Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu một số chỉ tiêu lâm sàng, phi lâm sàng, ứng dụng siêu âm chẩn đoán và điều trị bệnh viêm tử cung trên chó

Chia sẻ: Hoamaudon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:159

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Nghiên cứu một số chỉ tiêu lâm sàng, phi lâm sàng, ứng dụng siêu âm chẩn đoán và điều trị bệnh viêm tử cung" trên chó với mục tiêu chẩn đoán chính xác bệnh viêm tử cung bằng siêu âm kết hợp với chẩn đoán lâm sàng và phi lâm sàng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả bệnh viêm tử cung ở chó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu một số chỉ tiêu lâm sàng, phi lâm sàng, ứng dụng siêu âm chẩn đoán và điều trị bệnh viêm tử cung trên chó

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ HOA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CHỈ TIÊU LÂM SÀNG, PHI LÂM SÀNG, ỨNG DỤNG SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM TỬ CUNG TRÊN CHÓ LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP – 2022
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ HOA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CHỈ TIÊU LÂM SÀNG, PHI LÂM SÀNG, ỨNG DỤNG SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM TỬ CUNG TRÊN CHÓ Ngành : Sinh sản và bệnh sinh sản gia súc Mã số : 9 64 01 06 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Sử Thanh Long 2. PGS.TS. Trịnh Đình Thâu HÀ NỘI - 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ cho bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 20 tháng 01 năm 2022 Tác giả luận án Nguyễn Thị Hoa i
LỜI CẢM ƠN! Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các Thầy Cô giáo, các Nhà khoa học, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Sử Thanh Long và PGS.TS. Trịnh Đình Thâu, hai Thầy đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS.Phạm Văn Giới đã giúp đỡ nhiệt tình trong xử lý thống kê, góp phần thành công trong luận án này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới ban Giám đốc, ban Quản lý đào tạo và bộ môn Ngoại Sản khoa Thú y - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi thủ tục hành chính giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, nhân viên Phòng khám và chăm sóc thú cưng Gaia tại hai cơ sở đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn bệnh viện Melatech Phúc Xã, Ba Đình Hà Nội đã giúp đỡ xét nghiệm sinh lý, sinh hóa máu và tiêu bản vi thể. Tôi xin chân thành cảm ơn bộ môn Bệnh lý khoa Thú y đã giúp đỡ làm tiêu bản bệnh lý vi thể của chó bị viêm tử cung. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án. Hà Nội, ngày 14 tháng 02 năm 2022 Tác giả luận án Nguyễn Thị Hoa ii
MỤC LỤC Lời cam đoan .....................................................................................................................i Lời cảm ơn!...................................................................................................................... ii Mục lục ........................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt .................................................................................................... vii Danh mục bảng ............................................................................................................. viii Danh mục hình .................................................................................................................ix Trích yếu luận án .............................................................................................................xi Thesis abstract............................................................................................................... xiii Phần 1. Mở đầu ...............................................................................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 1.2. Mục tıêu nghıên cứu ............................................................................................. 3 1.2.1. Mục tiêu chung .....................................................................................................3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .....................................................................................................3 1.3. Phạm vı nghıên cứu .............................................................................................. 3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.3.2. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................................. 4 1.3.3. Thời gian nghiên cứu ............................................................................................ 4 1.4. Những đóng góp mớı của luận án .........................................................................4 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tıễn của luận án ........................................................... 