Lôgic của sự toàn cầu hóa

96 X· héi häc thÕ giíi X· héi häc sè 3 (91), 2005<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> L«gic cña sù toµn cÇu hãa t− b¶n<br /> Fran†ois Houtart<br /> <br /> <br /> Dï cho sù toµn cÇu hãa vÒ kinh tÕ d−íi sù b¶o trî cña t− b¶n ®· lµm ®¶o lén<br /> trËt tù x· héi, song sÏ rÊt ng¹c nhiªn nÕu nhËn thÊy r»ng chóng ta rÊt kÐm hiÓu biÕt<br /> vÒ c¸c ph−¬ng thøc chóng vËn hµnh.<br /> Mét ®iÒu hiÓn nhiªn trªn toµn thÕ giíi:<br /> Theo c¸ch nghÜ cña chñ nghÜa t− b¶n vÒ x· héi nh÷ng hiÖn thùc ®ã tån t¹i<br /> song song víi nhau hoÆc cïng chuyÓn ®éng trong mét thÕ giíi mµ nh÷ng quyÒn lîi<br /> giai cÊp kh«ng cßn tån t¹i vµ nh÷ng qu¸ tr×nh x· héi diÔn tiÕn theo ®−êng th¼ng. ThÞ<br /> tr−êng lµ mét bµn tay v« h×nh. Nã khÐp c¸c sù trao ®«Ø vµo luËt cung cÇu vµ kÕt qu¶<br /> lµ thÞ tr−êng cµng tù do bao nhiªu th× kinh tÕ sÏ phôc vô cho sù ph¸t triÓn con ng−êi<br /> bÊy nhiªu. ChØ cã mét ®iÒu ng−êi ta quªn, nh−ng nã rÊt quan träng, ®ã lµ vÉn cßn tån<br /> t¹i nh÷ng quan hÖ x· héi kh«ng c«ng b»ng trong thêi ®¹i ngµy nay trªn b×nh diÖn<br /> toµn thÕ giíi.<br /> Trong bèi c¶nh Êy, thÞ tr−êng tæng thÓ hay v−¬ng quèc cña nh÷ng qu¶ ®Êm sÏ<br /> th¶i lo¹i nh÷ng ng−êi thÊt b¹i, ®ã còng lµ chç cña hä trong hÖ thèng s¶n xuÊt ( ngµy<br /> nay lµ trªn toµn thÕ giíi) - ®iÒu th−êng quyÕt ®Þnh sè phËn cña hä. H·y nghÜ tíi<br /> nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp trong nh÷ng x· héi c«ng nghiÖp, l−îng dù tr÷ qu©n bÞ<br /> khæng lå ®−îc t¹o nªn bëi tÊt c¶ nh÷ng ai thuéc thÕ giíi thø III, nh÷ng ng−êi lu«n bÞ<br /> sa vµo nh÷ng bi kÞch cña sù sèng cßn.<br /> C¸c giai cÊp x· héi h−ëng lîi tõ hÖ thèng c¶m thÊy tho¶i m¸i dÔ chÞu vµ trong<br /> lóc ®ã nh÷ng giai cÊp kh¸c ®«i khi bÞ ®Çu ®éc bëi lèi suy lý r»ng chóng kÕt thóc b»ng<br /> niÒm tin, còng chÝnh hä ®−îc thÞ tr−êng chµo ®ãn mµ kh«ng cã lý do nµo.