Kỹ thuật cơ khí - Cạo và mài

Chia sẻ: Hi Car Car | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

249
lượt xem 122
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cạo là dùng các loại dao khác nhau để cạo đi lớp kim loại rất mỏng trên bề mặt chi tiết gia công , nhằm nâng cao độ bóng sáng bề mặt và độ chính xác hình dạng của nó

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật cơ khí - Cạo và mài

Ch ¬ng VI C¹o v m I 6.1 .ThÕ nμo lμ c¹o gät kim lo¹i? C¹o lμ dïng c¸c lo¹i dao kh¸c nhau ®Ó c¹o ®i líp kim lo¹i rÊt máng trªn bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng, nh»m n©ng cao ®é bãng s¹ch bÒ mÆt vμ ®é chÝnh x¸c h×nh d¹ng cña nã. Th«ng th êng lμ ®em chi tiÕt cÇn gia c«ng vμ phèi víi bμn m¸p ( ph¼ng) th íc ph¼ng hoÆc chi tiÕt phèi hîp ®· gia c«ng tinh, ®Ó n¹o gät ®i nh÷ng ®iÓm cao cña chi tiÕt gia c«ng. Qua nhiÒu lÇn rμ phèi lÇn l ît c¹o bá ®iÓm cao, lμm t¨ng ®iÓm tiÕp xóc cña bÒ mÆt phèi hîp, h×nh thμnh h×nh d¸ng chÝnh x¸c cña chi tiÕt hoÆc phèi hîp khÝt khao gi÷a mÆt tiÕp xóc. 6.2.C¹o th êng chia thμnh nh÷ng qu¸ tr×nh nμo? hoa v¨n th êng thÊy cã nh÷ng lo¹i nμo? Qu¸ tr×nh chung cña c¹o gät chia ra: c¹o th«. C¹o mÞn, c¹o tinh vμ c¹o hoa v¨n ….. C¹o th« th êng lμ nh»m lo¹i bá c¸c ®Êu vÕt dao do gia c«ng c¬ khÝ ®Ó l¹i, vμ c¸c låi lâm, cong vÑo râ rÖt trªn bÒ mÆt chi tiÕt. C¹o mÞn lμ trªn c¬ së c¹o th«, chän c¹o nh÷ng ®iÓm lín mμ s¸ng xuÊt hiÖn sau khi rμ phèi;lμm cho c¸c ®iÓm ®ã tõ to chë thμnh nhá, nh»m ®¹t ® îc yªu cÇu sè ®iÓm hiÖn raTrong ®¬n vÞ diªn tÝch . Ph ¬ng ph¸p c¹o tinh gièng nh c¹o mÞn, chØ cã lμ vÖt dao ng¾n, ph¶i mÞn, nh»m ®¹t ® îc yªu cÇu chÝnh x¸c cao h¬n. C¹o hoa v¨n cã hai tr êng hîp: mét tr êng hîp lμ trªn c¬ së c¹o mÞn, lμm cho nh÷ng hoa c¹o trªn ® êng hoÆc mÆt ph¼ng ®· lé ra thªm phÇn ®Ñp lªn; mét lo¹i kh¸c lμ, c¹o ra mét líp hoa v¨n trªn ® êng vÖt cñabμo tinhvμ mμi tinh hoÆc bÒ mÆt cã chuyÓn ®éng t ¬ng ®èi, ®Ó nã gi÷ ®Çu, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lμm tr¬n, vμ n©ng cao chÊt l îng ngo¹i quan cña s¶n phÈm. Hoa v¨n th êng thÊy cã hoa v¨n « vu«ng, hoa v¨n l ìi liÒm, hoa v¨n sîi xÝch vμ hoa v¨n chim Ðn… 6.3.L îng d gia c«ng L îng d c¹o n¹o cã thÓ tham kh¶o b¶ng 6-1 ®Ó chän. L îng d c¹o n¹o hîp lý cã liªn quan ®Õn diÖn tÝch cÇn n¹o cña chi tiÕt. NÕu ®é chÞu lùc cña chi tiÕt t ¬ng ®èi kÐm, dÔ biÕn d¹ng th× l îng d c¹o ph¶i h¬i lín h¬n trÞ sè trong b¶ng. http://www.ebook.edu.vn 155
B¶ng 6-1: l îng d c¹o n¹o(mm) L îng d c¹o n¹o mÆt ph¼ng §é réng mÆt ChiÒu dμi mÆt ph¼ng ph¼ng 100 – 500 > 500- 1000 > 1000 > > 4000~ ~2000 2000~4000 6000 > 100 0, 10 0,15 0, 20 0,25 0,30 > 100~ 500 0,15 0,20 0,25 0, 30 0,40 L îng d c¹o mÆt cong § êng kÝnh ChiÒu dμi lç lç >= 100 > 100 ~200 >200 ~300 >= 80 0,05 0,08 0,12 < 80 ~100 0,10 0,15 0,25 < 180 ~360 0,15 0,25 0,35 6.4.ChÊt lé hiÖn cã nh÷ng lo¹i nμo? sö dông ra sao? B«i chÊt lé hiÖn lªn bÒ mÆt chi tiÕt rμ phèi vμ dông cô kiÓm tra, sau khi rμ phèi l¾p r¸p, th«ng qua c¸c ®iÓm tiÕp xóc cã thÓ lé hiÖn ra t×nh h×nh tiÕp xóc gi÷a bÒ mÆt cÇn n¹o vμ bÒ mÆt rμ ph«Ý, nh»m cung cÊp sè liÖu cho b íc n¹o tiÕp theo. ChÊt lé hiÖn th êng dïng cã: bét hång ®¬n vμ dÇu xanh. Bét hång ®¬n dïng dÇu m¸y ®Ó hoμ trén khi sö dông. Khi c¹o th« cã thÓ hoμ lo·ng h¬n mét chót ®Ó dÔ b«i vμ ®Óm lé diÖn còng lín h¬n. Khi c¹o tinh ph¶i hoμ ®Æc h¬n mét chót nÕu kh«ng ®iÓm lé hiÖn sÏ kh«ng râ DÇu xanh do chÊt mμu xanh phæ ( xanh d ¬ng) vμ dÇn thμnh dÇu thÇu dÇu hçn hîp l¹i mμ thμnh. Th êng dïng ®Ó c¹o bÒ mÆt ®ång, nh«m ®Æc biÖt hiÖu qu¶ khi sö dông c¹o mÆt cong, cμng næi râ h¬n. 6.5.Dông cô c¹o th êng dïng cã nh÷ng lo¹i nμo? Dông cô c¹o th êng dïng chia lμm hai lo¹i: c«ng cô hiÖu chuÈn vμ dao c¹o. Dông cô hiÖu chuÈn cã bμn m¸p tiªu chuÈn, th íc th¼ng hiÖu chuÈn, th íc th¼ng gãc bμn m¸p mÆt h×nh chuyªn dïng vμ bμn c¹o. H×nh 6-1 lμ th íc th¼ng hiÖu chuÈn vμ th íc th¼ng gãc. Dao c¹o chia lμm hai lo¹i lín: Dao c¹o mÆt ph¼ng vμ dao c¹o mÆt cong nh h×nh 6-2 vμ h×nh 6-3 thÓ hiÖn. http://www.ebook.edu.vn 156
H×nh 6-2a. C¸c läai mòi c¹o. 6.6.Chän vËt liÖu dao c¹o nh thÕ nμo? Dao c¹o ph¶i cã ®é cøng t ¬ng ®èi cao vμ cã l ìi c¹o s¾c. V× thÕ vËt liÖu lμm dao c¹o ® îc lùa chän, sau khi sö lý nhiÖt ( nhiÖt luyÖn) th× ®é cøng cña nã vμo kho¶ng HRC 60. Khi c¹o bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng cã ®é cøng cao, cã thÓ sö dông thÐp c«ng cô tèc ®é cao W18 Cr 4V hoÆc ch¾p ghÐp l ìi dao hîp kim cøng lªn c¸n dao ®Ó sö dông. H×nh 6-1: Th íc th¼ng hiÖu chuÈn vμ th íc th¼ng gãc. http://www.ebook.edu.vn 157
