca (canxi) vµ P (l©n), Cl (Clo), Mg (magiª). Kho¸ng vi l−îng gåm: Ièt, ®ång, s¾t, coban, mangan. Sè l−îng kho¸ng vi l−îng trong c¬ thÓ lîn cÇn rÊt Ýt nh−ng t¸c dông rÊt lín. 39
Trong thøc ¨n thùc vËt, rau cá t−¬i cã nhiÒu kho¸ng vi l−îng. Canxi (Ca): Ca cïng víi l©n (P) cÊu t¹o nªn x−¬ng, r¨ng vµ cã trong m¸u, trong tÕ bµo. Nguån cung cÊp canxi cho lîn th−êng lµ v«i bét (v«i t·) vá sß nghiÒn sèng, mai mùc v.v... L©n (P): cïng víi Ca gióp cho lîn n¸i dÔ thô thai. T¸c dông cña l©n th−êng c©n ®èi víi Ca nh− sau: Ca/P = 1,4 tøc lµ Ca cÇn 15-20g th× P cÇn cã tõ 10-12g (cho khÈu phÇn lîn n¸i). g. Muèi ¨n Gióp tiªu hãa thøc ¨n tèt. KÝch thÝch tÝnh thÌm ¨n. Th¨ng b»ng ¸p lùc gi÷a m¸u vµ dÞch tÕ bµo. Yªu cÇu muèi rÊt Ýt, chiÕm tõ 0,05-1%, 1kg thøc ¨n hçn hîp cÇn 5-10g. Lîn ¨n mÆn sÏ bÞ ngé ®éc: Øa ch¶y, thËn s−ng. HiÖn nay, thÞ tr−êng cã b¸n nhiÒu lo¹i thøc ¨n bæ sung gåm: hçn hîp c¸c kho¸ng ®a l−îng, kho¸ng vi l−îng vµ vitamin. Ng−êi ch¨n nu«i cã thÓ mua vÒ trén víi thøc ¨n hçn hîp. Nhu cÇu kho¸ng trong thøc ¨n hçn hîp cho c¸c lo¹i lîn néi, lîn ngo¹i vµ lîn lai nh− sau: (g/kg). Lo¹i lîn Ca P Muèi % tæng sè Lîn con 1-1,6 0,8-1,2 0,2-0,4 2-3 Lîn sau cai s÷a 0,9-1,6 0,7-1,2 0,2-0,4 2-3 Lîn t¬ (c¸i, ®ùc gièng) 0,7-1,4 0,5-1 0,2-0,4 1,4-2,8 N¸i chöa, ®ùc 0,9-1,4 0,6-1 0,25-0,5 1,75-2,9 N¸i nu«i con 0,9-1,4 0,6-1 0,25-0,5 1,75-2,9 h. C¸c vitamin C¬ thÓ lîn cßn cÇn c¸c lo¹i vitamin ®Ó ph¸t triÒn, sinh s¶n vµ phßng ngõa bÖnh tËt. C¸c vitamin vµo c¬ thÓ lîn qua nguån thøc ¨n hµng ngµy gåm: Vitannn A cã trong ng« vµng, c¸m g¹o, c¸c lo¹i rau cá t−¬i non, trong dÇu gan c¸. ThiÕu vitamin A lîn kh«ng lín, cßi, mÆt s−ng (nh×n qu¸ng gµ) m¾t kh«, lîn ®i ®øng xiªu vÑo, ch©n cøng ®¬, nhÊt lµ ch©n sau. Lîn n¸i: ThiÕu vitamin A dÔ bÞ n©n sæi, lîn con Øa ch¶y chÕt dÇn. Vitamin B: chñ yÕu lµ B1 vµ B2. Nh÷ng vitamin nµy cã trong c¸m g¹o, bét c¸, bét ®ç t−¬ng, l¹c, c¸c lo¹i men, b· bia r−îu. Vitamin B1 cã t¸c dông tham gia ®ång hãa thøc ¨n bét ®−êng. ThiÕu vitamin B1-B2 lîn ¨n Ýt, xuèng c©n, ch©n ®i kh«ng v÷ng; lîn yÕu ch©n sau, thai yÕu, bµo thai chÕt. Vitamin B2 chñ yÕu lµ ®ång hãa thøc ¨n ®¹m. 40