4 1.5.1. Ý nghĩa khoa học ..................................................................................................4 1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn...................................................................................................4 Phần 2. Tổng quan tài liệu ............................................................................................. 5 2.1. Vị trí, cấu tạo và chức năng của tử cung............................................................... 5 2.1.1. Vị trí và cấu tạo tử cung chó .................................................................................5 2.1.2. Chức năng .............................................................................................................6 2.1.3. Cấu trúc tử cung ....................................................................................................6 2.1.4. Mạch quản và thần kinh ........................................................................................ 6 2.2. Bệnh viêm tử cung trên chó ..................................................................................7 2.2.1. Khái quát bệnh viêm tử cung ................................................................................7 2.2.2. Nguyên nhân và tiến trình sinh bệnh viêm tử cung ở chó ....................................8 iii
2.2.3. Dấu hiệu lâm sàng bệnh viêm tử cung ở chó ...................................................... 12 2.2.4. Chẩn đoán bệnh viêm tử cung ở chó ..................................................................12 2.2.5. Điều trị ................................................................................................................14 2.3. Chẩn đoán hình ảnh bằng sıêu âm ......................................................................20 2.3.1. Định nghĩa siêu âm ............................................................................................. 20 2.3.2. Cấu tạo máy siêu âm ........................................................................................... 20 2.3.3. Nguyên tắc hoạt động ......................................................................................... 21 2.3.4. Cơ sở vật lý của siêu âm ..................................................................................... 21 2.3.5. Các loại kỹ thuật siêu âm ....................................................................................23 2.3.6. Những thuật ngữ sử dụng trong siêu âm ............................................................. 24 2.3.7. Ứng dụng siêu âm trong chẩn đoán ....................................................................25 2.4. Kỹ thuật sıêu âm tử cung chó .............................................................................26 2.5. Tình hình nghiên cứu bệnh vıêm tử cung ở chó trong và ngoàı nước ................33 2.5.1. Tình hình nghiên cứu về bệnh viêm tử cung chó trên thế giới ........................... 33 2.5.2. Tình hình nghiên cứu về bệnh viêm tử cung chó ở Việt Nam ............................ 36 Phần 3. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................... 38 3.1. Vật lıệu nghıên cứu ............................................................................................. 38 3.2. Nộı dung nghıên cứu........................................................................................... 38 3.2.1. Thực trạng bệnh viêm tử cung trên chó mang đến khám và điều trị tại phòng khám.........................................................................................................38 3.2.2. Nghiên cứu ứng dụng và đánh giá hiệu quả chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm bệnh viêm tử cung ở chó ...............................................................................39 3.2.3. Kết quả điều trị bệnh viêm tử cung ở chó ........................................................... 39 3.3. Phương pháp nghıên cứu ....................................................................................39 3.3.1. Phương pháp chẩn đoán lâm sàng bệnh viêm tử cung ........................................39 3.3.2. Phương pháp phân loại các dạng viêm tử cung ..................................................39 3.3.3. Phương pháp phân loại giống chó nội và giống chó ngoại .................................40 3.3.4. Phương pháp phân chia mùa vụ ..........................................................................40 3.3.5. Phương pháp tính lứa đẻ ..................................................................................... 40 3.3.6. Phương pháp phân theo lứa tuổi .........................................................................40 3.3.7. Phương pháp tiến hành làm tiêu bản vi thể......................................................... 40 3.3.8. Phương pháp xét nghiệm sinh lý, sinh hóa ......................................................... 41 iv
