Trang Chủ

Lấy Tủy Xương

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

109
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lấy tủy xương: các hematologists "già" hơn ở HKỳ đều được huấn luyện trained để lấy tủy ở sternum và ở post sup iliac spine. Tuy nhiên vì nguy hiểm trong việc lấy tủy ở sternum, cho nên các hematologists trẻ hơn bây giờ chỉ lấy tủy ở post sup iliac spine mà thôi (vì vùng này không có thần kinh hay mạch máu quan trọng nào). Lấy tủy từ sternum thật ra rất dễ nếu cẩn thận (nếu không cẩn thận, kim sẽ xuyên qua sternum, và đâm vào pericardium hay tim). Chính vì complication này, nhóm hematologists tại...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lấy Tủy Xương

Lấy Tủy Xương v/v lấy tủy xương: các hematologists "già" hơn ở HKỳ đều được huấn luyện trained để lấy tủy ở sternum và ở post sup iliac spine. Tuy nhiên vì nguy hiểm trong việc lấy tủy ở sternum, cho nên các hematologists trẻ hơn bây giờ chỉ lấy tủy ở post sup iliac spine mà thôi (vì vùng này không có thần kinh hay mạch máu quan trọng nào). Lấy tủy từ sternum thật ra rất dễ nếu cẩn thận (nếu không cẩn thận, kim sẽ xuyên qua sternum, và đâm vào pericardium hay tim). Chính vì complication này, nhóm hematologists tại Chicago đã nghĩ ra cách làm một cái "chận" để ngăn lại sức mạnh cuả kim này khi xuyên xuống sternum (gọi là kim Illinois- "University of Illinois needle"). Kim này có một cái guard (cái chận lại) xoắn vào đầu kim. Lấy tủy từ sternum thì chỉ lấy được aspirate (hút ra) mà thôi chứ không lấy được biopsy (vì sternum mỏng qúa). Trong 25 năm qua, tôi chỉ lấy tủy ở sternum độ 10 lần mà thôi (vì post sup iliac an toàn hơn, và lấy cả được biopsy)- Lấy tủy ở sternum rất nhanh: từ đầu đến cuối tốn độ 5-8 phút. Còn lấy ở post sup iliac spine (đã lấy vài nghìn lần) thì tốn độ 17-18 phút.
Kim lấy từ post sup iliac spine thì gọi là Jamshidi needle (tên cuả BS nghĩ ra việc cải thiện kim này): kim ngày xưa hai thành cuả kim song song, cho nên khi rút kim ra, nhiều khi tủy không lọt vào trong kim nhưng tuột ra, và ở lại với tủy xuơng cuả bnhân. Jamshidi mới nghĩ ra cách làm cho đầu kim nhỏ lại, khiến cho tủy có thể được giữ lại trong kim (Kim này thật ra còn có thể cải thiện được nữa, chờ đến khi rảnh (lúc nào?) sẽ trình cách thay đổi để đưa vào kỹ nghệ). Khi lấy tủy, chỉ cần độ 4-5 ml tủy mà thôi, và biopsy cũng chỉ cần dài độ 1 cm. Khi lấy tủy để ghép tủy (cho bnhân ung thư máu chẳng hạn) thì cần lấy độ 700-800 ml tủy (hai hematologists lấy cả hai bên cuả xuơng iliac, qua 8 lỗ đục ở iliac), người cho tủy phải được đánh tê từ thắt lưng xuống. Việc này cũng đang thay đổi nhanh chóng: một số lớn bây giờ chỉ cần stem cells mà thôi ... Khi lấy tủy ở sternum hoặc ở post superior iliac spine thì chỉ cần đánh tê tại chỗ (local anesthesia mà thôi). Tôi thường dùng lidocain 1% (không pha với epinephrine). Tuy trong sách bảo chỉ cần 5 ml thuốc tệ. Nhưng theo kinh nghiệm, lượng này chả bao giờ đủ (vì vẫn còn rất đau). Tôi thuờng dùng rất nhiều lidocain (mà không cần thuốc chống đau khác, chẳng hạn Meperidine hay Morphine).
