Luận án tiến sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến mức xếp hạng tín nhiệm của ngân hàng thương mại – Nghiên cứu tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:168

Thêm vào BST

Báo xấu

66
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của luận án này là xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố có ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi thông qua việc thực hiện các kiểm định kinh tế lượng và thiết lập các mô hình định lượng để phản ánh sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng nêu trên đối với MXHTN của các NHTM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến mức xếp hạng tín nhiệm của ngân hàng thương mại – Nghiên cứu tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM -------------------- LÂM THANH PHI QUỲNH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC XẾP HẠNG TÍN NHIỆM CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI – NGHIÊN CỨU TẠI CÁC NỀN KINH TẾ PHÁT TRIỂN VÀ CÁC NỀN KINH TẾ MỚI NỔI LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2018
i LỜI CAM ĐOAN ----&&&---- Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Các số liệu thu thập và kết quả phân tích trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
ii MỤC LỤC ----&&&---- Trang Trang phụ bìa LỜI CAM ĐOAN................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... ii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... vi DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ ĐỒ THỊ .................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................................. ix TÓM TẮT ............................................................................................................................ xii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Bối cảnh nghiên cứu ....................................................................................................... 1 1.2 Vấn đề nghiên cứu.......................................................................................................... 2 1.3 Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................... 3 1.4 Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................ 4 1.5 Đối tượng, phạm vi, dữ liệu và phương pháp nghiên cứu ......................................... 4 1.6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ................................................................. 5 1.6.1 Ý nghĩa khoa học ......................................................................................................... 5 1.6.2 Ý nghĩa thực tiễn ......................................................................................................... 5 1.7 Những đóng góp của luận án ........................................................................................ 6 1.8 Kết cấu của luận án ....................................................................................................... 6 CHƯƠNG 2: XẾP HẠNG TÍN NHIỆM NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI CÁC NỀN KINH TẾ PHÁT TRIỂN VÀ CÁC NỀN KINH TẾ MỚI NỔI 2.1 Tổng quan về MXHTN của NHTM. ............................................................................ 8 2.1.1 Khái niệm về MXHTN của NHTM. ........................................................................... 8 2.1.2 Phương pháp đánh giá MXHTN của NHTM ............................................................ 11 2.1.2.1 Hệ thống thống nhất đánh giá các tổ chức tài chính (The Uniform Financial Institutions Rating System - UFIRS).................................................................. 11 2.1.2.2 Phương pháp đánh giá MXHTN NHTM của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế ................................................................................................................................... 12
iii 2.2 Đặc điểm kinh tế và đặc điểm của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi .................................................................................................. 14 2.2.1 Một số đặc điểm kinh tế của các nền kinh tế phát triển ............................................ 14 2.2.2 Một số đặc điểm của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển ................................ 14 2.2.3 Một số đặc điểm kinh tế của các nền kinh tế mới nổi................................................ 16 2.2.4 Một số đặc điểm của các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi................................... 18 2.3 Cơ sở lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM ....................... 20 2.3.1 Sự tác động của các yếu tố vĩ mô đến MXHTN của NHTM .................................... 22 2.3.2 Sự tác động của yếu tố hỗ trợ từ chính phủ hay tập đoàn mẹ đến MXHTN của các NHTM ............................................................................................................................. 23 2.3.3 Sự tác động của các yếu tố đặc thù của NHTM đến MXHTN ................................. 24 2.4 Cơ sở lý thuyết về sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ..... 25 2.4.1 Khái niệm về bất cân xứng thông tin.......................................................................... 25 2.4.2 Nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ....................................................................................................................................... 25 2.4.3 Bất cân xứng thông tin tạo ra sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ............................................................................................................................... 