Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:164

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của Luận án nhằm phân tích thực trạng phát triển kinh tế trong xây dựng NTM tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh. Từ đó, đề xuất và xây dựng một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ------------------------------ HOÀNG HUY TRỌNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH LIÊU, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2021
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ------------------------------------ HOÀNG HUY TRỌNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH LIÊU, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 9 62 01 15 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Đỗ Quang Quý THÁI NGUYÊN - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ “Phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh” là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Không sao chép bất kỳ một công trình hay một luận án của các tác giả khác. Các số liệu và trích dẫn nêu trong luận án là hoàn toàn trung thực. Tác giả luận án Hoàng Huy Trọng
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện Luận án “Phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh” tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn và chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo tại trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh; Phòng Đào tạo, các thầy cô giáo Khoa Kinh tế, các thầy cô giáo bộ môn đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình hình thành luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến người hướng dẫn khoa học: PGS.TS: Đỗ Quang Quý đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn tới Huyện ủy, HĐND, UBND huyện Bình Liêu, Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện, Phòng Lao động Thương binh và xã hội huyện, cùng các phòng ban chuyên môn trực thuộc UBND huyện đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin gửi lòng biết ơn sâu sắc nhất tới gia đình của tôi và bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ tôi thực hiện luận án. Tác giả luận án Hoàng Huy Trọng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... ii MỤC LỤC ............................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... vii DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .................................................................... x MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................ 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 4 4. Đóng góp mới của luận án ................................................................................... 5 5. Bố cục của luận án ............................................................................................... 6 Chương 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ........................................................... 7 1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................................. 7 1.2. Nghiên cứu trong nước ..................................................................................... 9 1.3. Đánh giá chung về kết quả của các công trình khoa học đã nghiên cứu ........... 14 1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ............................................................ 15 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI .................................................. 17 2.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới .................. 17 2.1.1. Lý luận về nông thôn mới ............................................................................ 17 2.1.2. Phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới.......................................... 24 2.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triể n kinh tế trong xây dựng nông thôn mới......... 34 2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ............... 36 2.2.1. Kinh nghiệm tại các huyện của tỉnh Nam Định ............................................ 37 2.2.2. Kinh nghiệm tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ................................... 40 2.2.3. Kinh nghiệm tại huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa ...................................... 41 2.2.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Bình Liêu, Quảng Ninh .................... 43 Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................... 46 3.1. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 46