Vitamin D: cã t¸c dông ®ång hãa Ca vµ P. ThiÕu vitamin D lîn con gÇy yÕu, khíp x−¬ng s−ng, x−¬ng mÒm lµm lîn qïe, lª trªn ®Çu gèi hai ch©n tr−íc, kªu la vµ mÆt s−ng phï. §Ó gi¶i quyÕt thiÕu vitamin D ngoµi viÖc cho ¨n thªm dÇu c¸ thu, lîn cÇn ®−îc th¶ n¬i s©n ch¬i cã ¸nh n¾ng chiÕu vµo (kho¶ng 1 giê buåi s¸ng tõ 7g30-8g30). Vitamin E: quan träng ®èi víi lîn sinh s¶n. ThiÕu vitamin E bµo thai chÕt, thai kh«, thiÕu s÷a ë n¸i nu«i con. §èi víi lîn ®ùc thiÕu vitamin E tinh trïng kÐm, phèi Ýt ®Ëu thai. Vitamin E cã trong thãc mÇm, c¸m, ng«, kh« dÇu. Trong dinh d−ìng nhÊt lµ lîn n¸i, lîn con, c¸c lo¹i vitamin A-D-E cÇn chó ý h¬n c¶. Trªn thÞ tr−êng ®· cã b¸n c¸c lo¹i vitamin bæ sung nµy cho c¸c lo¹i lîn. i. Rau xanh Lµ nguån bæ sung c¸c vitamin. Rau xanh gióp ®iÒu hßa bé m¸y tiªu hãa, h¹n chÕ ®−îc t¸o bãn. Lîn n¸i rÊt cÇn rau xanh ®Ó ®¶m b¶o ®ñ c¸c vitamin, kho¸ng cho bµo thai ph¸t triÓn vµ t¹o s÷a cho con. ThiÕu rau lîn n¸i ®Î kÐm, dÔ bÞ lo¹i th¶i sau 2-3 løa ®Î, phèi gièng Ýt chöa, ®Î con khã, sè con Ýt. L−îng rau xanh chiÕm b»ng mét nöa khÈu phÇn ¨n (lîn lai, lîn ngo¹i) tÝnh theo khèi l−îng khÈu phÇn hçn hîp tinh cña lîn ¨n hµng ngµy. Lîn n¸i néi cã thÓ ¨n rau xanh tíi 2/3 tÝnh theo khèi l−îng thøc ¨n tinh hµng ngµy. k. N−íc uèng C¸c bé phËn trong c¬ thÓ lîn n−íc chiÕm tõ 35-70%. Lîn n¸i nu«i con rÊt cÇn n−íc ®Ò s¶n xuÊt s÷a. Cho ¨n thøc ¨n hçn hîp kh« cÇn cã n−íc ®Çy ®ñ bªn c¹nh, lîn võa ¨n võa uèng vµ ¨n ®−îc nhiÒu. Còng cã thÓ hßa n−íc vµo thøc ¨n ë d¹ng sÒn sÖt, lîn rÊt thÝch ¨n (1 kg thøc ¨n hçn hîp cho thªm 1-1,5 lÝt n−íc). N−íc cho lîn uèng cÇn s¹ch sÏ, ®Çy ®ñ, hµng ngµy thay n−íc kh¸c. Nhu cÇu n−íc cña c¸c lo¹i lîn: Lîn 20-25 kg 4 lÝt/ngµy. 26-50 kg 7 lÝt/ngµy. 50 kg trë lªn 10 lÝt/ngµy. 41
B. X©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn Muèn x©y dùng khÈu phÇn ¨n cho lîn, ta cÇn biÕt: 1. Nhu cÇu dinh d−ìng Nhu cÇu dinh d−ìng cña c¸c lo¹i lîn nh− n¨ng l−îng, protein(®¹m) chÊt kho¸ng Ca (canxi) vµ P (phèt pho), chÊt x¬... vµ thµnh phÇn dinh d−ìng cña c¸c lo¹i thøc ¨n (xem b¶ng phô lôc). Sau ®©y lµ nhu cÇu dinh d−ìng cña c¸c lo¹i lîn. Nhu cÇu dinh Lo¹i lîn d−ìng Lîn con Lîn nhì Lîn n¸i t¬ N¸i chöa Nu«i con 10-25kg 25-50kg protein tiªu 17 15-17 14 12 13-14 14-15 hãa% 56-62 56-64 58-67 62-68 56-64 56-64 Bét ®−êng% 1-16 0,9-1,6 0,9-1,5 0,7-1,4 0,9-1,4 0,9-1,4 Ca% 0,8-1,2 0,7-1,2 0,5-1,1 0,5-1 0,6-1 