<br /> Joseph Stiglitz, cùu Phã Chñ tÞch Ng©n hµng thÕ giíi vµ lµ ng−êi ®· ®−îc<br /> nhËn gi¶i th−ëng Nobel hßa b×nh, mét con ng−êi cña thÓ chÕ, ®· nhËn ra ®iÒu ®ã,<br /> trong mét cuèn s¸ch næi tiÕng cã tùa ®Ò “Vì tan giÊc méng lín” (2002)<br /> Suy lÝ cña sinh th¸i häc còng th−êng bá qua thùc tÕ r»ng cã tån t¹i nh÷ng mèi<br /> quan hÖ x· héi. Trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò chØ lµ ë chç nh÷ng viÔn c¶nh g¾n liÒn víi m«i<br /> tr−êng sinh th¸i vµ viÖc ph©n tÝch chóng b»ng nh÷ng thuËt ng÷ cña hiÖu øng vËt lÝ<br /> tiªu cùc ®èi víi sinh giíi, bao hµm c¶ con ng−êi. Nh−ng thùc ®¸ng ng¹c nhiªn khi<br /> nh©n lo¹i chØ ph¸t hiÖn ra sù « nhiÔm khi nh÷ng tÇng líp trung l−u hay ngay c¶<br /> nh÷ng tÇng líp cao h¬n b¾t ®Çu bÞ nã t¸c ®éng. Tõ giai ®o¹n khëi ®Çu cña c«ng<br /> nghiÖp hãa, nh÷ng khu ë cña c«ng nh©n ®· bÞ ¶nh h−ëng nÆng nÒ bëi khãi bôi, lu«n<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  François Houtart 97<br /> <br /> bÞ rung chuyÓn bëi nh÷ng má khai th¸c lé thiªn, bÞ lét trÇn khái mµu xanh cña c©y<br /> cèi. Vµ ngay sau khi b¾t ®Çu c«ng cuéc khai th¸c thuéc ®Þa c¸c nguyªn liÖu th«, toµn<br /> bé c¸c vïng ®Êt ®· bÞ tµn ph¸, bÞ tÊn c«ng vÒ sinh th¸i vµ th−êng lµ bÞ ph¸ huû c¶ vÒ<br /> ph−¬ng diÖn vËt lý.<br /> Nãi nh− vËy th× m«i tr−êng sinh th¸i kh«ng cã g× liªn quan tíi nh÷ng quan hÖ<br /> x· héi sao? Nh÷ng tuyªn bè lín vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, vÒ nh÷ng tr¸ch nhiÖm ®èi<br /> víi c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai, nh÷ng ®iÒu ®· ®−îc chÝnh thøc hãa t¹i c¸c cuéc héi th¶o ë<br /> Rio de Janeiro, Durban hay Kyoto vÒ khÝ hËu, ®Òu nÐ tr¸nh viÖc ®Ò cËp vÊn ®Ò nµy.<br /> N−íc Mü c¶n trë mäi quyÕt ®Þnh hay v¨n b¶n cã thÓ lµm trë ng¹i cho nh÷ng lîi Ých<br /> kinh tÕ cña quèc gia nµy trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, nh−ng chÝnh phñ Mü sÏ nghÜ sao<br /> vÒ nh÷ng c− d©n vïng bê biÓn §¹i T©y D−¬ng ë Trung Mü khi hä ®· bÞ mÊt hai phÇn<br /> ba diÖn tÝch rõng hay nh÷ng ng−êi Ogonis ë Nigeria, n¹n nh©n cña sù khai th¸c dÇu<br /> má, chñ yÕu cña c«ng ty toµn quyÒn Shell ?<br /> V¨n hãa vµ nh÷ng quan hÖ x· héi<br /> Sù ®øt ®o¹n v¨n hãa, hÖ qu¶ cña tÝnh hiÖn ®¹i, lµ thø bÞ quy cho nhiÒu nhÊt ë<br /> thÕ kû ¸nh s¸ng. ChÝnh kh¸i niÖm trªn vÒ tÝnh hiÖn ®¹i nhÊn m¹nh tÇm quan träng<br /> cña v¨n hãa vµ −u tiªn vai trß cña t− t−ëng trong sù biÕn ®æi c¸c môc tiªu x· héi, cña<br /> c¸c thùc tiÔn cã tÝnh tËp thÓ vµ cña nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt. Do ®ã ta ph¶i<br /> tù ®Æt c©u hái vÒ quan hÖ gi÷a v¨n hãa vµ nh÷ng quan hÖ x· héi. §ã lµ kiÓu hiÖn ®¹i<br /> do thÞ tr−êng ®iÒu khiÓn, chÝnh thÞ tr−êng nµy bÞ chÕ ngù bëi lîi Ých cña c¸c n−íc<br /> ph−¬ng T©y, lµ ®iÒu cÇn thiÕt víi mäi hËu qu¶ cña viÖc huû ho¹i v¨n hãa vµ cña c¸c<br /> ph¶n øng b¹o liÖt gièng hÖt nhau. V¨n hãa kh«ng thÓ bÞ t¸ch rêi khái c¸c mèi quan<br /> hÖ x· héi. V¨n hãa cÊu thµnh mét bé phËn cña thùc tÕ Êy vµ ngay c¶ khi nh÷ng<br /> ph−¬ng diÖn vËt chÊt vµ v¨n hãa cã thÓ ®−îc ph©n biÖt râ rµng, th× chóng còng<br /> kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau. §iÒu nµy thËt dÔ hiÓu. Con ng−êi lµ nh÷ng thùc thÓ biÕt<br /> suy nghÜ vµ trªn møc ®é thùc tÕ thø hai, hä lu«n lu«n t¹o nªn nh÷ng biÓu t−îng. §ã<br /> lµ ®Æc ®iÓm cña ®iÒu kiÖn nh©n v¨n ®Ó thÓ hiÖn mèi quan hÖ víi tù nhiªn vµ c¸c mèi<br /> quan hÖ x· héi, ®Ó tõ ®ã rót ra bµi häc, ®Ó s¾p xÕp nh÷ng tri thøc, ®Ó ®−a ra nh÷ng<br /> nhËn ®Þnh ®óng ®¾n. Kh«ng cã mét mèi quan hÖ x· héi nµo ®−îc x©y dùng nªn mµ<br /> kh«ng dùa trªn nh÷ng nÒn t¶ng t− t−ëng, nh−ng ®ång thêi mäi t− t−ëng ®Òu c¾m rÔ,<br /> ¨n s©u vµo c¸c biÓu hiÖn thùc tÕ. Tõ ®ã, sù thèng trÞ v¨n hãa bÞ ®¶o lén, bëi nã kh«ng<br /> thÓ nhËn thøc b¶n th©n nÕu bÞ t¸ch ra khái mèi quan hÖ víi lÜnh vùc kinh tÕ.<br /> Vai trß cña thÞ tr−êng<br /> Ho¹t ®éng bu«n b¸n ph¸t triÓn khi nÒn kinh tÕ cã thÓ hoµn toµn t¸ch khái<br /> nÒn n«ng nghiÖp vµ trao ®æi lîi nhuËn. Ngµnh bu«n b¸n ë ch©u ¢u ®· b¾t ®Çu, ngay<br /> tõ thÕ kû XIII, t¹o ra tÇng líp quý téc ®« thÞ ®−îc gi¶i phãng khái trËt tù phong kiÕn,<br /> kh«ng chØ trong ph¹m vi chÝnh trÞ mµ cßn trong ph¹m vi thÓ hiÖn ®¹o ®øc.<br /> Nh−ng tÇng líp quý téc kh«ng thÓ ®¹t tíi viÖc thùc sù thèng trÞ x· héi vµ<br /> còng kh«ng thÓ chia sÎ hÖ t− t−ëng cña m×nh chõng nµo mµ sù tÝch lòy cña c¶i, phÇn<br /> lín do c¸c xÝ nghiÖp thùc d©n ë Nam ¢u s¶n xuÊt, cho phÐp cÊp vèn tµi trî cho mét<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 98 L«gic cña sù toµn cÇu hãa t− b¶n<br /> <br /> ph−¬ng thøc s¶n xuÊt míi, tõ nh÷ng nguyªn liÖu tèt dùa trªn c¬ së c«ng nghiÖp hãa.