lều chõng: phần 2 - nxb văn học

CHƯƠNG 13<br /> <br /> Đ<br /> <br /> êm qua với Vân Hạc, Đốc Cung lại là một cuộc phục thù của hai con<br /> mắt. Bởi vì sau bữa cặm cụi từ sáng đến tối mịt ngắm vuốt từ cái nét<br /> móc trở đi để viết cho rồi một bài văn sách chừng bảy, tám tờ, hai<br /> chàng chỉ cho đôi mắt yên nghỉ một đêm. Đến trưa hôm sau, khi mà Đoàn<br /> Bằng, Tiêm Hồng bước ra khỏi cửa để cùng về quê báo tin cho dì ghẻ và ông<br /> anh cả biết sự may mắn của mình trong kỳ đệ tam thì Vân Hạc liền bị Đốc<br /> Cung nhắc tới số bốn nén bạc của Trần Đức Chinh và bắt phải lên hàng Lờ lập<br /> tức.<br /> Ở lầu hồng không khác gì ở nhà trọ, danh giá của người học trò đã vào<br /> tam trường lại tôn gấp mấy cái khi mới vào nhất trường. Vả lại đối với hai<br /> chàng, đào Phượng, đào Cúc vẫn là hoa xưa, ong cũ, cái cuộc gặp gỡ sau hai<br /> mươi ngày cách biệt tự nhiên phải đằm thắm hơn lúc bắt đầu biết nhau.<br /> Trong lúc bước chân ra đi, Vân Hạc đã hẹn Đốc Cung chỉ nghe một vài khổ<br /> trống rồi về. Không ngờ trước vẻ yêu kiều nũng nịu của đôi hoa khôi hai<br /> chàng đều không đủ bóng vía để chống lại với sức cám dỗ. Thế rồi cuộc truy<br /> hoan kéo dài đến bảy đêm ngày.<br /> Ngông nhất là đêm hai ba tháng mười.<br /> Vào khoảng chập tối một lúc, trời tuy lạnh nhưng rất sáng sủa. vầng trăng<br /> hạ huyền từ từ ở phía chân trời tiến lên và nhòm thẳng vào khe cửa sổ phía<br /> đông. Nhân một câu cao hứng nói đùa của Vân Hạc, Đốc Cung liền bắt đào<br /> Phượng, đào Cúc cùng mấy ả nữa và một anh kép mang cả đàn, trống, sênh,<br /> phách lên phía bờ sông. Thêm vào đó lại có mấy người học trò cụ bảng Tiên<br /> Kiều bị kéo đi nữa. Cả bọn đến thẳng bến đò. Sau khi thuê được hai chiếc<br /> thuyền lớn, mặc cả phải chở suốt đêm, Vân Hạc, Đốc Cung liền bảo chân sào<br /> vào phố mua rượu và các đồ nhắm đem cả xuống thuyền.<br /> Rồi sai nhổ neo cho thuyền xuôi mãi xuống phía Đồn Thủy. Sông cạn,<br /> sóng êm, đôi thuyền kèm nhau lờ đờ trôi dưới ánh trăng. Ngồi trên mạn<br /> thuyền ngó xuống đáy nước có thể trông thấy mình đương lơ lửng trong một<br /> biển vàng. Đàn bắt đầu dạo, phách bắt đầu điểm. Tiếng hát bắt đầu thánh<br /> thót. Cuộc rượu dần dần đi từ chỗ êm đềm đến chỗ nồng nàn. Giữa những<br /> tiếng cười nói huyên thiên. Đốc Cung tự nhiên gật gù và ngâm:<br /> “Mộc lan chi tiếp sa đường châu.<br /> Ngọc tiêu, kim quản tọa lưỡng đầu<br /> Mỹ tửu tôn trung trí thiên hộc<br /> Tải kỹ tùy ba nhiệm khứ lưu… ”<br /> <br /> Rồi chàng rung đùi:<br /> - Cái cuộc đêm nay của chúng mình, thật đúng với bốn câu đó. Thế mới<br /> biết Lý Bạch là tay chơi sành.<br /> Và chàng nhìn vào Vân Hạc:<br /> - Mày vẫn tự phụ giỏi nôm, hãy thử dịch mấy câu ấy ra điệu lục bát xem<br /> sao.