0,6-1 P% 3-7 3-7 3-7 3-7 3-7 3-7 X¬% 2. TÝnh to¸n khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp §Ó tÝnh ®óng khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp cho c¸c lo¹i lîn phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña chóng, cã thÓ chia thøc ¨n vµo ba nhãm A,B,C. Thøc ¨n nhãm A: Lµ thøc ¨n giµu n¨ng l−îng, chñ yÕu gåm c¸c chÊt bét ®−êng: c¸m, ng«, tÊm, rØ ®−êng, c¸c lo¹i cñ nh− khoai lang, khoai t©y, s¾n, dong riÒng v.v... Lo¹i thøc ¨n nµy mçi ®Þa ph−¬ng mçi kh¸c. Vïng nói, trung du th× nhiÒu s¾n, cñ dong, vïng ®ång b»ng trång lóa: nhiÒu g¹o, tÊm, vïng ven b·i: nhiÒu ng«, c©y lÊy cñ v.v. Ng−êi ch¨n nu«i c¨n cø vµo thøc ¨n s½n cã ë ®Þa ph−¬ng mµ hçn hîp sao cho cã lîi nhÊt. VÝ dô: vïng ®ång b»ng B¾c bé cã thÓ cã hçn hîp sau: C¸m: 50-55% Ng« 25% S¾n 20%(s¾n kh«ng bao giê dïng qu¸ 30%) Còng cã thÓ bít 5-10% c¸m, t¨ng tû lÖ s¾n thªm 5-10% (nh−ng kh«ng mét thøc ¨n nµo trong ba lo¹i kÓ trªn chiÕm v−ît tû lÖ 2/3. Thøc ¨n nhãm B: Lµ thøc ¨n ®¹m nh− bét c¸, bét t«m, kh« dÇu l¹c, kh« dÇu ®Ëu t−¬ng v,v... Trong ch¨n nu«i lîn n¸i, lîn con, thøc ¨n ®¹m cã vÞ trÝ rÊt quan träng. ThiÕu ®¹m lîn chËm lín, s÷a Ýt, ®éng dôc kh«ng ®Òu, ®Î con Ýt vµ dÔ m¾c nhiÒu bÖnh. Tr¸i l¹i, thõa ®¹m th× l·ng phÝ, gi¸ thµnh thøc ¨n cao, cã tr−êng hîp cßn g©y cho thÞt cã mïi tanh nh− khi cho ¨n nhiÒu bét c¸. V× vËy, cÇn tÝnh to¸n chÝnh x¸c tû lÖ ®¹m trong khÈu phÇn, võa ®Ó h¹ gi¸ thµnh còng nh− bæ sung dinh d−ìng cho nhau. Ng−êi ta th−êng hçn hîp hai lo¹i ®¹m ®éng vËt vµ thùc vËt. VÝ dô: hçn hîp bét c¸ víi kh« dÇu l¹c hoÆc kh« dÇu ®Ëu t−¬ng. 42
Trong thøc Æn bét ®−êng còng cã chÊt ®¹m, nh−ng víi tû lÖ thÊp. VÝ dô: trong g¹o tÎ cã 6,7% trong ng« vµng cã 6,9% trong khi ®ã kh« l¹c Ðp m¸y cã tíi 39% bét c¸ lo¹i 1 cã 48,6% ®¹m. Thøc ¨n nhãm C : Lo¹i thøc ¨n nµy kh«ng cÇn sè l−îng nhiÒu, th−êng kho¶ng 3% (3kg trong 100kg thøc ¨n hçn hîp). §ã lµ kho¸ng ®a l−îng nh− can xi, phèt pho v.v vµ c¸c vitamin. Ngµy nay, nhiÒu c¬ së chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc ®· s¶n xuÊt lo¹i thøc ¨n nµy b¸n trªn thÞ tr−êng, víi c¸c tªn gäi premic kho¸ng, premic vitamin, premic hçn hîp kho¸ng-vitamin. Ng−êi ch¨n nu«i cã thÓ mua vÒ hçn hîp víi hai lo¹i thøc ¨n A vµ B. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n thøc ¨n hèn hîp theo tû lÖ ®¹m. a. C¸ch tÝnh 1. VÝ dô: + Thøc ¨n nhãm A cã: C¸m, ng«, tÊm, tû lÖ trén nh− sau: C¸m: 40% Ng«: 40% TÊm: 20% 100% Xem tû lÖ ®¹m cã trong thøc ¨n trén trªn lµ bao nhiªu råi lÊy sè b×nh qu©n: (xem phô lôc vÒ thµnh phÇn dinh d−ìng thøc ¨n gia sóc) Trong c¸m g¹o cã: 9,6% ®¹m tiªu hãa Bét ng« tÎ: 6,9% TÊm: 7,6% B×nh qu©n ta cã: 24,1 : 3 = 8,03 gÇn b»ng 8% + Thøc ¨n nhãm B cã 2 thø: Bét c¸, kh« dÇu l¹c. Trén theo tû lÖ sau: Bét c¸ lî: 35% . Kh« dÇu l¹c: 65% Tû lÖ ®¹m trong 2 lo¹i trªn cã: Bét c¸ lî: 39,5% ®¹m Kh« dÇu l¹c: 39% ®¹m B×nh qu©n = 39% + Thøc ¨n nhãm C cã thÓ trén theo tû lÖ sau: Bét x−¬ng: 40% V«i t·: 30% Muèi: 20% Sun ph¸t manhª 10% Thøc ¨n nhãm C chØ dïng tèi ®a lµ 3% trong khÈu phÇn thøc ¨n hçn hîp cho lîn nªn cã thÓ rót bít thøc ¨n chÝnh 2kg vµ thøc ¨n ®¹m 1kg ®Ó thay b»ng 3kg thøc ¨n bæ sung kho¸ng nµy. Tr×nh tù hçn hîp sau: Víi c¸c thøc ¨n trªn, cÇn 1 khÈu phÇn cã tû lÖ ®¹m tiªu hãa 15% ®Ó nu«i lîn con cai s÷a. C¸ch lµm nh− sau: 43
- Ghi nhu cÇu thøc ¨n ®¹m cÇn cã lµ 15% (xem s¬ ®å) 8% 24% - Ghi tû lÖ ®¹m cã ë thøc ¨n nhãm A = 8% ë phÝa trªn 15% + bªn tr¸i. - Trõ cho tû lÖ ®¹m cÇn cã lµ 15% xem thõa hay thiÕu. 39% 7% 8 - 15 = - 7, thiÕu 7% ghi phÝa d−íi bªn ph¶i. 31% - Ghi tû lÖ ®¹m cã thøc ¨n nhãm B lµ 39% sang phÝa d−íi bªn tr¸i. - Trõ xem thõa hay thiÕu, ë ®©y lµ thõa: 39-15=24. Ghi sè 24 lªn phÝa trªn bªn ph¶i. - Céng cét bªn tay ph¶i: 24 + 7=31 råi lÊy c¸c sè liÖu trªn ®Ó tÝnh sè l−îng thøc ¨n cÇn thiÕt khi trén. - LÊy sè 24 chia cho 31 x 100 ®Ó biÕt sè l−îng thøc ¨n nhãm A vµ lÊy sè 7 chia cho tæng sè 31 x 100 ®Ó lÊy sè l−îng ®¹m cÇn cã: 24 : 31 x 100 = 71,41 7 : 31 x 100 = 22,58 Nh− vËy, nhu cÇu thøc ¨n nhãm A cÇn cã lµ 77,41kg Nhu cÇu thøc ¨n nhãm B cÇn cã lµ 22,58kg Cuèi cïng, bít 2kg thøc ¨n nhãm A ®Ó thay vµo thøc ¨n nhãm C, bít 1kg thøc ¨n nhãm B ®Ó thay vµo thøc ¨n nhãm C LÊy sè trßn 100kg thøc ¨n hçn hîp gåm: 75 kg thøc ¨n nhãm A 22 kg thøc ¨n nhãm B 3 kg thøc ¨n nhãm C 100 kg b. C¸ch tÝnh 2: Còng víi l−îng ®¹m tiªu hãa cã trong thøc ¨n nhãm A lµ 8% vµ B lµ 39%. CÇn x©y dùng mét khÈu phÇn ¨n cã tû lÖ ®¹m tiªu hãa 15% Gäi thøc ¨n A lµ x Gäi thøc ¨n ®¹m B lµ y Ta cã ®¼ng thøc: x + y = 100 L−îng ®¹m tiªu hãa cã trong thøc ¨n A lµ 8% vµ thøc ¨n ®¹m B lµ 39% Yªu cÇu ®¹m cña khÈu phÇn x©y dùng lµ 15% 44