<br /> ChÝnh ®iÒu ®ã ®· cho phÐp, b»ng sù ph©n ®o¹n lao ®éng, t¸ch nh÷ng ng−êi lao ®éng<br /> khái viÖc lµm chñ c¸c ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt (c«ng nh©n kh¸c víi thî thñ c«ng) vµ tõ<br /> ®ã t¹o nªn mét mèi quan hÖ x· héi míi gi÷a t− b¶n vµ lao ®éng.<br /> Mét ®iÒu quan träng, rÊt ®¸ng chó ý ®Ó cã thÓ hiÓu ®−îc chñ nghÜa t− b¶n<br /> hiÖn ®¹i, ®ã lµ nh÷ng quan hÖ x· héi mµ chñ nghÜa t− b¶n s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt,<br /> ngay c¶ ngµy nay, khi nã bao gåm thªm nhiÒu ph−¬ng diÖn míi, trë nªn thùc tÕ h¬n<br /> bao giê hÕt. Trªn thùc tÕ, l«gÝc cña sù tÝch luü bao giê còng ®ßi hái r»ng lîi nhuËn tõ<br /> vèn ph¶i dùa trªn lao ®éng, ngay c¶ khi ta vÉn cã ®ñ lîi nhuËn th«ng qua c¸c nguån<br /> tÝch lòy kh¸c: nh÷ng mãn nî khæng lå cña c¸c n−íc, bu«n b¸n bÊt chÝnh hay nh÷ng<br /> ho¹t ®éng kh¸c cho phÐp thu ®−îc c¸c kho¶n lîi nhuËn rÊt ®¸ng kÓ vµ nhanh chãng.<br /> Ngay c¶ khi giai cÊp c«ng nh©n lao ®éng ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp hãa sím ®·<br /> dµnh ®−îc th¾ng lîi th«ng qua c¸c cuéc ®Êu tranh x· héi ®Ó t¨ng mét phÇn thu nhËp<br /> vµ ngay c¶ khi c¸c n−íc vèn bÞ thùc d©n ®« hé cã giµnh ®−îc ®éc lËp, ngay c¶ khi<br /> ng−êi ta ph¸c th¶o ra mét sù ph©n chia lao ®éng míi trªn ph¹m vi toµn cÇu ®i ch¨ng<br /> n÷a th× hÖ thèng kinh tÕ ngµy nay h¬n bao giê hÕt ®ang t¹o ra nh÷ng sù ®èi kh¸ng<br /> giai cÊp, chñ yÕu lµ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Sù tiÕn bé ®−îc nhËn d¹ng th«ng qua<br /> sù t¨ng tr−ëng,sù t¨ng tr−ëng nµy l¹i ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua nh÷ng chØ tiªu s¶n<br /> xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ dÞch vô, ®iÒu nµy ®−îc ®¸nh gi¸ qua kh¶ n¨ng tÝch luü,<br /> bëi vËy, ®Õn l−ît nã l¹i lu«n ®ßi hái nhiÒu c¹nh tranh vµ gi¶m gi¸ thµnh h¬n<br /> Tãm l¹i, thÞ tr−êng lµ mét mèi quan hÖ x· héi, d−íi vá bäc t− b¶n, mang<br /> trong m×nh nhiÒu nh÷ng bÊt c«ng. ThÞ tr−êng sÏ kh«ng cßn tån t¹i nÕu ngµy nay, nã<br /> kh«ng lu«n lu«n t¹o ra nh÷ng bÊt c«ng ë quy m« toµn cÇu vµ nÕu nã kh«ng s½n sµng<br /> sö dông chiÕn tranh nh− mét ph−¬ng tiÖn ®¶m b¶o cho viÖc t¸i lËp quyÒn lùc cña nã.<br /> Nh÷ng sù bãc lét ®−îc nguþ trang<br /> TÊt c¶ c¸c tõ vùng míi cã khuynh h−íng lµm ta quªn ®i hiÖn thùc c¬ b¶n nµy.