<br /> Vân Hạc ngẫm nghĩ một lát rồi đọc:<br /> “Chèo đường đưa chiếc thuyền nan<br /> Quản vàng, tiêu ngọc thổi ran đôi đầu<br /> Rượu ngon để sẵn nghìn bầu<br /> Chở đào, theo sóng, mặc dầu ngược xuôi…”<br /> Cả bọn đều tấm tắc khen hay, riêng có Đốc Cung chê rằng chữ “đào”<br /> không “ổn”. Nhưng không tìm được chữ gì khác thay vào, chàng muốn đổi<br /> hai câu đó như vầy.<br /> “Đào mấy ả, rượu nghìn bầu,<br /> Chở theo con sóng mặc dầu ngược xuôi”.<br /> Mọi người cân đi, nhắc lại hồi lâu, ai nấy đều bảo câu của Đốc Cung tuy<br /> không đúng nghĩa, nhưng còn thoát hơn của Vân Hạc. Rồi họ bàn nhau dùng<br /> bốn câu ấy làm bốn câu mưỡu và bắt Vân Hạc, Đốc Cung làm tiếp một bài hát<br /> nói tức cảnh đêm ấy. Vân Hạc mở đầu:<br /> “Thủy thiên nhất sắc<br /> Giữa vừng không vằng vặc mảnh trăng treo<br /> Đôi thuyền con đủng đỉnh đua chèo<br /> Dội mặt sóng, tiếng đàn theo tiếng phách”.<br /> Đốc Cung tiếp theo:<br /> “Dục hiệu Tô công ca Xích Bích<br /> Cánh liên Bạch phó oán Tầm Dương.<br /> Thú yên hoa âu cũng nợ văn chương<br /> Dưới bóng nguyệt, chén vàng chi để cạn?<br /> Đến lượt Vân Hạc:<br /> “Cơn đắc ý hãy chơi cho chán<br /> Kiếp trần ai, ba vạn có là bao<br /> Nghìn xưa hiền thánh đâu nào?”<br /> <br /> Hai chàng đọc cho đào Phượng, đào Cúc cùng nhẩm, và bảo hai ả cắt lượt<br /> mà hát. Đêm càng khuya, cuộc rượu càng lơi lả. Tiếng hát khi chìm, khi bổng,<br /> theo với dịp khoan nhặt của phách và đàn, càng giúp thêm cho hứng rượu.<br /> Trên phố lúc ấy không còn hơi một tiếng động.<br /> Mặt sông cực kỳ tịch mịch. Mấy đoàn thuyền bè, giống như những đàn vịt<br /> ngủ hết, hết thảy im lặng rúc đầu vào bờ. Vân Hạc tình cờ ngồi trong mui<br /> thuyền ngó ra, chàng tưởng như khắp cả vũ trụ, chỉ có bọn mình và vầng<br /> trăng khuya còn thức. Một lát sau, đào Phượng đọc hết bài phú Xích bích,<br /> tiếp đến bài hát Tỳ bà, Đốc Cung ra bộ thích ý và khen:<br /> - Ngồi trên mặt nước mà hát hai bài hát ấy mới là hợp cảnh. Không hiểu từ<br /> xưa đến giờ, đã ai thưởng thức cái thú ấy chưa?<br /> Vân Hạc đón lời:<br /> - Không phải bây giờ chúng mình hưởng cái thú ấy là lần đầu tiên. Ngày<br /> xưa các cụ đã hưởng chán rồi. Và vì thủa xưa, cô đào không có nhà riêng, các<br /> cụ muốn nghe hát mà không tiện đem về nhà mình, cho nên phần nhiều phải<br /> hát dưới thuyền. Bởi vì ngồi ở thuyền dưới bóng trăng, thấy nó hợp với cảnh<br /> tượng trong Tỳ bà hành của Bạch Cư Dị và Xích bích phú của Tô Đông Pha,<br /> cho nên các cụ mới diễn cả hai bài ấy ra điệu hát ta, để bắt ả đào ngâm đọc.<br /> Về sau những phường tục tử, đua đòi các cụ, thi nhau đem những bài ấy mà<br /> hát ở nhà cô đào, ấy là vì họ không hiểu cái hay của nó. Các anh thử nghĩ mà<br /> xem, ngồi trên mặt phản mà nghe những câu:<br /> “Say những luống ngại khi chia rẽ<br /> Nước mênh mông dầm vẻ trăng trong”<br /> Hay là:<br /> “Thuyền mấy lá, đông tây lặng ngắt<br /> Một vừng trăng trong vắt lòng sông”<br /> thì phỏng còn có nghĩa lý gì nữa?