H×nh 6-2: Dao c¹o mÆt ph¼ng. 6.7. Mμi dao c¹o nh thÕ nμo? C¸c b íc mμi vμ yªu cÇu mμi dao c¹o mÆt ph¼ng vμ dao c¹o mÆt cong ®¹i thÓ gièng nhau. Nãi chung tr íc tiªn dïng m¸y mμi mμi th« ph«i t¹o h×nh, sau khi t«i dïng m¸y mμi mÞn hoÆc ®¸ mμi dÇu ®Ó mμi tinh cho ®Õn khi ®¹t yªu cÇu. Gãc h×nh häc cña dao c¹o cã thÓ c¨n cø vμo tr×nh ®é thμnh th¹o cña ng êi thao t¸c, t thÕ cÇm dao vμ yªu cÇu kh¸c nhau cña bÒ mÆt c¹o gät ®Ó quyÕt ®Þnh. Ngoμi ra, ®é ®μn håi cña c¸n dao còng ¶nh h ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gãc. Cho nªn, tuú dao c¹o cã quy ph¹m gãc nhÊt ®Þnh, nh ng kh«ng thËt nghiªm ngÆt. L ìi dao c¹o mÆt ph¼ng mμ nãi, chØ cÇn b¶o ®¶m l ìi c¾t gät cã gãc ©m tr íc kho¶ng 150 vμ trong qu¸ tr×nh c¾t gät cã gãc c¾t kho¶ng 1250 lμ ® îc. Trong sö dông, ®Ó ®¶m b¶o l ìi dao s¾c ph¶i th êng xuyªn dïng ®¸ mμi ®Ó mμi tinh. H íng chuyÓn ®éng khi mμi l ìi dao b»ng ®¸ mμi ®Òu ph¶i vu«ng gãc víi h íng chuyÓn ®éng cña dao c¹o khi lμm viÖc, nh»m tr¸nh g·y ® êng v©n ë l ìi dao. . http://www.ebook.edu.vn 158
) Dao c¹o tam gi¸c; (c) Dao c¹o ®Çu b¸n nguyÖt; (d) Dao c¹o kiÓu chia kho¸. H×nh 6 -3 Gi¶n ®å mÆt cong dao c¹o. 6.8. C¹o tÊm ph¼ng tiªu chuÈn nh thÕ nμo? TÊm ph¼ng tiªu chuÈn( cßn gäi tÊm ph¼ng c¬ chuÈn) lμ nh÷ng tÊm ph¼ng ® îc tao ra b»ng c¸ch lÇn l ît rμ ®èi vμ c¹o ®èi nhau ba tÊm ph¼ng. C¸c b íc cô thÓ lμ: Tr íc tiªn c¹o th« hai l ît ba tÊm ph¼ng ®Ó xo¸ bá vÕt dao gia c«ng c¬ khÝ, råi lÇn l ît ®¸nh ký hiÖu ba tÊm ph¼ng lμ 1,2,3. Sau rμ ®èi nhau c¹o n¹o. Vßng tuÇn hoμn thø nhÊt, dïng tÊm ph¼ng ký hiÖu sè 1 lμm chuÈn qu¸ ®é ®Ó rμ ®èi c¹o gät tÊm ph¼ng sè 2, cho ®Õn khi tÊm ph¼ng sè 2 hoμn toμn ¸p s¸t tÊm ph¼ng sè 1; vÉn lÊy tÊm sè 1 lμm chuÈn rμ ®èi víi sè 3 ®Ó c¹o gät cho ®Õn khi chóng hoμn toμn ¸p s¸t, tiÕp ®ã dïng tÊm sè 2 rμ ®èi víi tÊm sè 3 ®Ó c¹o gät, ®Ó cho l îng c¹o n¹o cña hai tÊm ®¹i thÓ b»ng nhau, cho ®Õn khi hoμn toμn ¸p s¸t nhau.Vßng tuÇn hoμn thø 2, lÊy tÊm sè 2 lμm chuÈn rμ dèi víi tÊm sè 3, chØ c¹o n¹o tÊm sè 3 cho ®Õn khi hoμn toμn ¸p s¸t víi tÊm sè 2, l¹i dïng tÊm sè 2 rμ ®èi víi tÊm sè 1 ®Ó c¹o n¹o cho ®Õn khi hoμn toμn ¸p s¸t. Vßng tuÇn hoμ thø 3, lÊy tÊm sè 3 lμm chuÈn rμ ®èi c¹o l¹i tÊm sè 1,2; Cho ®Õn khi hoμn toμn ¸p s¸t sau cïng c¹o l¹i tÊm sè 1,tÊm sè 2 lÆp l¹i qu¸ tr×nh nãi trªn sè lÇn tuÇn hoμn cμng nhiÒu th× tÊm ph¼ng t¹o ra cμng chÝnh x¸c, cho ®Õn khi lÊy bÊt kú hai tÊm trong ba tÊm ®Ó rμ ®èi, ®iÓm lé hiÖn cña nã c¬ b¶n thèng nhÊt vμ ph©n bè ®Òu trªn bÒ mÆt lμm viÖc cña tÊm ph¼ng. Ph ¬ng ph¸p vμ c¸c b íc rμ ®èi c¹o n¹o tuÇn hoμn tÊm ph¼ng tiªu chuÈn nh h×nh 6-4 thÓ hiÖn. Trong rμ c¹o n¹o trªn ®©y, nÕu tÊm ph¼ng phèi hîp xuÊt hiÖn cong vÆn cïng chiÒu nh h×nh 6-5 thÓ hiÖn, th× ®iÓm lé hiÖn vÉn cã thÓ ph©n bè rÊt tèt. Lóc nμy cã thÓ dïng ®iÓm rμ ® êng chÐo ®Ó nhËn biÕt cong vÆn cïng chiÒu khi rμ ®iÓm nh h×nh 6-6 thÓ hiÖn, hai tÊm rμ chÐo nhau cã ®iÓm lé hiÖn míi th× tiÕn hμnh c¹o c¹o, ®Õn khi bÊt kÓ lμ rμ ®èi th¼ng, ®èi ®Çu bÊt kú hai tÊm ph¼ng nμo, c¸c ®iÓm lé hiÖn ®Òu hoμn toμn nh http://www.ebook.edu.vn 159
nhau, mμ sè ®iÓm lé hiÖn trong ®¬n vÞ diÖn tÝch phï hîp yªu cÇu th× c«ng viÖc c¹o n¹o cã thÓ kÕt thóc. H×nh 6 – 4: Ph ¬ng ph¸p rμ vμ c¹o tuÇn hoμn tÊm ph¼ng tiªu chuÈn. H×nh 6 – 5: Cong vÆn cïng chiÒu. H×nh 6- 6: Rμ ®Èy chÐo 6.9. Khi rμ ®èi xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÓm lé hiÖn gi¶ vμ viÖc ph©nbè ®iÓm lé hiÖn gi÷a hai lÇn rμ ®èi kh«ng thèng nhÊt lμ do nguyªn nh©n g×? trong qu¸ tr×nh rμ ®èi lùc ®Ì kh«ng ®Òu hoÆc dông cô rμ ph«i thß ra ngoμi chi tiÕt ra c«ng ®Òu cã thÓ chë thμnh ®iÓm gi¶ v× thÕ khi rμ ®èi lùc ®Ì ph¶i ®Òu vμ cè g¾ng b¶o ®¶m chi tiÕt kh«ng v ît qu¸ mÐp cña dông cô rμ. http://www.ebook.edu.vn 160
chi tiÕt gia c«ng vμ dông cô rμ ®Æt kh«ng æn dÞnh hoÆc chi tiÕt gia c«ng t ¬ng ®èi máng, trong qu¸ tr×nh rμ ®· x¶y ra biÕn d¹ng ®μn håi víi t×nh huèng kh¸c nhau, cã thÓ lμm cho nh÷ng ®iÓm lé hiÖn cña c¸c lÇn rμ ®èi kh«ng gièng nhau. Ph ¬ng ph¸p kh¾c phôc lμ: §Æt æn ®Þnh chi tiÕt gia c«ng hoÆc dông cô rμ ®èi, ®èi víi chi tiÕt ra c«ng máng th× cã sö dông ph ¬ng ph¸p ®Èy hoÆc kÐo, nhê vμo träng lùc cña chÝnh dông cô rμ ®èi ®Ó ¸p x¸t mμ kh«ng cÇn lùc ®Ì. 6.10. Nguyªn nh©n x¶y ra vÕt xÐ, vÕt x íc trªn bÒ mÆt c¹o n¹o vμ chi tiÕt gia c«ngbÞ biÕn d¹ng khi c¹o n¹o? ChiÒu c¹o n¹o cña hai lÇn ph¶i giao nhau, nÕu chØ c¹o theo mét chiÒu, hoÆc l ìi dao thß ra qu¸ dμi ®Òu cã thÓ dÉn tíi vÕt x íc bÒ mÆt n¹o. BÒ mÆt c¹o n¹o cã vÕt xÐ lμ do c¸c nguyªn nh©n: PhÇn l ìi dao c¹o kh«ng s¾c, kh«ng nh½n l¾m, cã vÕt mÎ hoÆc nøt nhá….do ®ã ph¶i ®¶m b¶o nhiÖt luyÖn tèt l ìi dao vμ chÊt l îng mμi l ìi dao. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi chi tiÕt gia c«ng bÞ biÕn d¹ng lμ do g¸ ®Æt hoÆc kÑp gi÷ chi tiÕt kh«ng thÝch hîp. ®Ó phßng ngõa chi tiÕt bÞ biÕn d¹ng ngoμi viÖc ph¶i ®Æt g¸ hîp lý ra cßn ph¶i kÑp chÆt vμo dông cô cÆp chuyªn dïng míi tiÕn hμnh c¹o n¹o. 6.11. lμm thÕ nμo mμi dao c¹o tam gi¸c? gãc tr íc cña dao c¹o tam gi¸c ® îc x¸c ®Þnh nh thÕ nμo? viÖc mμi l ìi dao c¹o tam gi¸c th× tr íc tiªn dïng m¸y mμi mμi th« t¹o h×nh( bao gåm c¶ më r·nh) víi ph«i dao, sau khi t«i cøng míi dïng ®¸ mμi ®Çu ®Ó mμi tinh. Trong ®ã mμi tinh sau khi t«i lμ vÊn ®Ò mÊu chèt ®¶m b¶o chÊt l îng dao c¹o c¸ch lμm lμ: cïng lóc cho c¶ hai l ìi dao cña dao c¹o lªn ®¸ mμi ®Èy tíi ®Èy lui mμi thuËn theo phÇn cong, cho ®Õn khi mÆt cong cña c¶ ba l ìi dao ®Òu nh½n, l ìi dao s¾c. dïng dao n¹o tam gi¸c ®Ó n¹o mÆt cong trong khi n¹o th« cÇn ®¶m b¶o gãc tr íc d ¬ng, khi n¹o mÞn hoÆc n¹o tinh cÇn sö dông gãc tr íc nhá, thËm chÝ lμ gãc tr íc ©m. Nh÷ng gãc c¾t gät cã liªn quan cña dao c¹o nh h×nh 6-7 thÓ hiÖn. 6.12. Lμm thÕ nμo c¹o b¹c trôc ba m¶nh? ph ¬ng ph¸p vμ c¸c b íc c¹o b¹c trôc ba m¶nh nh sau: 6.12.1. sö dông dông cô cÆp g¸ chuyªn dïng ®Ó g¸ gi÷ b¹c trôc, hoÆc lãt ®Öm cao su vμo miÖng kÒm ®Ó ngõa b¹c trôc biÕn d¹ng hoÆc sª dÞch. 6.12.2. ®Ó ®iÓm hiÖn thÞ næi râ, th× nªn b«i dÇu xanh lªn trôc tiªu chuÈn ( kh«ng nªn b«i hång ®¬n), v× hång ®¬n hiÓn thÞ kh«ng râ ®èi víi hîp kim ®ång. Khi rμ ®iÓm ®Æt b¹c trôc lªn trôc tiªu chuÈn dïng hai ngãn tay c¸i Ên b»ng lªn b¹c trôc råi rμ tr¸i rμ ph¶i ( lùc sö dông ph¶i ®Òu ). http://www.ebook.edu.vn 161
6.12.3. chän dïng dao c¹o ®Çu b¸n nguyÖt ®· mμi thμnh gãc tr íc ©m ®Ó c¹o ( lóc ®ã nh÷ng ®iÓm c¹o ra kh«ng cã gãc c¹nh) khi c¹o, cã thÓ ®Èy vÒ phÝa tr íc, còng cã thÓ t¹o qua tr¸i qua ph¶i hoÆc chÐo theo chiÒu 450. 6.12.4. ®iÓm hiÖn thÞ cuèi cïng cø mçi 25mm2 cã 18 ®Õn 20 ®iÓm lμ võa. NÕu v ît qua 25 ®iÓm th× b¹c trôc dÔ bÞ mßn háng, l¹i khã h×nh thμnh mμng dÇu lý t ëng. ®iÓm c¹o gät yªu cÇu nhá mμ s©u kh«ng gãc c¹nh ph©n bè ph¶i ®Òu. 6.12.5.ë ®o¹n vμo dÇu cña b¹c trôc ( h íng cña trôc chÝnh) c¹o ra r·nh vμo dÇu kÝn, s©u 0,5 ~ 1mm réng 3~4mm mÆt hai ®Çu c¸ch nhau 5 ~ 6mm, ®Ó sau khi khëi ®éng trôc chÝnh cã thÓ dÉn dÇu nhên vμo trong b¹c trôc, h×nh thμnh mμng dÇu. 6.12.6. 6.13. Lμm thÕ nμo c¹o b¹c trôc phèi hîp? B¹c trôc phèi hîp th êng ¸p dông c¸ch c¹o phèi hîp, tøc dïng trôc phèi hîp víi b¹c trôc ®Ó hiÓn thÞ ®Óm c¹o, tr íc khi c¹o, b«i chÊt hiÓn thÞ lªn b¹c trªn vμ b¹c d íi, l¾p trôc ph«i c¹o vμ b¹c trªn ô ®éng, l¾p æ trôc sau ®ã xiÕt nhÑ ®ai èc. §ång thêi xiÕt ª t«, quay trôc phèi hîp, kiÓm tra møc ®é c¨ng chËt. NÕu qu¸ chÆt trôc sÏ kh«ng chuyÓn ®éng ® îc qu¸ láng sÏ kh«ng hiÓn thÞ ® îc ®iÓm c¹o. Sù láng chÆt cña trôc phèi hîp cã thÓ th«ng qua thay ®æi ®é dμy cña miÕng ®Öm theo sè lÇn c¹o n¹o ®Ó ®iÒu chØnh. Sau khi gu®«ng ®· ® îc cè ®Þnh trôc phèi h¬p c¹o n¹o cã thÓ chuyÓn ®éng nhÑ nhμng, ®iÓm hiÓn thÞ ®· ®Æt yªu cÇu th× cã thÓ xem nh c«ng viÖc c¹o b¹c trôc ®· ®¹t yªu cÇu. 6.14. Lμm thÕ nμo c¹o n¹o æ bi ®òa trong trßn ngoμi c«n? http://www.ebook.edu.vn 162
C¸c b íc c¹o n¹o æ bi ®òa trong trßn ngoμi c«n nh sau: tr íc tiªn dïng trôc t©m tiªu chuÈn ®Ó rμ ®iÓm c¹o söa lç th©n m¸y phèi hîp víi mÆt c«n ngoμi cña æ bi ®òa ®Ó cho ®iÓm hiÓn thÞ cña nã ®¹t yªu cÇu. Sau ®ã lÊy lç th©n m¸y lμm chuÈn ®Ó rμ ®iÓm c¹o söa mÆt c«n ngoμi cña æ bi ®òa cho khíp hîp nhau. §iÒu cÇn l u ý lμ, khi rμ ®iÓm chØ cÇn soay ®éng qua tr¸i qua ph¶i 450 lμ ® îc, tuyÖt ®èi kh«ng chuyÓn ®éng quay 3600, nÕu kh«ng sÏ ¶nh h ëng ®Õn ®é chÝnh x¸c khíp hîp khi phèi l¾p tÜnh. Cuèi cïng dïng trôc phèi hîp rμ ®iÓm lç trong æ bi ®Ó c¹o söa lç trong, cho ®Õn khi ®Æt yªu cÇu. Do mÆt c«n ngoμi cña b¹c trôc nμy cã r·nh th«ng, sau khi c¹o söa lç trong sÏ sinh ra thu co kh«ng ®ång ®Òu, dÉn tíi møc ®é khíp hîp gi÷a mÆt c«n ngoμi víi lç th©n m¸y kÐm nªn th êng ph¶i tiÕn hμnh kiÓm tra l¹i ®èi víi mÆt c«n ngoμi, cho ®Õn khi sù khíp hîp bÒ mÆt trong ngoμi ®¸p øng yªu cÇu. 6.15. Khi c¹o gät ® êng ch¹y( sèng tr ît) trong m¸y cÇn tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c trung nμo? H×nh thøc tæ hîp c¸c sèng tr ît trong c¸c m¸y kh¸c nhau nh ng khi c¹o n¹o cã nh÷ng nguyªn t¾c chung. CÇn tu©n thñ ®ã lμ ph¶i chän mét sèng tr ît lμm ® êng chuÈn khi c¹o tr íc tiªn c¹o sèng tr ît chuÈn. Sau ®ã lÊy ®ã lμm chuÈn ®Ó c¹o sèng tr ît kh¸c víi nã. Ngoμi ra nãi chung yªu cÇu theo chiÒu räc cña sèng tr ît phÇn gi÷a ph¶i h¬i cao vÞ trÝ phÇn cao cña nã n»m ë chç th êng sö dông cña s«ng tr ît (sè lÇn qua l¹i nhiÒu nhÊt ). 6.16. Sau khi c¹o kiÓm tra vμ ®o ®ä th¼ng cña ® êng ch¹y ( sèng tr ît) nh thÕ nμo? Cã nhiÒu ph ¬ng ph¸p ®o sai lÖch ®é th¼ng cña sèng tr ît c¨n cø vμo nguyªn lý ®o cã thÓ chia ra lμm hai lo¹i: ® êng vμ ®o gãc. do ®é chÝnh x¸c ®o ® êng t ¬ng ®èi thÊp, cho nªn Ýt sö dông. §o gãc lμ c¸ch ®o chia sèng tr ît thμnh mét sè ®o¹n sau ®ã ®o trÞ sè ®é gãc sai lÖch cña c¸c ®o¹n ®ã ®èi víi ® êng th¼ng lý t ëng, cuèi cïng th«ng qua s¬ ®å to¹ ®é ®Ó x¸c ®Þnh ®é sai lÖch ®é th¼ng cña sèng tr ît. C¸c m¸y mãc sö dông ph ¬ng ph¸p ®o trÞ sè gãc cã: m¸y thuû b×nh ( ni v«), ni v« hîp ¶nh quang häc vμ m¸y ®o ph¼ng th¼ng quang häc. 6.17. Lμm thÕ nμo ®o ®é song song cña ® êng ch¹y( sèng tr ît )sau khi c¹o? KiÓm tra vμ ®o ®¹c ®é song cña ® êng ch¹y ( Sèng tr ît) sau khi c¹o th êng cã hai ph ¬ng ph¸p: mét lμ ph ¬ng ph¸p so s¸nh, tr íc tiªn h·y ®o ®¹c sèng tr ît chuÈn vμ kÎ ®å thÞ ( ® êng cong) ®o ®é kh«ng th¼ng, sau ®ã so s¸nh víi ® êng cong, ®o ®é kh«ng th¼ng cña ® êng ch¹y ( sèng tr ît ) kh¸c ( sai sè cμng nhá cμng tèt). Mét ph ¬ng ph¸p kh¸c lμ ®Æt ®Õ ®ång hå ®o trªn ® êng ch¹y chuÈn, sao cho nã lu«n ¸p s¸t víi ® êngchuÈn, vμ l¾p ®Çu ®ång hå ®o trùc tiÕp tiÕp xóc víi mÆt ® êng ch¹y kh¸c kÐo dÞch ®Ó ®ång hå lμ cã thÓ trùc tiÕp ®äc ® îc trÞ sè sai lÖch ®é song song. 6.18. §o kiÓm ®ä vu«ng gãc cña ® êng ch¹y nh thÕ nμo? http://www.ebook.edu.vn 163