3.3.9. Phương pháp chẩn đoán viêm tử cung bằng siêu âm ..........................................41 3.3.10. Phương pháp chẩn đoán phân biệt viêm tử cung tích mủ với có chửa bằng siêu âm ................................................................................................................42 3.3.11. Phương pháp chẩn đoán phân biệt viêm tử cung với thai lưu bằng siêu âm ......43 3.3.12. Phương pháp chẩn đoán phân biệt viêm tử cung với chửa giả bằng siêu âm .....44 3.3.13. Phương pháp chẩn đoán phân biệt viêm tử cung với viêm bàng quang hay bàng quang có sỏi bằng siêu âm .........................................................................44 3.3.14. Phương pháp chẩn đoán đẻ khó bằng siêu âm ....................................................45 3.3.15. Phương pháp điều trị bảo tồn viêm tử cung tích mủ ...........................................45 3.3.16. Phương pháp điều trị viêm tử cung bằng phẫu thuật ngoại khoa ....................... 46 3.3.17. Phương pháp hậu phẫu sau phẫu thuật ............................................................... 47 3.3.18. Phương pháp thu thập thông tin ..........................................................................48 3.3.19. Phương pháp xử lý số liệu ..................................................................................48 Phần 4. Kết quả và thảo luận ....................................................................................... 50 4.1. Thực trạng bệnh vıêm tử cung trên chó mang đến khám và đıều trị tạı phòng khám.........................................................................................................50 4.1.1. Tỷ lệ các bệnh sinh sản trên chó được mang đến khám tại phòng khám ...........50 4.1.2. Thực trạng chó đến khám mắc bệnh viêm tử cung theo giống chó nội và giống chó ngoại ...................................................................................................53 4.1.3. Thực trạng chó đến khám bị viêm tử cung theo mùa vụ ....................................55 4.1.4. Thực trạng chó đến khám bị viêm tử cung theo lứa đẻ ......................................56 4.1.5. Thực trạng chó đến khám bị viêm tử cung theo lứa tuổi ....................................59 4.1.6. Tần suất xuất hiện triệu chứng biếng ăn ở chó bị viêm tử cung ......................... 62 4.1.7. Tần suất xuất hiện triệu chứng uống nhiều nước ở chó bị viêm tử cung ............66 4.1.8. Tần suất xuất hiện triệu chứng sốt ở chó bị viêm tử cung ..................................70 4.1.9. Tần suất xuất hiện triệu chứng chảy dịch viêm ở chó bị viêm tử cung ..............74 4.1.10. Tần suất xuất hiện triệu chứng bụng to ở chó bị viêm tử cung........................... 77 4.1.11. Tần suất xuất hiện triệu chứng nôn mửa ở chó bị viêm tử cung......................... 79 4.1.12. Sự biến đổi một số chỉ tiêu sinh lý máu ở chó bị viêm tử cung .......................... 81 4.1.13. Sự biến đổi một số chỉ tiêu sinh hóa máu ở chó bị viêm tử cung ....................... 84 4.1.14. Bệnh tích đại thể và vi thể ở chó bị viêm tử cung ..............................................87 v
4.2. Nghıên cứu ứng dụng và đánh gıá hıệu quả chẩn đoán hình ảnh bằng sıêu âm bệnh vıêm tử cung ở chó ...............................................................................90 4.3. Kết quả đıều trị bệnh vıêm tử cung chó .............................................................. 98 4.3.1. Kết quả điều trị viêm tử cung ở các phương pháp khác nhau............................. 98 4.3.2. Cơ hội thành công điều trị các dạng viêm tử cung và áp dụng phương pháp điều trị khác nhau .............................................................................................. 106 Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................... 110 5.1. Kết luận .............................................................................................................110 5.2. Kiến nghị...........................................................................................................110 Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến luận án ........................................111 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................112 Phụ lục .......................................................................................................................... 124 vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng anh Nghĩa tiếng việt ADH Antidiuretic Hormone Hormone chống bài niệu ALP Alkaline phosphatase Phosphatase kiềm BUN Blood Urea Nitrogen Urê máu CEH Tăng sản nội mạc tử cung dạng nang Cystic endometrial hyperplasia E.coli Escherichia coli Escherichia coli ET Endotoxin Endotoxin GnRH Gonadotropin-Releasing Hormone giải phóng gonadotropin Hormone GOT Glutamic Oxaloacetic Glutamic Oxaloacetic Transaminase Transaminase GPT Glutamic Pyruvic Glutamic Pyruvic Transaminase Transaminase HBG Hemoglobin Lượng huyết sắc tố HCT Hematocrit Tỷ lệ thể tích hồng cầu LH Luteinizing Hormone Hormone kích thích rụng trứng LK Left Kidney Thận trái MCV Mean corpuscular volume Thể tích trung bình hồng cầu PCV Packed cell volume Dung tích hồng cầu PGF2α Prostaglandin F2 alpha Prostaglandin F2 alpha PLT Platelet Count Số lượng tiểu cầu RBC Red blood cell Số lượng hồng cầu RK Right Kidney Thận phải UB Urinary Bladder Bàng quang VTC Pyometra Viêm tử cung WBC White blood cell Số lượng bạch cầu SIRS Systemicinflammatory respone Hội chứng đáp ứng viêm toàn thân syndrome vii
DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang 2.1. Loài vi khuẩn phân lập từ tử cung chó cái mắc viêm tử cung ............................ 10 2.2. Hình thái siêu âm tử cung chó trong chu kỳ động dục .......................................27 4.1. Tỷ lệ các bệnh sinh sản trên đàn chó mang đến phòng khám ............................. 50 4.2. Thực trạng chó đến khám mắc bệnh viêm tử cung theo giống chó nội và chó ngoại .............................................................................................................54 4.3. Thực trạng chó đến khám bị viêm tử cung theo mùa vụ ....................................56 4.4. Thực trạng chó đến khám bị viêm tử cung theo lứa đẻ ......................................57 4.5. Thực trạng chó đến khám bị viêm tử cung theo lứa tuổi ....................................60 4.6. Tần suất xuất hiện triệu chứng biếng ăn ở chó biểu hiện viêm tử cung ............63 4.7. Tần suất xuất hiện triệu chứng uống nhiều nước ở chó bị viêm tử cung ...........67 4.8. Tần suất xuất hiện triệu chứng sốt ở chó bị viêm tử cung ..................................71 4.9. Tần suất xuất hiện triệu chứng chảy dịch viêm ở chó biểu hiện viêm tử cung ................................................................................................................76 4.10. Tần suất xuất hiện triệu chứng bụng to ở chó bị viêm tử cung ......................... 78 4.11. Tần suất xuất hiện triệu chứng nôn mửa ở chó bị viêm tử cung........................ 80 4.12. Một số chỉ tiêu sinh lý máu ở chó bị viêm tử cung và chó khỏe ........................ 82 4.13. Một số chỉ tiêu sinh hóa máu ở chó bị viêm tử cung và chó khỏe...................... 85 4.14. Tần suất sử dụng phương pháp siêu âm ở chó bị bênh viêm tử cung ................97 4.15. Hiệu quả điều trị bệnh viêm tử cung ở chó theo các phương pháp điều trị khác nhau ............................................................................................................99 4.16. Cơ hội thành công điều trị các dạng viêm tử cung và áp dụng phương pháp điều trị khác nhau .............................................................................................. 106 viii
DANH MỤC HÌNH TT Tên hình Trang 2.1. Nguyên nhân gây bệnh viêm tử cung trên chó ...................................................... 9 2.2. Hình ảnh về các phát hiện kiểm tra mô học trong các mô tử cung bị viêm ........ 11 2.3. Phương pháp điều trị bệnh viêm tử cung ở chó cái sinh sản. CEH, tăng sản nội mạc tử cung ............................................................................................. 14 2.4. Đường sinh dục con cái bình thường, bên trái là một sơ đồ biểu diễn giải phẫu của đường sinh dục con cái ......................................................................... 26 2.5. Hình ảnh giai đoạn nghỉ ngơi bình thường của giống chó Scottish Terier 6 tuổi .................................................................................................................... 28 2.6. Hình ảnh giai đoạn trước động dục ở giống Labrador Retriever 6 tuổi ............... 28 2.7. Tử cung ở một con chó lai 12 tuổi khỏe mạnh .................................................... 29 2.8. Hình ảnh cắt ngang của thân tử cung vị trí nhìn thấy ở giữa bàng quang tiết niệu (UB) và đại tràng ................................................................................... 29 2.9. Hình ảnh mặt cắt thẳng đứng dọc ở chính giữa của thân tử cung (con trỏ) ......... 30 2.10. Hình ảnh mặt cắt thẳng đứng ở chính giữa của cổ tử cung được mô tả bằng một dòng tăng âm (con trỏ).................................................................................. 31 2.11. Hình ảnh mặt cắt thẳng đứng ở chính giữa của thân tử cung trong giai đoạn nghỉ ngơi (con trỏ) ...................................................................................... 32 2.12. Hình ảnh mặt cắt thẳng đứng ở chính giữa của thân tử cung trong giai đoạn trước động dục và động dục ........................................................................ 32 2.13. Ảnh mặt cắt thẳng đứng ở chính giữa của thân tử cung trong giai đoạn sau động dục (con trỏ) ................................................................................................ 33 3.1. Hình ảnh siêu âm thai .......................................................................................... 43 3.2. Hình ảnh siêu âm viêm tử cung .......................................................................... 43 3.3. Hình ảnh siêu âm sỏi bàng quang ........................................................................ 44 4.1. Chó đến ngày sinh nhưng đẻ khó, thai kẹt ở cổ tử cung và âm đạo .................... 52 4.2. Hình ảnh viêm tử cung dạng mở (Mủ và dịch viêm chảy từ tử cung qua âm đạo và ra ngoài).................................................................................................... 77 4.3. Viêm tử cung dạng mở (dịch chảy ra ngoài âm đạo) ........................................... 77 ix