<br /> Mét vµi ng−êi ®· nãi r»ng ngµy nay, sù ph©n c¸ch gi÷a ng−êi tiªu dïng vµ<br /> nhµ s¶n xuÊt lµ rÊt lín. Quan ®iÓm nµy bá sang mét bªn nh÷ng h¹n chÕ ®Æt ra cho<br /> kh¶ n¨ng mua nh÷ng g× lÏ ra ph¶i rÎ h¬n trong s¶n xuÊt, hoÆc thø mµ ng−êi ta<br /> kh«ng cÇn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hiÖn ®¹i.<br /> <br /> Mét gi¶i ph¸p trªn ph¹m vi toµn cÇu?<br /> VÊn ®Ò vÒ cÊu tróc cña quan hÖ x· héi kh«ng thÓ ®−îc xÐt l¹i, bëi ng−êi ta<br /> lu«n bá qua nã, hay nã bÞ bá quªn v× kh«ng ®−îc thõa nhËn? VÊn ®Ò lµ ë chç nguån<br /> lùc ®¶m b¶o cho luËn ®iÓm nµy lín tíi møc nã cã thÓ ®−îc truyÒn ®i trong nh÷ng<br /> tÇng líp liªn quan mËt thiÕt nhÊt, tøc lµ tÇng líp cÊp d−íi cña nh÷ng giai cÊp nµy<br /> cho phÐp nã cã ®−îc quyÒn quyÕt ®Þnh kinh tÕ. C¸c tÇng líp ®ã cuèi cïng còng cã cïng<br /> chung quan ®iÓm r»ng thÞ tr−êng lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh toµn cÇu mµ kh«ng tÝnh ®Õn<br /> mèi quan hÖ nã ®· ¸p ®Æt trong thÞ tr−êng t− b¶n vµ bëi v× nã ®· ®−îc toµn cÇu hãa,<br /> ngµy nay nã kh«ng thÓ chØ ®−îc ®¸nh gi¸ trong ph¹m vi nµy.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  François Houtart 99<br /> <br /> Nh÷ng kh¸i niÖm kh¸c ®Òu ®· thay ®æi. Ng−êi ta th−êng nãi tíi sù th¶i lo¹i<br /> h¬n lµ bãc lét- hoÆc ®©y lµ mét quan hÖ x· héi hoµn toµn kh¸c, sù lo¹i trõ cã thÓ lµ<br /> kiªn quyÕt t t×nh h×nh bao hµm c¶ viÖc kh«ng ®Æt l¹i vÊn ®Ò l«gic cña sù bãc lét.<br /> VÝ nh− ta thö hái t¹i sao ng−êi ta nãi tíi c«ng b»ng h¬n lµ c«ng lý? §iÒu ®ã<br /> t−¬ng øng víi mét c¸ch nh×n cã −u thÕ ë chç nã kh«ng thõa nhËn mèi quan hÖ x· héi<br /> ®èi kh¸ng cña hÖ thèng kinh tÕ t− b¶n, tÊt c¶ c¸i chung tæng thÓ phï hîp víi tõng c¸i<br /> riªng, tuú theo vÞ trÝ cña tõng c¸i riªng ®ã, nã cã ®−îc mét phÇn c«ng b»ng cña s¶n<br /> phÈm x· héi. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ nh÷ng quan niÖm, tÊt nhiªn lµ cña con ng−êi, nh−ng<br /> chñ yÕu cña c¸c giai cÊp quý téc, bëi c¸c giai cÊp Êy ®ãng vai mét vÞ cøu tinh cho hÖ<br /> thèng thÞ tr−êng t− b¶n quèc tÕ, ®ång thêi tr¸nh ®−îc bÞ quþ ng· d−íi nh÷ng sai lÇm<br /> cña chÝnh nã.