Khi kiÓm tra vμ ®o ®¹c ®é vu«ng gãc cña hai ® êng ch¹y cã thÓ c¨n cø vμo h×nh thøc kh¸c nhau cña ® êng ch¹y mμ sö dông mét m×nh ni v« kiÓu khung vu«ng ®Ó ®o; còng cã thÓ dïng phèi hîp th íc ®o gãc khung vu«ng vμ ®ång hå so ®Ó ®o. Ph ¬ng ph¸p lμ ë bªn c¹nh hai ® êng ch¹y vu«ng gãc nhau chän mét chç b»ng ph¼ng ®Ó ®Æt th íc gãc khung vu«ng, sau ®ã ®Æt ®Õ ®ång hå ®o lªn mét ® êng ch¹y sao cho ®Çu ®ång hå so tiÕp xóc víi mét mÆt cña th íc gãc khung vu«ng sau cïng ®Èy dÞch ®Õ ®ång hå ®Ó cho trÞ sè ®o cña nã gÇn víi 0; còng dïng ph ¬ng ph¸p ®Ó ®o mét mÆt mμ th íc gãc khung vu«ng vu«ng gãc víi mÆt nμy. TrÞ sè mμ nã thÓ hiÖn lμ sai lÖch ®é vu«ng gãc cña hai ® êng ch¹y. 6.19. Trong qu¸ tr×nh c¹o, cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm an toμn nμo? C¸c ®iÓm vÒ an toμn trong qu¸ trinh c¹o n¹o, chñ yÕu cã mÊy ®iÓm sau: . Tr íc khi c¹o cÇn lo¹i bá c¸c gãc c¹nh nhon s¾c cña chi tiÕt gia c«ng dÒ phßng nã c¾t cøa vμo tay.§èi víi chi tiÕt kh«ng ® îc phÐp v¸t gãc khi c¹o cÇn ®¾c biÖt chó ý yªu cÇu thao t¸c. §èi víi chi tiÕt cì lín, khi di chuyÓn trªn cÇn ph¶i chó ý an toμn ®Æt ®Ó ph¶i v÷ng ch¾c Khi ®øng trªn giμn d¸o ®Ó c¹o n¹o ph¶i ®Æt tÊm giμn v÷ng ch¾c phßng ngõa bÞ tr ît khi ph¶i dïng søc ®Èy c¹o Khi c¹o ë mÐp c¹nh chi tiÕt, lùc dïng ph¶i nhá ®Ó tr¸nh dao c¹o ®ét ngét v ît ra ngoμi chi tiÕt khiÕn ng êi thao t¸c mÊt th¨ng b»ng g©y tai n¹n. Dao c¹o sau khi dïng ph¶i b¶o qu¶n thÝch hîp kh«ng dïng dao c¹o vμo viÖc kh¸c. 6.20. ThÕ nμo lμ mμi rμ ( nghiÒn ) ? Dïng c«ng cô mμi rμ vμ chÊt mμi rμ ®Ó mμi boc ®i mét líp kim lo¹i cùc máng trªn bÒ mÆt linh kiÖn, nh»m n©ng cao ®é chÝnh x¸c vμ ®é nh½n bãng cña chi tiÕt ph ¬ng ph¸p gia c«ng ®ã gäi lμ mμi rμ( ngiÒn). Mμi rμ lμ mét ph ¬ng ph¸p gia c«ng lμm bãng th êng dïng ®Ó gia c«ng tinh mÆt ph¼ng mÆt trô trßn … ®é chÝnh x¸c cña nã cã thÓ ®Æt IT5 ( ®é chÝnh x¸c cÊp I cña hÖ quèc tÕ cò) trë lªn. ®é nh¸m bÒ m¾t cã thÓ ®¹t tam gi¸c 0, 2 ~ 0,012 ( 10 ~ 14). Ph¹m vi øng dông gia c«ng mμi rμ rÊt réng. Nã cã thÓ gai c«ng mÆt trong mÆt ngoμi c¸c lo¹i lç trôc; mÆt ph¼ng, mÆt nãn mÆt cÇu, ren vμ bÒ mÆt cã h×nh d¹ng ®Æc biÖt c¸c lo¹i vËt liÖu nh thÐp c¸c bon, hîp kim cøng, gang ®óc vμ kim lo¹i mμu ®· qua sö lý nhiÖt hoÆc ch a sö lý nhiÖt vμ vËt liÖu phi kim lo¹i nh thuû tinh,pha lª…. ®Òu cã thÓ gia c«ng mμi rμ, mμ cã thÓ ®¹t d îc ®é bãng nh½n t ¬ng ®èi tèt vμ ®é chÝnh x¸c h×nh häc t ¬ng ®èi cao. Ph ¬ng ph¸p mμi rμ cã thÓ chia ra: thao t¸c thñ c«ng, thao t¸c l¾p c¬ giíi vμ thao t¸c b¸n c¬ giíi n»m gi÷a hai lo¹i trªn. Do l îng lao ®éng mμi rμ thñ c«ng lín, n¨ng xuÊt s¶n s¶n xuÊt thÊp, nªn th ¬ng ® îc sö dông ®Ó söa ch÷a dông cô ®o l ¬ng vμ dao cô chÝnh x¸c, nh söa ch÷a th íc cÆp panme, compa, th íc ®o cao du tiªu. Ph ¬ng ph¸p http://www.ebook.edu.vn 164
mμi c¬ khÝ ®ßi hái ph¶i cã m¸y mμi chuyªn dïng. PhÇn lín sö dông ph ¬ng ph¸p mμi b¸n c¬ giíi, nh mμi lç èng b¹c, èng khoan vμ c¸n van, c¸c lo¹i trôc…. C«ng viÖc mμi rμ th«ng th êng lμ c«ng ®o¹n cuèi cïng cña c«ng viÖc gia c«ng linh kiÖn, d l îng gia c«ng cùc nhá, thËm chÝ d l îng mμi chØ n»m trong ph¹m vi sai sè cho phÐp. Do ®ã cÇn ®Æc biÖt l u ý khèng chÕ ®é chÝnh x¸c kÝch th íc, ®é chÝnh x¸c h×nh d¸ng h×nh häc vμ ®é nh¸m bÒ mÆt cña chi tiÕt ë c«ng ®o¹n mμi tr íc. 6.21. H·y nãi nguyªn lý c¬ b¶n cña mμi rμ( nghiÒn). Mμi rμ dïng h¹t mμi th«ng qua dông cô mμi tiÕn hμnh c¾t bá mét l îng d cùc nhá ®èi víi chi tiÕt gia c«ng. Qu¸ tr×nh mμi bao gåm t¸c dông tæng hîp cña vËt lý vμ ho¸ häc. T¸c dông vËt lý cña nã lμ: khi mμi, vËt liÖu mμi chÌn vμo gi÷a dông cô mμi vμ chi tiÕt gia c«ng, sau khi chÞu lùc ¸p nÐn, khiÕn mét phÇn vËt liÖu mμi b¸m vμo bÒ mÆt dông cô mμi, cho nªn khi dông cô mμi vμ chi tiÕt gai c«ng vËn ®éng t ¬ng ®èi víi nhau th× vËt liÖu mμi cè ®Þnh hoÆc phô ®éng sÏ tr ît hoÆc l¨n trong ®ã, sinh ra t¸c ®éng c¾t gät vμ chÌn Ðp, khiÕn cho bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng bi c¾t bá mét líp kim lo¹i rÊt máng. T¸c dông ho¸ häc cña nã lμ, do trong qu¸ tr×nh mμi cã mét sè chÊt mμi ho¸ häc ( « xÝt cr«m, axÝt stearic…) sÏ nhanh chãng t¹o nªn ë bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng mét líp mμng máng «xi ho¸ dÔ bong ra, vμ khi dông cô mμi vμ chi tiÕt gia c«ng chuyÓn ®éng t ¬ng ®èi nhau th× mμng máng ®ã dÔ bÞ mμi bong ®i. Do ®ã trong qua tr×nh mμi mμng «xi ho¸ l¹i nhanh chãng h×nh thμnh, l¹i kh«ng ngõng bÞ mμi ®i, lÆp l¹i nhiÒu lÇn nh vËy, khiÕn bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng ®¹t ®é bãng vμ ®é chÜnh x¸c rÊt cao. Khi dïng «xÝt cr«m, axÝt stearic hoÆc ho¸ chÊt mμi ho¸ häc kh¸c ®Ó tiÕn hμnh mμi tinh, ®¸nh bãng chi tiÕt gia c«ng th× thêi gian mμ bÒ mÆt kim lo¹i tiÕp xóc kh«ng h×nh thμnh líp mμng « xi ho¸ lμ: gang, thÐp kho¶ng 0.05 gi©y, ch× kho¶ng 0,04 gi©y. Ph¹m vi ®é dμy líp «xi ho¸ cña c¸c lo¹i vËt liÖu vμo kho¶ng 2~7*-6mm. 6.22. ChÕ t¹o m¶nh ph¶ng mμi rμ nh thÕ nμo? TÊm ph¼ng mμi rμ lμ mét trong c¸c dông cô chñ yÕu cña mμi rμ, nhÊt lμ khi mμi rμ thñ c«ng mÆt ph¼ng chi tiÕt, sÏ trùc tiÕp ¶nh h ëng tíi chÊt l îng mμi rμ. VËt liÖu cña tÊm ph¼ng mμi rμ ph¶i cã ®Æc ®iÓm: mÞn chÆt, ®é cøng thÝch hîp, tÝnh n¨ng t¶n nhiÖt tèt, tæ chøc kim lo¹i æn ®Þnh. §Ó phßng ngõa biÕn d¹ng khi sö dông, sau khi gia c«ng th« ph¶i tiÕn hμnh sö lý nhÖt( xö lý nh©n t¹o hay xö lý tù nhiªn ). TÊm ph¼ng sau khi mμi tinh, cã thÓ c¨n cø vμo ®iÒu thø 8 trong ch ¬ng nμy ®Ó tiÕn hμnh gia c«ng theo ph ¬ng ph¸p mμi rμ tÊm ph¼ng nguyªn thuû. Khi mμi rμ lÉn nhau, th êng sö dông quü tÝch h×nh sè “8”, cø mμi 1 l ît th× tÊm ph¶i quay tÊm ph¼ng 1800 nh»m tr¸nh do c¸c nguyªn nh©n nh lùc Ðp kh«ng ®Òu dÉn tíi l îng mμi ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau trªn tÊm ph¼ng kh«ng ®ång ®Òu. Ngoμi ra, khi mμi rμ cßn cÇn chó ý kh«ng ®Ó hμnh tr×nh mμi( chiÒu dμi ®Èy mμi tÊm ph¼ng ) v ît qu¸ 1/3 chiÒu dμi tÊm ph¼ng mμi rμ. 6.23. ChÕ t¹o tÊm ph¼ng c¾t gät nh thÕ nμo? http://www.ebook.edu.vn 165
TÊm ph¼ng c¾t Ðp lμ mét trong c¸c dông cô quan träng ®Ó mμi tinh, th ¬ng dïng ®Ó mμi söa calip vμ mÆt kÝnh. Trong qua tr×nh mμi rμ kh«ng cho thªm bÊt cø chÊt mμi rμ nμo ®· cã thÓ cã ® îc ®é chÝnh x¸c kh¸ cao vμ ®é nh½n bãng rÊt cao. Khi chÕ taä tÊm ph¼ng c¾t Ðp, tr íc tiªn l¾c quÊy ®Òu chÊt mμi rμ c¸t Ðp dïng ®Ó pha chÕ, råi ®Ó l¾ng mét lóc, sau ®ã, b»ng ph ¬ng ph¸p mμi lu©n chuyÓn cho hai tÊm ph¼ng mμi rμ víi nhau. Sau khi ba tÊm ph¼ng mçi tÊm ®· mμi rμ hai l ît, bÒ mÆt ®· cã ®é bãng rÊt cao vμ cã thÓ nh×n thÊy cã nh÷ng h¹t c¸t t ¬ng ®èi mÞn Ðp vμo bÒ mÆt. Trong qua tr×nh Ðp c¸t ph¶i chý ý gi÷ s¹ch tÊm ph¼ng vμ chÊt mμi, ®Ò phßng nh÷ng h¹t c¸t lín x©m nhËp vμo bÒ mÆt tÊm ph¼ng. §ång thêi cÇn ph¶i chó ý th êng xuyªn nhá 1-2 giät dÇu ho¶ nh»m phßng ngõa lμm x©y x¸t mÆt ph¼ng do rμ nghiÒn kh«. §é ë c¸c bé phËn bÒ mÆt mÆt ph¼ng ph¶i thèng nhÊt. Nõu kh«ng sÏ cã hiÖn t îng c¸t Ðp kh«ng ®Òu, dïng mÆt ph¼ng mμi rμ nh vËy ®Ó gia c«ng th× ®é bãng nh½n cña nã còng kh«ng thèng nhÊt. V× thÕ, khi xuÊt hiÖn t×nh h×nh nμy th× ph¶i söa ch÷a ngay tÊm ph¼ng. ph ¬ng ph¸p söa ch÷a lμ: dung mét m¶nh mÉu thö cã ®é cøng t ¬ng ®èi cao hoÆc mét calip ®· bá ®Ó rμ thö c¸c chç kh¸c nhau trªn bÒ mÆt tÊm ph¼ng. khi ph¸t hiÖnmét chç nμo ®ã trªn tÊm ph¼ng mμ ®é bãng mμi t ¬ng ®èi kÐm th× cã thÓ dïng ®¸ mμi dμu thiªn nhiªn ®Ó tiÕn hμnh mμi rμ söa chç ®ã theo quü tÝch h×nh sè8, mμi bá h¹t c¸t th«, cø nh thÕ võa söa võa mμi thö cho ®Õn khi ®¹t ® îc yªu cÇu sö dông. 6.24.Th êng dïng c¸c vËt liÖu g× ®Ó chÕ t¹o dông cô mμi? VËt liÖu chÕ t¹o dông cô rμ mμi, ngoμi nh÷ng tÝnh chÊt ph¶i cã nh kÕt cÊu tæ chøc mÞn chÆt ®ång ®Òu, cã tÝnh æn ®Þnh vμ tÝnh chÞu mμi t ¬ng ®ãi cao, ph¶i cã tÝnh n¨ng chÌn gi÷ vËt liÖu mμi t ¬ng ®èi tèt. VËt liÖu th êng dïng nhÊt lμ gang ®óc, v× ngoμi viÖc cã thÓ tho¶ m·n c¸c yªu cÇu c¬ b¶n trªn, gang ®óc cßn cã c¸c u ®iÓm lμ c êng ®é cao, gi¸ thμnh thÊp vμ dÔ gia c«ng. §é cøng cña gang ® îc trän trong ph¹m vi HB 110-199. Gang cÇu graphit so víi gang ®óc x¸m nãi chunh th× h¹t mμi dÔ b¸m vμo Ðp vμo bÒ mÆt tr¬n, mμ b¸m Ðp kh¸ ®Òu, ch¾c ch¾n, cã hiÖu qu¶ mμi t ¬ng ®èi tèt, cã thÓ n©ng cao ®é bÒn cña dông cô mμi. V× thÕ dông cô mμi b»ng gang cÇu graphit ®· ® îc sö dông réng r·i. Ngoμi ra, cßn cã mét sè vËt liÖu lμ chuyªn dïng ®Ó mμi chi tiÕt gia c«ng t ¬ng ®èi mÒm, nh ®ång vμ c¸c hîp kim babit. 6.25 VËt liÖu rμ mμi cã nh÷ng lo¹i nμo? VËt liÖu rμ mμi th êng dïng cã: c¸c «xit, c¸cbua, ®¸ kim c ¬ng. Trong ®ã vËt liÖu dïng ®Ó mμi c¸c chi tiÕt gia c«ng b»ng thÐp c«ng cô c¸c bon, thÐp c«ng cô hîp kim,thÐp giã vμ gang ®óc,cã thÓ kh¾c phôc ®é cøng cao nhÊt ( HRC 60 trë lªn) cña chi tiÕt gia c«ng, tiÕn hμnh mμi thuËn lîi, bÊt kÓ lμ mμi tinh hoÆc ®¸nh bãng ®Òu cã thÓ ®¹t ® îc hiÖu qu¶ lý t ëng. Lo¹i vËt liÖu mμi nμy còng thÝch hîp ®Ó mμi rμ ®èi víi ®ång, nh«m vμ c¸c vËt liÖu mÒm kh¸c, cïng c¸c chi tiÕt b»ng pha lª. VËt liÖu mμi c¸c bon cã d¹ng bét. §é cøng cña nã cao h¬n vËtliÖu mμi «xit, cã thÓ mμi vËt liÖu cøng, cã thÓ dïng mμi c¸c linh kiÖn b»ng thÐp nãi chung, nh ng chñ yÕu dïng ®Ó mμi c¸c chi tiÕt gia c«ng cã ®é cøng t ¬ng ®èi cao nh hîp kim cøng. Nh îc http://www.ebook.edu.vn 166
