LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ-ĐỀ TÀI "PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP ĐỒNG BỘ TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI"

Chia sẻ: Pham Linh Dan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

147
lượt xem 64
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận án tiến sĩ kinh tế-đề tài "phát triển các khu công nghiệp đồng bộ trên địa bàn hà nội"', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ-ĐỀ TÀI "PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP ĐỒNG BỘ TRÊN ĐỊA BÀN HÀ NỘI"

i L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u khoa h c ñ c l p c a riêng tôi. Các k t qu nêu trong lu n án là trung th c và chưa ñư c ai công b trong b t kỳ công trình nghiên c u khoa h c nào khác. Tác gi lu n án Nguy n Ng c Dũng
ii M CL C L i cam ñoan i M CL C ii DANH M C CÁC CÁC CH VI T T T v DANH M C CÁC B NG vi DANH M C CÁC HÌNH, BI U ð vii M ðU 1 CHƯƠNG 1 . NH NG LÝ LU N CƠ B N V PHÁT TRI N 11 KHU CÔNG NGHI P ð NG B 1.1. T ng quan v Khu công nghi p (Industrial Zone) 11 1.1.1. Khái ni m v Khu công nghi p 11 1.1.2. Vai trò c a khu công nghi p 12 1.2. Cơ s lý lu n phát tri n khu công nghi p ñ ng b . 17 1.2.1. Cơ s lý thuy t cho vi c phát tri n khu công nghi p ñ ng b . 17 1.2.2. Khái ni m v phát tri n khu công nghi p ñ ng b . 24 1.2.3. M t s tiêu chí ch y u ph n ánh tính ñ ng b c a KCN 27 1.2.4. M t s ch tiêu dánh giá s phát tri n và khai thác s d ng 32 c a KCN 1.3. Nh ng nhân t nh hư ng ñ n s phát tri n c a KCN ñ ng 36 b. 1.3.1. Quy ho ch 36 1.3.2. V trí ñ a lý, quy mô c a KCN 38 1.3.3. H t ng k thu t c a khu v c xây d ng KCN 39 1.3.4. Khu dân cư và các công trình ph c v công c ng 39 1.3.5. S phát tri n các trung tâm kinh t và ñô th li n k . 40 1.3.6. S n ñ nh chính tr , cơ ch chính sách và môi trư ng ñ u tư 40 1.3.7. S phát tri n c a công nghi p ph tr , kh năng cung c p 42 nguyên v t li u 1.3.8. Ngu n cung lao ñ ng 42 1.3.9. V n ñ u tư 43 1.4. Kinh nghi m xây d ng, phát tri n khu công nghi p c a ðài 43 Loan và thành công c a khu công nghi p Tô Châu, Trung Qu c - Bài h c rút ra cho Hà N i 1.4.1. Kinh nghi m phát tri n KCN c a ðài Loan 43 1.4.2. Kinh nghi m xây d ng và phát tri n c a KCN Tô Châu- 51 Trung Qu c 1.4.3. M t s bài h c kinh nghi m cho vi c phát tri n các khu công 56 nghi p ñ ng b trên d a bàn Hà N i
iii K t lu n chương 1 59 CHƯƠNG 2. TH C TR NG PHÁT TRI N CÁC KCN TRÊN 61 ð A BÀN HÀ N I TH I GIAN QUA 2.1. ðánh giá tình hình phát tri n kinh t - xã h i và h t ng k 62 thu t-xã h i c a Hà N i giai ño n 1995-2009 nh hư ng t i vi c hình thành và phát tri n các KCN Nhóm 1. Th c tr ng phát tri n kinh t -xã h i 62 2.1.1. Dân s và lao ñ ng 62 2.1.2. Trình ñ phát tri n kinh t và chuy n d ch cơ c u. 63 Nhóm 2. Th c tr ng cơ s h t ng k thu t 64 2.1.3. Cơ s h t ng giao thông 64 2.1.4. H t ng c p ñi n và chi u sáng 68 2.1.5. H t ng c p nư c 69 2.1.6. H t ng thoát nư c và x lý nư c th i 71 2.1.7. Thu gom và x lý ch t th i r n 73 2.1.8. H t ng bưu ñi n, thông tin liên l c 74 Nhóm 3: Th c tr ng h t ng xã h i 75 2.1.9. H t ng nhà 75 2.1.10. Cơ s h t ng giáo d c 76 2.1.11. Cơ s h t ng Y t 76 2.2. ðánh giá th c tr ng phát tri n c a các Khu công nghi p trên 78 ñ a bàn Hà N i 2.2.1. ðánh giá trình ñ và ti m năng phát tri n các KCN trên ñ a 79 bàn Hà N i 2.2.2. Th c tr ng xây d ng và phát tri n c a 5 KCN Hà N i 83 2.2.3. ðánh giá chung v s phát tri n KCN Hà N i 111 2.3. Nh n di n ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i, thách th c trong 121 vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i (Modul SWOT) ñ ñ xu t m t s nhóm v n ñ c n t p trung gi i quy t 2.3.1. Phân tích ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i, thách th c trong vi c 121 phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i (Modul SWOT) 2.3.2. Ph i h p các y u t ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i, thách th c 123 ñ ñ xu t m t s v n ñ c n t p trung gi i quy t K t lu n chương 2 123 CHƯƠNG 3. CÁC QUAN ðI M, GI I PHÁP PHÁT TRI N 125 KCN ð NG B TRÊN ð A BÀN HÀ N I 3.1. Quy ho ch phát tri n các KCN t p trung Vi t nam ñ n 125 năm 2015 và t m nhìn ñ n năm 2020