iv 3.2. Khung phân tích ............................................................................................. 46 3.3. Phương pháp thu thập thông tin ...................................................................... 47 3.3.1. Thu thập thông tin thứ cấp ........................................................................... 47 3.3.2. Thu thập thông tin sơ cấp ............................................................................. 47 3.4. Phương pháp tổng hợp thông tin ..................................................................... 52 3.5. Phương pháp phân tích thông tin..................................................................... 53 3.5.1. Phương pháp phân tích số liệu thứ cấp ......................................................... 53 3.5.2. Phương pháp phân tích số liệu thứ cấp ......................................................... 53 3.5.3. Mô hình phân tích SWOT ............................................................................ 54 3.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................................... 56 3.6.1. Chỉ tiêu về quy hoạch phát triển kinh tế theo tiêu chí nông thôn mới ........... 57 3.6.2. Chỉ tiêu đánh giá sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn .......................... 57 3.6.3. Chỉ tiêu về phát triển các hình thức tổ chức sản xuất .................................... 59 3.6.4. Chỉ tiêu về chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng mô hình sản xuất, đào tạo nghề cho lao động nông thôn ...................................................................... 59 3.6.5. Chỉ tiêu về chính sách hỗ trợ sản xuất .......................................................... 59 3.6.6. Chỉ tiêu về đầu tư công cho phát triển kinh tế .............................................. 60 3.6.7. Chỉ tiêu về tạo việc làm, nâng cao thu nhập và xây dựng các chính sách giảm nghèo ................................................................................................. 60 Chương 4: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH LIÊU, TỈNH QUẢNG NINH................... 61 4.1. Khái quát về huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh............................................. 61 4.1.1. Đặc điểm về tự nhiên ................................................................................... 61 4.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ........................................................................ 63 4.1.3. Những thuận lợi và khó khăn cho phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Bình Liêu ...................................................................... 64 4.2. Thực trạng phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................ 65 4.2.1. Xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế theo tiêu chí nông thôn mới ............. 65 4.2.2. Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất ..................................................... 67
v 4.2.3. Chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng mô hình sản xuất, đào tạo nghề cho lao động nông thôn ..................................................................................... 69 4.2.5. Chính sách hỗ trợ sản xuất ........................................................................... 78 4.2.6. Đầu tư công cho phát triển kinh tế ............................................................... 80 4.2.7. Tạo việc làm, nâng cao thu nhập và xây dựng các chính sách giảm nghèo ........ 82 4.3. Kết quả đạt tiêu chí kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................ 88 4.3.1. Kết quả về giá trị kinh tế và cơ cấu kinh tế ngành ........................................ 88 4.3.2. Kết quả phát triển ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản .................... 91 4.3.3. Kết quả phát triển ngành công nghiệp nông thôn và xây dựng ..................... 97 4.3.4. Kết quả phát triển ngành thương mại - dịch vụ ............................................ 98 4.3.5. Kết quả phát triển ngành du lịch .................................................................. 99 4.3.6. Kết quả đạt tiêu chí kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ........................ 101 4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh................................................ 103 4.4.1. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về công tác tổ chức và thực hiện ......... 104 4.4.2. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về các chính sách và thể chế ............... 105 4.4.3. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về yếu tố cơ sở vật chất phục vụ phát triển kinh tế nông thôn....................................................................... 106 4.4.4. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về yếu tố nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế nông thôn....................................................................... 107 4.4.5. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về yếu tố sự tham gia của người dân ... 108 4.5. Kết quả phân tích ma trận SWOT ................................................................. 109 4.6. Đánh giá chung về kết quả phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới của huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh .............................................. 113 4.6.1. Những thành tựu đạt được.......................................................................... 113 4.6.2. Những mặt hạn chế và nguyên nhân .......................................................... 114 Chương 5: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH LIÊU, TỈNH QUẢNG NINH ĐẾN NĂM 2030, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2035 .................... 118