30 2.5 Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan .................................................. 33 2.5.1 Mức độ tin cậy và tính thống nhất trong các đánh giá MXHTN của NHTM .......... 35 2.5.2 Xây dựng mô hình dự báo MXHTN ........................................................................... 38 2.5.2.1 Các nghiên cứu sử dụng phương pháp phân loại bằng các mô hình hồi quy thống kê ................................................................................................................................. 38 2.5.2.2 Các nghiên cứu sử dụng các phương pháp phân loại trí tuệ nhân tạo ................. 39 2.6 Khe hổng nghiên cứu và khung phân tích của luận án .............................................. 43 2.6.1 Khe hổng nghiên cứu .................................................................................................. 43 2.6.2 Khung phân tích của luận án ..................................................................................... 44 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Mô hình nghiên cứu đề xuất ......................................................................................... 47 3.1.1 Mô hình hồi quy Ordered Logit .................................................................................. 47
iv 3.1.2 Xác định và đo lường biến phụ thuộc......................................................................... 51 3.1.3 Xác định và đo lường các biến giải thích ................................................................... 51 3.2 Dữ liệu nghiên cứu ......................................................................................................... 59 3.3 Các giả thuyết nghiên cứu............................................................................................. 63 3.4 Phương pháp phân tích dữ liệu .................................................................................... 66 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 4.1 Phân tích phương sai một yếu tố các chỉ tiêu tài chính NHTM theo từng MXHTN ................................................................................................................................ 72 4.2 Kết quả phương pháp lựa chọn biến giải thích và đánh giá mức độ phù hợp của mô hình hồi quy Ordered logit .................................................................................... 82 4.2.1 Kết quả phương pháp lựa chọn biến giải thích trong mô hình hồi quy Ordered logit ........................................................................................................................................ 82 4.2.2 Kết quả đánh giá mức độ phù hợp của mô hình ........................................................ 89 4.3 Kiểm định các giả định trong mô hình Ordered logit ................................................ 93 4.3.1 Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến trong mô hình (Multicollinearity) ................. 93 4.3.2 Kiểm tra hiện tượng phương sai thay đổi trong mô hình (heteroskedasticity) ......... 94 4.3.3 Kiểm tra việc thiếu biến giải thích cần thiết trong mô hình ...................................... 96 4.4 Đánh giá tác động biên của một số biến giải thích trong mô hình. ........................... 98 4.5 Xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi ...................... 100 4.6 Thảo luận kết quả nghiên cứu ...................................................................................... 106 4.6.1 Thảo luận các kết quả nghiên cứu từ mô hình dự đoán MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. .................................................................................................. 106 4.6.1.1 Tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. .................................................................................................. 106 4.6.1.2 Tác động của yếu tố sở hữu đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi................................................................................................................................... 108 4.6.1.3 Tác động của yếu tố quy mô đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi................................................................................................................................... 109 4.6.1.4 Tác động của các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ..................................................................................................................... 111
v 4.6.2 Thảo luận các kết quả nghiên cứu từ mô hình dự đoán MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển................................................................................................ 116 4.6.2.1 Tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển................................................................................................ 116 4.6.2.2 Tác động của yếu tố sở hữu đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .............................................................................................................................. 117 4.6.2.3 Tác động của yếu tố quy mô đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .............................................................................................................................. 118 4.6.2.4 Tác động của các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .................................................................................................................. 119 4.6.3 Thảo luận kết quả xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi ...................................................................................................................... 