iv 3.2. ð nh hư ng hoàn thi n và phát tri n các KCN Hà N i ñ n 127 năm 2015 và t m nhìn ñ n năm 2020 3.3. Nh ng gi i pháp phát tri n KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà 130 N i ñ n năm 2015 t m nhìn ñ n năm 2020 3.3.1. Các căn c ñ ñ xu t gi i pháp 130 3.3.2. Nhóm gi i pháp hoàn thi n quy ho ch khu công nghi p 131 3.3.3. Nhóm gi i pháp hoàn thi n cơ s h t ng ñ m b o cho vi c 140 phát tri n KCN ñ ng b 3.3.4. Nhóm gi i pháp v thu hút ñ u tư 146 3.3.5. Nhóm gi i pháp phát tri n và ñào t o ngu n nhân l c có ch t 155 lư ng cao 3.3.6. Nhóm gi i pháp ñ i m i qu n lý nhà nư c ñ i v i các KCN 160 3.4. ð xu t n i dung quy ho ch và m t s h ng m c công trình 166 thi t y u ñ xây d ng mô hình thí ñi m m t KCN ñ ng b phù h p v i ñ c thù c a th ñô Hà N i 3.5.1. Quy ho ch khu công nghi p 167 3.5.2. H t ng k thu t trong hàng rào khu công nghi p 169 3.5.3. H t ng xã h i và các d ch v ph tr 176 3.5. M t s ki n ngh 180 3.5.1. ð i v i Chính ph và các B , ngành 180 3.5.2. ð i v i thành ph Hà N i 181 K t lu n chương 3 182 K T LU N 184 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ðÃ CÔNG B C A TÁC GI 187 DANH M C TÀI LI U THAM KH O 189 PH L C 203
v DANH M C CÁC CH VI T T T TT Vi t Vi t ñ y ñ ti ng Anh Vi t ñ y ñ ti ng Vi t tt 1 APEC Asia-Pacific Economic Di n ñàn H p tác Kinh t Cooperation châu Á – Thái Bình Dương 2 ASEM Asia-Europe Meeting Di n ñàn h p tác Á–Âu 3 ATM Automatic Teller Machine Máy rút ti n t ñ ng 4 CCN C m công nghi p 5 CLPT Chi n lư c phát tri n 6 CNH Công nghi p hóa 8 ðBSH ð ng b ng sông H ng 9 ðKKT ð c khu kinh t 10 FDI Foreign Direct Investment ð u tư tr c ti p nư c ngoài 11 GDP Gross Domestic Product T ng s n ph m qu c n i 12 GPMB Gi i phóng m t b ng 13 HðH Hi n ñ i hóa 14 KCN Khu công nghi p 15 KCNC Khu công ngh cao 16 KCX Khu ch xu t 17 KKT Khu kinh t 18 KHKT Khoa h c k thu t 19 PCCC Phòng cháy ch a cháy 20 SXKD S n xu t kinh doanh 22 TCVN Tiêu chu n Vi t Nam 21 TCXD Tiêu chu n xây d ng TCXD Tiêu chu n xây d ng Vi t VN Nam 23 24 TNHH Trách nhi m h u h n 25 UBND y ban nhân dân 26 VCCI Phòng thương m i và công nghi p Vi t Nam 27 XHCN Xã h i ch nghĩa 28 WCED World Commission on U ban Th gi i v Môi Environment and trư ng và Phát tri n Development 29 WHO World Health Organization T ch c y t th gi i
vi DANH M C CÁC B NG TT Ký hi u Tên b ng Trang 1 B ng 2.1 S li u lao ñ ng và vi c làm c a Hà N i giai 62 ño n 1996-2009 2 B ng 2.2 T c ñ tăng trư ng GDP bình quân năm c a Hà n i 63 giai ño n 1996-2007 và năm 2009 (%) 3 B ng 2.3 Th c tr ng chuy n d ch cơ c u GDP theo ngành 63 c a Hà N i giai ño n 1996-2007 và năm 2009 (%) 4 B ng 2.4 T l giá tr s n xu t công nghi p c a Hà N i 64 (2002-2009) B ng 2.5 Cơ s h t ng thoát nư c giai ño n 2000 - 2007 71 6 B ng 2.6 S li u v qu nhà giai ño n 1999-2005 và 75 năm 2009 7 B ng 2.7 S cơ s giáo d c và s lư ng h c sinh, sinh 76 viên giai ño n 2000-2007 và năm 2009 8 B ng 2.8 S lư ng cơ s y t giai ño n 2000-2007 và 77 năm 2009 10 B ng 2.9 Phân khu ch c năng KCNC Hòa L c 80 B ng 2.10 Tình hình s d ng ñ t c a 5 KCN Hà N i tính 96 ñ n 31/12/2009 11 B ng 2.11 Tình hình s d ng v n ñ u tư xây d ng h t ng 98 5 KCN Hà N i lũy k ñ n 31/12/2009 12 B ng 2.12 Tình hình thu hút v n ñ u tư vào 5 KCN Hà 99 N i tính ñ n 31/12/2009 13 B ng 2.13 Bi u t ng h p cơ c u d án FDI c a 5 KCN Hà 100 N i tính ñ n 31/12/2009 14 B ng 2.14 V n ñăng ký và ñi u ch nh c a 5 KCN Hà N i 101 qua các năm 15 B ng 2.15 S li u lao ñ ng c a 5 KCN Hà N i qua các 103 năm 16 B ng 2.16 Doanh thu và n p ngân sách c a 5 KCN Hà N i 105 2002-2009 17 B ng 2.17 Kim ng ch xu t nh p kh u c a 5 KCN Hà N i 106 2002-2009 18 B ng 2.18 B ng phân tích SWOT 121 19 B ng 3.1 Di n tích t i thi u khu ñ t xây d ng tr m x lý 173 nư c
vii DANH M C CÁC HÌNH, BI U ð TT Ký hi u Tên hình v , bi u ñ Trang 1 Hình 1.1 Áp d ng lý thuy t “l i th c nh tranh vùng” c a 22 Michael Porter ñ xây d ng mô hình c m công nghi p 1 Hình 2.1 Mô hình liên k t s n xu t c a công ty Canon 93 2 Hình 2.2 Cơ c u d án FDI c a 5 KCN Hà N i phân theo 99 s d án tính ñ n 31/12/2009 3 Hình 2.3 Cơ c u d án FDI c a 5 KCN Hà N i phân theo 100 v n ñăng ký tính ñ n 31/12/2009 4 Hình 2.4 Cơ c u lao ñ ng Hà N i trong các KCN qua các 104 năm 5 Hình 2.5 Bi u ñ xu t nh p kh u c a 5 KCN Hà N i 107 2002-2009