<br /> Trời gần sáng. Trăng càng lên cao, ánh trăng tỏa xuống lòng sông sáng<br /> như ban ngày. Hứng rượu mỗi lúc mỗi thêm hăng hái. Người nọ dốc mãi<br /> rượu vào chén người kia. Dần dần, cả đám đều say dí dị, ai nấy gục đầu<br /> xuống cạnh chiếu rượu mà ngáy.<br /> Sáng mai Vân Hạc dậy trước, trông thấy mấy người ngổn ngang nằm<br /> quanh một đám chén bát lổng chổng, mới biết đêm qua uống rượu nhiều<br /> quá. Ngó ra ngoài sông, cảnh tượng đều lạ hết thảy. Ngơ ngác nhìn mãi đám<br /> khói sương mù mịt, chàng mới nhận ra cái chỗ thuyền đậu là ở dưới bãi Bát<br /> Tràng.<br /> Các chân sào và các ả đào, hãy còn ngủ lăn, ngủ lóc, chàng phải đánh thức<br /> lái thuyền, giục hắn gọi mấy người kia chèo thuyền lên bến.<br /> <br /> Tới nơi, mặt trời đã lên cao, Vân Hạc toan về nhà trọ. Nhưng vì đào<br /> Phượng, đào Cúc có ý chèo kéo, lại thêm có bọn Đốc Cung hết sức bầu vào,<br /> chàng lại xuống thẳng Hàng Lờ. Thế rồi, cái hào hứng của tuổi thiếu niên lưu<br /> chàng và bọn Đốc Cung ở đó. Để lấy đêm làm ngày, lấy ngày làm đêm. Nếu<br /> không sợ Đoàn Bằng, Tiêm Hồng ở quê sắp ra có lẽ hôm qua, chàng và Đốc<br /> Cung cũng chưa về nhà trọ. May quá hai chàng vừa tới nhà trọ một lát, thì hai<br /> người kia vừa ra.<br /> Trong lúc nói chuyện, Đoàn Bằng, Tiêm Hồng ngó cái bộ mặt hốc hác,<br /> nhất là ngó đôi con mắt đứt kẽ của hai chàng, cũng biết hai chàng thức đêm<br /> nhiều lắm nhưng hai người vẫn đều giả vờ làm thinh. Bấy giờ Đốc Cung cũng<br /> như Vân Hạc ai nấy đều thấy trong mình mệt nhừ, hai mắt buồn ngủ díp lại,<br /> song người thì nể bạn hơn tuổi, người thì sợ anh, cả hai đều phải cố gượng<br /> làm tỉnh táo, nhanh nhảu, chờ đến tối mới dám đi nằm. Và cả hai đều kéo<br /> một giấc từ chập tối cho đến bây giờ.<br /> Trời sáng rõ.<br /> Đoàn Bằng, Tiêm Hồng đã uống tàn một ấm chè tầu, hai chàng vẫn co<br /> quắp ôm nhau trong tấm chăn bông, và thi nhau đưa ra những tiếng thở sè<br /> sẽ.<br /> Tiêm Hồng ngứa mắt toan kéo tuột bức chăn gọi hai chàng dậy. Đoàn<br /> Bằng xua tay ngăn lại:<br /> - Hãy để cho họ ngủ lúc nữa. Chắc là những ngày vắng mình, chúng nó<br /> thức đêm nhiều lắm. Nếu họ không được ngủ bù để khôi phục cho tinh thần<br /> bằng cũ thì ngày mai vào trường sẽ có hại cho sự làm văn.<br /> Rồi hai người lại giục thằng nhỏ thay chè, pha ấm nước khác, cùng uống<br /> cho tiêu thì giờ.<br /> Ánh sáng loe trên nóc nhà láng giềng, Vân Hạc thình lình thức giấc. Vì bị<br /> ánh sáng lùa vào chói mắt, chàng biết trời đã trưa lắm, vội vàng lật chăn<br /> đánh thức Đốc Cung.<br /> Đoàn Bằng, Tiêm Hồng tuy vẫn tỏ ra bộ điệu vui vẻ nhưng Vân Hạc không<br /> khỏi có ý ngượng thẹn. Chàng len lén đứng dậy ra thềm và gọi thằng nhỏ lấy<br /> nước rửa mặt. Đốc Cung nói chữa bằng một câu khôi hài:<br /> - Té ra hãy còn sớm nhỉ. Tôi tưởng đã trưa lắm.