vi 5.1. Quan điểm phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh .............................................................................. 118 5.2. Định hướng phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................... 119 5.2.1. Căn cứ định hướng..................................................................................... 119 5.2.2. Những chỉ tiêu dự kiến............................................................................... 121 5.2.3. Định hướng về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................... 121 5.3. Những giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh ........................................................ 122 5.3.1. Hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ................................................................................................... 122 5.3.2. Tiếp tục phát triển các hình thức tổ chức sản xuất phù hợp ........................ 125 5.3.3. Ứng dụng thành tự khoa học - công nghệ vào sản xuất nông nghiệp .......... 126 5.3.4. Hỗ trợ sản xuất .......................................................................................... 127 5.3.5. Đầu tư công cho phát triển kinh tế ............................................................. 128 5.3.6. Một số giải pháp khác ................................................................................ 129 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 133 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .................................................. 135 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 136 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 145
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Cụm từ tiếng Việt CNH Công nghiệp hóa DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ GDP Tổng sẩn phẩm trong nước GTĐB Giao thông đường bộ GTVT Giao thông vận tải HĐH Hiện đại hóa HĐND Hội đồng nhân dân KCHT Kết cấu hạ tầng KTXH Kinh tế xã hội MTQG Mục tiêu quốc gia NLTC Nguồn lực tài chính NLTS Nông lâm thủy sản NQ Nghị quyết NSĐP Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách Nhà nước NSTW Ngân sách trung ương NSX Ngân sách xã NHTM Ngân hàng thương mại PTNT Phát triển nông thôn TDMN Trung du miền núi TPCP Trái phiếu Chính phủ TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản XDNTM Xây dựng Nông thôn mới
viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Bộ tiêu chí về xã nông thôn mới tỉnh Quảng Ninh, giai đoạn 2016 - 2020..... 20 Bảng 3.1. Phân bổ số lượng mẫu điều tra.......................................................... 49 Bảng 3.2. Thang đo quãng Likert đo lường mức độ đồng ý .............................. 50 Bảng 3.3. Tổng hợp các biến ............................................................................ 51 Bảng 3.4. Kết quả phân tích đặc điểm đối tượng khảo sát ................................. 51 Bảng 4.1. Kết quả quy hoạch phát triển kinh tế theo tiêu chí nông thôn mới ..... 66 Bảng 4.2. Số doanh nghiệp trên địa bàn huyện năm 2019 ................................. 69 Bảng 4.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động của các mô hình tổ chức sản xuất lúa bao thai trên địa bàn huyện Bình Liêu ......................................... 70 Bảng 4.4. So sánh hiện trạng phát triển nông nghiệp Bình Liêu với bộ tiêu chí phát triển nông nghiệp hiện đại ................................................... 76 Bảng 4.5. Tổng hợp sản phẩm thuộc chương trình OCOP ................................ 79 Bảng 4.6. Số km kênh mương được kiên cố hóa ............................................... 81 Bảng 4.7. Hệ thống đường giao thông huyện Bình Liêu theo tiêu chí NTM...... 81 Bảng 4.8. Cơ cấu theo nhóm tuổi của lực lượng lao động năm 2019 ................. 83 Bảng 4.9. Kết quả giảm nghèo năm 2019 của huyện Bình Liêu ........................ 85 Bảng 4.10. Giá trị sản xuất giai đoạn 2015 - 2019 (Giá so sánh 2010) ................ 88 Bảng 4.11. Tốc độ tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2015 - 2019 (Giá so sánh 2010) .... 90 Bảng 4.12. Cơ cấu kinh tế các nhóm ngành huyện Bình Liêu (2015 - 2019) ....... 90 Bảng 4.13. Kết quả phát triển ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản ......... 91 Bảng 4.14. Sản lượng lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2015 - 2019 ......................... 92 Bảng 4.15. Sản lượng ngành chăn nuôi giai đoạn 2015 - 2019............................ 94 Bảng 4.16. Giá trị ngành công nghiệp và xây dựng ............................................ 97 Bảng 4.17. Giá trị ngành thương mại và dịch vụ ................................................. 98 Bảng 4.18. Kết quả phát triển ngành du lịch ....................................................... 99 Bảng 4.19. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về công tác tổ chức và thực hiện ... 104 Bảng 4.20. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về các chính sách và thể chế.... 105 Bảng 4.21. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về yếu tố cơ sở vật chất phục vụ phát triển kinh tế nông thôn ....................................................... 106