1 M ðU 1. Tính c p thi t c a ñ tài S ra ñ i c a các Khu công nghi p, Khu ch xu t (KCN, KCX) g n li n v i ñư ng l i ñ i m i, chính sách m c a do ð i h i ð ng l n th VI năm 1986 kh i xư ng. Ngh quy t H i ngh gi a nhi m kỳ khóa VIII năm 1994 ñã ñ ra yêu c u v “Quy ho ch các vùng, trư c h t là các ñ a bàn tr ng ñi m, các khu ch xu t, khu kinh t ñ c bi t, khu công nghi p t p trung”. Ch trương ñó ti p t c ñư c kh ng ñ nh qua các văn ki n v ñư ng l i phát tri n kinh t c a ð ng qua các nhi m kỳ. Ngh quy t ð i h i ñ i bi u toàn qu c l n X c a ð ng năm 2006 m t l n n a kh ng ñ nh ch trương quy ho ch, phát tri n các KCN và xác ñ nh phương hư ng th i gian t i là “Hoàn ch nh quy ho ch phát tri n các khu, c m, ñi m công nghi p trên c nư c; hình thành các vùng công nghi p tr ng ñi m; g n ch t vi c phát tri n s n xu t v i ñ m b o các ñi u ki n sinh ho t cho ngư i lao ñ ng”. Hà N i là trái tim c a c nư c, ñ u não chính tr - hành chính qu c gia, là trung tâm l n v văn hoá, khoa h c, giáo d c, kinh t và giao d ch qu c t . Th c hi n Ngh quy t s 15-NQ/TW ngày 15/12/2000 c a B Chính tr v phương hư ng nhi m v phát tri n Th ñô Hà N i trong th i kỳ 2001 – 2010, Hà N i ñã tri n khai nhi u gi i pháp, trong ñó ñ u tư xây d ng các KCN là m t trong nh ng gi i pháp quan tr ng, t o ñi u ki n thu n l i thu hút ñ u tư nh t là ngu n v n ñ u tư tr c ti p c a nư c ngoài, t o ñà thúc ñ y nhanh quá trình CNH, HðH Th ñô. ð n 30/06/2010 Hà N i có 17 KCN t p trung trên ñ a bàn Hà N i ñư c Th tư ng Chính ph cho phép thành l p và phê duy t danh m c quy ho ch v i t ng di n tích g n 3500 ha (quy mô bình quân 206ha/KCN) và 01 khu công ngh cao Hòa L c (1586 ha) do B Khoa h c và Công ngh qu n lý. Trư c khi sát nh p ñ a gi i hành chính v i t nh Hà Tây vào ngày 01/08/2008, Hà N i ñã xây d ng và ñưa vào ho t ñ ng 05 khu công nghi p ñó là: KCN B c Thăng Long, KCN N i Bài, KCN Nam Thăng Long, KCN Hà N i-ðài Tư, KCN Sài ð ng B (sau ñây g i là 5 KCN Hà N i) v i t ng di n tích ñ t t nhiên kho ng 532,46 ha, trong ñó di n tích
2 ñ t công nghi p có th cho thuê là 343,3 ha. Tính ñ n ngày 31/12/2009, 05 KCN này ñã ti n hành cho thuê 316ha và thu hút ñư c 218 d án ñ u tư trong và ngoài nư c v i t ng v n ñăng ký ñ u tư trên 03 t USD, gi i quy t ñư c 70.568 lao ñ ng; n p ngân sách g n 1000 t ñ ng. 05 KCN này ñã có nhi u ñóng góp cho s phát tri n kinh t xã h i c a Th ñô. Tuy nhiên, ph n l n các KCN m i ch chú tr ng t i vi c thu hút ñ u tư, l p ñ y, do v y trong quá trình xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i cũng b c l m t s h n ch c n ñư c ti p t c nghiên c u và kh c ph c như: - Công tác quy ho ch phát tri n các KCN (quy ho ch dài h n, xác ñ nh ñ a ñi m, quy mô các KCN, s ñ ng b v h t ng trong và ngoài hàng rào…là nh ng nhân t quan tr ng nh hư ng ñ n s thành công c a vi c phát tri n KCN) còn nhi u b t c p; - Cơ c u quy ho ch s d ng ñ t và phân khu ch c năng trong KCN còn chưa phù h p, t l ñ t dành cho th m c cây xanh và khu ph tr còn th p. - V n ñ ñào t o ngu n nhân l c; v n ñ nhà , v n ñ ñ i s ng văn hóa, tinh th n, giáo d c, chăm sóc y t ,… cho công nhân làm vi c t i các KCN còn chưa ñư c quan tâm thích ñáng ... - Hi u qu kinh t c a các KCN và trình ñ công ngh c a các doanh nghi p áp d ng vào s n xu t chưa cao. Cơ c u ngành ngh và s liên k t kinh t còn nhi u h n ch . - H th ng chính sách phát tri n KCN hi n hành c a Vi t Nam nói chung và Hà N i nói riêng v n còn khá nhi u b t c p và h n ch , ñ c bi t là nh ng chính sách v lao ñ ng vi c làm, ñ t ñai, huy ñ ng v n, công ngh ...; m t s văn b n th ch hóa chính sách còn b t c p, chưa th c s thông thoáng ... S ph i k t h p c a các cơ quan qu n lý nhà nư c chưa ch t ch , công tác thanh ki m tra x lý vi ph m và c i cách th t c hành chính chưa tri t ñ . - Tình tr ng ô nhi m môi trư ng c a các khu công nghi p Hà N i v n chưa ñư c gi i quy t k p th i.
