Liên quan nồng độ hormon tuyến giáp FT3, FT4 và TSH máu với một số chỉ số hóa sinh máu và nước tiểu ở bệnh nhân hội chứng thận hư nguyên phát

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

127
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này khảo sát nồng độ hormon tuyến giáp FT3, FT4 và TSH máu ở BN HCTH nguyên phát. Bài viết tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ FT3, FT4 và TSH máu với albumin, protein máu và protein niệu ở những BN này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Liên quan nồng độ hormon tuyến giáp FT3, FT4 và TSH máu với một số chỉ số hóa sinh máu và nước tiểu ở bệnh nhân hội chứng thận hư nguyên phát

TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013 LIÊN QUAN NỒNG ĐỘ HORMON TUYẾN GIÁP FT3, FT4 VÀ TSH MÁU VỚI MỘT SỐ CHỈ SỐ HÓA SINH MÁU VÀ NƢỚC TIỂU Ở BỆNH NHÂN HỘI CHỨNG THẬN HƢ NGUYÊN PHÁT Phạm Thị Phương*; Lê Việt Thắng** TÓM TẮT Nghiên cứu liên quan nồng độ hormon tuyến giáp FT3, FT4 và TSH máu với albumin, protein máu; protein niệu 24 giờ ở 61 bệnh nhân (BN) hội chứng thận hƣ (HCTH) nguyên phát so với 38 ngƣời khỏe mạnh, kết quả cho thấy: nồng độ FT3, FT4 máu trung bình nhóm bệnh thấp hơn, TSH máu trung bình nhóm bệnh cao hơn nhóm chứng có ý nghĩa (p < 0,05 và < 0,01). Tỷ lệ BN HCTH có giảm FT3: 27,9%, giảm FT4 29,5% và tăng TSH 21,3%. FT3, FT4 máu thấp và TSH máu cao liên quan đến giảm albumin, protein máu (p < 0,05 và < 0,01). FT3, FT4 tƣơng quan nghịch, TSH tƣơng quan thuận có ý nghĩa với lƣợng protein niệu 24 giờ (r = -0,4; -0,36; 0,39, p < 0,01). * Từ khóa: Hội chứng thận hƣ nguyên phát; Hormon tuyến giáp; Protein niệu. THE RELATION BETWEEN SERUM THYROID HORMONES FT3, FT4 AND TSH AND SOME BIOCHEMICAL PARAMETERS AND URINA IN PATIENT WITH PRIMARY NEPHROTIC SYNDROME Summary Studying relation between serum thyroid hormones FT3, FT4 and TSH with serum albumin, protein; 24h proteinuria of 61 primary nephrotic syndrome patients compared to 38 healthy people, the results showed that: average serum FT3, FT4 of patients was lower, TSH was significantly higher than control group (p < 0.05 and < 0.01). The rate of patients reducing FT3 was 27.9%, FT4 was 29.5% and increasing TSH was 21.3%. Low serum FT3, FT4 and high serum TSH related to reducing serum albumin, protein (p < 0,05 and < 0,01). A negative correlation of FT3; FT4, a positive correlation of TSH significantly with 24h proteinuria were detected (r= -0.4; -0.36; 0.39, p < 0.01). * Key words: Primary nephrotic syndrome; Thyroid hormone; Proteinuria. * Trường Đại học Y Thái Bình ** Bệnh viện 103 Người phản hồi (Corresponding): Phạm Thị Phương (phuongytb1808@yahoo.com) Ngày nhận bài: 11/9/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 24/10/2013 Ngày bài báo được đăng: 5/11/2013 128 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013 ĐẶT VẤN ĐỀ Hội chứng thận hƣ đặc trƣng bởi tổn thƣơng màng lọc cầu thận gây mất nhiều protein qua nƣớc tiểu, giảm protein và albumin máu, tăng lipid máu và có phù. HCTH hay gặp trên lâm sàng, có khả năng điều trị khỏi, tuy nhiên tỷ lệ tái phát cao. HCTH có nhiều biến chứng, trong đó biến chứng suy chức năng tuyến giáp, giảm nồng độ hormon tuyến giáp do mất những hormon này qua nƣớc tiểu gặp khoảng 30% BN HCTH. Những BN HCTH có giảm nồng độ hormon tuyến giáp làm tiến triển lâm sàng BN nặng lên, đáp ứng điều trị kém đi. Đánh giá mối liên quan giữa giảm nồng độ hormon tuyến giáp với mức thải protein qua nƣớc tiểu, mức giảm protein và albumin máu là cơ sở cho việc giải thích cơ chế bệnh sinh suy giáp ở BN HCTH. Tại Việt Nam, chƣa có một nghiên cứu nào về nồng độ hormon tuyến giáp FT3, FT4 và TSH máu và mối liên quan với một số đặc điểm BN HCTH nguyên phát. