Lồng bẫy cải tiến - một giải pháp xóa đói giảm nghèo cho ngư dân vùng Bãi Ngang tỉnh Quảng Bình

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 02/2008<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> LỒNG BẪY CẢI TIẾN - MỘT GIẢI PHÁP XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO CHO NGƯ DÂN<br /> VÙNG BÃI NGANG TỈNH QUẢNG BÌNH<br /> FOLDABLE POT - SOLUTION HELPS TO ELIMINATE HUNGER AND REDUCE<br /> POVERTY FOR FISHERMAN IN BAI NGANG BANK IN QUANG BINH PROVINCE<br /> ThS. Nguyễn Trọng Thảo<br /> Khoa Khai thác - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Sản lượng đánh bắt của nghề lồng bẫy, ngoài các yếu tố về ngư trường nguồn lợi, kết cấu lồng,<br /> mồi nhử, mùa vụ…thì số lượng lồng ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả sản xuất. Tàu thuyền nhỏ khai thác<br /> ven bờ nếu sử dụng lồng cố định sẽ hạn chế số lượng và an toàn trong sản xuất. Lồng bẫy cải tiến xếp<br /> gọn được, sẽ giải quyết việc xóa đói giảm nghèo cho ngư dân khai thác ven bờ và là cơ sở cho việc<br /> chuyển đổi một số nghề mang tính hủy diệt nguồn lợi ở địa phương hiện nay.<br /> Từ khóa: Nghề lồng bẫy, lồng bẫy cải tiến, nguồn lợi, lưới hom.<br /> Abstract<br /> There are several factors effect the cathch of pot fishesries, in which the number of pot used in<br /> each fishing haul is paramount. The conventional pots which cannot be folded will restrict the number<br /> of pots carried by the fishing boat and effect the operational safety during fishing. Foldable pot is a<br /> wise selection which can help to improve the catch volume of pot fisheries, thus help to alleviate<br /> poverty at fishing communities. Further more, pot fisheries which used foldable pot is a good option to<br /> shift from un-friendly fishing methods at coastal areas.<br /> Keywords: pot fishesries, foldable pot, fisheries resources.<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Quảng Bình là một tỉnh ven biển thuộc<br /> <br /> Chuyển đổi cơ cấu nghề nhất là vùng bãi<br /> ngang ở Quảng Bình nhằm giải quyết đời sống<br /> <br /> Bắc Trung bộ, nhưng kinh tế thủy sản nhất là<br /> <br /> cư dân ven biển, đồng thời hạn chế và tiến<br /> <br /> nghề khai thác cá biển còn chậm phát triển do<br /> điều kiện tự nhiên phần lớn là vùng bãi ngang<br /> <br /> đến loại bỏ các nghề khai thác kém hiệu quả,<br /> ảnh hưởng đến nguồn lợi. Lồng bẫy cải tiến là<br /> <br /> và thường xuyên bị ảnh hưởng của gió, bão.<br /> Cho nên nghề cá ở đây chủ yếu là các nghề<br /> <br /> một trong những giải pháp đáp ứng nhu cầu<br /> trên.