Ta cã ph−¬ng tr×nh: x.8% + y.39% = 15% = 0,08x + 0,39y = 15 (1) NÕu khÈu phÇn lµ 100% thøc ¨n A th× l−îng ®¹m tiªu ho¸ sÏ lµ: 0,08.100 = 0,08(x + y) = 8 kg ®¹m tiªu hãa = 0,08x + 0,08y = 8 (2) Ta lËp ph−¬ng tr×nh bËc 1 cã 2 Èn sè: 0,08x + 0,39y = 15 0,08x + 0,08y = 8 Gi¶i ph−¬ng tr×nh trªn b»ng mét phÐp trõ, ta cã: 0x + 0,31y = 7 y = 7/0,31 = 22,58 = 23kg Nh− vËy thøc ¨n bæ sung B sÏ lµ: 23kg vµ thøc ¨n lo¹i A sÏ lµ 77 kg. Bít thøc ¨n A, B ®Ó thay thÕ thøc ¨n C, ta cã: Thøc ¨n A: 75 kg Thøc ¨n B: 22 kg Thøc ¨n C: 3 kg Mét sè c«ng thøc hèn hîp thøc ¨n dïng cho c¸c lo¹i lîn C«ng thøc 1 Lo¹i thøc ¨n (%) C¸c lo¹i lîn Lîn con tËp ¨n Lîn choai, lîn n¸i Lîn n¸i nu«i con chöa Bét ng« 34 40 37 C¸m g¹o lo¹i 1 22 26 24 Kh« dõa 23 17 20 Bét c¸ lî 18 14 16 Bét x−¬ng 1,2 1,2 1,2 V«i t· 0,9 =3 0,9 =3 0,9 =3 Muèi 0,6 0,6 0,6 Sunf¸t manhª 0,3 0,3 0,3 N¨ng l−îng 1kg T.¡ cã. 2783 Kcal 2651 Kcal 2673 Kcal §¹m tiªu ho¸% 16% 14% 15% 45
C«ng thøc 2 Lo¹i thøc ¨n(%) C¸c lo¹i lîn Lîn con tËp ¨n Lîn choai, lîn n¸i chöa Lîn n¸i nu«i con Bét ng« 43 47 45 C¸m lo¹i 1 29 32 30 Bét c¸ lî 6 5 5 Kh« dÇu l¹c 10 7 9 Kh« dÇu ®ç t−¬ng 9 6 8 (Bét x−¬ng V«i bét =3 =3 =3 Muèi Sunf¸t manhª) N¨ng l−îng 1kg T¡ cã: 2789 Kcal 2638 Kcal 2773 Kcal §¹m tiªu ho¸% 16% 14% 15% C«ng thøc 3 Lo¹i thøc ¨n(%) C¸c lo¹i lîn Lîn con tËp ¨n Lîn choai, lîn n¸i chöa Lîn n¸i nu«i con Bét ng« 34 37 35 C¸m g¹o lo¹i 1 17 19 18 Bét s¾n kh« 17 18 18 Bét c¸ lî 4 3 4 Kh« dÇu l¹c 19 15 17 Kh« dÇu ®ç t−¬ng 6 5 5 (Bét x−¬ng V«i bét =3 =3 =3 Muèi Sunf¸t manhª) N¨ng l−îng 1kg T¡ cã: 2886 Kcal 2852 Kcal 2789 Kcal §¹m tiªu ho¸% 16% 14% 15% 46
C«ng thøc 4 Lo¹i thøc ¨n(%) C¸c lo¹i lîn Lîn con tËp ¨n Lîn choai, lîn n¸i chöa Lîn n¸i nu«i con C¸m g¹o lo¹i 1 43 45 45 Bét ng« 29 32 30 Bét c¸ lî 10 7 8 Kh« dÇu l¹c 15 13 14 (Bét x−¬ng V«i bét =3 =3 =3 Muèi Sunf¸t manhª) N¨ng l−îng 1kg T¡ cã: 2886 Kcal 2852 Kcal 2789 Kcal §¹m tiªu ho¸% 16% 14% 15% c. KhÈu phÇn thøc ¨n cho c¸c lo¹i lîn L−îng thøc ¨n hçn hîp dïng hµng ngµy cho lîn lai, lîn ngo¹i Khèi l−îng lîn Tuæi Thøc ¨n hçn hîp (kg/ngµy) Lîn tËp ¨n, lîn choai 10 kg 2 - 3 th¸ng tuæi 0,600 25 kg 1,200 30 kg 3 - 5 th¸ng tuæi 1,500 50 kg 2,000 60 kg 6 - 9 th¸ng tuæi 2,300 100 kg 3,500 N¸i chöa 150 - 180 kg 3,000 N¸i nu«i con 200 kg 5 - 5,500 N¸i t¬ 150 - 180 kg 2,5 - 3 47