ix Bảng 4.22. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về yếu tố nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế nông thôn ............................................... 107 Bảng 4.23. Đánh giá của đối tượng điều tra về yếu tố sự tham gia của người dân..... 108 Bảng 4.24. Tóm tắt kết quả phân tích SWOT nghiên cứu phát triển kinh tế nông thôn nhằm xây dựng nông thôn mới tại Bình Liêu ................. 110
x DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1. Khung phân tích về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh ............ 46 Biểu đồ 4.1. Thu nhập bình quân đầu người huyện Bình Liêu giai đoạn 2016 - 2020........................................................................... 85 Biểu đồ 4.2. Tỷ lệ lao động có việc làm trên địa bàn huyện Bình Liêu ... 103
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Lý luận và thực tiễn cho thấy rằng tăng trưởng kinh tế của các quốc gia thường đi liền với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa. Trong quá trình đó, phát triển kinh tế được xem là lĩnh vực tiên phong của quá trình đổi mới và trụ đỡ trong các giai đoạn khủng hoảng của nền kinh tế. Với mục tiêu để phát triển kinh tế trở thành một nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2010 - 2020, bắt đầu từ Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 của BCH Trung ương Đảng, thực hiện mục tiêu xây dựng nông nghiệp, nông thôn cùng với cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp cùng phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch với yêu cầu cụ thể: Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường [2]. Theo đó, phát triển kinh tế là một nội dung chủ yếu của quá trình thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới và là chủ trương, hướng đi đúng đắn, phù hợp nhằm nâng cao năng lực sản xuất cũng như nâng cao đời sống của người dân ở khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, một trong những định hướng lớn để sớm đạt được mục tiêu nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại được nêu trong Báo cáo chính trị tại Đại hội lần thứ XII của Đảng là phát triển kinh tế gắn với xây dựng nông thôn mới. Tiếp theo đó, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII đã tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh phát triển kinh tế thông qua cơ cấu lại nông nghiệp gắn với xây dựng NTM, trong đó tập trung thúc đẩy ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất; đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất; đẩy mạnh công nghiệp chế biến sâu, chế biến tinh nông, lâm, thủy sản; có chính sách phù hợp để phát triển và tiêu thụ đối với các nhóm sản phẩm xuất khẩu chủ lực, có lợi thế quốc gia, lợi thế địa phương và các đặc sản vùng, miền [7].
2 Bình Liêu là huyện miền núi thuộc tỉnh Quảng Ninh có 7 đơn vị hành chính. Trong đó, có 6 xã và 1 thị trấn với 05/06 xã biên giới, đa phần các xã nằm trong vùng đặc biệt khó khăn. Trong những năm qua, kinh tế của huyện Bình Liêu đã phát huy những thế mạnh, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Do đó, kinh tế tiếp tục phát triển với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 13,5%/ năm, cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động chuyển dịch tích cực, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2020 ước đạt khoảng 37,53 triệu đồng (tăng bình quân 9,76%/năm và 59,3% so với giai đoạn năm 2011 - 2015) [87]. Bên cạnh đó, nông nghiệp của huyện có bước phát triển gắn với Chương trình Nông thôn mới với giá trị sản xuất năm 2020 ước đạt 402 tỷ đồng, tăng 38,97% so với năm 2015 với mức tăng bình quân 6,8%/ năm. Cơ cấu nội ngành chuyển dịch đúng hướng, hình thành một số vùng sản xuất tập trung cũng như phát triển một số mô hình liên kết sản xuất với sản phẩm chủ lực miến dong Bình Liêu cũng như áp dụng Mô hình liên kết 4 nhà trong sản xuất lúa chất lượng cao theo hướng VietGap trên địa bàn. Song song với kết quả phát triển kinh tế, chương trình Nông thôn mới cũng được quan tâm chỉ đạo đổi mới cả về nội dung và hình thức theo hướng cụ thể, phù hợp. Theo đó, hệ thống hạ tầng nông thôn cùng nhiều công trình quan trọng và thiết yếu về giao thông, thủy lợi, trường học cũng như các công trình vệ sinh môi trường nông thôn được xây dựng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo, từ đó làm cho thu nhập và đời sống vật chất, tinh thần của người dân trong huyện được nâng cao. Kết quả cụ thể đã cho thấy