Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> HỒ TUẤN VŨ<br /> <br /> CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ HỮU HIỆU CỦA<br /> HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÁC NGÂN<br /> HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ<br /> Chuyên ngành: KẾ TOÁN<br /> Mã ngành: 62.34.30.01<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VÕ VĂN NHỊ<br /> <br /> TP Hồ Chí Minh – Năm 2016<br /> <br /> i<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Bằng danh dự khoa học, tôi xin cam đoan luận án này do tôi thực hiện với<br /> sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Võ Văn Nhị.<br /> Trừ một số kết quả được công bố trong các bài báo và công trình do tôi<br /> thực hiện thì tất cả số liệu và kết quả ở luận án này là trung thực, rõ ràng và chưa<br /> được ai công bố trong các công trình khoa học.<br /> Những nội dung từ các nguồn tài liệu khác được tôi kế thừa, tham khảo ở<br /> trong luận án này đều được trích dẫn đầy đủ trong danh mục tài liệu tham khảo.<br /> <br /> TÁC GIẢ LUẬN ÁN<br /> <br /> HỒ TUẤN VŨ<br /> <br /> ii<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> <br /> Đầu tiên, tôi muốn gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu, lãnh đạo Viện đào<br /> tạo sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa và quý giảng viên Khoa Kế toán, trường đại<br /> học kinh tế TP Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện tốt nhất trong suốt quá trình<br /> học tập, nghiên cứu và thực hiện và bảo vệ luận án các cấp.<br /> Gửi lời cảm ơn sâu sắc đến nhà giáo ưu tú: PGS.TS. Võ Văn Nhị, người<br /> hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đở, hướng dẫn tôi từ trong suốt quá trình học<br /> tập và làm luận án.<br /> Gửi lời cảm ơn tới sự hỗ trợ, đánh giá các ý kiến trong suốt quá trình khảo<br /> sát và thu thập dữ liệu của các đơn vị: Lãnh đạo vụ chế độ kế toán và kiểm toán<br /> (Bộ tài chính); Ngân hàng nhà nước; Hiệp hội ngân hàng; Hiệp hội kế toán và<br /> kiểm toán Việt Nam; Hiệp hội kế toán viên công chứng Anh tại Việt Nam; Hiệp<br /> hội kế toán viên công chứng Australia tại Việt Nam; Học viện ngân hàng, Trường<br /> đại học ngân hàng Tp Hồ Chí Minh, Học viện tài chính, Đại học kinh tế Đà Nẵng,<br /> Đại học Duy Tân, Đại học Đông Á; Tạp chí kế toán và kiểm toán; Tạp chí khoa<br /> học và đào tạo ngân hàng (Học viện ngân hàng); Tạp chí ngân hàng (Ngân hàng<br /> nhà nước); Ban lãnh đạo và nhân viên các ngân hàng thương mại Việt Nam<br /> Gửi lời cảm ơn các Thầy, Cô trong hội đồng đánh giá luận án các cấp, đã<br /> đóng góp nhiều ý kiến quý báu để luận án được hoàn chỉnh.<br /> Cuối cùng, gửi lời cảm ơn đến tất cả các anh, chị em bạn bè, đồng nghiệp<br /> và gia đình đã động viên, giúp đở để tôi hoàn thành được luận án.<br /> TÁC GIẢ LUẬN ÁN<br /> <br /> HỒ TUẤN VŨ<br /> <br /> iii<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Lời cam đoan.................................................................................................................i<br /> Lời cảm ơn ....................................................................................................................ii<br /> Mục lục..........................................................................................................................iii<br /> Danh mục bảng..............................................................................................................viii<br /> Danh mục hình vẽ .........................................................................................................ix<br /> Danh mục các chữ viết tắt .............................................................................................xi<br /> PHẦN MỞ ĐẦU ..........................................................................................................1<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................1<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................................2<br /> 3. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................................3<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................................3<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................................4<br /> 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ...............................................................4<br /> 7. Kết cấu của luận án ...................................................................................................5<br /> CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN.............................7<br /> 1.1. Các nghiên cứu công bố ở nước ngoài ..........................................................7<br /> 1.1.1. Các nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ ...........................................7<br /> 1.1.2. Các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của<br /> HTKSNB.....................................................................................................12<br /> 1.2. Các nghiên cứu công bố trong nước...............................................................23<br /> 1.2.1. Các nghiên cứu liên quan đến lý luận về kiểm soát nội bộ ........................23<br /> 1.2.2. Các nghiên cứu về KSNB tại các đơn vị cụ thể .........................................25<br /> 1.2.3. Nghiên cứu hệ thống KSNB trong các ngân hàng thương mại ..................28<br /> 1.3. Một số nhận xét về các công trình nghiên cứu ..............................................31<br /> 1.3.1. Đối với các công trình nghiên cứu nước ngoài ..........................................31<br /> 1.3.2. Đối với các công trình nghiên cứu trong nước...........................................32<br /> 1.4. Khe hổng nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của tác giả......................32<br /> <br /> iv<br /> 1.4.1. Xác định khe hổng nghiên cứu ...................................................................32<br /> 1.4.2. Định hướng nghiên cứu của tác giả............................................................33<br /> KẾT LUẬN CHƯƠNG 1............................................................................................34<br /> CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU.....................35<br /> 2.1. Một số vấn đề chung về hệ thống kiểm soát nội bộ và sự hữu hiệu của<br /> hệ thống kiểm soát nội bộ .............................................................................35<br /> 2.1.1. Hệ thống kiểm soát nội bộ..........................................................................35<br /> 2.1.2. Sự hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ................................................40<br /> 2.1.3. Báo cáo của BASEL về hệ thống KSNB ...................................................42<br /> 2.2. Các lý thuyết nền có liên quan........................................................................46<br /> 2.2.1. Lý thuyết lập quy (regulatory theory).........................................................46<br /> 2.2.2. Lý thuyết ủy nhiệm (Agency theory) .........................................................47<br /> 2.2.3. Lý thuyết thể chế (institutional theory).......................................................48<br /> 2.2.4. Lý thuyết bất định của các tổ chức (Contingency theory of<br /> Organizations) ............................................................................................49<br /> 2.2.5. Lý thuyết về tâm lý học xã hội của tổ chức (Social psychology of<br /> organization theory)....................................................................................50<br /> 2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của hệ thống KSNB ....................51<br /> 2.3.1. Môi trường kiểm soát .................................................................................51<br /> 2.3.2. Đánh giá rủi ro...........................................................................................53<br /> 2.3.3. Hoạt động kiểm soát ...................................................................................55<br /> 2.3.4. Thông tin và truyền thông ..........................................................................57<br /> 2.3.5. Giám sát......................................................................................................58<br /> 2.3.6. Thể chế chính trị .........................................................................................62<br /> 2.3.7. Lợi ích nhóm ..............................................................................................64<br /> 2.4. Mô hình nghiên cứu đề xuất và giả thuyết nghiên cứu ................................66<br /> 2.4.1. Mô hình nghiên cứu....................................................................................66<br /> 2.4.2. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................68<br /> KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................................69<br /> <br />