<br /> <br /> khai thác ven bờ như lưới rê 3 lớp, rê cước,<br /> mành, te đẩy, lưới kéo tôm, lồng bẫy mực,<br /> <br /> Hơn nữa, để ngành du lịch Quảng Bình<br /> phát triển nhanh và bền vững cần có nguồn<br /> <br /> lồng cua ghẹ cố định, bẫy ốc hương …phần<br /> <br /> hải đặc sản khai thác tự nhiên sẵn có của địa<br /> <br /> lớn mang tính chọn lọc kém (trừ lưới rê cước<br /> và lồng bẫy) làm nguồn lợi của địa phương<br /> <br /> phương để đáp ứng nhu cầu của du khách.<br /> II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> càng ngày càng cạn kiệt. Hơn nữa, để tăng<br /> sản lượng, một số ngư dân còn dùng phương<br /> <br /> - Ứng dụng kết quả thử nghiệm lồng ghẹ<br /> cải tiến để triển khai chuyển giao kỹ thuật với<br /> <br /> khai thác mang tính hủy diệt như nghề mành<br /> lùi kết hợp thả mìn, đánh mìn để lặn bắt, lưới<br /> <br /> các kiểu hom và mồi nhử theo điều kiện ngư<br /> trường và nguồn lợi ở địa phương.<br /> <br /> kéo tôm sử dụng xung điện…càng làm suy<br /> <br /> - Đối chứng hiệu quả về vốn đầu tư, chi<br /> <br /> thoái môi trường biển và hủy diệt nguồn lợi.<br /> <br /> phí và lợi nhuận của một số nghề khai thác<br /> ven bờ ở địa phương cùng thời điểm đánh bắt.<br /> <br /> 49<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 02/2008<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHUYỂN GIAO<br /> <br /> Quảng Ninh. Là hộ nghèo, diện gia đình<br /> <br /> THỬ NGHIỆM VÀ THẢO LUẬN<br /> <br /> chính sách và đã từng làm nhiều nghề<br /> khai thác ven bờ.<br /> <br /> Xuất phát từ nhu cầu bức thiết trên, trong<br /> chương trình hỗ trợ kinh tế thủy sản cho tỉnh:<br /> Tháng 10 năm 2006, thông qua Sở Thủy sản<br /> và Trung tâm khuyến ngư Tỉnh, chúng tôi đã<br /> tập huấn và chuyển giao Công nghệ khai thác<br /> ghẹ bằng lồng bẫy cải tiến cho ngư dân xã Hải<br /> Ninh huyện Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình.<br /> • Hộ chuyển giao: Nguyễn Văn Cùng –<br /> Thôn Cửa Thôn xã Hải Ninh huyện<br /> <br /> • Tàu thuyền: Dài 7m, công suất 12CV.<br /> Hoạt động vùng bãi ngang.<br /> • Loại lồng: Lồng trụ tròn xếp lại được với<br /> 3 loại lưới cửa hom: hom lưới bằng<br /> nhựa đen, hom lưới PE màu vàng và<br /> hom lưới PE màu xanh sậm. Số lượng<br /> chuyển giao 30 chiếc, chủ hộ tự chế tạo<br /> thêm 10 chiếc.<br /> <br /> H.1. Cửa hom bằng nhựa H.2: Hom bằng lưới PE H.3: Lồng xếp đứng<br /> <br /> H.4: Lồng xếp lệch<br /> <br /> Kết quả đánh bắt trong năm 2007 như sau:<br /> <br /> lượng cao nhất là ghẹ 3 chấm, ốc hương, ghẹ<br /> <br /> - Vùng đánh bắt: Vùng biển Hải Ninh giáp<br /> <br /> thập ác.<br /> <br /> Xã Ngư Thủy Bắc, độ sâu đánh bắt từ 10 ÷<br /> 15m.<br /> <br /> - Tập tính của đối tượng khi vào lồng: Ban<br /> ngày, ghẹ 3 chấm, ghẹ thập ác cho sản lượng<br /> <br /> - Đối tượng đánh bắt: Ghẹ 3 chấm, ghẹ<br /> xanh, ghẹ thập ác, ốc hương….Trong đó, sản<br /> <br /> cao. Ốc hương và các đối tượng khác thường<br /> vô lồng ban đêm. Mồi nhử là cá nóc cắt nhỏ.