®iÓm cña lo¹i bét rμ nμy lμ kh«ng thÓ dïng ®Ó rμ mμi cã ®é chÝnh x¸c siªu cÊp, nh nh÷ng chi tiÕt gia c«ng cã ®é cøng cao mμ yªu cÇu ®é chÝnh x¸c rÊt cao th× th êng ph¶i dïng vËt liÖu rμ mμi b»ng c¸c bóa, sau ®ã dïng bét ®¸ kim c ¬ng ®Ó rμ mμi tinh, nh»m ®¹t ® îc yªu cÇu vÒ chÊt l îng. VËt liÖu rμ mμi b»ng ®¸ kim c ¬ng, cã hai lo¹i: mét lμ ®¸ kim c ¬ng thiªn nhiªn, nh ®¸ hång ngäc, m· n·o…. lμ vËt chÊt co ®é cøng cao nhÊt ph¸t hiÖn ® îc cho ®Õn nay, th êng dïng ®Ó rμ mμi nh÷ng chi tiÕt then chèt quan träng cã ®é cøng cao, ®é bãng cao vμ ®é chÝnh x¸c cao.Do bét mμi b»ng ®¸ kim c ¬ng thiªn nhiªn rÊt ®¾t, cho nªn khi sö dông cÇn lμm tèt cong t¸c thu håi. Mét lo¹i kh¸c lμ ®¸ kim c ¬ng thiªn nhiªn, nh ng cao h¬n vËt liÖu c¸cbua vμ cã tÝnh n¨ng c¾t t ¬ng ®èi tèt: th êng dïng ®Ó mμihîp kim cøng, cr«m cøng, chÊt gèm…. Gi¸ c¶ ®¸ kim c ¬ng nh©n t¹o còng rÊt ®¾t, do ®ã còng ph¶i chó ý c«ng t¸c thu håi. HiÖn nay, vËt liÖu rμ mμi ®¸ kim c ¬ng do thÞ tr ¬ng cung cÊp cã hai lo¹i: mét lμ d¹ng bét, cì h¹t cña nã lμ 2. 5. 7…; mét lo¹i lμ cao rμ mμi qua pha chÕ mμ thμnh,khi mμi cã thÓ cã c¨n cø vμo nhu cÇu, cho thªm Ýt dÇu ho¶ vμo vËt liÖu rμ mμi, còng cã thÓ cho 1~2 giät dÇu « l u hoÆc glyxªrin ®· lμm lo·ng. chÊt lμm lo·ng ph¶i cho tõ tõ vμ quÊy ®Òu liªn tôc, ®Ó phßng vãn côc. NÕu ®· vãn côc, cã thÓ t¨ng n¨ng nhiÖt lªn tíi 800C, trong qua tr×nh t¨ng nhiÖt ph¶i quÊy liªn tôc, vãn côc sÏ mÊt dÇn. ChÊt c¹o rμ mμi sau khi lμm lo·ng kh«ng nªn ®Ó qu¸ l©u,nãi chung ®Ó mét tuÇn lμ võa. 6.26. Khi rμ mμi, th êng dïng chÊt b«i tr¬n g×? ChÊt b«i tr¬n cã t¸c dông lμm tr¬n, lμm nguéi, ®iÒu hoμ vËt liÖu rμ mμi trong qua tr×nh rμ mμi, th êng dïng cã hai lo¹i lín: d¹ng láng vμ d¹ng r¾n. ChÊt b«i tr¬n d¹ngláng cã x¨ng( chñ yÕu cã t¸c dông lμm lo·ng) dÇu ho¶, dÇu nhên, glyxªrin c«ng nghiÖp, dÇu «l u, thÇu dÇu, chÊt b«i tr¬n d¹ng r¾n cã Axitstearic, Parafin, Axit oleic, Axit bÐo. 6.27. Pha chÕ chÊt rμ mμi vμ cao rμ mμi nh thÕ nμo? ChÊt rμ mμi d¹ng láng do bét mμi vμ c¸c chÊt b«i tr¬n pha chÕ thμnh. Trong chÊt rμ mμi th êng dïng, c«ng thøc pha chÕ chÊt rμ mμi dïng cho tÊm ph¼ng c¸t Ðp lμ: oxit nh«m W3,5 ~ W1 ( ®é h¹t) 20g; axit stearic 0,5 g, x¨ng hoμ tan 200g. Lo¹i chÊt rμ mμi nμy ph¶i ng©m tr íc mét tuÇn míi sö dông ® îc. Khi sö dông nhá 2~3 giät dÇu ho¶ lªn tÊm ph¼ng, b«i ®Òu chÊt rμ mμi, lμ cã thÓ rμ mμi.C«ng thøc pha chÕ chÊt rμ mμi dïng cho tÊm ph¼ng rμ mμi vμ chi tiÕt gai c«ng lμ: oxit nh«m W3,5~ W1:15g, Axit stearic:8g, x¨ng m¸y bay:200ml, dÇu ho¶: 15ml. C«ng thøc pha chÕ chÊt rμ mμi dïng ®¸nh bãng lμ Parafin: 22%, s¸p 4%, oxit cr«m 60%, Axitstearic 11%, dÇu ho¶ 3%. C«ng thøc pha chÕ cao rμ mμi lμ, oxit nh«m:40%, oxit cr«m:20%, Axit stearic 25%, dÇu tô ®iÖn: 10%, dμu ho¶ 5%. Cã nhiÒu c«ng thøc pha chÕ chÊt rμ mμi vμ cao rμ mμi, còng cã thÓ c¨n cø vμo yªu cÇu ®é chÝnh x¸c vμ ®é bãng cña chi tiÕt gia c«ng ®Ó x¸c ®Þnh ®é h¹t cña oxit nh«m mμ tù pha chÕ. http://www.ebook.edu.vn 167
6.28. X¸c ®Þnh l îng d rμ mμi nh thÕ nμo? Rμ mμi lμ ph ¬ng ph¸p gia c«ng chÝnh x¸c, cÇn c¨n cø vμo c¸c mÆt chñ yÕu sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh l îng d gia c«ng: diÖn tÝch vμ møc ®é phøc t¹p cÇn rμ mμi cña chi tiÕt, yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cña chi tiÕt, chi tiÕt cã mèi quan hÖ l¾p r¸p víi mÆt mμi. L îng d rμ mμi trong t×nh h×nh chung cã thÓ xem b¶ng 6-2 B¶ng 6-2: L îng d mμi ChiÒu dμi mÆt §é réng mÆt ph¼ng ph¼ng >= 25 26 ~75 76 ~150 >= 25 0,005 ~ 0,007 0,007~ 0,010 0,010 ~ 0,014 26 ~75 0,007~ 0,010 0,010 ~ 0,014 0,014~ 0,020 76 ~150 0,010 ~ 0,014 0,014 ~ 0,020 0,020 ~ 0,024 150 ~260 0,014 ~ 0,018 0,020 ~ 0,024 0,024 ~ 0,030 Cã thÓ c¨n cø vμo ® êng kÝnh vμ ®é s©u lç ®Ó x¸c ®Þnh l îng d rμ mμi lç, kho¶ng trong 0,005~0,05 mm. §èi víi lç kh«ng thÓ gia c«ng rμ mμi tinh ( chØ cã thÓ tiÖn hoÆc doa tinh) cã thÓ trõ 0,02~0,08 mm. 6.29. Cã nh÷ng yªu cÇu g× ®èi víi m«i tr êng lμm viÖc rμ mμi? §Þa ®iÓm vμ m«i tr êng lμm c«ng viÖc rμ mμi cã ¶nh h ëng kh«ng thÓ bá qua ®èi víi chÊt l îng mμi. N¬i lμm viÖc rμ mμi tinh th× ph¶i s¹ch sÏ, ng¨n n¾p vμ cã thÓ tr¸nh giã c¸t. Bëi v× bôi c¸t cã ¶nh h ëng lín ®Õn rμ mμi, cho dï chØ cã mét tý bôi cùc nhá r¬i vμo bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng hoÆc mÆt mμi cña dông cô còng cã thÓ lμm x©y x¸t bÒ mÆt lμm viÖc cña hai c¸i ®ã. Ngoμi ra ®Ó ®Ò phßng ngõa do chÊn ®éng mμ ¶nh h ëng tíi gia c«ng vμ ®é chÝnh x¸ khi ®o, cßn ®ßi hái ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng chèng chÊn ®éng nhÊt ®Þnh ®èi víi n¬i lμm viÖc. NhiÖt ®é m«i tr êng cã ¶nh h ëng trùc tiÕp ®èi víi chÊt l îng chi tiÕt rμ mμi chÝnh x¸c. trong t×nh h×nh chung, khi