Đa số thất bại (không lấy được tủy) là vì bệnh nhân qúa nặng kí, kim bị chìm trong mỡ, và không tìm ra được post sup iliac spinẹ. Lý do khác là vì y sĩ kém. Kinh nghiệm nhận thấy trong khi hướng dẫn cho các y s ĩ khác cách làm tủy xương (trong các residencies): họ không nhắm đúng chiều cuả xương iliac (cho nên kim đi song song với periosteum chứ không xuyên thủng được periosteum để đi vào xoang tủy - bone marrow cavity). Khi chắc chắn là kim đã vào trong xoang tủy mà vẫn không hút tủy ra được (dry tap) thường là không tốt (bad news): ung thư solid tumors đã vào xương hoặc tủy đã hoá sợi (myelofibrosis) hoặc tủy xương đang bị tràn ngập với tế bào ung thư máu (leukemia). Ngày xưa (cách đây 10 năm, thì lấy tủy rồi nhuộm aspirate (hút tủy) và biopsy (sinh thiết) bằng H&E Hematoxylin eosin, nhuôm sắt, nhuộm để tìm fibrosis, nhuộm bacteria (có mấy cases thấy lao trong tủy). Nhưng ngày nay thì cũng gửi tủy đi làm flow cytometry, Fish, Cytogenetics (gần đây có một case khá khó, tìm ra được nhờ sự sai hỏng trong nhiễm thể (chromosome 6) cuả b.nhân này (thấy typical trong myeloma). Việc này khiến cho chữa trị chính xác hơn: đây là tủy lần thứ 4 cho bnhân này trong vòng 16 tháng: các tủy trước đều tưởng là myelodysplasia. Các thử nghiệm này nay cũng rất mau chóng: kết quả thường chỉ trong vòng 24 giờ (có một
số tôi gửi sang New York City qua đêm, và sáng hôm sau nói chuyện qua telephone với họ). Y khoa trong 25 năm qua có lẽ tiến bằng hơn 500 năm trước !!! các ý niệm concepts về pathophysiology cũng hoàn toàn thay đổi (thành pathonanobiology - chữ này tôi "chế ra" cho dễ nói: bệnh lý học dưạ vào căn bản biology ở tầm mức "nano" ) (pathophysiology vẫn là căn bản cuả medicine, nhưng nay đi sâu hơn nhiều). Nhưng "pathonanobiology" cũng đang thay đổi nhanh chóng: chẳng hạn về trí nhớ của con người: memory này giữ lại trong óc bằng cách nào: có thể vì thay đổi cuả electron hay không : "pathoelectronic biology "!!!) Chả khác gì memory của computers. Lấy Tủy Xương -2- Note: xin nói lại cho rõ: kim Jamshidi dài khoảng 12- 13 cm (và chỉ cần lấy được một mẫu biopsy tủy dài khoảng 1 cm cũng đủ nhìn dưới microscope rồi). Còn kim để hút tủy ở sternum thì chỉ độ 5 cm. Hồi xưa (1977-1979) các kim này dùng xong rồi đem khử trùng, dùng lại. Nhưng từ khoảng 1980 trở đi, thì chỉ dùng một lần rồi vất đi (disposable). Cách để làm phết tủy xương lên trên kính thì mỗi đại học có lối
riêng cuả họ, nhưng sau này tôi làm theo lối riêng của tôi (sau khi học lối cuả 3 đại học khác nhau: Michigan, New York, Ohio). Phải nghĩ ra cách này vì lắm khi lấy tủy xuơng khẩn cấp giữa đêm, nhà thương không có hematology technician đứng cạnh để làm phết tủy xương cho mình (mà lúc đó mình đang mang bao tay vô trùng). Thành ra phải nghĩ cách làm lấy môt mình. (Sở dĩ phải lấy tủy ngay tức thì vì sau khi lấy tủy xong rồi, mới cho chỉ thị truyền máu trong những trường hợp phải truyền máu khẩn cấp chẳng hạn) (Truyền máu rồi mới lấy tủy có khi làm sai morphology cuả tủy). Y tá tại HKỳ thì hoàn toàn không được huấn luyện về cách làm phết máu và phết tủy trên kính, cho nên họ không giúp gì được . Mà phải làm nhiều lần thì mới quen tay để mẫu tủy có thể đọc được dưới kính hiển vi. Cho nên chính mình làm lấy thì vẫn hơn, technician lắm khi không quen tay, cũng hỏng. Mà lấy tủy không dễ như lấy máu, nếu "hỏng" một lần thì khó "trở lại" lấy lần nữa. Ở các nhà thương Hkỳ vì luât lệ, chỉ có các hematologists (đã qua hematology fellowship) mới được phép lấy tủy (ít nhất là ở các nhà thương vùng này thì như thế). Bs Nguyễn Tài Mai