125 4.6.3.1 Sự khác biệt trong tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. ........ 125 4.6.3.2 Sự khác biệt trong tác động của yếu tố sở hữu đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. ................................................. 126 4.6.3.3 Sự khác biệt trong tác động của yếu tố quy mô và các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi ......... 128 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH 5.1 Kết luận .......................................................................................................................... 134 5.2 Gợi ý chính sách ............................................................................................................. 137 5.2.1 Các gợi ý chính sách cho các cơ quan quản lý hoạt động ngân hàng ...................... 137 5.2.2 Các gợi ý chính sách cho các NHTM ......................................................................... 139 5.3 Hạn chế của nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo.............................. 141 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Phụ lục 1a .............................................................................................................................. i Phụ lục 1b .............................................................................................................................. ii Phụ lục 2 ................................................................................................................................ iii Phụ lục 3 ................................................................................................................................ v
vi Phụ lục 4 ................................................................................................................................ vii Phụ lục 5 ................................................................................................................................ xvii Phụ lục 6a .............................................................................................................................. xix Phụ lục 6b .............................................................................................................................. xx Phụ lục 7 ................................................................................................................................ xxi Phụ lục 8 ................................................................................................................................ xxii Phụ lục 9 ................................................................................................................................ xxiii Phụ lục 10 .............................................................................................................................. xxiv
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ----&&&---- Ký hiệu Tiếng Anh Tiếng Việt ANOVA Analysis of variance Phân tích phương sai FFIEC Federal Financial Instutions Hội đồng Giám sát các tổ Examination Council chức tài chính liên bang GNP Gross National Products Tổng sản phẩm quốc gia HSHQ Hệ số hồi quy IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ quốc tế MDA Multiple discriminant analysis Phân tích đa biệt thức MXHTN Mức xếp hạng tín nhiệm NIM Net Interest Margin Tỷ lệ lãi cận biên NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng trung ương OBS Observations Các quan sát OECD Organization for Economic Tổ chức Hợp tác và Co-operation and Development Phát triển kinh tế OLS Ordinary Least Squares Bình phương nhỏ nhất ROAA Return on average assets Tỷ số lợi nhuận trên tổng tài sản bình quân ROAE Return on average equity Tỷ số lợi nhuận trên tổng vốn chủ sở hữu bình quân VIF Variance inflation factor Hệ số khuếch đại phương sai WB World Bank Ngân hàng thế giới
viii DANH MỤC ĐỒ THỊ VÀ SƠ ĐỒ ----&&&---- Đồ thị 2.1: Mức độ tập trung trong lĩnh vực ngân hàng tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi giai đoạn 1999 – 2008 ..................................................................... 15 Đồ thị 2.1: ROAA của các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi và các nền kinh tế phát triển giai đoạn 1999-2008 ...................................................................................................... 19 Đồ thị 3.1: Minh họa xác suất trong mô hình Ordered Logit ................................................ 51 Đồ thị 4.1: Tác động của biến Coutry_Rating đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi................................................................... 107 Đồ thị 4.2: Tác động của biến Bicra đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi ................................................................................... 108 Đồ thị 4.3: Tác động của biến LnAss đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi. .................................................................................. 110 Đồ thị 4.4: Tác động của biến AssGrow đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi.................................................................... 112 Đồ thị 4.5: Tác động của biến LoanLoss_Ln đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi.................................................................... 113 Đồ thị 4.6: Tác động của biến OthIn_Ass đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế mới nổi.................................................................... 116 Đồ thị 4.7: Tác động của biến LnAss đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................................ 118 Đồ thị 4.8: Tác động của biến LoanLoss_Ln đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................. 119 Đồ thị 4.9: Tác động của biến NIM đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................................ 122 Đồ thị 4.10: Tác động của biến ROAE đến xác suất phân loại NHTM vào các MXHTN khác nhau tại các nền kinh tế phát triển ................................................................. 123 Sơ đồ 2.1: Khung phân tích MXHTN NHTM của Fitch ....................................................... 13 Sơ đồ 2.2: Các yếu tố tác động đến MXHTN của NHTM .................................................... 21 Sơ đồ 2.3: Khung phân tích của luận án ................................................................................ 45