4.4. Viêm tử cung dạng đóng (bụng căng to do tử cung chứa đầy mủ) ...................... 77 4.5. Tử cung của chó nội 10 tháng tuổi ...................................................................... 88 4.6. Niêm mạc của chó nội 12 tháng tuổi ................................................................... 88 4.7. Hình ảnh vi thể của tử cung chó bình thường, không thâm nhiễm các tế bào viêm (Độ phóng đại100) ............................................................................... 88 4.8. Tử cung của chó Corgi 6 tuổi viêm dạng đóng (Tử cung căng phồng chứa nhiều mủ) ............................................................................................................. 88 4.9. Tử cung xuất huyết nhiều và hoại tử (nội mạc tử cung dày lên, xuất hiện tăng sản nội mạc tử cung dạng nang) .................................................................. 88 4.10. Huyết quản tăng sinh, phù nề chảy máu kèm theo xâm nhập nhiều tế bào viêm gồm tương bào, lympho bào ....................................................................... 89 4.11. Huyết quản tăng sinh, phù nề, chảy máu kèm theo nhiều tế bào viêm lympho bào .......................................................................................................... 89 4.12. Lớp biểu mô tử cung thâm nhiễm tế bào viêm nghiêm trọng (Độ phóng đại 200) ................................................................................................................ 90 4.13. Hình ảnh tế bào viêm thâm nhiễm chủ yếu là bạch cầu đa nhân trung tính và tế bào lympho (Độ phóng đại 400) ................................................................. 90 4.14. Hình ảnh u gan ở thùy đuôi gan (mũi tên) ........................................................... 92 4.15. Hình ảnh xơ gan (mũi tên) .................................................................................. 92 4.16. Hình ảnh chó bụng báng nước (mũi tên) ............................................................ 92 4.17. Hình ảnh siêu âm xoang bụng tích dịch (mũi tên) ............................................... 92 4.18. Hình ảnh viêm dạ dày (mũi tên) .......................................................................... 93 4.19. Hình ảnh lồng ruột (mũi tên) .............................................................................. 94 4.20. Hình ảnh dị vật trong ruột (mũi tên) ................................................................... 94 4.21. Hình ảnh viêm bàng quang (mũi tên) ................................................................. 94 4.22. Hình ảnh u bàng quang (mũi tên) ....................................................................... 94 4.23. Hình ảnh sỏi bàng quang (mũi tên) ...................................................................... 94 4.24. Hình ảnh siêu âm tử cung bị viêm của giống Corgi 6 tuổi (mũi tên) .................. 96 4.25. Hình ảnh siêu âm tử cung bị viêm của giống Poodle 5 tuổi (mũi tên) ................ 96 4.26. Hình ảnh siêu âm về thai (mũi tên) ...................................................................... 96 x
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN Tên tác giả: Nguyễn Thị Hoa Tên luận án: Nghiên cứu một số chỉ tiêu lâm sàng, phi lâm sàng, ứng dụng siêu âm chẩn đoán và điều trị bệnh viêm tử cung trên chó”. Ngành: Sinh sản và Bệnh sinh sản gia súc Mã số: 9 64 01 06 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Mục tiêu chung Chẩn đoán chính xác bệnh viêm tử cung bằng siêu âm kết hợp với chẩn đoán lâm sàng và phi lâm sàng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả bệnh viêm tử cung ở chó. Mục tiêu cụ thể Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến bệnh viêm tử cung. Chỉ ra được các biểu hiện lâm sàng và các chỉ tiêu phi lâm sàng ở những chó bị viêm tử cung. Ứng dụng được chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm phát hiện bệnh viêm tử cung ở chó. Tìm ra phương pháp điều trị thích hợp cho từng trường hợp viêm tử cung ở chó. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu này bao gồm: 1) Thực trạng bệnh sinh sản trên chó mang đến khám và điều trị tại phòng khám; 2) Các triệu chứng lâm sàng điển hình bệnh viêm tử cung ở chó được khám và điều trị; 3) Biến đổi một số chỉ tiêu sinh lý, sinh hóa máu ở chó bị bệnh viêm tử cung; 4) Nghiên cứu ứng dụng chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm bệnh viêm tử cung chó; 5) Kết quả điều trị bệnh viêm tử cung ở chó. - Phương pháp nghiên cứu bao gồm: 1) Phương pháp chẩn đoán lâm sàng; 2) Phương pháp phân loại các dạng viêm tử cung; 3) Phương pháp phân chia giống chó, mùa vụ, lứa đẻ, lứa tuổi; 4) Phương pháp tiến hành làm tiêu bản vi thể; 5) Phương pháp xét nghiệm sinh lý, sinh hóa máu; 6) Phương pháp chẩn đoán viêm tử cung bằng siêu âm; 7) Phương pháp chẩn đoán phân biệt viêm tử cung tích mủ với có chửa, thai lưu, chửa giả, viêm bàng quang và sỏi bàng quang; 8) Phương pháp chẩn đoán đẻ khó; 9) xi