các xã đều tăng từ 07 - 15 tiêu chí so với năm 2011, dự kiến hết năm 2020, có 05/06 xã đạt chuẩn Nông thôn mới với bình quân các xã đạt 17/20 tiêu chí, 48/53 chỉ tiêu, đạt được mục tiêu đã đề ra của giai đoạn 2015 - 2020. Tuy vậy, năm 2020 được coi là năm tăng tốc thực hiện các mục tiêu chiến lược xây dựng NTM thì Bình Liêu cũng như các địa phương trong cả nước lại gánh chịu hậu quả của dịch bệnh COVID, do đó hiện chỉ có thêm 01 xã đã về đích NTM, tạo thành kết quả có 04/06 xã đạt chuẩn NTM, trong đó xã Hoành Mô gặp nhiều khó khăn trong việc đạt thành xã NTM nâng cao do diễn biến phức tạp của dịch bệnh. Trước những thành tựu và hạn chế đạt được trong thời gian vừa qua cho thấy phát triển kinh tế trong xây dựng NTM vẫn gặp phải một số tồn tại. Cụ thể như việc
3 thực hiện lồng ghép chương trình MTQG xây dựng Nông thôn mới với các chương trình mục tiêu khác có hiệu quả chưa cao do đầu tư dàn trải, kết cấu hạ tầng ở khu vực nông thôn đầu tư còn mang tính chắp vá. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí trong quá trình thực hiện chương trình xây dựng NTM còn hạn hẹp; Khối lượng công việc trong quá trình xây dựng nông thôn mới là rất nhiều trong khi nguồn nhân lực của huyện còn hạn chế về trình độ. Cùng với đó, quy mô diện tích lớn, dân cư thưa thớt, doanh nghiệp lớn không nhiều, vốn ngân sách hạn hẹp thậm chí sự phối hợp giữa người dân và các đoàn thể chưa được chặt chẽ... Ngoài ra, công tác quy hoạch xây dựng NTM trong đó có quy hoạch phát triển kinh tế nông thôn chưa đạt yêu cầu, chậm tiến độ, chất lượng không cao; Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới hình thức tổ chức sản xuất còn chậm; kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội yếu kém, còn nhiều khó khăn cả về đầu tư và hiệu quả khai thác. Hơn nữa, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ phát triển chậm chưa thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động ở nông thôn. Cũng như, vấn đề việc làm và thu nhập của người dân nông thôn đã và đang đặt ra những thách thức cho sự bền vững trong phát triển kinh tế nông thôn. Đó là những trở ngại trong chương trình xây dựng nông thôn mới ở tỉnh Quảng Ninh, nhất là ở vùng miền núi dân tộc huyện Bình Liêu. Xuất phát từ thực tế quá trình phát triển kinh tế trong xây dựng NTM tại huyện Bình Liêu. Nhận thấy những vấn đề khó khăn cần khắc phục, vì vậy, tác giả lựa chọn hướng nghiên cứu “Phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chính Đề tài được thực hiện với mục tiêu phân tích thực trạng phát triển kinh tế trong xây dựng NTM tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh. Từ đó, đề xuất và xây dựng một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng được khung lý thuyết về phát triển kinh tế trong xây dựng NTM; - Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trong xây dựng NTM ở huyện Bình Liêu tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2015 - 2019;
4 - Xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trong xây dựng NTM ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh; - Đề xuất giải pháp phát triển kinh tế trong quá trình xây dựng NTM ở huyện Bình Liêu tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài tập trung vào phân tích thực trạng xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế theo tiêu chí nông thôn mới; phát triển các hình thức tổ chức sản xuất; chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng mô hình sản xuất, đào tạo nghề cho lao động nông thôn; chính sách hỗ trợ sản xuất; đầu tư công cho phát triển kinh tế và tạo việc làm, nâng cao thu nhập & xây dựng các chính sách giảm nghèo. Đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trong xây dựng NTM tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn năm 2015 - 2019. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi không gian Đề tài nghiên cứu về phát triển kinh tế trong xây dựng NTM ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh. 3.2.2. Phạm vi thời gian Luận án sử dụng nguồn số liệu thứ cấp trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2019. Số liệu sơ cấp được thu thập từ tháng 06 đến tháng 09 năm 2019. Giải pháp, kiến nghị của luận án được đề xuất đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. 3.2.3. Phạm vi nội dung Luận án tập trung phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới cùng với những kết quả đạt được trong các tiêu chí về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Bình Liêu. Mặt khác, thực trạng phát triển kinh tế dựa trên các khía cạnh về xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế theo tiêu chí nông thôn mới; phát triển các hình thức tổ chức sản xuất; chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng mô hình sản xuất, đào tạo nghề cho lao động nông thôn; chính sách hỗ trợ sản xuất; đầu tư công cho phát triển kinh tế và tạo việc làm, nâng cao thu nhập & xây dựng các chính sách giảm nghèo. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Bình Liêu trong giai đoạn tới.