<br /> Mét n¨ng lùc thÝch nghi rÊt lín<br /> Còng cã mét ®iÒu cÇn nh¾c tíi, ®ã lµ n¨ng lùc thÝch nghi kh«ng lå cña hÖ<br /> thèng t− b¶n chñ nghÜa. Kh«ng chØ cã logic cña nã kh«ng bÞ hao mßn trong m« h×nh<br /> c«ng nghiÖp víi c−êng ®é lao ®éng cao, mµ ngµy nay, nã ®¹t tíi møc cã thÓ thóc ®Èy<br /> ®−îc sù t¨ng tr−ëng trong khi vÉn gi¶m sè nh©n c«ng lao ®éng vµ t¹o nªn nh÷ng sù<br /> tÝch luü tõ nh÷ng m©u thuÉn ngay trong lßng nã. Cïng víi ®ã, nh÷ng biÖn ph¸p sinh<br /> th¸i ®Ó t¸i sö dông c¸c chÊt phÕ th¶i c«ng nghiÖp vµ viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng ®· trë<br /> thµnh nh÷ng nguån sinh lîi míi. TÊt nhiªn r»ng, viÖc chuyÓn sang mét logic tæ chøc<br /> kinh tÕ kh¸c cÇn rÊt nhiÒu thêi gian. Chñ nghÜa t− b¶n ®· cã thÓ t¹o nªn nh÷ng c¬ së<br /> vËt chÊt cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, tøc lµ qu¸ tr×nh ph©n nhá lao ®éng vµ sù phô<br /> thuéc cña nã vµo c«ng nghÖ kü thuËt vÉn ngµy cµng ®−îc ®Èy m¹nh h¬n nh− thÓ vÉn<br /> cßn cã mét t−¬ng lai phÝa tr−íc, cßn h¬n c¶ ngµy h«m qua, sù x©m nhËp cña hÖ thèng<br /> s¶n xuÊt sÏ ë quy m« toµn cÇu. Ngoµi ra, ®ã còng lµ h¹n chÕ cña chñ nghÜa x· héi ®·<br /> ph¶i, theo c¸ch diÔn ®¹t cña Maurice Godelier, nhµ nh©n lo¹i häc ng−êi Ph¸p “nã<br /> ph¶i ch¹y b»ng ch©n cña chñ nghÜa t− b¶n”, tøc lµ chñ nghÜa x· héi kh«ng cã kh¶<br /> n¨ng t¹o ra ®ñ nh÷ng h×nh thøc c«ng nghÖ vµ x· héi míi cho phÐp cã thÓ tù t¸i s¶n<br /> xuÊt mµ kh«ng ph¶i tr«ng chê vµo mét sù s¶n xuÊt lý t−ëng, thùc chÊt lµ l©m vµo<br /> ngâ côt.<br /> Tuy nhiªn, mét nhËn thøc míi cÇn ph¶i ®−îc ra ®êi, ®ã lµ nhËn thøc vÒ c¸c<br /> nguån tµi nguyªn kh«ng thÓ kh«i phôc ®ang c¹n kiÖt v× sù ph¸ ho¹i m«i tr−êng lµ<br /> ®iÒu b¾t ®Çu g©y nguy hiÓm cho chÝnh qu¸ tr×nh tÝch luü. Mét thêi h¹n ng¾n lµm râ<br /> nÐt thùc tÕ cña chñ nghÜa t− b¶n g©y ra mét m©u thuÉn ®Õn nçi, cã lÏ lµ lÇn ®Çu tiªn<br /> trong lÞch sö, lµm n¶y sinh ra mét nhËn thøc míi lµ chñ nghÜa t− b¶n kh«ng biªn giíi<br /> chØ lµ ¶o t−ëng<br /> M©u thuÉn thø hai lµ m©u thuÉn vÒ sù bãc lét lao ®éng. Kh«ng chØ cã viÖc tÝch<br /> luü t− b¶n dÉn ®Õn thùc tÕ lµ gi¶m thu nhËp tõ lao ®éng, lµ ®iÒu chØ cã thÓ cã nh÷ng<br /> t¸c ®éng tiªu cùc lªn viÖc tiªu thô s¶n phÈm (c¸c cuéc khñng ho¶ng kÐm tiªu thô) mµ<br /> viÖc nã g©y ra sù huû ho¹i x· héi, lÇn nµy th× râ rµng lµ kh«ng biªn giíi, ®· t¹o nªn<br /> nh÷ng ph¶n øng g¾n liÒn víi viÖc ®−a thÞ tr−êng chung vµo.