sai sè cho phÐp kÝch th íc cña chi tiÕt gia c«ng lμ 5 ~ 10 m ( ® ¬ng kÝnh hoÆc chiÒu dμi) th× nhiÖt ®é nªn khèng chÕ ë 200C 40C. NÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn, còng cã thÓ thao t¸c ë nhiÖt ®é th êng nh ng ®ßi hái sù biÕn ®éng t ¬ng ®èi cña nhiÖt ®é t ¬ng ®èi nhá vμ yªu cÇu viÖc ®o ®¹c vμ gia c«ng cïng tiÕn hμnh ë cïng nhiÖt ®é. NÕu yªu cÇu ®é chÝnh x¸c lμ 2 ~ 5 m th× nhiÖt ®é n¬i lμm viÖc ph¶i 200C 20C, vμ ph¶i ®Ò phßng nhiÖt ®é cña tay truyÒn sang chi tiÕt gia c«ng g©y nªn thay ®æi kÝch th íc. Khi yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cña kÝch th íc lμ 1 ~ 2 m, th× nhiÖt ®é n¬i lμm viÖc ph¶i lμ 200C 10C, vμ ph¶i xÐt tíi thêi gian lμm nguéi cña thao t¸c thñ c«ng. VÝ dô, khi mμi söa mÆt ph¼ng Ðp c¸t lªn tÊm ph¼ng vμi lÇn th× nªn dõng l¹ mét l¸t, khi nhiÖt ®é t¨ng do ma x¸t ® îc kh«i phôc hoμn toμn míi tiÕn hμnh rμ mμi l¹i. http://www.ebook.edu.vn 168
6.30. Rμ mμi mÆt ph¼ng nh thÓ nμo? Cã nhiÒu ph ¬ng ph¸p rμ mμi mÆt ph¼ng. th«ng th êng b«i ®Òu mét líp võa ph¶i chÊt mμi ® îc pha chÕ lªn trªn tÊm ph¼ng rμ mμi, ®Æt mÆt ph¼ng cña chi tiÐt gia c«ng ®· mμi tinh röa s¹ch lªn tÊm ph¼ng ®Ó tiÕn hμnh rμ mμi theo quü tÝch rμ mμi ( h×nh sè “8”) khi rμ mμi, c¨n cø vμo diÖn tÝch cña chi tiÕt ®Ó t¹o lùc Ðp ®Òu nhÊt ®Þnh vμ ph¶i chó ý th êng xuyªn nhá 1 ~ 2 gät dÇu ho¶. Ngoμi ra, ph¶i chó ý lîi dông hÕt diÖn tÝch tÊm ph¼ng kh«ng nªn chØ lu«n sö dông mét phÇn nμo ®ã cña tÊm ph¼ng, nh»m phßng ngõa tÊm ph¼ng bÞ lâm côc bé. Khi ®é bãng vμ ®é chÝnh x¸c rμ mμi cña chi tiÕt yªu cÇu t ¬ng ®èi cao th× cã thÓ rμ mμi b»ng tÊm ph¼ng Ðp c¸t( kh«ng cho thªm bÊt kú chÊt nμo). Tr íc khi mμi, ph¶i lau chïi s¹ch tÊm ph¼ng, sau ®ã dïng mét chi tiÕt thö ®Ó thö rμ mμi trªn tÊm ph¼ng rμ mμi. NÕu ®é bãng cña chi tiÕt thö ®¹t yªu cÇu th× míi tiÕn hμnh rμ mμi chi tiÕt. 6.31. Rμ mμi chi tiÕt mÆt cÇu vμ mÆt cong nh thÕ nμo? H×nh 6-9 thÓ hiÖn chi tiÕt cã mét ®Çu h×nh cÇu. §é kh«ng trßn cña nã lμ 0,005mm. §é nh¸m bÒ mÆt lμ 0, 05 ( 12) , chi tiÕt nμy, sau khi sö lý t«i, ®é gißn rÊt lín, mμ ® êng kÝnh cÇn nhá, rÊt dÔ ®øt g·y. Do ®ã ¸p dông rμ mμi b»ng dông cô rμ mμi thñ c«ng lμ hîp lý. Dông cô mμi t ¬ng ®èi lý t ëng ®èi víi chi tiÕt nμy lμdông cô rμ mμi cá thÓ ®iÒu chØnh, nh ng do ® êng kÝnh vËt h×nh cÇu cña chi tiÕt nμy lμ dông cô rμ mμi cã thÓ ®iÒu chØnh, nh ng do ® êng kÝnh vËt h×nh cÇu cña chi tiÕt qu¸ nhá, dông cô rμ mμi cã thÓ ®iÒu chØnh khã chÕ t¹o, v× thÕ phÇn lín dïng dông cô rμ mμi kiÓu hoμn chØnh. Dông cô rμ mμi cÇn c¨n cø vμo ® êng kÝnh lç cÇn thiÕt khi rμ mμi th«, rμ mμi b¸n tinhvμ rμ mμi tinh mμ lÇn l ît phèi hîp sö dông. Chi tiÕt gia c«ng trong h×nh ®¹i thÓ cã mÊy lo¹i: H×nh 6-8: Chi tiÕt gia c«ng cã h×nh cÇu 0,8 0,,06 , 0,8 0,,02 , 0,8 0,,02 mm Tr íc khi mμi, ph¶i dïng vËt liÖu máng mμ mÒm bäc lãt 0 03 0 04 0 01 phÇn c¸n ® êng kÝnh 0,6mm nh»m phßng ngõa bÞ ch¹m khi rμ mμi. Khi rμ mμi, b«i chÊt rμ nghiÒn vμo trong lç dông cô mμi, råi nh h×nh 6-9 thÓ hiÖn, ®Æt phÇn cÇn rμ mμi cña chi tiÕt gia c«ng vμo trong lç, tay cÇm gi÷ chi tiÕt ( hoÆc dông cô mμi) l¾c theo vßng cung, ®ång thêi kh«ng ngõng thay ®æi gãc rμ mμi, sao cho ® êng v©n mμi ®an chÐo nhau, nh»m n©ng cao chÊt l îng mμi. Do ®é chÝnh x¸c cña chi tiÕt gia c«ng cao, l¹i kh«ng cã bï, v× thÕ, khi chi tiÕt mμi ®Õn sai sè trªn th× ph¶i kiÓm tra kü, tr¸nh x¶y ra sù cè chÊt l îng. http://www.ebook.edu.vn 169
H×nh 6_8 chi tiÕt gia c«ng cã h×nh cÇu H×nh 6-9: Rμ mμi chi tiÕt gia c«ng cã h×nh cÇu Nãi chung, ph ¬ng ph¸p rμ mμi ®èi víi bi thÐp chØ nh»m n©ng cao ®é chÝnh x¸c h×nh häc nh h×nh 6-10 thÓ hiÖn. Khi rμ mμi, ®Æt æn ®Þnh tÊm ph¼ng (300 300mm) cã tiÖn r·nh ch÷ V hoÆc r·nh cong lªn bμn nguéi, sau ®ã cho chÊt mμi vμ bi thÐp vμo trong r·nh, bªn trªn ®Ëy tÊm ph¼ng kh«ng r·nh vμ dïng hai tay ®Èy xoay tÊm ph¼ng kh«ng r·nh ®ã. Thùc hiÖn chuyÓn ®éng quay xoay ®i l¹i trªn mÆt ph¼ng tiÕn hμnh rμ mμi. §èi víi cïng mét lo¹i bi thÐp, ® êng kÝnh cña chóng kh«ng thÓ hoμn toμn b»ng nhau, do ®ã, tr íc khi cho vμo r·nh cÇn dïng dông cô ®o chÝnh x¸c ®Ó kiÓm tra. Ph©n lo¹i theo ®é to nhá, chia bi thÐp ® êng kÝnh lín vμ ® êng kÝnh nhá riªng ra mμ bi lín ph¶i ®Ó ®èi xøng. Nh vËy, hai tÊm ph¼ng cã thÓ lu«n gi÷ tr¹ng th¸i song song khi mμi rμ. Tr íc tiªn mμi rμ bi lín, khi ® ¬ng kÝnh lín ®· gÇn b»ng hoÆc b»ng bi nhá th× toμn bé bi cã thÓ ® îc mμi ®Òu nhau. http://www.ebook.edu.vn 170