5 4. Đóng góp mới của luận án 4.1. Đóng góp về mặt lý luận Luận án đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới. Qua đó, phân tích được bản chất, vai trò và đặc điểm của phát triển kinh tế. Luận án tiến hành tìm hiểu và phân tích kinh nghiệm thực tế về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở các huyện có điều kiện tương đồng với huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh. Từ đó, chỉ rõ những bài học mà huyện Bình Liêu cần học hỏi trong thời gian tới. 4.2. Đóng góp về mặt thực tiễn - Luận án đã tiến hành phân tích tổng thể nội dung phát triển kinh tế trong bối cảnh xây dựng nông thôn mới ở không gian nghiên cứu cấp huyện như: (a) Xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế theo tiêu chí nông thôn mới; (b) Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn; (c) Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất; (d) Chuyển giao kỹ thuật và ứng dụng mô hình sản xuất, đào tạo nghề cho lao động nông thôn; (e) Chính sách hỗ trợ sản xuất; (f) Đầu tư công cho phát triển kinh tế và (g) Tạo việc làm, nâng cao thu nhập và xây dựng các chính sách giảm nghèo. Cùng với đó, tiêu chí về kinh tế trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh đã được chỉ ra để thấy được những kết quả đạt được trong thời gian vừa qua làm căn cứ cho việc đề xuất các nhóm khuyến nghị nhằm phát triển bền vững kinh tế trong thời gian tới. Thông qua phân tích thực trạng phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh; Căn cứ vào quan điểm và mục tiêu phát triển kinh tế trên địa bàn huyện trong thời gian tới, luận án đề xuất 06 nhóm giải pháp, bao gồm: 1) xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới; 2) nâng cao chất lượng tăng trưởng gắn với chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương; 3) phát triển các hình thức tổ chức sản xuất phù hợp; huy động các nguồn vốn và đẩy mạnh ứng dụng thành tự khoa học - công nghệ vào sản xuất nông nghiệp; 4) xây dựng và tổ chức thực hiện hiệu quả hệ thống các chính sách; 5) phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, cải cách hành chính và 6) cải thiện môi trường dầu tư và xây dựng chính sách giảm nghèo
6 nhằm nâng cao thu nhập nhằm phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới đến năm 2030, tầm nhìn năm 2035. 5. Bố cục của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án được kết cấu thành 05 chương: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu. Chương 4: Thực trạng phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh. Chương 5: Định hướng và giải pháp phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035.
7 Chương 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, các công trình nghiên cứu về phát triển kinh tế nói chung và phát triển kinh tế trong xây dựng nông thôn mới nói riêng đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Trong các nghiên cứu đó, lý thuyết về phát triển kinh tế như khái niệm, đặc điểm, vai trò phát triển kinh tế của mỗi quốc gia được trình bày khá chi tiết. Bên cạnh đó, bằng việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác nhau, các tác giả đã phân tích về nội dung phát triển kinh tế gắn với bối cảnh xây dựng nông thôn mới ở mỗi không gian nghiên cứu khác nhau, cụ thể như sau: Frans Ellits (1994) [88] đã cho rằng đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển vùng nông thôn, là động lực để huy động sự tham gia đóng góp và thúc đẩy ý chí phát triển kinh tế của mỗi gia đình cũng như tạo động lực phát triển vùng nông thôn. Để sự hỗ trợ của Nhà nước đạt hiệu quả thì cần phải