3 Vì v y câu h i ñ t ra là làm th nào ñ xây d ng các KCN ñ ng b ñ m b o gi a m c tiêu tăng trư ng kinh t c a KCN g n v i vi c c i thi n các v n ñ xã h i và b o v môi trư ng? Vi c nghiên c u quá trình phát tri n các KCN ñ ng b trong quá trình CNH, HðH và h i nh p qu c t c a Hà N i có ý nghĩa thi t th c c v lý lu n và th c ti n: V lý lu n s làm rõ s c n thi t hình thành và phát tri n các KCN ñ ng b trong quá trình CNH, HðH; v th c ti n, vi c xây d ng và phát tri n thành công các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i s ñóng góp tích c c vào t c ñ tăng trư ng kinh t xã h i ñ ng th i ñ y nhanh quá trình CNH, HðH c a Hà N i, ñưa Hà N i tr thành tr thành m t trung tâm ngày càng có uy tín khu v c và trên th gi i. Xu t phát t nh n th c v ý nghĩa c a nh ng v n ñ trên, qua kh o sát và tìm hi u tác gi l a ch n ñ tài “Phát tri n các khu công nghi p ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i” làm ñ tài lu n án Ti n sĩ Kinh t là r t c n thi t và có ý nghĩa thi t th c. 2. T ng quan nghiên c u KCN tuy là mô hình kinh t m i nhưng ñã ñư c nhi u nhà khoa h c trong và ngoài nư c quan tâm nghiên c u. Ngay t nh ng năm ñ u th p k 90 c a th k 20, trư c xu th coi vi c xây d ng các KCN và KCX như m t gi i pháp quan tr ng thu hút v n ñ u tư nư c ngoài các nư c ñang phát tri n, m t s h i ngh , h i th o, các công trình nghiên c u v KCN ñã ñư c ph bi n. - Sách và tài li u chuyên kh o v xây d ng và phát tri n KCN ñư c tác gi nghiên c u như sau: + Cu n "Kinh nghi m th gi i v phát tri n khu ch xu t và ñ c khu kinh t ", do Vi n Kinh t h c xu t b n năm 1994, ñây là tài li u gi i thi u v các ñ c khu kinh t c a Trung Qu c và các chính sách, ưu ñãi áp d ng trong các ñ c khu kinh t Trung Qu c trư c năm 1993; + Cu n “Quy ho ch KCN và l a ch n ñ a ñi m xây d ng Xí nghi p công nghi p”, do Ti n sĩ Ph m ðình Tuy n ch biên, Nhà xu t b n xây d ng năm 2001. N i dung ch y u c a cu n cu n sách vi t v vi c l c ch n quy ho ch KCN và ch y u là v trí ñ t KCN;
4 + Cu n "KCN, KCX các t nh phía Nam" do B K ho ch và ð u tư xu t b n năm 2001, ñây là tài li u gi i thi u KCN, KCX các t nh phía Nam và các d án ñ u tư tr c ti p nư c ngoài ñã ñ u tư vào các KCN, KCX các t nh này; + Cu n “Giáo trình Kinh t và qu n lý công nghi p” do GS.TS Nguy n ðình Phan và GS.TS Nguy n K Tu n ñ ng ch biên, Nhà xu t b n ð i h c Kinh t Qu c dân năm 2007. T i chương 10 các tác gi ñã ñ c p chuyên sâu ñ n vi c t p trung hóa, t ch c s n xu t và quy ho ch phát tri n công nghi p trên vùng lãnh th và các lo i hình khu v c công nghi p trong ñó có KCN; Ti p ñó hàng lo t các công trình nghiên c u v KCN c a các tác gi trong và ngoài nư c: + Lu n án Ti n sĩ ki n trúc “C i t o và hoàn thi n các khu t p trung công Hà N i theo ñ nh hư ng phát tri n ñô th ñ n năm 2010” c a nghiên c u nghi p sinh Ch ðình Hoàng [1996], ñã ñánh giá th c tr ng phát tri n các KCN Hà N i giai ño n trư c năm 1996 và ñ xu t các gi i pháp vi c c i t o và hoàn thi n các KCN t p trung c a Hà N i. Tuy nhiên, hi n nay s phát tri n c a ñô th Hà N i ñã có nhi u thay ñ i so v i ñ nh hư ng phát tri n t i th i ñi m 1996; + Lu n án Ti n sĩ ki n trúc “Quy ho ch xây d ng và phát tri n KCN Vi t Nam trong th i kỳ ñ i m i” c a Nguy n Xuân Hinh [2003], ñã ñánh giá th c tr ng phát tri n các KCN Vi t Nam và ñ xu t các gi i pháp v quy ho ch xây d ng nh m phát tri n các KCN c a Vi t Nam trong th i kỳ ñ i m i; + Lu n án Ti n sĩ Kinh t "Các gi i pháp hoàn thi n và phát tri n KCN Vi t Nam" c a Tr n Ng c Hưng [2004], ñã ñ xu t m t s gi i pháp v cơ ch , chính sách nh m phát tri n hơn n a các KCN nư c ta. + Lu n án Ti n sĩ Kinh t "Hoàn thi n công tác xúc ti n ñ u tư nh m phát Vi t Nam" c a Nguy n Th Thu Hương [2004], ñã ñ xu t m t s tri n các KCN gi i pháp nh m thúc ñ y ho t ñ ng xúc ti n ñ u tư ñ thu hút và l p ñ y các KCN c a Vi t Nam. + Lu n án Ti n sĩ Ki n trúc “T ch c m i quan h gi a ch c năng , ph c v công c ng và s n su t trong quá trình quy ho ch xây d ng các KCN t i Hà
