Luận án Tiến sĩ Ngữ văn: Ngôn từ nghệ thuật trong sáng tác của Tô Hoài

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> VŨ THÙY NGA<br /> <br /> NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT<br /> TRONG SÁNG TÁC CỦA TÔ HOÀI<br /> Chuyên ngành: Văn học Việt Nam<br /> Mã số: 62.22.01.21<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS NGUYỄN VĂN LONG<br /> <br /> HÀ NỘI - 2016<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết<br /> quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng có ai công bố trong bất kỳ công<br /> trình nào khác.<br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Vũ Thùy Nga<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Tôi xin gửi lời cảm on sâu sắc đến PGS.Nguyễn Văn Long, người thầy<br /> luôn tận tâm, hết lòng chỉ bảo, hướng dẫn, động viên tôi trong suốt quá trình<br /> nghiên cứu và hoàn thành Luận án.<br /> Tôi xin trân trọng cảm ơn sự chỉ bảo, hướng dẫn, góp ý tận tình của các<br /> Thầy, Cô trong Tổ Văn học Việt Nam hiện đại và Khoa Ngữ văn, Trường Đại học<br /> Sư phạm Hà Nội.<br /> Trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học Trường Đại học Sư<br /> phạm Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi được học tập và nghiên cứu.<br /> Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô và các nhà khoa học<br /> thuộc Viện Văn học, Đại học KHXH &NV- ĐHQG Hà Nội, Đại học Văn hóa,;<br /> Đại học Hồng Đức,Học viện Báo chí & Tuyên truyền, Hội nhà văn Hà Nội, Tạp<br /> chí văn nghệ quân đội… đã quan tâm và có những ý kiến quý báu giúp tôi hoàn<br /> thành luận án.<br /> Xin được cảm ơn tấm lòng của những người thân trong gia đình, bạn bè ; những<br /> đồng nghiệp ở Trường Cao đẳng Hải Dương đã luôn động viên tôi trong suốt thời gian<br /> học NCS.<br /> <br /> Tác giả<br /> <br /> VŨ THÙY NGA<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1<br /> 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1<br /> 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 2<br /> 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................ 3<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 3<br /> 5. Đóng góp mới của Luận án .................................................................................. 5<br /> 6. Cấu trúc Luận án ................................................................................................. 6<br /> Chương 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................ 7<br /> 1.1. Khái niệm ngôn từ nghệ thuật và hướng nghiên cứu tác giả văn học từ<br /> phương diện ngôn từ ............................................................................................. 7<br /> 1.1.1. Khái niệm ngôn từ nghệ thuật .................................................................... 7<br /> 1.1.2. Hướng nghiên cứu tác giả văn học từ phương diện ngôn từ nghệ thuật ..... 9<br /> 1.2. Tình hình nghiên cứu khái quát tác giả Tô Hoài ....................................... 12<br /> 1.2.1. Khuynh hướng sáng tác của Tô Hoài trong khuynh hướng hiện thực của<br /> văn xuôi hiện đại ............................................................................................... 12<br /> 1.2.2. Những đóng góp của Tô Hoài về phương diện thể loại của văn xuôi Việt Nam<br /> hiện đại .............................................................................................................. 14<br /> 1.2.3. Những đóng góp của Tô Hoài ở phương diện văn hóa ................................. 17<br /> 1.3. Nghiên cứu ngôn từ nghệ thuật của Tô Hoài ................................................... 19<br /> Chương 2: CẢM QUAN NGHỆ THUẬT VÀ QUAN NIỆM CỦA TÔ HOÀI<br /> VỀ NGÔN TỪ TRONG SÁNG TÁC ................................................................. 23<br /> 2.1. Cảm quan nghệ thuật của Tô Hoài .............................................................. 23<br /> 2.1.1. Sự hình thành cảm quan hiện thực đời thường ......................................... 23<br /> 2.1.2. Những phương diện của cảm quan hiện thực đời thường ......................... 27<br /> 2.2. Quan niệm của Tô Hoài về ngôn từ nghệ thuật........................................... 32<br /> 2.2.1. Ngôn từ phải phong phú, chính xác, linh hoạt, phù hợp với đối tượng ..... 33<br /> 2.2.2. Vốn ngôn từ phải được làm giàu qua quá trình tích lũy ........................... 35<br /> 2.2.3. Ngôn từ phải luôn được làm mới trong sáng tác ...................................... 38<br /> Chương 3: ĐẶC ĐIỂM NGÔN TỪ NGHỆ THUẬT CỦA TÔ HOÀI ............. 44<br /> 3.1. Ngôn từ dân dã, đời thường ......................................................................... 44<br /> 3.1.1. Ngôn từ với việc “đời thường hóa” nhân vật ........................................... 45<br /> <br /> 3.1.2. Ngôn từ với việc tái hiện “muôn mặt đời thường” ................................... 60<br /> 3.2. Ngôn từ giàu chất thơ ................................................................................... 82<br /> 3.2.1. Chất thơ biểu hiện qua hệ thống tính từ chỉ màu sắc ............................... 82<br /> 3.2.2. Chất thơ biểu hiện qua hệ thống từ tả âm thanh ...................................... 87<br /> 3.2.3. Chất thơ biểu hiện qua hệ thống từ biểu cảm ........................................... 92<br /> 3.3. Ngôn từ hài hước, dí dỏm pha chút tinh quái............................................ 100<br /> 3.3.1. Ngôn từ có tính tương phản ................................................................... 100<br /> 3.3.2. Ngôn từ có tính chất phóng đại .............................................................. 109<br /> 3.3.3. Ngôn từ có yếu tố tục ............................................................................. 111<br /> Chương 4: PHƯƠNG THỨC TỔ CHỨC NGÔN TỪ TRONG LỜI VĂN ..... 115<br /> 4.1. Phương thức tổ chức ngôn từ trong lời kể ................................................. 115<br /> 4.1.1. Sử dụng khéo léo hư từ kết hợp lặp từ ................................................... 115<br /> 4.1.2.Thay đổi linh hoạt ngôn từ trong lời kể .................................................. 119<br /> 4.1.3. Tạo sắc màu cổ xưa trong lời kể............................................................ 121<br /> 4.2. Phương thức tổ chức ngôn từ trong lời tả ................................................. 124<br /> 4.2.1. Lựa chọn ngôn từ để gây ấn tượng mạnh ............................................... 124<br /> 4.2.2. Làm mới ngôn từ trong lời tả ................................................................. 131<br /> 4.2.3. Tăng khả năng biểu đạt của ngôn từ qua kết hợp các dạng lời............... 135<br /> 4.3. Phương thức tổ chức ngôn từ trong lời nhân vật ...................................... 137<br /> 4.3.1. Phương thức tổ chức ngôn từ trong lời đối thoại ................................... 138<br /> 4.3.2. Phương thức tổ chức ngôn từ trong lời độc thoại................................... 141<br /> KẾT LUẬN ........................................................................................................ 149<br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ................................................. 151<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 152<br /> PHỤ LỤC<br /> <br />