ix Sơ đồ 3.1: Trình tự thực hiện các bước phân tích của luận án .............................................. 66 Sơ đồ 3.2: Xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế mới nổi so với các nền kinh tế phát triển ............. 70
x DANH MỤC BẢNG BIỂU ----&&&---- Bảng 3.1: Định nghĩa các biến giải thích trong mô hình nghiên cứu .................................... 52 Bảng 3.2: Mức xếp hạng tín nhiệm NHTM tại các nền kinh tế phát triển trong mẫu dữ liệu nghiên cứu giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................. 62 Bảng 3.2: Mức xếp hạng tín nhiệm NHTM tại các nền kinh tế mới nổi trong mẫu dữ liệu nghiên cứu giai đoạn 2013 - 2015 .................................................................................. 62 Bảng 4.1: Giá trị trung bình các chỉ số tài chính NHTM theo từng MXHTN tại các nền kinh tế mới nổi ................................................................................................................ 73 Bảng 4.2: Kết quả kiểm định phương sai đồng nhất và phân tích phương sai một yếu tố các chỉ tiêu tài chính NHTM theo từng MXHTN tại các nền kinh tế mới nổi.................. 75 Bảng 4.3: Kết quả kiểm định Kruskal - Wallis các chỉ tiêu tài chính NHTM theo từng MXHTN tại các nền kinh tế mới nổi ..................................................................................... 76 Bảng 4.4: Giá trị trung bình các chỉ số tài chính NHTM theo từng MXHTN tại các nền kinh tế phát triển .................................................................................................................... 77 Bảng 4.5: Kết quả kiểm định phương sai đồng nhất và phân tích phương sai một yếu tố các chỉ tiêu tài chính NHTM theo từng MXHTN tại các nền kinh tế phát triển ............... 80 Bảng 4.6: Kết quả kiểm định Kruskal - Wallis các chỉ tiêu tài chính NHTM theo từng MXHTN tại các nền kinh tế phát triển .................................................................................. 81 Bảng 4.7: Mô hình Ordered logit với 5 mẫu dữ liệu con và toàn bộ mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ....................................................................................... 82 Bảng 4.8: Tần suất xuất hiện của các biến giải thích có hệ số hồi quy có ý nghĩa thống kê trong các mô hình Ordered logit trên các mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. .............................................................................................................................. 84 Bảng 4.9: Mô hình Ordered logit trên tập hợp các biến giải thích được lựa chọn và toàn bộ mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ............................................... 85 Bảng 4.10: Mô hình Ordered logit với 5 mẫu dữ liệu con và toàn bộ mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển ..................................................................................... 86 Bảng 4.11: Tần suất xuất hiện của các biến giải thích có hệ số hồi quy có ý nghĩa thống kê trong các mô hình Ordered logit trên các mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển. ................................................................................................................... 88
xi Bảng 4.12: Mô hình Ordered logit trên tập hợp các biến được lựa chọn và toàn bộ mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển. ................................................................. 89 Bảng 4.13: Giá trị tuyệt đối chênh lệch giữa chỉ tiêu BIC1 và BIC2 để so sánh mức độ phù hợp giữa 2 mô hình Ordered logit .................................................................................. 90 Bảng 4.14: Hệ số BIC của các mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ......................................................................................................... 91 Bảng 4.15: Hệ số BIC của các mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển. ...................................................................................................... 92 Bảng 4.16: Hệ số VIF của các biến giải thích trong mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi .......................................................................... 94 Bảng 4.17: Hệ số VIF của các biến giải thích trong mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển ........................................................................ 94 Bảng 4.18: Mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi với giả định phương sai thay đổi ..................................................................................... 95 Bảng 4.19: Mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển với giả định phương sai thay đổi ........................................................................... 96 Bảng 4.20: Mô hình kiểm tra đối với mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ....................................................................................... 