<br /> <br /> (a)<br /> <br /> (b)<br /> <br /> (c)<br /> <br /> (d)<br /> <br /> Hình 5: Đối tượng đánh bắt chính của nghề lồng bẫy cải tiến<br /> (a) Ghẹ xanh Portunus pelagicus; (b) ghẹ Ba Chấm Portunus sanguinolentus;<br /> (c) Ghẹ thập ác Charybdis feriata; (d) Ốc hương Babylonia areolata<br /> Thời gian khai thác: Từ tháng 3 đến hết<br /> tháng 7 âm lịch.<br /> • Hiệu quả kinh tế:<br /> - Sản lượng đánh bắt trung bình: 4 ÷ 6 kg<br /> ghẹ và 2 ÷ 3 kg ốc hương/40 lồng/2 mẻ/ngày<br /> đêm. Sản lượng cao nhất loại cửa hom màu<br /> vàng.<br /> <br /> 50<br /> <br /> - Giá bán sản phẩm: ốc hương:<br /> 220.000đ/kg, ghẹ thập ác: 120.000đ/kg, ghẹ<br /> xanh: 90.000đ/kg; ghẹ 3 chấm: 30.000đ/kg.<br /> - Chí phí 1 chuyến biển: 60.000 đồng<br /> (Dầu, lương thực thực phẩm cho 1 ngày đêm).<br /> - Hiệu quả tài chính: Cao nhất: 2.400.000<br /> đồng/ngày, thấp nhất: 200.000 đồng/ngày.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 02/2008<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> Bình quân lợi nhuận đạt 12 ÷ 14 triệu<br /> <br /> cho thấy: Hàng đêm, từ 20m nước trở vào ngư<br /> <br /> đồng/thuyền/tháng.<br /> <br /> dân vẫn tiếp tục đánh mìn nên nguồn lợi cá<br /> đáy hầu như không còn. Do đó, thông qua mô<br /> <br /> •<br /> <br /> Trước khi được chuyển giao nghề,<br /> <br /> chủ phương tiện và ngư dân tại địa phương<br /> đã đánh bắt bằng các nghề: Trủ ruốc, giã<br /> ruốc, te xiệp, giã cào tôm, lưới rê cước 2,3;<br /> lưới rê 3 lớp đánh mực. Hiệu quả tài chính các<br /> <br /> hình ứng dụng lồng bẫy trên, có thể mở ra<br /> hướng có triển vọng tốt là chuyển đổi các<br /> nghề mang tính chất hủy diệt sang nghề lồng<br /> <br /> nghề này rất thấp, cụ thể: doanh thu bình<br /> <br /> bẫy cải tiến.<br /> Để làm được điều đó cần tiếp tục nghiên<br /> <br /> quân 200.000đ/đêm, chi phí 120.000 ÷<br /> 150.000đ/đêm. Riêng nghề lưới rê đáy đánh<br /> <br /> cứu các kiểu lồng bẫy, đối tượng và vùng<br /> đánh bắt phù hợp để tổ chức nhân rộng mô<br /> <br /> cá hố, đạt hiệu quả cao: Có mẻ lưới đạt<br /> 3.000.000 đồng; nhưng chỉ khai thác trong<br /> <br /> hình đã thành công; đồng thời thiết lập cơ chế<br /> <br /> thời gian ngắn (2 tháng mùa đông) và tính rủi<br /> ro của nghề này cũng khá cao (thường xuyên<br /> <br /> đồng quản lý cho nghề.<br /> Vì thế, cuối năm 2007, theo nội dung đề<br /> tài B2007 – 13 -23TĐ, chúng tôi đã tiến hành<br /> <br /> bị mất lưới). Nghề lồng bẫy gập bằng tre khai<br /> <br /> nghiên cứu cải tiến 4 kiểu lồng bẫy đánh bắt<br /> <br /> thác mực nang, khi khai thác phải dằn thêm<br /> đá, nên thao tác nặng nhọc.<br /> <br /> các đối tượng hải đặc sản ở các vùng nước<br /> khác nhau.