5 N i” c a Nguy n ðình Thi [2005], ñã ñ xu t gi i pháp quy ho ch các khu ch c năng, khu nhà , khu ph c v công c ng trong vi c xây d ng và phát tri n các KCN c a Hà N i. - Ngoài ra, còn k ñ n các ñ tài nghiên c u khác v xây d ng và phát tri n các KCN như ð tài khoa h c c p B “Gi i quy t nh ng v n ñ xã h i n y sinh ñ i v i ngư i lao ñ ng làm vi c t i các KCN các t nh phía B c Vi t Nam” do TS. Tr n Vi t Ti n ch nhi m ñ tài năm 2008; ð tài khoa h c c p B “Phát tri n b n v ng nông thôn vùng ñ ng b ng B c B trong quá trình xây d ng, phát tri n các KCN: Th c tr ng và gi i pháp” do TS. ð ð c Quân ch nhi m ñ tài năm 2008; ð tài khoa h c c p Thành ph “Nghiên c u ñ i m i mô hình qu n lý và gi i pháp phát tri n cơ s h t ng, d ch v các KCN và ch xu t trên ñ a bàn Hà N i” do TS. Nguy n Văn Vi t ch nhi m ñ tài năm 2004; ð tài khoa h c c p Thành ph “Nghiên c u và ñ xu t gi i pháp nâng cao ch t lư ng d ch v h tr doanh nghi p trong các Khu (c m) công nghi p trên ñ a bàn Hà N i” do TS. Nguy n Văn Vi t ch nhi m ñ tài năm 2006-2007 và hàng lo t các ñ tài nghiên c u c a các tác gi khác v xây d ng và phát tri n các KCN. - Các tài li u trong các H i ngh , H i th o chuyên ñ v xây d ng và phát tri n các KCN ñư c nghiên c u g m: + H i th o "Quan ñi m, m c tiêu và ñ nh hư ng phát tri n các khu công nghi p trên ñ a bàn Th ñô t nay ñ n năm 2010" do Thư ng tr c H i ñ ng nhân dân và y ban nhân dân thành ph Hà N i t ch c tháng 12 năm 2002. T i H i th o này các nhà nghiên c u ñã ñ xu t m t s quan ñi m, m c tiêu, ñ nh hư ng và gi i pháp nh m phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i ñ n năm 2010; + H i ngh "Trao ñ i kinh nghi m v công tác qu n lý và xúc ti n ñ u tư gi a các Ban qu n lý KCN và CX" do Ban qu n lý các KCN & CX Hà n i t ch c tháng 4 năm 2004. T i H i ngh này các nhà nghiên c u t p trung th o lu n, trao ñ i v các kinh nghi m qu n lý và m t s gi i pháp tăng cư ng ho t ñ ng v n ñ ng xúc ti n ñ u tư vào các KCN;
6 + H i th o khoa h c "Phát tri n KCN, KCX các t nh phía B c, nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n" T p chí C ng s n, B K ho ch ð u tư và UBND t nh Thanh hóa ñã t ch c tháng 6 năm 2004. T i H i th o này các nhà nghiên c u t p trung trao ñ i kinh nghi m phát tri n các KCN và ñ xu t m t s gi i pháp tăng cư ng thu hút ñ u tư l p ñ y KCN các t nh phía B c; + H i th o khoa h c “10 năm xây d ng các KCN Hà N i (1995-2005)” do y Ban nhân dân thành ph Hà N i t ch c tháng 11 năm 2005, H i th o này có 15 bài vi t và tham lu n c a các tác gi ñ c p ñ n nhi u n i dung nhưng t p trung ch y u là ñ xu t m t s phương hư ng và gi i pháp nâng cao năng l c công tác qu n lý nhà nư c trong các KCN Hà N i, vai trò c a ñ u tư tr c ti p nư c ngoài trong vi c phát tri n các KCN Hà N i và kinh nghi m phát tri n KCN c a m t s t nh phía B c; + H i ngh -H i th o Qu c gia “15 năm (1991-2006) xây d ng và phát tri n Vi t Nam” do B K ho ch và ð u tư t ch c tháng 7 năm 2006. các KCN, KCX H i th o này ñã có 106 bài vi t c a nhi u tác gi trong ñó có 66 bài vi t v nh ng v n ñ chung trong xây d ng và phát tri n các KCN, KCX Vi t Nam; 36 bài vi t v th c ti n ho t ñ ng KCN g n v i quy ho ch phát tri n theo ñ a phương, vùng lãnh th ; 04 bài vi t v ho t ñ ng c a các khu kinh t ; + H i ngh qu c t v “Khu công nghi p sinh thái ” t ch c t i Hyderabad, n ð ngày 6-8/07/2009 ñã thu hút s tham gia c a hơn 80 ñ i bi u ñ n t các qu c gia như ð c, Tunisia, n ð , Indonesia, Maroc, Bangladesh và Philippines. M c ñích chính c a H i ngh là ñ t o ñi u ki n trao ñ i kinh nghi m trong lĩnh v c qu n lý b n v ng các khu công nghi p và tăng cư ng h p tác trong tương lai c a các bên liên quan Châu Á, Châu Phi và Châu Âu. T i H i ngh này các nhà nghiên c u t p trung vào khái ni m, các khía c nh pháp lý và chính sách liên quan ñ n khu công nghi p và khu công nghi p sinh thái,... Tóm l i, có khá nhi u công trình nghiên c u v xây d ng và phát tri n các khu công nghi p trên nh ng góc ñ khác nhau, nhưng chưa có m t công trình nào nghiên c u m t cách toàn di n, sâu s c, h th ng hóa lý lu n và t ng k t th c ti n