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm: - Khảo sát nồng độ hormon tuyến giáp FT3, FT4 và TSH máu ở BN HCTH nguyên phát. - Tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ FT3, FT4 và TSH máu với albumin, protein máu và protein niệu ở những BN này. - Nhóm chứng: 38 ngƣời khỏe mạnh, tuổi tƣơng đồng nhóm nghiên cứu. ĐỐI TƢỢNG PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. - BN đƣợc khám lâm sàng và làm các xét nghiệm cận lâm sàng huyết học và sinh hóa máu thƣờng quy. Chẩn đoán HCTH khi protein niệu 24 giờ ≥ 3,5 g, albumin máu giảm < 30 g/l, protein máu giảm < 60 g/l, mỡ máu tăng và có phù. - Nhóm nghiên cứu: 61 BN đƣợc chẩn đoán xác định có HCTH nguyên phát. * Tiêu chuẩn lựa chọn: - BN đƣợc chẩn đoán xác định HCTH nguyên phát, chẩn đoán lần đầu ≥ 18 tuổi. - BN không có bệnh lý tuyến giáp: Basedow, suy giáp.... - BN không có rối loạn chức năng vùng dƣới đồi - tuyến yên. - BN không sử dụng thuốc kháng giáp tổng hợp. * Tiêu chuẩn loại trừ: - BN HCTH thứ phát do đái tháo đƣờng, lupus… - BN có rối loạn chức năng tuyến nội tiết: rối loạn chức năng vùng dƣới đồi tuyến yên, rối loạn chức năng tuyến giáp. - BN điều trị tia xạ hay hóa liệu pháp. - BN đang sử dụng thuốc kháng giáp tổng hợp. - BN không hợp tác nghiên cứu. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Nghiên cứu tiến cứu mô tả cắt ngang, có so sánh nhóm BN và nhóm chứng. * Nội dung nghiên cứu: 129 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013 - Định lƣợng hormon FT3, FT4, TSH máu ở cả nhóm bệnh và nhóm chứng. Giá trị các chỉ số ở BN trong khoảng X ± SD nhóm chứng đƣợc coi là bình thƣờng. Ở nhóm bệnh so với X + hoặc SD của nhóm chứng đánh giá mức tăng hoặc giảm. - Định lƣợng protein niệu 24 giờ. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm thống kê SPSS và Excel. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU BÀN LUẬN Tuổi trung bình nhóm nghiên cứu 35,5 ± 14,0, tỷ lệ nam/nữ 2,4. 1. Nồng độ FT3, FT4, TSH máu ở nhóm BN. Bảng 1: Nồng độ FT3, FT4, TSH máu ở nhóm bệnh và nhóm chứng. CHỈ SỐ NHÓM BỆNH (n = 61) NHÓM CHỨNG (n = 38) FT3 (pg/ml) 1,86 ± 0,70 2,06 ± 0,60 < 0,05 FT4 (ng/dl) 0,75 ± 0,24 1,17 ± 0,16 < 0,05 TSH (IU/ml) 3,96 ± 2,45 1,58 ± 1,17 < 0,01 p - Các chỉ số FT3, FT4 ở nhóm BN nghiên cứu đều thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p < 0,05). - Nồng độ TSH nhóm BN cao hơn có ý nghĩa thông kê so với nhóm chứng (p < 0,01). * Tỷ lệ BN có nồng độ FT3, FT4 máu giảm, TSH máu tăng (n = 61): FT3 < 1,46 pg/ml: 17 BN (27,9%); FT4 < 1,01 ng/dl: 18 BN (29,5%); TSH > 2,75 IU/ml: 13 BN (21,3%). 27,9% BN có FT3, 29,5% BN có FT4 giảm và 21,3% BN có TSH tăng so với nhóm chứng. Kết quả này là hợp lý, vì BN HCTH thải nhiều protein qua nƣớc tiểu kéo theo mất nhiều hormon FT3 và FT4. Tuy nhiên, khi lƣợng FT3 và FT4 trong máu giảm, cơ thể phản ứng bằng cách tăng tiết TSH từ tuyến yên làm nồng độ TSH tăng lên trong máu. Bản chất FT3 và FT4 đều là các protein, khi cầu thận bị tổn thƣơng, protein thoát qua màng lọc cầu thận ra nƣớc tiểu qua 3 cơ chế: tổn thƣơng màng đáy, rối loạn điện tích màng và thay đổi huyết động học. Quá trình bệnh sinh của HCTH thể hiện quá trình hoạt động của bệnh, tổn thƣơng lan tỏa cầu thận và các vị trí của cầu thận. Khi mất protein qua nƣớc tiểu sẽ dẫn đến mất hormon qua nƣớc tiểu, trong đó có hormon tuyến giáp. Một số nghiên cứu cho thấy, nồng độ hormon tuyến khác nhƣ sinh dục trong máu BN HCTH cũng giảm so với nhóm chứng. Nhƣ vậy, cơ chế chính của quá trình giảm hormon tuyến giáp trong máu ở BN HCTH là quá trình mất qua nƣớc tiểu. Ở đây tuyến giáp vẫn hoạt động bình thƣờng, không 130 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013 có suy chức năng tuyến, do vậy khi điều trị HCTH ổn định, nồng độ hormon tuyến giáp trong máu sẽ trở lại bình thƣờng. Khi đó tuyến yên sẽ giảm tiết TSH, nên nồng độ TSH máu cũng trở lại bình thƣờng. Ở BN HCTH tái phát hoặc phụ thuộc corticoid có thể có tình trạng suy giáp do quá trình mất trƣờng diễn, hơn nữa sẽ có quá trình ảnh hƣởng đến cấu trúc tuyến giáp. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng BN suy thận mạn tính có tình trạng giảm FT3, FT4, tăng TSH máu, cơ chế đƣợc giải thích là do tổn thƣơng thực thể tại tuyến nhƣ thiếu máu, xơ và vôi hóa tổ chức tuyến… 2. Liên quan giữa FT3, FT4, TSH máu với nồng độ protein, albumin máu và mức thải protein niệu. Bảng 2: Liên quan giữa FT3 với protein và albumin máu. THÔNG SỐ ALBUMIN SINH HÓA MÁU (g/l) ( X ± SD) FT3 máu < 1,46 pg/ml (n = 18) FT3 máu ≥ 1,46 pg/ml (n = 43) p PROTEIN (g/l) 17,59 ± 2,03 39,65 ± 2,52 bình thấp hơn nhóm có nồng độ FT3 bình thƣờng, p < 0,05. Bảng 3: Liên quan giữa FT4 với protein và albumin máu. THÔNG SỐ ALBUMIN SINH HÓA MÁU (g/l) PROTEIN (g/l) ( X ± SD) FT4 máu < 1,01 ng/dl (n = 17) 16,72 ± 1,90 38,17 ± 2,92 FT4 máu ≥ 1,01 ng/dl (n = 44) 19,81 ± 3,40 42,35 ± 2,69 p < 0,01 < 0,01 Nhóm BN có nồng độ FT4 giảm có nồng độ albumin và protein máu trung bình thấp hơn nhóm có nồng độ FT3 bình thƣờng, p < 0,01. Bảng 4: Liên quan giữa TSH với protein và albumin máu. THÔNG SỐ ALBUMIN SINH HÓA MÁU (g/l) PROTEIN (g/l) ( X ± SD) 19,41 ± 3,62 41,68 ± 3,47 < 0,05 < 0,05 Nhóm BN có nồng độ FT3 giảm có nồng độ albumin và protein máu trung TSH máu > 2,75 IU/ml (n = 13) 17,54 ± 3,28 39,69 ± 4,35 TSH máu ≤ 2,75 IU/ml (n = 48) 19,27 ± 3,29 41,50 ± 2,95 p < 0,05 < 0,05 131 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2013 Bảng 5: Tƣơng quan giữa FT3, FT4, TSH với protein niệu 24 giờ ở nhóm bệnh. CHỈ SỐ ĐÁNH GIÁ TƢƠNG QUAN PROTEIN NIỆU 24 GIỜ PHƢƠNG TRÌNH (g/24 giờ) TƢƠNG QUAN r p FT3 pg/ml ) -0,4 < 0,01 FT3 = -0,1197 x protein niệu + 2,4757 FT4 (ng/ml ) -0,36 < 0,01 FT4 = -0,0371 x protein niệu + 0,941 TSH (µUI/ml ) 0,39 < 0,01 TSH = 0,3126 x protein niệu + 2,3649 Nồng độ FT3, FT4 tƣơng quan nghịch, TSH có mối tƣơng quan thuận mức độ vừa có ý nghĩa thống kê với protein niệu 24 giờ, p < 0,05. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy có mổi liên quan giữa nồng độ FT3, FT4 và TSH máu với nồng độ albumin, protein máu và mức thải protein niệu. Nồng độ FT3, FT4 máu liên quan thuận với nồng độ protein và albumin máu, còn nồng độ TSH máu liên quan nghịch với nồng độ albumin và protein máu. Điều này là hợp lý vì trong cơ chế bệnh sinh liên quan đến giảm hormon tuyến giáp và tăng hormon tuyến yên TSH ở BN HCTH nguyên phát. Hormon tuyến giáp bản chất là các protein, bệnh sinh của HCTH là giảm protein và albumin máu do mất hai chất này qua nƣớc tiểu. Lƣợng TSH cũng thải qua nƣớc tiểu, có thể trong một thời điểm nào đó, BN giảm TSH máu. Tuy nhiên, khi hormon tuyến giáp giảm, theo cơ chế sẽ kích thích tuyến yên tăng tiết TSH để hormon này kích thích tuyến giáp tiết bù lƣợng hormon tuyến giáp đã mất qua nƣớc tiểu. Chính vì vậy có hiện tƣợng giảm hormon tuyến giáp và tăng TSH trong máu. Kết quả của chúng tôi cho thấy tỷ lệ BN giảm FT3, FT4 máu cao hơn tỷ lệ TSH máu tăng. Nồng độ FT3 máu (pg/ml) Nhóm BN có nồng độ TSH tăng có nồng độ albumin và protein máu trung bình thấp hơn nhóm có nồng độ FT3 bình thƣờng, p < 0,05. Protein niệu (g/24 giờ) Đồ thị 1: Tƣơng quan giữa FT3 máu với protein niệu 24 giờ. 132