97 Bảng 4.21: Mô hình kiểm tra đối với mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển. .................................................................................... 98 Bảng 4.22: Tác động biên của các biến giải thích lên xác suất phân loại biến phụ thuộc vào từng MXHTN trong mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. ............................................................................................................... 98 Bảng 4.23: Tác động biên của các biến giải thích lên xác suất phân loại biến phụ thuộc vào từng MXHTN trong mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu các NHTM tại các nền kinh tế phát triển. ............................................................................................................ 99 Bảng 4.24: Mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu gộp khi thêm biến Emer và Country_rating_Emer. ........................................................................................................... 100 Bảng 4.25: Mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu gộp khi thêm biến Emer và Bicra_Emer. ........................................................................................................................... 101 Bảng 4.26: Mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu gộp khi thêm biến Emer, Government_Emer và Group_Emer. ..................................................................................... 102
xii Bảng 4.27: Các mô hình Ordered logit trên mẫu dữ liệu gộp với các biến tương tác. .......... 103
xiii TÓM TẮT Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế như Fitch, Standard & Poor’s và Moody’s không đề cập cụ thể sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. Tuy vậy, một số nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng có tồn tại sự khác biệt trong tác động của các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. Mục tiêu của luận án nhằm xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống như mức độ rủi ro quốc gia, mức độ rủi ro ngành ngân hàng nơi các NHTM có trụ sở và các yếu tố mang tính chất đặc trưng riêng cho từng NHTM như đặc điểm sở hữu, quy mô tổng tài sản và các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của các đơn vị này tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. Trước tiên, tác giả sử dụng phương pháp phân tích phương sai một yếu tố và phương pháp lựa chọn biến giải thích trong mô hình Ordered logit để xác định các yếu tố cụ thể tác động đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi. Sau đó, tác giả thực hiện đánh giá tác động tổng hợp của biến đại diện cho từng yếu tố tác động và biến tương tác nhằm xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố nêu trên đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. Kết quả nghiên cứu của luận án đã chỉ ra rằng các yếu tố mang tính chất hệ thống có tác động mạnh đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi hơn so với các nền kinh tế phát triển. Ngược lại, các chỉ tiêu tài chính của các NHTM lại ít ảnh hưởng đến MXHTN của các đơn vị này tại các nền kinh tế mới nổi hơn so với các nền kinh tế phát triển. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra có tồn tại sự khác biệt trong tác động của đặc điểm sở hữu đến MXHTN của NHTM giữa 2 nhóm quốc gia nêu trên. Từ những kết quả nghiên cứu của luận án, tác giả đề xuất một số gợi ý chính sách cho NHTW tại các nền kinh tế mới nổi nhằm nâng cao MXHTN của các NHTM trong phạm vi quốc gia điều hành. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra một số khuyến nghị
xiv đối với các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi để cải thiện MXHTN của chính các đơn vị này.
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Bối cảnh nghiên cứu Mức xếp hạng tín nhiệm của một ngân hàng thương mại được công bố bởi các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế được xem như là một công cụ cung cấp cho các nhà đầu tư những thông tin cơ bản về tình hình tài chính của các NHTM mà họ đang quan tâm. Đó cũng là một cơ sở quan trọng để các nhà đầu tư đưa ra mức lãi suất tương ứng với mức độ rủi ro tín dụng của NHTM đang xem xét khi cung cấp vốn cho đối tượng này. Bên cạnh đó, khi tham khảo phương pháp đánh giá và kết quả đánh giá MXHTN các NHTM do các tổ chức xếp hạng tín nhiệm công bố, ta có thể thấy được rằng MXHTN của NHTM bị tác động bởi rất nhiều yếu tố khác nhau như: rủi ro quốc gia, rủi ro ngành ngân hàng, quy mô, đặc điểm sở hữu NHTM và rất nhiều chỉ tiêu phản ánh tình hình tài chính của bản thân NHTM. Đồng thời, mỗi yếu tố nêu trên lại chịu sự tác động của rất nhiều yếu tố chi tiết khác. Tuy nhiên, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế không trình bày cụ thể mức độ tác động cũng như chiều hướng tác động của các yếu tố này đến MXHTN của các NHTM cũng như không nêu cụ thể sự khác biệt trong tác động của các yếu tố này khi đánh giá MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi. Mặt khác, từ những nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến MXHTN của các NHTM tác giả nhận thấy có sự không thống nhất trong việc lựa chọn các yếu tố tác động đến MXHTN của các NHTM. Mỗi nhà nghiên cứu lựa chọn các yếu tố tác động đến MXHTN của NHTM một cách khác nhau căn cứ trên mẫu dữ liệu quan sát của họ. Ngoài ra, các nghiên cứu này cũng có những kết quả không tương đồng nhau về ảnh hưởng của một số yếu tố tác động đến MXHTN của các NHTM. Nguyên nhân của vấn đề có thể do những mô hình dự báo MXHTN của NHTM trong các nghiên cứu kể trên được xây dựng từ mẫu quan sát các NHTM từ nhiều quốc gia có đặc điểm và trình độ phát triển kinh tế khác nhau. Do vậy, những yếu tố đặc thù của các quốc gia có thể tác động dẫn đến sự khác biệt nêu trên.
