Luận án Tiến sĩ Ngữ văn: Quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh trong văn xuôi hiện thực (1930-1945) qua một số tác phẩm tiêu biểu của Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> PHẠM MẠNH HÙNG<br /> <br /> QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ HOÀN CẢNH TRONG<br /> VĂN XUÔI HIỆN THỰC (1930 -1945) QUA MỘT SỐ TÁC PHẨM TIÊU BIỂU CỦA<br /> NGÔ TẤT TỐ, VŨ TRỌNG PHỤNG, NAM CAO<br /> <br /> CHUYÊN NGÀNH :LÝ THUYẾT VÀ LỊCH SỬ VĂN HỌC<br /> MÃ SỐ<br /> <br /> : 5.04.01<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN<br /> <br /> NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS TRẦN ĐÌNH SỬ<br /> <br /> HÀ NỘI 2001<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TÀO<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI<br /> <br /> PHẠM MẠNH HÙNG<br /> <br /> QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ HOÀN CẢNH TRONG<br /> VĂN XUÔI HIỆN THỰC (1930 -1945) QUA MỘT SỐ TÁC PHẨM TIÊU BIỂU CỦA<br /> NGÔ TẤT TỐ,VŨ TRỌNG PHUNG, NAM CAO<br /> <br /> CHUYÊN NGÀNH: LÝ THUYẾT VÀ LỊCH SỬ VĂN HỌC<br /> MÃ SỐ<br /> <br /> :5.04.01<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN<br /> NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS TRẦN ĐÌNH SỬ<br /> <br /> HÀ NỘI 2001<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu<br /> trong luận án là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.<br /> <br /> Tác giả<br /> PHẠM MẠNH HÙNG<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1<br /> NỘI DUNG .............................................................................................................................. 14<br /> CHƢƠNG 1: XÁC ĐỊNH NỘI DUNG NGHỆ THUẬT CỦA KHÁI NIỆM HOÀN<br /> CẢNH VÀ QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ HOÀN CẢNH TRONG TÁC PHẨM VĂN<br /> HỌC HIỆN THỰC .............................................................................................................. 14<br /> 1.1.Về vấn đề khái niệm hoàn cảnh và sự cần thiết của việc xác định nội dung nghệ thuật<br /> của khái niệm hoàn cảnh trong văn học hiện thực ........................................................... 14<br /> 1.2. Quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh ......................................................................... 26<br /> 1.3.Cấu trúc nghệ thuật của hoàn cảnh trong văn học . ................................................... 40<br /> CHƢƠNG 2: QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỆ HOÀN CẢNH TRONG TẮT ĐÈN CỦA<br /> NGÔ TẤT TỐ ...................................................................................................................... 54<br /> 2.1. Hệ thống nhân vật tạo hoàn cảnh trong Tắt đèn ....................................................... 55<br /> 2.2. Mâu thuẫn, xung đột tạo hoàn cảnh trong Tắt đèn ................................................... 61<br /> 2.3. Cơ chế trấn áp bạo lực .............................................................................................. 71<br /> 2.4. Không khí náo loạn, căng thẳng ............................................................................... 75<br /> CHƢƠNG 3: QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ HOÀN CẢNH TRONG GIỐNG TỐ<br /> CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG ................................................................................................. 92<br /> 3.1. Hệ thống nhân vật tạo hoàn cảnh .............................................................................. 93<br /> 3.2. Mâu thuẫn, xung đột tạo hoàn cảnh trong Giống tố ............................................... 110<br /> 3.3. Cơ chế dâm loạn và cơ chế vạn năng của đồng tiền ............................................... 118<br /> 3.4. Không khí điên loạn, bão giông .............................................................................. 126<br /> CHƢƠNG 4: QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ HOÀN CẢNH TRONG SỐNG MÒN<br /> VÀ MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN TIÊU BIỂU CỦA NAM CAO ...................................... 139<br /> 4.1.Hệ thống nhân vật tạo hoàn cảnh trong tác phẩm Nam Cao .................................... 140<br /> 4.2. Những mâu thuẫn, xung đột tạo hoàn cảnh ............................................................ 157<br /> 4.3.Cơ chế lạnh lùng tàn nhẫn và cơ chế Sống mòn ...................................................... 164<br /> 4.4. Không khí ngột ngạt, bế tắc .................................................................................... 175<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 195<br /> DANH MỤC CÔNG TRÌNH, BÀI BÁO CỦA TÁC GIẢ ................................................... 200<br /> THƢ MỤC THAM KHẢO.................................................................................................... 201<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. MỤC ĐÍCH Ý NGHĨA CỦA ĐỂ TÀI.<br /> Trào lƣu văn học hiện thực là một trong ba trào lƣu văn học hình thành và phát triển<br /> trên văn đàn Việt Nam thời kỳ 1930-1945. Nghiên cứu trào lƣu văn học này, một trong<br /> những vấn đề không thể bỏ qua là mối quan hệ giữa tính cách và hoàn cảnh. Bàn về chủ<br /> nghĩa hiện thực, trong thƣ gửi Mácgarít Háccơnetxơ năm 1888, Angglien cũng đã khẳng định<br /> vấn đề này. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu, khái niệm hoàn cảnh, có khi vẫn đƣợc<br /> hiểu thiên về góc độ hoàn cảnh xã hội, mà chƣa đƣợc nhìn nhận nhƣ một cấu trúc nghệ thuật.<br /> Cho nên, vấn đề cần đặt ra là phải nghiên cứu hoàn cảnh từ phƣơng diện thẩm mỹ, nghĩa là<br /> cần phải nghiên cứu thi pháp hoàn cảnh. Trên cơ sở lý thuyết thi pháp hoàn cảnh, luận án sẽ<br /> mở rộng phạm vi nghiên cứu trên một bình diện mới với cấp độ mới. Tìm hiểu quan niệm<br /> nghệ thuật về hoàn cảnh trong văn xuôi hiện thực thời kỳ này là một cách tiếp cận hoàn cảnh<br /> từ phƣơng diện đó. Giải quyết đƣợc vấn đề này, qua ba tác phẩm tiêu biểu của Ngô Tất Tố,<br /> Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, luận án sẽ bổ sung cụ thể hóa thêm lý thuyết nghiên cứu thi pháp<br /> hoàn cảnh, từ đó góp phần nâng cao việc nghiên cứu văn học hiện thực. Những kết quả của<br /> luận án sẽ góp phần thiết thực vào việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập văn học hiện thực ở<br /> các cấp học từ phổ thông đến đại học.<br /> <br /> 2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ.<br /> Về lịch sử vấn đề quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh trong văn học chúng tôi sẽ đề<br /> cập tới ở chƣơng 1 - chƣơng cơ sở lý thuyết của luận án bởi vậy ở đây chúng tôi chỉ điểm lại<br /> lịch sử vấn đề quan niệm nghệ thuật về hoàn cảnh trong tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố,<br /> Giống tố của Vũ Trọng Phụng Sống mòn và một số truyện ngắn tiêu biểu của Nam Cao.<br /> <br />