7 s hình thành và phát tri n KCN ñ ng b . ð c bi t vi c nghiên c u th c tr ng phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i, t ñó ñ xu t các gi i pháp nh m phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i trong th i gian t i thì chưa có m t công trình nào nghiên c u. Do v y, nghiên c u sinh ñã quy t ñ nh l a ch n ñ tài này ñ nghiên c u trong Lu n án. 3. M c ñích và nhi m v nghiên c u M c ñích c a lu n án là lu n gi i cơ s lý lu n và th c ti n, th c tr ng c a vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà n i trong quá trình CNH, HðH và h i nh p qu c t nư c ta. Trên cơ s ñó ñ xu t quan ñi m, ñ nh hư ng, gi i pháp v vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà n i trong th i gian t i. ð ñ t ñư c m c ñích trên, lu n án th c hi n các nhi m v sau ñây: - Lu n gi i m t s v n ñ lý lu n v KCN ñ ng b và phát tri n KCN ñ ng b trong quá trình CNH, HðH; - Trên cơ s lý lu n v KCN ñ ng b , làm rõ các nhân t nh hư ng ñ n vi c phát tri n ñ ng b c a các KCN; - Trên cơ s nguyên lý phát tri n KCN ñ ng b ñ phân tích và ñánh giá th c tr ng phát tri n KCN t i Hà N i th i gian qua, t ñó ch rõ ra nh ng t n t i, nguyên nhân và nh ng v n ñ c n gi i quy t trong thòi gian t i; - ð xu t các quan ñi m, ñ nh hư ng và các gi i pháp cơ b n phát tri n KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i trong th i gian t i; - ð xu t n i dung quy ho ch và m t s h ng m c công trình thi t y u nh m xây d ng mô hình thí ñi m m t KCN ñ ng b phù h p v i ñ c thù c a th ñô Hà N i. 4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u ð i tư ng nghiên c u: phát tri n KCN ñ ng b là m t ñ tài r ng và có nhi u nhân t nh hư ng ñ n s hình thành và phát tri n c a KCN ñ ng b . ð i tư ng nghiên c u chính c a Lu n án ch gi i h n trong ph m vi nghiên c u phát tri n các KCN ñ ng b s ñ ng b gi a vi c hình thành và khai thác s d ng KCN v i vi c hoàn thi n c u trúc h t ng k thu t-xã h i trong và ngoài hàng rào.
8 Ph m vi nghiên c u: ñ tài khái quát tình hình 17 KCN trên ñ a bàn Hà N i và KCNC Hòa L c sau khi sát nh p ñ a gi i hành chính, t p trung tr ng tâm phân tích th c tr ng xây d ng và phát tri n c a 5 KCN Hà N i trư c ngày 01/08/2008 (KCN B c Thăng Long, KCN N i Bài, KCN Nam Thăng Long, KCN Hà N i-ðài Tư, KCN Sài ð ng B) làm cơ s cho vi c ñ xu t các gi i pháp. Gi i h n n i dung nghiên c u: phát tri n các KCN ñ ng b bao g m r t nhi u n i dung và ñư c ti p c n trên nhi u góc ñ khác nhau. Trong ñi u ki n th i gian và dung lư ng c a Lu n án, nghiên c u sinh ch t p trung nghiên c u s phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i ñ n năm 2015 t m nhìn 2020 và góc ñ kinh t -xã h i là ch y u. Th i gian: lu n án ti n hành thu th p tài li u cho vi c ñánh giá th c tr ng t năm 2002 ñ n năm 2008 và có c p nh t m t s thông tin ñ n ngày 31/12/2009, làm cơ s ñ xu t gi i pháp ñ n năm 2015 và t m nhìn 2020. 5. Phương pháp nghiên c u ð ñ t ñư c m c tiêu nghiên c u, Lu n án s d ng phương pháp lu n duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s . Ngoài ra, nghiên c u sinh còn s d ng các phương pháp nghiên c u c th là: Phương pháp thu th p thông tin: + Phương pháp phân lo i, sao ch p tài li u dùng ñ thu th p các tài li u trong và ngoài nư c có liên quan ñ xây d ng cơ s lý lu n cho vi c nghiên c u. + Phương pháp th ng kê theo m u, bi u ñư c s d ng ñ thu th p thông tin v xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i. + Phương pháp ph ng v n tr c ti p ñư c s d ng ñ trao ñ i v i các nhà ñ u tư trong các KCN, các cán b qu n lý c a các công ty phát tri n h t ng KCN, các cán b qu n lý các s , ban, ngành; các qu n, huy n nơi có KCN ñ có thông tin thành t u và h n ch c a xây d ng và phát tri n các KCN Hà N i th i gian qua. + Phương pháp trao ñ i dư i d ng khung hay câu h i bán ñ nh hư ng v i các nhà ho ch ñ nh chính sách c a B K ho ch và ð u tư, Văn phòng Chính ph , B Xây d ng, B Tài nguyên Môi trư ng...; các Giáo sư, Phó Giáo sư c a trư ng
9 ð i h c Kinh t Qu c dân, ð i h c Xây d ng, ð i h c Ki n trúc ... ñ thu th p thông tin chuyên sâu ph c v nghiên c u. Phương pháp x lý thông tin: + Phương pháp phân tích thông kê, ñư c s d ng ñ nghiên c u, phân tích các thông tin v tình hình kinh t , chính tr , xã h i c a Hà N i. Phương pháp này cũng ñư c dùng ñ ñánh giá v tình hình 17 KCN Hà N i, trong ñó t p trung phân tích 5 KCN Hà N i theo các tiêu chí cơ b n và nêu rõ nh ng k t qu ñ t ñư c cùng như h n ch c a vi c phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i trong trong th i gian qua. + Phương pháp phân tích t ng h p, ñư c s d ng ñ nghiên c u nh m m c ñích ñưa ra nh ng lu n c khoa h c và th c ti n m i trong vi c phát tri n KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i; + Phương pháp phân tích so sánh, ñư c dùng ñ ñánh giá, so sánh d a trên nh ng tiêu chu n, ñ nh m c, quy ph m v tình hình xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i, tr ng tâm là 5 KCN; + Phương pháp mô hình, ñư c s d ng ñ xây d ng thí ñi m m t KCN ñ ng b ph c v m c tiêu nghiên c u. 6. Nh ng ñóng góp khoa h c c a lu n án - ðưa ra lý lu n v phát tri n KCN, KCN ñ ng b làm cơ s lý lu n ñ phát tri n KCN ñ ng b trong quá trình CNH, HðH và h i nh p kinh t qu c t c a Th ñô Hà N i. - Nghiên c u nh ng kinh nghi m phát tri n các KCN c a ðài Loan và thành công c a KCN Tô Châu, Trung Qu c trong xây d ng khu công nghi p ñ qua ñó rút ra bài h c cho Hà N i trong vi c xây d ng KCN ñ ng b . - Phân tích và ñánh giá th c tr ng xây d ng và phát tri n các KCN trên ñ a bàn Hà N i th i gian qua (thành t u, m t h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n ch ). - Xác l p các quan ñi m, m c tiêu, phương hư ng và ñ xu t 05 nhóm gi i pháp nh m phát tri n các KCN ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i ñ n năm 2015 và t m nhìn 2020.
10 - ð xu t m t s n i dung quy ho ch và h ng m c công trình thi t y u ñ xây d ng mô hình thí ñi m m t KCN ñ ng b phù h p v i ñ c thù c a Th ñô Hà N i. 7. K t c u c a lu n án Tên lu n án: “Phát tri n các khu công nghi p ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i ” Ngoài ph n m ñ u và k t lu n, n i dung lu n án ñư c chia làm 3 chương, c th như sau: Chương 1: Nh ng lý lu n cơ b n v phát tri n khu công nghi p ñ ng b Chương 2: Th c tr ng ñ ng b và phát tri n các khu công nghi p trên ñ a bàn Hà N i th i gian qua Chương 3: Các quan ñi m, gi i pháp phát tri n khu công nghi p ñ ng b trên ñ a bàn Hà N i
11 CHƯƠNG 1 NH NG LÝ LU N CƠ B N V PHÁT TRI N KHU CÔNG NGHI P ð NG B 1.1. T ng quan v Khu công nghi p (Industrial Zone) 1.1.1. Khái ni m v Khu công nghi p Trên th gi i lo i hình Khu công nghi p (KCN) ñã có m t quá trình l ch s phát tri n hơn 100 năm nay b t ñ u t nh ng nư c công nghi p phát tri n như Anh, M cho ñ n nh ng nư c có n n kinh t công nghi p m i như Hàn Qu c, ðài Loan, Singapore,…và hi n nay v n ñang ñư c các qu c gia h c t p và k th a kinh nghi m ñ ti n hành công nghi p hóa. Tùy ñi u ki n t ng nư c mà KCN có nh ng n i dung ho t ñ ng kinh t khác nhau và có nh ng tên g i khác nhau nhưng chúng ñ u mang tính ch t và ñ c trưng c a KCN. Hi n nay trên th gi i có hai mô hình phát tri n KCN, cũng t ñó hình thành hai ñ nh nghĩa khác nhau v KCN. - ð nh nghĩa 1: Khu công nghi p là khu v c lãnh th r ng l n, có ranh gi i ñ a lý xác ñ nh, trong ñó ch y u là phát tri n các ho t ñ ng s n xu t công nghi p và có ñan xen v i nhi u ho t ñ ng d ch v ña d ng; có dân cư sinh s ng trong khu. Ngoài ch c năng qu n lý kinh t , b máy qu n lý các khu này còn có ch c năng qu n lý hành chính, qu n lý lãnh th . KCN theo quan ñi m này v th c ch t là khu hành chính - kinh t ñ c bi t như các công viên công nghi p ðài Loan, Thái Lan và m t s nư c Tây Âu. - ð nh nghĩa 2: Khu công nghi p là khu v c lãnh th có gi i h n nh t ñ nh, ñó t p trung các doanh nghi p công ngh p và d ch v s n xu t công nghi p, không có dân cư sinh s ng và ñư c t ch c ho t ñ ng theo cơ ch ưu ñãi cao hơn so v i các khu v c lãnh th khác Theo quan ñi m này, m t s nư c và vùng lãnh th như Malaysia, Indonesia, ....ñã hình thành nhi u KCN v i qui mô khác nhau và ñây cũng là lo i hình KCN nư c ta ñang áp d ng hi n nay. Nh ng khái ni m v KCN còn ñang gây nhi u tranh lu n, chưa có s th ng nh t và còn nh ng quan ni m khác nhau v KCN. Vi t Nam khái ni m v