2 Vì vậy, tác giả nhận thấy cần thiết phải thực hiện nghiên cứu nhằm xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. 1.2 Vấn đề nghiên cứu Việc dự báo và đánh giá tình hình tài chính của các tổ chức tài chính, đặc biệt là các NHTM là một lãnh vực được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm từ những năm 1960. Theo Liu và Ferri (2001), các cơ quan quản lý hoạt động ngân hàng quan tâm MXHTN cụ thể của từng ngân hàng tại quốc gia của họ vì điều này ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn hệ thống ngân hàng tại các quốc gia này. Mặt khác, các NHTM cũng rất chú ý đến MXHTN của bản thân vì đây là một yếu tố ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn trên thị trường tài chính quốc tế của chính các đơn vị này. Ngoài ra, MXHTN của các NHTM còn được các nhà đầu tư và những người gởi tiền vào các NHTM quan tâm vì điều này ảnh hưởng rất lớn đến an toàn nguồn vốn của chính các đối tượng này (Kumar, 2007). Tuy vậy, để có thể đánh giá được tình hình tài chính của một NHTM đòi hỏi phải thực hiện một phân tích khoa học đầy đủ các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình tài chính của NHTM. Để giải quyết vấn đề này, Cơ quan Quản lý hoạt động NHTM tại Mỹ đã thiết lập hệ thống đánh giá CAMELS nhằm đánh giá tình hình tài chính của các NHTM tại Mỹ định kỳ từ 12-18 tháng từ năm 1997 đến nay. Ngoài ra, ba tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế lớn nhất hiện nay là Fitch, Standard & Poor’s và Moody’s cũng thường xuyên công bố thông tin về MXHTN của các NHTM ở rất nhiều quốc gia khác nhau. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm này ngày càng có tầm ảnh hưởng rộng lớn trên phạm vi thế giới xuất phát từ tầm quan trọng của các thông tin về MXHTN trong các quyết định định đầu tư trên thị trường tài chính quốc tế. Tuy nhiên, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế không thể thực hiện đánh giá thường xuyên và đầy đủ tất cả các NHTM trong một quốc gia cụ thể, đặc biệt là tại các quốc gia có quy mô nền kinh tế và hệ thống NHTM còn khiêm tốn. Bên cạnh đó, như đã nêu ở trên, các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế không nêu cụ thể các yếu tố cơ bản có tác động trực tiếp đến MXHTN của NHTM cũng như chiều hướng tác động của các yếu tố này. Ngoài ra, một câu hỏi luôn được các nhà nghiên cứu đặt ra đó là liệu các tổ chức xếp hạng tín nhiệm có sử dụng cùng một phương pháp để đánh giá MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi hay
3 không? Cụ thể, một số nhà nghiên cứu như: Liu và Ferri (2001), Shen và cộng sự (2012) đã chỉ ra rằng có tồn tại sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của các NHTM hay doanh nghiệp tại các nước phát triển so với các nước đang phát triển. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chỉ mới chứng minh được có sự khác biệt trong tác động của các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. Đồng thời, các chỉ tiêu tài chính được đề cập đến trong các nghiên cứu này cũng khá hạn chế. Mặt khác, tác giả cũng nhận thấy rằng rất cần thiết phải tiến hành nghiên cứu nhằm tìm hiểu sự khác biệt trong tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM giữa 2 nhóm quốc gia nêu trên để các cơ quan quản lý hoạt động ngân hàng có thể nhận diện chính xác và nhanh chóng các NHTM có mức độ rủi ro cao và từ đó đưa ra các biện pháp xử lý kịp thời. Mặt khác, quá trình tự do hóa tại các nền kinh tế mới nổi đã mở ra cơ hội rất lớn để các NHTM tại các quốc gia này thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, để tiếp cận