<br /> <br /> • Hiệu quả xã hội: Nghề khai thác bằng<br /> lồng bẫy cải tiến đã giảm bớt cường độ lao<br /> động, tăng thu nhập cho ngư dân ở địa<br /> <br /> Kết quả, đã thiết kế cải tiến, thi công và<br /> <br /> phương so với các nghề truyền thống trước<br /> đây. Sau khi nhận thấy hiệu quả của nghề,<br /> chủ hộ đã đầu tư thêm 20 lồng. Đồng thời, tại<br /> địa phương đã phát triển thêm 5 hộ chuyển<br /> sang nghề khai thác ghẹ, ốc bằng lồng bẫy.<br /> <br /> đang thử nghiệm 150 lồng với 4 kiểu chính:<br /> 1. Lồng chữ nhật xếp có 3 kích cỡ và<br /> kích thước mắt lưới và hom lưới khác<br /> nhau.<br /> 2. Lồng mái vòm với 2 kích cỡ, có phần<br /> miệng hom, kích thước mắt lưới, hom<br /> lưới khác nhau.<br /> <br /> Thực tế, các thuyền nhỏ ở đây có thể chuyên<br /> chở 150 ÷ 200 lồng/thuyền; lợi nhuận ước đạt<br /> <br /> 3. Lồng trụ tròn xếp kiểu Hàn Quốc với<br /> hom lưới màu vàng và được cải tiến<br /> <br /> khoảng 50 ÷ 60 triệu đồng/tháng/thuyền vào<br /> <br /> phần cơ cấu gập.<br /> 4. Bẫy chình, cá lạt được cải dựa trên<br /> <br /> mùa chính<br /> IV. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ<br /> - Nghề khai thác bằng lồng bẫy cải tiến<br /> thân thiện với môi trường, có tính chọn lọc, đạt<br /> hiệu quả kinh tế cao, góp phần xóa đói giảm<br /> nghèo và là cơ sở cho việc chuyển đổi nghề<br /> <br /> vật liệu rẻ tiền sẳn có tại địa phương.<br /> Sau khi thử nghiệm, chỉnh sửa, mô hình<br /> khai thác hải đặc sản này sẽ được tập huấn và<br /> chuyển giao cho ngư dân tỉnh Quảng Bình.<br /> <br /> khai thác ven bờ mang tính hủy diệt nguồn lợi<br /> ở vùng biển Quảng Bình.<br /> - Ngư trường ven bờ từ 20m nước trở<br /> vào đối tượng khai thác chính là các loài ghẹ<br /> và ốc hương, tàu khai thác từ 22CV trở xuống<br /> đạt hiệu quả cao.<br /> Qua thực trạng khảo sát nguồn lợi vùng<br /> biển gần bờ Quảng Bình, kết quả bước đầu<br /> <br /> 51<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản - số 02/2008<br /> <br /> Hình 6: Lồng bán nguyệt và trụ tròn cải tiến<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> Hình 7: Miệng hom lồng bán nguyệt cải tiến<br /> <br /> Hình 8: Lồng chữ nhật cải tiến hom<br /> <br /> Hình 9: Lồng cải tiến xếp trên tàu<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Nguyễn Văn Phong, 2006. Nghiên cứu, thử nghiệm lồng bẫy cải tiến khai thác ghẹ tại Đà<br /> Nẳng và Bà Rịa –Vũng Tàu. Đồ án tốt nghiệp Kỹ sư. Khoa Khai thác Thủy sản. Đại học Nha<br /> Trang, Nha Trang.<br /> 2. Nguyễn Phi Toàn, 2007. Nghiên cứu ứng dụng một số loại lồng bẫy khai thác hải sản tầng đáy<br /> vùng dốc thềm lục địa miền Trung Việt Nam. Luận văn thạc sĩ. Khoa Khai thác Thủy sản. Đại học<br /> Nha Trang, Nha Trang.<br /> <br /> 3. Nguyễn Trọng Thảo, 2005. Thiết kế thi công lồng bẫy cải tiến khai thác ghẹ. CTV đề tài cấp Bộ.<br /> Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III, Nha Trang.<br /> <br /> 52<br /> <br />