Phương pháp điều trị bảo tồn; 10) Phương pháp điều trị bằng phẫu thuật ngoại khoa; 11) Hậu phẫu sau phẫu thuật; 12) Thu thập thông tin và xử lý số liệu. Kết quả chính và kết luận Kết quả chính Trong tổng số 1273 ca sinh sản được mang đến khám và điều trị, trong đó đẻ khó là bệnh thường gặp nhất (76,36%), các bệnh chửa giả, sa âm đạo và hiện tượng sảy thai chiếm tỷ lệ rất thấp. Bệnh viêm tử cung có tỷ lệ mắc 10,68% chủ yếu ở giống chó ngoại (86,77%) và mắc nhiều nhất vào mùa hè (31,62%), ở chó từ trên 5 năm tuổi (49,26%). Chó mắc bệnh viêm tử cung không thường xuyên xuất hiện triệu chứng biếng ăn (38,24%), triệu chứng uống nhiều nước (13,97%), triệu chứng sốt (13,24%), chảy dịch viêm chủ yếu ở dạng mở (76,92%), triệu chứng bụng to và nôn mửa xảy ra rất ít (7,35% và 13,97%). Số lượng hồng cầu trung bình và hàm lượng huyết sắc tố giảm, số lượng bạch cầu cao hơn so với chó khỏe (31,68 ± 3,97 so với 10,96 ± 1,10), số lượng bạch cầu trung tính là 11,28 ± 4,05 109/L, lymphocyte 16,89 ± 2,5 109/L, monocyte 10,15 ± 2,4. Nồng độ Urea cao hơn trên các trường hợp viêm tử cung (9,48 ± 2,02 mmol/L) so với chó khoẻ (4,38 ± 0,45 mmol/L); chỉ số GOT ở chó bệnh cao hơn so với chó khỏe (44,73 ± 4,38U/L so với 27,32 ± 3,98 U/L), chỉ số GPT giảm so với chó khỏe nhưng vẫn trong ngưỡng sinh lý. Phương pháp phẫu thuật cho hiệu quả điều trị thành công thấp hơn so với phương pháp bảo tồn (tỷ số odd 0,24, P=0,009). Kết luận Bệnh viêm tử cung chiếm tỷ lệ 10,68% trong tổng số 1273 ca bệnh sản khoa, bệnh thường xảy ra ở giống chó ngoại, chó không cho sinh sản (chưa đẻ lứa nào) và trên 5 năm tuổi và vào thởi điểm mùa hè. Các triệu chứng như biếng ăn, uống nhiều nước, sốt, bụng to, nôn mửa thường là dấu hiệu chẩn đoán lâm sàng nhưng không xảy ra thường xuyên, triệu chứng chảy dịch viêm chủ yếu rơi vào viêm tử cung dạng mở (93,75%). Đối với chó bị viêm tử cung, xét nghiệm chỉ số sinh lý máu ở chó viêm tử cung cho thấy số lượng bạch cầu tăng trong khi số lượng hồng cầu và tiểu cầu giảm. Xét nghiệm chỉ số sinh hóa máu chó bị viêm tử cung cho thấy chức năng gan không bị ảnh hưởng nhiều, chức năng thận giảm so với chó khỏe. Phương pháp siêu âm để chẩn đoán bệnh viêm tử cung mang lại hiệu quả chẩn đoán cao đặc biệt đối với viêm tử cung dạng đóng. Phương pháp điều trị bằng bảo tồn và phẫu thuật đều cho kết quả khỏi cao (91,4% và 71,88%). xii
THESIS ABSTRACT PhD candidate: Nguyen Thi Hoa Thesis title: Research on several clinical and non-clinical indicators application of ultrasound in canine pyometra diagnosis and treatment. Major: Veterinary Theriogenology Code: 9 64 01 06 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research Objectives Overall objective Accurate diagnosis of pyometra by ultrasound combined with clinical and non- clinical diagnoses to provide an effective treatment for pyometra in dogs. Detailed objectives Identification of factors affecting pyometra. Clinical symptoms and non-clinical indicators in dogs with pyometra. Application of ultrasound to detect pyometra in dogs. Find out appropriate treatments for each type of pyometra in dogs. Materials and methods The research contents include: 1) Current status of reproductive diseases in dogs brought to the clinic for examination and treatment; 2) Typical clinical symptoms of pyometra in dogs brought to Gaia pets clinic for examination and treatment; 3) Changes in some physiological and biochemical indicators of pyometra; 4) Research on the application of ultrasound in canine pyometra; 5) Results of canine pyometra treatment. Research methods: 1) Clinical diagnostic methods; 2) Methods of classifying types of pyometra; 3) The method of grouping according to breeds, seasons, parity and age; 4) Method of making microscopy; 5) Physiological and biochemical testing methods; 6) Diagnosis of pyometra by ultrasound; 7) Methods of differential diagnosis of pyometra with pregnancy, stillbirth, pseudocyesis, cystitis and bladder stones; 8) Method for diagnosis of dystocia; 9) Conservative treatment method; 10) Surgical method; 11) Post-operative care after surgery; 12) Methods of data processing. xiii
Main findings and conclusions Main findings A total of 1273 reproductive disease cases were brought for examination and treatment at Gaia pets clinic; Dystocia was the most common disease with the rate of 76,36%, while pseudocyesis, vaginal prolapse and miscarriages accounted for a very low rate. Particularly for pyometra, there was an incidence of 10,68% (136 cases), mainly in foreign dog breeds (86,77%), summer (31,62%), parity 0 and over 6 years old. Dogs with pyometra did not often show symptoms of anorexia (38,24%) and drunk water (13,97%), fever (13,24%), large abdomen (7,35%) vomiting symptoms (13,97%) and the incidence of purulent in closed-cervix accounted for 76,92%. The mean red blood cell count and the hemoglobin content decreased, the white blood cell count increased more than in healthy dogs (31,68 ± 3,97 compared with 10,96 ± 1,10), the neutrophil count was 11,28 ± 4,05 109/L, lymphocyte 16,89 ± 2,5 109/L, monocyte 10,15 ± 2,4. Urea concentration was higher in cases diagnosed with necrotizing its (9,48 ± 2,02 mmol/L) compared