<br /> Đoàn Bằng cười nhạt:<br /> - Phải. Còn sớm lắm. Mặt trời mới gần đến đỉnh đầu thôi mà. Hai ông hãy<br /> đi ngủ thêm giấc nữa, dậy làm gì vội!<br /> Đốc Cung cũng cười và ngâm:<br /> “Xử thế nhược đại mộng<br /> Hồ vi lao kỳ sinh.”<br /> <br /> Rồi chàng thong thả, xỏ chân vào giầy, để đón lấy chậu nước nóng của<br /> thằng nhỏ đã bưng đến thềm.<br /> Hôm nay là ngày ra bảng kỳ đệ tam, nhà trọ làm cơm sớm hơn mọi ngày,<br /> có ý để các ông khách thừa thãi thì giờ đi chơi chúng bạn.<br /> Cố nhiên ở trong mâm cơm, cảm tình của ông chủ nhà càng nồng nàn<br /> hơn những ngày ra bảng hai kỳ đệ nhất, đệ nhị. Ông ta đã cố mua chuộc lòng<br /> khách bằng những món ăn rất cầu kỳ. Rượu rót rồi. Đoàn Bằng khai mào câu<br /> chuyện trước khi cất chén:<br /> - Chúng mình còn được chè chén lu bù, chứ mấy ông quan chấm trường,<br /> nhất là những ông sơ khảo, phúc khảo bây giờ đương khổ vô hạn.<br /> Đốc Cung nâng chén và hỏi:<br /> - Sao vậy?<br /> Đoàn Bằng nhắp một hớp rượu rồi đáp:<br /> - Kham khổ quá, chứ có sao đâu! Theo lệ, cứ mỗi khoa thi, riêng trường Hà<br /> Nội, được có một ông chủ khảo, một ông phó chủ khảo, hai ông giám khảo,<br /> hai ông phân khảo, mười ông phúc khảo và hai mươi ông sơ khảo. Lương các<br /> ông ấy không được tính tháng, phải tính trọn một kỳ thi. Bắt đầu từ lúc tiến<br /> trường đến khi thi xong các công việc, ông chủ khảo được năm chục quan, và<br /> mười phương gạo trắng, ông phó chủ khảo được bốn nhăm quan, số gạo<br /> cũng được như ông chủ khảo. Những ông giám khảo đều ba nhăm quan và<br /> tám phương gạo, các ông phúc khảo mỗi ông được hai nhăm quan và năm<br /> phương gạo, những ông sơ khảo thì bần tiện nhất chỉ được mỗi ông bốn<br /> phương gạo và hai chục quan…<br /> Đốc Cung ngắt lời:<br /> - Ừ, thì nhà nho ăn tiêu tằn tiện, trong hơn một tháng, một mình dùng hai<br /> chục quan cũng đủ lắm rồi.<br /> Đoàn Bằng lắc đầu:<br /> - Tiếng được hai chục quan tiền thật đó, nhưng khi ở trường có được tiêu<br /> một đồng nào. Là vì trong lúc làm trường, người ta đã tính đủ số quan<br /> trường, dựng cho mỗi một ông một gian nhà lá, trong nhà có bếp, có chuồng<br /> xí, có vại chứa nước, có nồi nấu cơm, đủ các đồ lề của một gia đình, bốn bên<br /> đều có phên nứa che kín, gian nọ không được thông với gian kia. Sau khi tiến<br /> trường, người ta tống hết các ông sơ khảo, phúc khảo, giám khảo cho mỗi<br /> ông vào một gian, rồi khóa trái cánh cửa ra ngoài, giao chìa khóa cho ông đề<br /> điệu, bao giờ thi xong, ông đề điệu mới mở cửa cho các ông này cùng ra.<br /> Như thế dù có tiền cũng không mua bán gì được.<br /> Đoàn Bằng lại hỏi:<br /> - Vậy thì những thức ăn uống hàng ngày lấy ở đâu ra?<br /> <br />