L−îng thøc ¨n hçn hîp cho lîn n¸i néi (Ø, Mãng C¸i) Khèi l−îng lîn n¸i (kg) L−îng thøc ¨n theo thêi kú (kg/ngµy) Chöa kú 1 Chöa kú 2 Nu«i con 30-40 0,7 0,8 2,7 50 0,75 0,85 2,85 60 0,80 0,90 3,00 70 0,85 0,95 3,15 80 0,90 1,00 3,30 90 0,95 1,00 3,35 100 1,00 1,05 3,45 Ngoµi ra, cho ¨n thªm rau xanh, tïy theo khèi l−îng c¬ thÓ vµ thêi kú kh¸c nhau, cã thÓ cho tõ 2-4kg/ngµy. Víi ph−¬ng thøc ch¨n nu«i truyÒn thèng, thøc ¨n ch¨n nu«i g¾n bã víi mïa vô, víi s¶n phÈm chÝnh cña tõng ®Þa ph−¬ng vµ víi gi¸ c¶ kh¸c nhau cña thÞ tr−êng...V× vËy cÇn cã nh÷ng khÈu phÇn phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®ã, vÉn b¶o ®¶m nhu cÇu cña lîn n¸i vµ lîn con. C¨n cø vµo thùc tÕ ng−êi nu«i cã thÓ tù phèi hîp c¸c lo¹i thøc ¨n nh− sau: (lîn ®ùc, n¸i vµ lîn choai). 48
C«ng thøc 1: G¹o lµ chÝnh Lo¹i thøc ¨n Nguyªn liÖu thøc ¨n chÝnh (%) G¹o G¹o + ng« G¹o + s¾n G¹o + ng« + s¾n G¹o 60 40 40 40 C¸m lo¹i 1 20 20 20 20 Bét ng« - 18,5 - 10 S¾n kh« - - 16,5 10 Kh« dÇu l¹c 15 15 15 15 Bét c¸ 2 3 5 2 Bét x−¬ng 1 2 2 1 Bét vá sß 1,5 1 1 1,5 Muèi 0,5 0,5 0,5 0,5 Premic vitamin 100g 150g 150g 150g MÐtionin 50g 50g 50g 50g Lizin - - - 100g 49
C«ng thøc 2: S¾n kh« lµ chÝnh Lo¹i thøc ¨n Nguyªn liÖu thøc ¨n chÝnh (%) S¾n S¾n + ng« S¾n + g¹o + S¾n+g¹o+ng«+c¸m c¸m S¾n kh« 69,5 48,5 43,5 37.5 Bét ng« - 25 - 15 G¹o - - 20 14 C¸m - - 10 7 Kh« l¹c 15 15 15 15 Bét c¸ 8 6 6 6 Bét m¸u 4 2 2 2 Bét x−¬ng 3 3 3 3 Muèi 0,5 0,5 0,5 0,5 Premic vitamin 150g 150g 150g 150g MÐtionin 50g 50g 50g 50g C«ng thøc 3: Ng« lµ chÝnh Lo¹i thøc ¨n (%) Nguyªn liÖu thøc ¨n chÝnh Ng« Ng« + s¾n Ng« 79,5 50,5 S¾n kh« - 25,0 C¸m - - Kh« l¹c 13 15 Bét c¸ 4 6 Bét x−¬ng 3 3 Muèi 0,5 0,5 prÐmic vitamin 150g 150g MÐtionin 50g - Lizin 50g - 50
Lo¹i thøc ¨n (%) KhÈu phÇn cho lîn n¸i N¸i chöa kú 1 Chöa kú 2 vµ nu«i con Ng« 40 40 G¹o 24 19 C¸m 24 19 Kh« dÇu ®Ëu t−¬ng 9 18 Bét c¸ 1 2 V«i 1,5 1,5 Muèi 0,5 0,5 Rau xanh (kg) 1,5 2,0 Lîn n¸i ngµy ¨n hai b÷a chÝnh (thøc ¨n tinh), víi khèi l−îng 1,6kg/ngµy (chöa kú 1) vµ 2,6kg/ngµy (chöa kú 2 vµ nu«i con). Lîn con ngµy ¨n 3 b÷a chÝnh (thøc ¨n tinh) vµ mét b÷a phô vµo ban ®ªm. 51