with healthy dogs (4,38 ± 0,45 mmol/L); GOT index in diseased dogs increased more than healthy dogs (44,73 ± 4,38 U/L compared with 27,32 ± 3,98 U/L) while GPT index decreased compared with healthy dogs but still within the physical threshold. Using the surgical method for successful treatment was lower than the conservative method (odds ratio 0,24, P=0,009). Conclusions Pyometra accounts for a rate of 10,68% of the total 1,273 obstetric cases, this disease often occurred in foreign dog breeds, non-breeding dogs (haven't given birth yet), aged from over 5 years old and in the summer. Symptoms such as anorexia, hyperhydration, fever, abdominal distension, and vomit were often clinical signs but did not occur frequently, symptoms of inflammatory exudate mainly detected in open pyometra (93,75%). For dogs with pyometra, physiological test results the white blood cell count increased while the red blood cell and platelet count decreased. Serum biochemical test results showed that liver function was not affected much, kidney function decreased compared to healthy dog. Ultrasonography, especially for the diagnosis of the closed cervix, offered high diagnostic accuracy. Both conservative and surgical treatments showed high cure rates (91,40% and 71,88%). xiv
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Kinh tế và đời sống của Việt Nam ngày càng phát triển trong những năm gần đây, đời sống dân trí được cải thiện và nâng cao. Do vậy, phong trào nuôi chó ngày càng phát triển. Ngoài các giống chó được nuôi từ lâu đời, gần đây có rất nhiều giống chó ngoại được nhập vào nước ta làm phong phú và đa dạng các giống chó. Chó là một trong những con vật được con người thuần hóa, nuôi dưỡng sớm và có quan hệ mật thiết đối với con người. Bản chất chó là một loài thông minh, nhanh nhẹn, và rất thân thiện trung thành nên việc nuôi chó để giữ nhà, làm cảnh và làm kinh tế được quan tâm chú ý trong nhiều gia đình người dân, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Hồ Chí Minh... Ngoài ra, chó còn được dùng huấn luyện đặc biệt để hỗ trợ trong công việc của cảnh sát và quân đội trong lĩnh vực An ninh và Quốc phòng. Loài chó giữ một vị trí quan trọng trong đời sống của con người, đi cùng với sự phát triển đó tình hình dịch bệnh trên chó ngày càng gia tăng bao gồm các bệnh như: Nội khoa, Ngoại khoa, Sản khoa, Ký sinh trùng và Truyền nhiễm. Cho đến nay, người dân đã và đang rất chú ý đến các bệnh Truyền nhiễm tăng nguy cơ chết trên chó như bệnh viêm ruột tiêu chảy do Parvovirus, bệnh Care... chủ động nhập vaccine và phòng bệnh nên đã khống chế phần nào các bệnh truyền nhiễm. Đối với bệnh Ký sinh trùng, người dân không những hiểu biết về phòng bệnh nội, ngoại ký sinh trùng như ve, ghẻ, giun, sán… mà còn chủ động phòng và trị các bệnh ký sinh trùng đường máu trên chó. Đối với các bệnh Ngoại khoa chủ yếu triệt sản, mổ đẻ và điều trị các vết thương nhiễm trùng do tổn thương cơ giới như tai nạn, cắn nhau. Đối với bệnh Nội khoa chủ yếu tập trung vào đường hô hấp như viêm phổi, viêm khí quản và bệnh đường tiêu hóa như viêm ruột tiêu chảy hay một số bệnh về tiết niệu sinh dục. Chủ nuôi đã dần dần biết cách phòng các bệnh Nội khoa như giữ ấp vào mùa đông và thoáng mát về mùa hè và cân bằng dinh dưỡng để phòng một số bệnh biến dưỡng trên chó như còi xương, thiếu canxi… Đối với các bệnh Sản khoa ít được chú ý đến bởi theo quy luật tự nhiên, động vật trưởng thành về thể vóc và giới tính sẽ có hoạt động sinh sản là bình thường. Nhưng thực trạng cho thấy, chó cái thường mắc các bệnh về đường sinh sản như chậm lên giống hoặc lên giống theo chu kỳ nhưng phối nhiều lần không có chửa, bệnh sa âm đạo, 1
bệnh polip âm đạo, chửa giả và nổi bật là bệnh viêm tử cung. Bệnh viêm tử cung là nguyên nhân lớn gây chậm động dục, chậm sinh, vô sinh trên chó và không thụ thai, sảy thai, viêm tích mủ trong tử cung… Trung bình bệnh ảnh hưởng khoảng 19% các chó dưới 10 tuổi (Jitpean & cs., 2012), xấp xỉ 20% ở chó già hơn (Jitpean & cs., 2014b). Bệnh viêm tử cung là bệnh đe dọa tính mạng tiềm tàng với các biến chứng nghiêm trọng bao gồm nhiễm trùng huyết, viêm phúc mạc, rối loạn chức năng các cơ quan. Trong giai đoạn đầu của quá trình bệnh, sự kích thích tử cung bằng các yếu tố nội sinh hoặc ngoại sinh qua một thời gian dài dường như đóng một vai trò gây bệnh tiềm ẩn. Tử cung dưới ảnh hưởng hormone progesterone dễ bị nhiễm trùng do vi khuẩn, vì progesterone kích thích sự phát triển của các tuyến nội mạc tử cung và hoạt động bài tiết của chúng, cùng với sự đóng cổ tử cung và sự co bóp cơ trơn tử cung (Noakes & cs., 2001). Ở nước ta, trước đây ít xuất hiện và cũng ít quan tâm đến bệnh viêm tử cung ở chó, bởi lẽ chó thường được thả rông để trông nhà và khi đến tuổi trưởng thành, đến chu kỳ động dục thì chó đực tìm đến để giao phối với chó cái và sinh con đều đặn. Ngày nay, phần lớn chó nuôi được chủ quan tâm chăm sóc, ít cho thả rông thậm chí đến chu kỳ, chủ không cho đi giao phối bởi sợ lây bệnh từ chó đực, đồng thời ít chủ nuôi nhận thức về triệt sản cho chó. Phần lớn việc phát