được nguồn vốn này đòi hỏi các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi phải cải thiện MXHTN của bản thân thông qua việc tác động đến các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến MXHTN. Bởi vì MXHTN có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng tiếp cận thị trường vốn và chi phí sử dụng vốn của các NHTM này (Manso, 2013). Xuất phát từ bối cảnh các nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến MXHTN của các NHTM, nhu cầu thực tế của các cơ quan quản lý hoạt động ngân hàng và bản thân các NHTM như đã trình bày ở trên, tác giả nhận thấy cần thực hiện luận án này nhằm giải quyết vấn đề nghiên cứu cụ thể như sau: Xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống như mức độ rủi ro quốc gia, mức độ rủi ro của ngành ngân hàng và những yếu tố đặc trưng riêng NHTM bao gồm quy mô, đặc điểm sở hữu và các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi. 1.3 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu tổng quát của luận án này là xác định sự khác biệt trong tác động của các yếu tố có ảnh hưởng đến MXHTN của NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các nền kinh tế mới nổi thông qua việc thực hiện các kiểm định kinh tế lượng và thiết lập các mô hình định lượng để phản ánh sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng nêu
4 trên đối với MXHTN của các NHTM. Trên cơ sở đó, luận án cần đạt được những mục tiêu cụ thể như sau: (1): Phân tích và so sánh tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống như mức độ rủi ro quốc gia và mức độ rủi ro ngành ngân hàng đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển và tại các nền kinh tế mới nổi . (2): Phân tích và so sánh tác động của các yếu tố thể hiện những đặc trưng riêng NHTM bao gồm quy mô, đặc điểm sở hữu và các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của các đơn vị này tại các nền kinh tế phát triển và tại các nền kinh tế mới nổi. 1.4 Câu hỏi nghiên cứu Xuất phát từ vấn đề nghiên cứu và các mục tiêu nghiên cứu cụ thể đã trình bày ở phần trên, tác giả đưa ra một số câu hỏi nghiên cứu chi tiết như sau: Thứ nhất, có tồn tại sự khác biệt trong tác động của các yếu tố mang tính chất hệ thống như mức độ rủi ro quốc gia và mức độ rủi ro ngành ngân hàng đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi hay không ? Thứ hai, có tồn tại sự khác biệt trong tác động của các yếu tố thể hiện những đặc trưng riêng của NHTM như quy mô, đặc điểm sở hữu và các chỉ tiêu tài chính đến MXHTN của các NHTM tại các nền kinh tế phát triển so với các NHTM tại các nền kinh tế mới nổi hay không ? 1.5 Đối tượng, phạm vi, dữ liệu và phương pháp nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: là MXHTN và các yếu tố tác động đến MXHTN của các NHTM tại các quốc gia có nền kinh tế phát triển bao gồm: các nước thuộc nhóm G7 và một số quốc gia khác như Australia, New Zealand, Thụy Sĩ, Thụy Điển, Hà Lan, Bỉ,… ; và các NHTM tại các quốc gia được IMF đánh giá là các thị trường mới nổi như: Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Argentina, Chile, Mexico, Thái Lan, Philippinies, Việt Nam,…. (chi tiết tham khảo phụ lục 1a và phụ lục 1b). Phạm vi nghiên cứu: luận án tập trung nghiên cứu các MXHTN của NHTM và các yếu tố tác động đến MXHTN của các NHTM thuộc hai nhóm nước nêu trên trong giai đoạn từ 2010 đến 2015. Dữ liệu nghiên cứu: dữ liệu nghiên cứu của luận án là dữ liệu chéo về MXHTN của các NHTM, các chỉ số tài chính của các đơn vị này và các yếu tố vĩ mô liên quan đến môi trường hoạt động có tác động đến MXHTN của các NHTM. Dữ