có một quy trình cấp vốn hợp lý và được quản lý chặt chẽ. Ngoài ra, nghiên cứu đã nêu lên những vấn đề cơ bản của chính sách nông nghiệp ở các nước đang phát triển thông qua việc nghiên cứu lý thuyết, khảo cứu thực tiễn ở nhiều quốc gia Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ La Tinh, đề cập những vấn đề về chính sách phát triển vùng, chính sách hỗ trợ đầu vào, đầu ra cho sản xuất nông nghiệp, chính sách thương mại nông sản, những vấn đề phát sinh trong quá trình đô thị hóa. Điều đặc biệt đáng lưu ý là công trình này đã xem xét nền nông nghiệp của các nước đang phát triển trong quá trình chuyển sang sản xuất hàng hóa gắn liền với phát triển thương mại nông sản trên thế giới; đồng thời, nêu lên mô hình thành công, thất bại trong việc phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải quyết vấn đề nông dân. Benedict J.tria Kerrkvliet, Jamesscott (2000) [9] đã sưu tầm, giới thiệu và nghiên cứu về vai trò, đặc điểm của nông dân, thiết chế nông thôn ở một số nước trên thế giới và những kết quả bước đầu trong nghiên cứu làng truyền thống ở Việt Nam. Những điểm đáng chú ý của công trình này có giá trị tham khảo cho việc giải quyết những vấn đề của chính sách phát triển nông thôn nước ta hiện nay như:
8 tương lai của các trang trại nhỏ, nông dân với khoa học, hệ tư tưởng của nông dân, các hình thức sở hữu đất đai, những mô hình tiến hóa nông thôn ở các nước nông nghiệp trồng lúa. Hanho Kim, Yong-Kee Lee (2004) [90] khi phân tích chính sách nông nghiệp qua các thời kỳ ở Hàn Quốc và Nhật Bản đã cho rằng cả hai nước này đều đã trải qua thời kỳ dài bảo hộ nông nghiệp và an ninh lương thực, sau đó là chuyển đổi mạnh mẽ hướng tới thị trường nhằm tăng năng suất lao động và tính cạnh tranh của nông nghiệp trong nước, đồng thời phát triển khu vực nông thôn không còn chênh lệch quá xa so với thành thị. Trong cả hai thời kỳ này, vấn đề đầu tư các nguồn lực và tạo cơ chế quản lý các nguồn lực có ý nghĩa hết sức quan trọng để tạo động lực cho sự phát triển của khu vực nông thôn. OECD (2006) [93] đã đưa ra mô hình nông thôn mới thay thế cho các mô hình trước đó tức là dựa trên việc tiếp cận đa ngành, xóa bỏ những trợ cấp của chính phủ đối với khu vực nông thôn, tăng đầu tư nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của các trang trại sản xuất nông nghiệp, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và đa dạng hóa kinh tế khu vực nông thôn. Guogang Wang (2015) [89] có quan điểm cho rằng phát triển kinh tế nông thôn là một nội dung quan trọng trong phát triển nông thôn (kinh tế, xã hội, môi trường và con người). Phát triển kinh tế được coi là yếu tố chính quyết định sự phát triển khu vực nông thôn. Cùng với đó, yếu tố về vị trí địa lý từng khu vực khác nhau cũng sẽ tác động đến sự phát triển kinh tế nông thôn khác nhau. Daphne Meredith, et, al (2016) [86] cho rằng phát triển kinh tế nông thôn là chủ đề thu hút sự quan tâm của cả các nhà nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách. Theo đó, ba khía cạnh chính thúc đẩy sự thay đổi này bao gồm đô thị hóa, sự thay đổi cấu trúc trong nền kinh tế và sự trỗi dậy, sụp đổ của chủ nghĩa Keynes hoặc trạng thái phúc lợi. Trong đó, khu vực tư nhân tập trung vào sản xuất còn khu vực nhà nước đóng vai trò thiết lập khung khổ chính sách (chính sách tài chính, tiền tệ, đầu tư, thuế, vận tải, hạ tầng…) nhằm tạo động lực khuyến khích khu vực tư nhân phát triển. Hơn nữa, nghiên cứu chỉ ra vai trò và xu hướng trong quản lý phát triển kinh tế khu vực nông thôn. Qua đó, nhấn mạnh tầm quan trọng của chính quyền cấp