H×nh 6-10: Ph ¬ng ph¸p rμ mμi bi thÐp. 6.32. rμ mμi lç nh thÕ nμo? Th êng ¸p dông hai ph ¬ng ph¸p ®Ó rμ mμi lç; tøc lμ rμ mμi thñ c«ng vμ rμ mμi m¸y kÕt hîp víi thñ c«ng.Dông cô rμ mμi lç cã c©y mμi rμ trô trßn vμ c©y mμi rμ c«n; vμ chia ra lμm hai lo¹i: KiÓu liÒn khèi vμ kiÓu cã thÓ ®iÒu chØnh. Dông cô mμi rμ kiÓu liÒn nh h×nh 6-11 thÓ hiÖn, th êng ph¶i chuÈn bÞ 2~3 c©y mμi rμ cho mçi lo¹i quy c¸ch lç cña chi tiÕt gia c«ng, lÇn l ît dïng ®Ó mμ rμ th«, mμi rμ b¸n tinh vμ mμi rμ tinh. §èi víi lç cã yªu cÇu t ¬ng ®èi cao, mâi nhãm dông cô mμi rμ cho mét qui c¸ch lç cã thÓ lªn tíi 5 c¸i, chªnh lÖch ® êng kÝnh cña chóng cã thÓ tham kh¶o b¶ng 6-3. Dông cô mμi rμ kiÓu liÒn khèi cã ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ®¬n gi¶n, nh ng sau khi mßn kh«ng thÓ thay ®æi, kh«ng thÓ sö dông l¹i. V× thÕ phÇn lín dïng ®Ó mμi rμ chi tiÕt lÎ hoÆc söa ch÷a m¸y mãc. H×nh 6-12 thÓ hiÖn lμ dông cô mμi rμ kiÓu cã thÓ ®iÒu chØnh h×nh trô trßn vμ h×nh nãn ( c«n). Nã cã thÓ ®iÒu chØnh trong ph¹m vi kÝch th íc nhÊt ®Þnh. Nh ng do sö dông nhiÒu lo¹i kÕt cÊu, nªn chÕ t¹o t ¬ng ®èi phøc t¹p. H×nh 6 – 11: Dông cô c¾t ra liÒn khèi. http://www.ebook.edu.vn 171
(a) Dông cô rμ mμi kiÓu cã thÓ ®iÒu chØnh h×nh trô trßn b, Dông cô mμi rμ thÓ ®iÒu chØnh kiÓu c«n ngoμi H×nh 6 – 12: Dông cô mμi rμ kiÓu cã ®iÒu chØnh. B¶ng 6-3: KÝch th íc c©y mμi rμ. Sè hiÖu X¸c ®Þnh kÝch th íc (mm) Ghi chó 1 Nhá h¬n lç cÇn mμi rμ 0,015 Më r·nh 2 Lín h¬n c©y thø nhÊt 0,01~0,015 Më r·nh 3 Lín h¬n c©y thø 2 0,005~0,008 Më r·nh 4 Lín h¬n c©y thø 3 0,005 Më r·nh hoÆc kh«ng më r·nh 5 Lín h¬n c©y thø 4 0,003~0,005 Kh«ng më r·nh §Ó tiÖn gi¶i thÝch thao t¸c cô thÓ cña vËt liÖu mμi rμ lâ, ë ®©y lÊy h×nh 6-13 lμm vÝ dô ®Ó giíi thiÖu. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña chi tiÕt nμy lμ mÆt ngoμi mμi rμ ng¾n mμ ®ä chÝnh x¸c cao, v× thÕ khi mμi rμ, ngoμi mμi rμ theo ph ¬ng ph¸p kÕt hîp m¸y víi thñ c«ng ra, cßn ph¶i chó ý cÆp c©y mμi cã thÓ ®iÒu chØnh lªn m¸y mμ ®é chÝnh x¸c chuyÓn ®éng cña trôc chÝnh t ¬ng ®èi cao vμ dïng m¸y ®o vi l îng ®Ó hiÖu chØnh c©y mμi rμ, lμm cho ® êng trôc h×nh häc cña nã trïng hîp víi ® êngtrôc quay cña trôc chÝnh, l îng nh¶y ®éng cña trôc chÝnh m¸y, tèt nhÊt kh«ng v ît qu¸ ph¹m vi sai sè cho phÐp cña chi tiÕt gia c«ng. N¾m v÷ng t×nh h×nh vμ thao t¸c mμi rμ ®Òu ph¶i gi÷ c©n b»ng träng lùc cña chi tiÕt gia c«ng, ph¶i dïng tay ph¶i hoÆc c¶ hai tay gi÷ phÇn http://www.ebook.edu.vn 172
gi÷a ® êng trßn nghoμi cña chi tiÕt, th îc hiÖn di ®éng h íng trôc qua l¹i theo dông cô mμi mét c¸nh æn ®Þnh, tuÇn tù, nh h×nh 6-14. §ång thêi, xoay qua l¹i 200 quanh chu vi tr íc mçi lÇn lÆp l¹i ®éng t¸c ph¶i lμm sao cho chi tiÕt xoay quanh dông cô mμi mét gãc nhÊt ®Þnh, nh»m phßng ngõa do søc nÆng cña b¶n th©n chi tiÕt mμ dÉn ®Õn mÐo. Tãc ®é quay khi mμi rμ, chõng 100~200 vßng/phót lμ võa ph¶i.Trong toμn bé qu¸ tr×nh mμi, ph¶i lu«n lu«n gi÷ khe hë hîp lý gi÷a lç ph¶i mμi víi dông cô, võa kh«ng bÞ nh¶y ®éng h íng kÝnh, võa cã thÓ chuyÓn ®éng tù nhiªn nhÑ nhμng. § êng kÝnh lç sau khi mμi rμ, c¬ b¶n ®¹t ® îc yªu cÇu vÒ ®é mÐo vμ ®é c«n th× chuyÓn sang dïng ph ¬ng ph¸p hoμn toμn thñ c«ng nh h×nh 6-15 thÓ hiÖn ®Ó mμi rμ; n©ng cao thªm mét b íc ®é chÝnh x¸c vμ ®é bãng cña chi tiÕt. Lóc nμy nªn dïng bét mÞn cã ®é thuÇn t ¬ng ®èi cao, ®é h¹t lμ W 1,5 ~ W2 vμ dÇu ho¶, x¨ng vμ cho thªm Ýt chÊt mμi d¹ng hå lo·ng pha b»ng Axit stearic. H×nh 6-14: Mμi rμ kÕt hîp gi÷a m¸y rμ thñ c«ng H×nh 6-15: Mμi rμ hoμn toμn thñ c«ng. http://www.ebook.edu.vn 173
6.33. Mμi rμ mÆt trô trßn nh thÕ nμo? Ph ¬ng ph¸p mμi rμ mÆt trô trßn chñ yÕu cã hai lo¹i: mμi rμ hoμn toμn b»ng thñ c«ng vμ mμi rμ kÕt hîp gi÷a m¸y víi thñ c«ng. Ph ¬ng ph¸p mμi rμ hoμn toμn thñ c«ng nh h×nh 6-15 thÓ hiÖn. Tr íc tiªn b«i mét líp máng vμ ®Òu chÊt mμi lªn bÒ mÆt cong trßn ngoμi cña chi tiÕt, sau ®ã l¾p chi tiÕt vμo lç dung cô mμi cÆp trªn ªt«, ®iÒu chØnh khe hë mμi, hai tay n¾m chÆt c¸n ®ai kÑp. Khi mμi, chi tiÕt gia c«ng võa èng lång mμi. H×nh 6-18: Mμi rμ mÆt trô trßn b»ng thñ c«ng. Xoay qua trö l¹i, võa tíi võa lui theo h íng trôc,lμm cho toμn bé mÆt mμi cña chi tiÕt ® îc mμi rμ ®Òu. Ph ¬ng ph¸p mμi rμ phèi hîp gi÷a m¸y víi thñ c«ng nh h×nh 6- 17 thÓ hiÖn. Tr íc tiªn kÑp chi tiÕt gia c«ng lªn m¸y, b«i mét líp chÊt mμi máng vμ ®Òu lªn mÆt cong ngoμi chi tiÕt, lång vμo èng mμi, ®iÒu chØnh khe hë mμi, sau ®ã më m¸y. tay gi÷ èng mμi di chuyÓn qua l¹i theo h íng trôc trªn toμn bé chiÒu dμi chi tiÕt. Trong qu¸ tr×nh mμi, èng mμi kh«ng ® îc dõng l¹i méi chç nμo ®ã cña chi tiÕt mμ ph¶i lμm cho èng lång quay liªn tôc, nh»m kh¾c phôc kh¶ n¨ng bÞ mÐo do søc nÆng b¶n th©n cña chi tiÕt hoÆc èng mμi g©y nªn. Trong qu¸ tr×nh ¸p dông hai ph ¬ng ph¸p mμi rμ trªn ®©y ®Òu ph¶i th êng xuyªn ®iÒu chØnh ®ai èc ®iÒu chØnh cña dông cô mμi, ®Ó ®¶m b¶o khe hë mμi thÝch hîp vμ cßn ph¶i kh«ng ngõng kiÓm tra chÊt l îng mμi. NÕu ph¸t hiÖn chi tiÕt cã hiÖn t îng c«n thãp, cã thÓ l¾p ng îc chi tiÕt hoÆc dông cô mμi, sau khi ®iÒu chØnh khe hë th× tiÕn hμnh mμi rμ cã tÝnh hiÖu chØnh. §èi víi chi tiÕt gia c«ng cã bËc th× cã thÓ b«i chÊt mμi lªn chç kÝch th íc t ¬ng ®èi lín ®Ó tiÕn hμnh mμi rμ nh»m lo¹i bá ®é c«n. http://www.ebook.edu.vn 174