12 KCN ñã ñư c trình bày t i nhi u văn b n pháp lu t như Quy ch Khu công nghi p ban hành theo Ngh ñ nh s 192-CP ngày 28 tháng 12 năm 1994 c a Chính ph ; Lu t ð u tư nư c ngoài năm 1996; Quy ch Khu công nghi p, Khu ch xu t, Khu công ngh cao ban hành theo Ngh ñ nh s 36/CP ngày 24 tháng 2 năm 1997 c a Chính ph , Lu t ñ u tư năm 2005. ð nh nghĩa ban ñ u v KCN ñư c nêu trong Quy ch Khu công nghi p ban hành theo Ngh ñ nh s 192-CP ngày 28 tháng 12 năm 1994 c a Chính ph thì KCN ñư c hi u là KCN t p trung do Chính ph quy t ñ nh thành l p, có ranh gi i ñ a lý xác ñ nh, chuyên s n xu t công nghi p và th c hi n các d ch v h tr s n xu t công nghi p, không có dân cư sinh s ng. Ngh ñ nh c a Chính ph s 29/2008/Nð-CP ngày 14 tháng 03 năm 2008 quy ñ nh v KCN, KCX và KKT thì khái ni m v khu công nghi p ñư c hi u như sau: Khu công nghi p là khu chuyên s n xu t hàng công nghi p và th c hi n các d ch v cho s n xu t công nghi p, có ranh gi i ñ a lý xác ñ nh, ñư c thành l p theo ñi u ki n, trình t và th t c quy ñ nh c a Chính ph . Khu ch xu t là khu công nghi p chuyên s n xu t hàng xu t kh u, th c hi n d ch v cho s n xu t hàng xu t kh u và ho t ñ ng xu t kh u, có ranh gi i ñ a lý xác ñ nh, ñư c thành l p theo ñi u ki n, trình t và th t c áp d ng ñ i v i khu công nghi p theo quy ñ nh c a Chính ph .. Khu công nghi p, khu ch xu t ñư c g i chung là khu công nghi p, tr trư ng h p quy ñ nh c th . Tóm l i, KCN là ñ i tư ng ñ c thù c a qu n lý nhà nư c v kinh t trong các giai ño n phát tri n v i các ñ c ñi m v m c tiêu thành l p, gi i h n ho t ñ ng t p trung vào công nghi p, ranh gi i ñ a lý và th m quy n ra quy t ñ nh thành l p. 1.1.2. Vai trò c a khu công nghi p Kinh nghi m th c t cho th y, các KCN có vai trò ñ c bi t quan tr ng ñ i v i s phát tri n c a n n kinh t qu c dân, nh t là các nư c ñang phát tri n thì vi c hình thành các Khu công nghi p ñã t o ra ñư c cơ h i phát tri n công nghi p và th c hi n
13 công nghi p hóa rút ng n b i có th k t h p và h c t p ñư c nh ng thành t u m i nh t v khoa h c công ngh , v t ch c và qu n lý doanh nghi p, ñ ng th i tranh th ñư c ngu n v n ñ u tư t nư c ngoài ñ phát tri n, c th : 1.1.2.1. Thu hút v n ñ u tư trong và ngoài nư c ñ phát tri n n n kinh t - KCN v i ñ c ñi m là nơi ñư c ñ u tư cơ s h t ng hoàn ch nh, ñ ng b , hi n ñ i và thu hút các nhà ñ u tư cùng ñ u tư trên m t vùng không gian lãnh th do v y ñó là nơi t p trung và k t h p s c m nh ngu n v n trong và ngoài nư c. V i quy ch qu n lý th ng nh t và các chính sách ưu ñãi, các KCN ñã t o ra m t môi trư ng ñ u tư kinh doanh thu n l i, có s c h p d n ñ i v i các nhà ñ u tư nư c ngoài; hơn n a vi c phát tri n các KCN cũng phù h p v i chi n lư c kinh doanh c a các t p ñoàn, công ty ña qu c gia trong vi c m r ng ph m vi ho t ñ ng trên cơ s tranh th ưu ñãi thu quan t phía nư c ch nhà, ti t ki m chi phí, tăng l i nhu n và khai thác th trư ng m i các nư c ñang phát tri n. Do v y, KCN giúp cho vi c tăng cư ng huy ñ ng v n và nâng cao hi u qu s d ng v n cho phát tri n kinh t xã h i và là ñ u m i quan tr ng trong vi c thu hút ngu n v n ñ u tư trong nư c và là gi i pháp h u hi u nh m thu hút v n ñ u tư tr c ti p t nư c ngoài. V n ñ u tư tr c ti p t nư c ngoài là m t trong nh ng nhân t quan tr ng giúp qu c gia th c hi n và ñ y nhanh s nghi p CNH-HðH ñ t nư c, thúc ñ y tăng trư ng kinh t . M t khác s ho t ñ ng c a ñ ng v n có ngu n g c t ñ u tư tr c ti p t nư c ngoài ñã tác ñ ng tích c c thúc ñ y s lưu thông và ho t ñ ng c a ñ ng v n trong nư c. - Vi c khuy n khích các thành ph n kinh t trong nư c ñ u tư vào KCN b ng nhi u hình th c, ña d ng s thu hút ñư c m t ngu n v n l n trong nư c tham gia ñ u tư vào các KCN. ðây là ngu n v n ti m tàng r t l n trong xã h i chưa ñư c khai thác và s d ng h u ích. Ngu n v n ñ u tư c a các doanh nghi p trong nư c tham gia xây d ng h t ng KCN và ñ u tư s n xu t trong KCN s t o s tin tư ng và là ñ ng l c thu hút các nhà ñ u tư nư c ngoài ñ u tư vào KCN. Th c t trong th i gian v a qua, các KCN ñã thu hút ñư c khá nhi u các ngu n v n cho m c tiêu ñ u tư phát tri n kinh t xã h i c a qu c gia nói chung và t ng ñ a phương nói riêng.