hiện bệnh viêm tử cung khi chủ nuôi thấy chó bắt đầu có các dấu hiệu bất thường về sinh lý và chủ động mang chó đến khám và điều trị tại các phòng khám. Những trường hợp này chủ yếu là phát hiện ở giai đoạn bệnh đã tiến triển nặng. Hiện nay, ở nước ta các công trình nghiên cứu về bệnh viêm tử cung ở chó còn hạn chế và việc chẩn đoán bệnh viêm tử cung chủ yếu dựa vào dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng nên hiệu quả không cao. Trên thế giới hiện nay, áp dụng kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm trong Thú y đã rất phổ biến đem lại ý nghĩa thực tiễn lớn. Theo Seifert & cs. (2012) cho biết việc chẩn đoán các bệnh trên chó ngoài các yếu tố như trình độ chuyên môn, kinh nghiệm lâm sàng thì cần phải có sự hỗ trợ của các trang thiết bị máy móc và khoa học kỹ thuật, trong đó có kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phát hiện bệnh đạt hiệu quả cao như, siêu âm, chụp X quang, cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ… Sử dụng siêu âm để chẩn đoán bệnh đặc biệt hữu dụng trong việc xác định bệnh lý ở cơ quan tiêu hóa như gan, dạ dày, lách… các cơ quan tiết niệu như thận, bàng quang… và cơ quan sinh dục như chẩn đoán có thai, chửa bóng, u nang hay viêm tử cung tích mủ… Chính vì vậy, siêu âm là phương pháp chẩn đoán được sử dụng nhiều trong nhân y và được nghiên cứu bài bản trong thú y ở nhiều nước trên thế giới. 2
Theo Matton & Thomas (2015) đối với chó đã có nhiều công trình nghiên cứu ứng dụng siêu âm phát hiện những rối loạn trên đường sinh dục như viêm nội mạc tử cung, viêm tử cung có mủ, số lượng và kích thước của thai, phát hiện thai còn sống hay đã chết trước khi sinh qua hình ảnh tim thai, ước định tuổi thai, phát hiện các trường hợp thai giả... Nhưng trong lĩnh vực Thú y ở Việt Nam, siêu âm còn khá mới, chưa phát huy được hết tiềm năng. Đặc biệt, trong bệnh viêm tử cung có rất ít ứng dụng cũng như các công trình nghiên cứu áp dụng siêu âm để chẩn đoán. Siêu âm có thể phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm cũng như biết được mức độ viêm và tiến triển của bệnh. Siêu âm kết hợp với các chỉ tiêu lâm sàng và phi lâm sàng của bệnh viêm tử cung sẽ đưa ra được kết luận bệnh sớm, phác đồ điều trị kịp thời và có thể tư vấn phù hợp cho từng trường hợp viêm tử cung như điều trị bảo tồn hay cắt bỏ tử cung bị viêm. Xuất phát từ thực tế trên, tôi tiến hành nghiên cứu bệnh viêm tử cung trên chó cũng như ứng dụng hiệu quả phương pháp siêu âm trong chẩn đoán và điều trị bệnh viêm tử cung. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Chẩn đoán chính xác bệnh viêm tử cung bằng siêu âm kết hợp với chẩn đoán lâm sàng và phi lâm sàng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả bệnh viêm tử cung ở chó. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến bệnh viêm tử cung ở chó. Chỉ ra được các biểu hiện lâm sàng và các chỉ tiêu phi lâm sàng ở những chó bị viêm tử cung. Ứng dụng được chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm phát hiện bệnh viêm tử cung ở chó. Tìm ra phương pháp điều trị thích hợp cho từng trường hợp viêm tử cung ở chó. 1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu Gồm các giống chó ở mọi lứa tuổi, lứa đẻ được mang tới khám và điều trị tại phòng khám (Sử dụng cho nội dung nghiên cứu bảng 4.1). 3
Chó cái bị viêm tử cung được mang tới khám và điều trị tại phòng khám Gaia tại hai cơ sở (Sử dụng cho nội dung nghiên cứu bảng 4.2 đến bảng 4.16). 1.3.2. Địa điểm nghiên cứu Phòng khám thú y Gaia cơ sở 1: khu Quân đội F361, An Dương, Yên Phụ Tây Hồ, Hà Nội. Phòng khám thú y Gaia cơ sở 2: Shophouse Hướng Dương 5-21 Vinhome Riverside Phúc Đồng, Long Biên Hà Nội. 1.3.3. Thời gian nghiên cứu Nghiên cứu từ tháng 8 năm 2014 đến tháng 12 năm 2020. 1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN Đây là công trình nghiên cứu hoàn chỉnh, hệ thống từ đánh giá thực trạng, chẩn đoán lâm sàng, phi lâm sàng, đặc biệt chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm phát hiện bệnh viêm tử cung ở chó. Là cơ sở để đưa ra những phương pháp chẩn đoán, điều trị sớm bệnh viêm tử cung trên các giống chó được nuôi ở Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung. Kết quả của luận án khẳng định ứng dụng thành công kỹ thuật siêu âm trong chẩn đoán bệnh viêm tử cung ở chó. Hình ảnh siêu âm giúp xác định bệnh sớm để đưa ra phương án điều trị kịp thời. 1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN 1.5.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả của luận án góp phần bổ sung số liệu vào tài liệu khoa học về triệu chứng lâm sàng, phi lâm sàng và hình ảnh siêu âm bệnh viêm tử cung ở chó. Chẩn đoán hình ảnh viêm tử cung bằng siêu âm cho kết quả chính xác và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả. 1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả của luận án là những thông tin khoa học cho các bác sỹ thú y làm việc trong các phòng khám thú nhỏ về kinh nghiệm chẩn đoán bằng siêu âm cũng như đưa ra quyết định điều trị viêm tử cung trên từng trường hợp cụ thể để có kết quả cao trong điều trị. 4