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 100 L«gic cña sù toµn cÇu hãa t− b¶n<br /> <br /> Trong nh÷ng khu c«ng nghiÖp, sù t¨ng tr−ëng sÏ song song víi viÖc gi¶m viÖc<br /> lµm hay lµ viÖc gi¶m thu nhËp tõ viÖc lµm cña c«ng nh©n, dÉn tíi nh÷ng phong trµo<br /> x· héi quan träng h¬n lµ ng−êi ta dù kiÕn.<br /> Râ rµng lµ kh«ng cÇn ph¶i g¹t bá nh÷ng m«tip ®Æc tr−ng cho tõng x· héi, c¸c<br /> m©u thuÉn lu«n lµ hËu qu¶ cña mét lo¹t yÕu tè. Song, còng sÏ lµ h·o huyÒn nÕu ta<br /> kh«ng thÊy ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c l«gic cña hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu lªn c¸c<br /> sù kiÖn ë X«mali, Ruanda, Zaire, Libªria hay ë Nigiªria, ë Sri Lanka hoÆc sù ®æi míi<br /> b¹o lùc chèng l¹i c¸c dalits ë Ên §é, hay thuyÕt cÊp tiÕn cña c¸c phong trµo Håi gi¸o<br /> ë Iran, Angiªri hay ë Ai CËp, lªn cuéc chiÕn tranh Ir¾c, lªn cuéc næi dËy cña nh÷ng<br /> ng−êi Chapias, hay b¹o lùc ë C«l«mbia, Pªru hoÆc c¸c cuéc chiÕn tranh liªn miªn ë<br /> Trung Mü.<br /> C¸ch ®©y mét thÕ kû, khi M¸c nãi r»ng chñ nghÜa t− b¶n ®¹p ®æ hai nguån<br /> gèc cho chÝnh sù tån t¹i cña nã ®ã lµ tù nhiªn vµ con ng−êi; «ng ®· ch¹m tíi mét thùc<br /> tÕ mµ ngµy nay ®· ph¸t triÓn trªn quy m« toµn cÇu. Ng−êi ta sÏ bu«n b¸n c¸i g×<br /> trong t−¬ng lai nÕu kh«ng ph¶i lµ bÞ rung chuyÓn d−íi ¸p lùc cña nh÷ng m©u thuÉn?<br /> Cuéc chiÕn tranh th−¬ng m¹i gi÷a c¸c cùc cña chñ nghÜa t− b¶n hiÖn ®¹i lµ Mü,<br /> ch©u ¢u vµ cùc thø ba: NhËt B¶n vµ nh÷ng quèc gia c«ng nghiÖp míi ë ch©u ¸ råi sÏ<br /> ®i tíi ®©u? LiÖu nh÷ng cuéc chiÕn ®ã cã dõng ë møc ®Êu tranh ph¸p lý vµ c¸c cuéc<br /> tr¶ ®òa kinh tÕ hay kh«ng? Råi viÖc qu©n sù hãa nh÷ng quan hÖ x· héi quèc tÕ sÏ ®i<br /> tíi ®©u, khi ngµy nay, ta sèng trong mét thÕ giíi ®¬n cùc chÕ ngù bëi n−íc Mü, víi<br /> quyÒn lùc t− b¶n tuyÖt ®èi?<br /> <br /> <br /> Mai §Æng HiÒn Qu©n<br /> dÞch tõ b¶n tiÕng Ph¸p:<br /> La mondialisation-François Houtart;<br /> Ðdition FidÐlitÐ, no54, 15 Mars 2003.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />