Luận án Tiến sĩ: Phân tích phản ứng của các biến số vĩ mô trước cú sốc chính sách tiền tệ thông qua mô hình Keynes mới nhằm nâng cao chất lượng dự báo kinh tế vĩ mô của Việt Nam

Chia sẻ: Bi Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:307

Thêm vào BST

Báo xấu

105
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án khẳng định vai trò của chính sách tiền tệ tại Việt Nam trong việc đảm bảo sự ổn định tài chính trong điều kiện chính sách ATVM chưa hoàn thiện như hiện nay; kết quả đánh giá phản ứng động của các biến số vĩ mô trước tác động của các cú sốc theo mô hình Keynes mới SVAR; và khẳng định sự phù hợp của mô hình Keynes mới DSGE trong việc xây dựng một mô hình dự báo vĩ mô cho Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Phân tích phản ứng của các biến số vĩ mô trước cú sốc chính sách tiền tệ thông qua mô hình Keynes mới nhằm nâng cao chất lượng dự báo kinh tế vĩ mô của Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TPHCM NGUYỄN HOÀNG CHUNG PHÂN TÍCH PHẢN ỨNG CỦA CÁC BIẾN SỐ VĨ MÔ TRƯỚC CÚ SỐC CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ THÔNG QUA MÔ HÌNH KEYNES MỚI NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DỰ BÁO KINH TẾ VĨ MÔ CỦA VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng Mã ngành: 9 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học 1: PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC TRUNG Người hướng dẫn khoa học 2: TS. LÊ ĐÌNH HẠC TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 5 NĂM 2019
Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Tóm tắt luận án tiến sĩ Mục lục ............................................................................................................................. i Danh mục các bảng......................................................................................................... vi Danh mục các hình ........................................................................................................vii Danh mục từ viết tắt .................................................................................................... viii Danh mục phương trình ................................................................................................... x Danh mục các phụ lục ...................................................................................................xii
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Nguyễn Hoàng Chung, nghiên cứu sinh khóa XXI của Trường Đại học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh, sinh ngày 02/02/1990 tại Mỹ Tài - Phù Mỹ - Bình Định, quê quán Bình Định, hiện đang công tác tại Trường Đại học Thủ Dầu Một, Bình Dương. Tôi xin cam đoan Luận án Tiến sĩ “Phân Tích Phản Ứng Của Các Biến Số Vĩ Mô Trước Cú Sốc Chính Sách Tiền Tệ Thông Qua Mô Hình Keynes Mới Nhằm Nâng Cao Chất Lượng Dự Báo Kinh Tế Vĩ Mô Của Việt Nam” do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận án là trung thực và có nguồn trích dẫn đáng tin cậy. Nghiên cứu sinh: Nguyễn Hoàng Chung Khóa XXI (2016 – 2019) Đại học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh
LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến PGS. TS. Nguyễn Đức Trung (Phó Hiệu Trưởng Trường Đại học Ngân Hàng Tp. Hồ Chí Minh) và TS. Lê Đình Hạc (Trưởng khoa Sau Đại học Trường Đại học Ngân Hàng Tp. Hồ Chí Minh) trong vai trò là những người Thầy định hướng những giá trị cốt lõi. Họ đã hướng dẫn, định hướng, hỗ trợ và thúc đẩy tôi trong suốt quá trình học tập vừa qua. Họ là những người dẫn dắt để tôi lựa chọn nghiên cứu chủ đề này, trong khi đó vẫn tiếp tục cung cấp những phản hồi, phản biện, những lời khuyên và cả sự động viên. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Hội đồng khoa học của các Tạp chí trong và ngoài nước đã có những phản biện và các khuyến nghị xác thực, hữu ích giúp tôi bổ sung và hoàn thiện luận án này. Cuối cùng, tôi xin dành những tình cảm chân thành cho gia đình bởi những hi sinh, hỗ trợ vì nếu không có họ, luận án này sẽ không thể hoàn thành. Tp. Hồ Chí Minh, ngày… tháng 05 năm 2019 Nguyễn Hoàng Chung
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của chính sách tiền tệ (CSTT) trong hành động chính sách của Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) nhằm tìm kiếm sự ổn định vĩ mô tại Việt Nam. Từ đó, nghiên cứu này xây dựng một mô hình nền kinh tế mở và nhỏ theo trường phái Keynes mới với cách tiếp cận SVAR và DSGE. Trong khi hầu hết các nghiên cứu ước lượng mô hình Keynes mới bằng nhiều phương pháp khác nhau thì nghiên cứu này một lần nữa sử dụng mô hình Keynes mới với đặc tính cỡ mẫu nhỏ của tham số cấu trúc (Seonghoon & Antonio, 2014), đánh giá sự kết hợp giữa các cú sốc cấu trúc (structural shocks) và kỳ vọng hợp lý của các chủ thể trong nền kinh tế nhằm xem xét các biến số vĩ mô như độ lệch sản lượng, lạm phát, tỷ giá, lãi suất phản ứng như thế nào trước tác động từ các cú sốc của chính nó. Đồng thời nghiên cứu này cũng đánh giá sự phù hợp về phương pháp tiếp cận trong việc cân bằng và tương thích giữa lí thuyết và dữ liệu thực tế nhằm xây dựng một mô hình dự báo có ý nghĩa cho Việt Nam. Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết liên quan đến chính sách an toàn vĩ mô (CSATVM) và CSTT nhằm duy trì sự ổn định tài chính, mục tiêu quan trọng nhằm ổn định vĩ mô của nền kinh tế. Trong cơ sở lý thuyết về CSTT, nghiên cứu đề cập đến các kênh truyền dẫn của CSTT, mối quan hệ giữa cung tiền và lạm phát và đặc biệt quan trọng là những lý luận về mô hình Keynes mới SVAR và DSGE. Đây được xem là khuôn khổ phân tích CSTT thông qua các cú sốc chính sách và mô hình mô phỏng dự báo của các biến số vĩ mô. Nghiên cứu kế thừa và tổng hợp các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến CSATVM, CSTT được phân tích thông qua mô hình SVAR và DSGE nhằm hình thành cơ sở lý luận phù hợp cho nghiên cứu này. Về phương pháp tiếp cận, nghiên cứu trình bày phương pháp ước lượng các yếu tố vi mô và vĩ mô tác động đến tăng trưởng tín dụng (TTTD) thông qua mô hình kinh tế lượng theo phương pháp ước lượng bình phương bé nhất tổng quát khả thi (FGLS), sử dụng phần mềm Stata 12 để ước lượng. Tiếp đến, luận án đề cập đến phương pháp SVAR nhằm xây dựng mô hình Keynes mới để phân tích các cú sốc và đánh giá tác động của các biến số vĩ mô, phương pháp này sử dụng phần mềm Eview 8 để ước lượng. Cuối cùng, phương pháp ước lượng DSGE thông qua phần mềm Matlab 2016a, với sự hỗ trợ của chương trình Dynare 4.1.3 tiền thông dịch các tham số tiền nghiệm, kết hợp dữ liệu được ước lượng dưới dạng hàm hợp lý cực đại (Maximum Likelihood Estimation) kết
hợp thuật toán Metropolis - Hasting đã ước lượng được các tham số hậu nghiệm, đóng góp vào việc xây dựng mô hình mô phỏng dự báo. Kết quả nghiên cứu giải quyết các vấn đề sau: (i) Khẳng định vai trò của CSTT tại Việt Nam trong việc đảm bảo sự ổn định tài chính trong điều kiện chính sách ATVM chưa hoàn thiện như hiện nay; (ii) Kết quả đánh giá phản ứng động của các biến số vĩ mô trước tác động của các cú sốc theo mô hình Keynes mới SVAR; và (iii) Khẳng định sự phù hợp của mô hình Keynes mới DSGE trong việc xây dựng một mô hình dự báo vĩ mô cho Việt Nam.
i MỤC LỤC CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ......................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu..........................................................................................1 1.2. Đặt vấn đề nghiên cứu ................................................................................................................3 1.3. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................................................4 1.3.1. Mục tiêu chung......................................................................................................................4 1.3.2. Mục tiêu cụ thể ......................................................................................................................5 1.4. Câu hỏi nghiên cứu .....................................................................................................................5 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................5 1.5.1. Đối tượng nghiên cứu ...........................................................................................................5 1.5.1.1. Các nhân tố CSTT và ATVM tác động đến tăng trưởng tín dụng ..................................5 1.5.1.2. Các biến số kinh tế vĩ mô trong mô hình Keynes mới ....................................................6 1.5.2. Phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................................8 1.5.2.1. Đối với các nhân tố tác động đến tăng trưởng tín dụng ..................................................8 1.5.2.2. Đối với các nhân tố tác động đến nền kinh tế mở và nhỏ ...............................................8 1.6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................8 1.6.1. Phương pháp ước lượng biến số tác động đến tăng trưởng tín dụng .................................8 1.6.2. Phương pháp ước lượng biến số vĩ mô của mô hình Keynes mới SVAR ...........................8 1.6.3. Phương pháp ước lượng biến số vĩ mô của mô hình Keynes mới DSGE ...........................9 1.7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án .............................................................................10 1.8. Khoảng trống nghiên cứu .........................................................................................................10 1.9. Kết cấu của luận án ...................................................................................................................11 1.10. Tóm tắt chương 1 ......................................................................................................................11 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MÔ HÌNH KEYNES MỚI ............................................... 12 2.1. Các cơ sở lý thuyết liên quan đến mô hình Keynes mới ........................................................12 2.1.1. Cơ sở lý thuyết về chính sách an toàn vĩ mô ......................................................................12 2.1.1.1. Ổn định tài chính ...........................................................................................................12 2.1.1.2. Chính sách an toàn vĩ mô ..............................................................................................14 2.1.2. Cơ sở lý thuyết về chính sách tiền tệ...................................................................................14
ii 2.1.2.1. Khái niệm ......................................................................................................................14 2.1.2.2. Kênh truyền dẫn của chính sách tiền tệ .........................................................................15 2.1.2.3. Các nguyên tắc cơ bản về chính sách tiền tệ .................................................................24 2.1.2.4. Mục tiêu của chính sách tiền tệ .....................................................................................24 2.1.3. Lý thuyết cân bằng tổng thể ................................................................................................26 2.1.4. Lý thuyết về tổng cầu – tổng cung ......................................................................................27 2.1.4.1. Lý thuyết về tổng cầu ....................................................................................................28 2.1.4.2. Lý thuyết về tổng cung ..................................................................................................28 2.1.5. Lý thuyết về cung tiền và lạm phát .....................................................................................29 2.1.6. Lý thuyết về khuôn khổ CSTT lạm phát mục tiêu .............................................................30 2.1.6.1. Cơ sở lý thuyết ..............................................................................................................30 2.1.6.2. Đặc điểm và các yếu tố chính của CSTT lạm phát mục tiêu .........................................30 2.1.6.3. Mục đích của chính sách lạm phát mục tiêu..................................................................31 2.1.6.4. Các điều kiện áp dụng chính sách lạm phát mục tiêu....................................................31 2.2. Những lý luận cơ bản về mô hình Keynes mới .......................................................................32 2.2.1. Tổng quan về cấu trúc mô hình Keynes mới......................................................................32 2.2.1.1. Cấu trúc mô hình Keynes mới 3 phương trình ..............................................................35 2.2.1.2. Cấu trúc mô hình Keynes mới 4 phương trình ..............................................................35 2.2.1.3. Cấu trúc mô hình Keynes áp dụng tại Việt Nam (IMF xây dựng) ................................36 2.2.2. Mô hình Keynes mới SVAR ................................................................................................37 2.2.2.1. Phương trình IS .............................................................................................................38 2.2.2.2. Phương trình AS ............................................................................................................38 2.2.2.3. Phương trình ngang giá lãi suất không bảo hiểm rủi ro tỷ giá ......................................39 2.2.2.4. Phương trình chính sách tiền tệ hướng về tương lai ......................................................39 2.2.2.5. Lý thuyết về giá trị kỳ vọng hợp lý ...............................................................................40 2.2.3. Mô hình Keynessian mới DSGE .........................................................................................43 2.2.3.1. Cơ sở lý thuyết về mô hình DSGE ................................................................................43 2.2.3.2. Cấu trúc mô hình DSGE................................................................................................49 2.2.3.3. Khung phân tích chính sách và lý thuyết về dự báo kinh tế ..........................................52
iii 2.2.3.4. Các trường phái trong mô hình DSGE ..........................................................................54 2.2.3.5. Các yếu tố ma sát (frictions) trong mô hình DSGE.......................................................59 2.2.3.6. Ưu điểm và nhược điểm của mô hình DSGE ................................................................60 2.3. Các công trình nghiên cứu trước đây ......................................................................................62 2.3.1. Các nghiên cứu về CSTT và chính sách an toàn vĩ mô .....................................................62 2.3.1.1. Nghiên cứu quốc tế........................................................................................................62 2.3.1.2. Nghiên cứu trong nước ..................................................................................................66 2.3.2. Các nghiên cứu về mô hình Keynes mới SVAR .................................................................68 2.3.2.1. Nghiên cứu quốc tế........................................................................................................68 2.3.2.1. Nghiên cứu trong nước ..................................................................................................70 2.3.3. Các công trình nghiên cứu về DSGE .................................................................................73 2.3.3.1. Nghiên cứu quốc tế........................................................................................................73 2.3.3.2. Nghiên cứu trong nước ..................................................................................................92 2.4. Tóm tắt chương 2 ......................................................................................................................96 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................... 97 3.1. Đối với CSTT và chính sách an toàn vĩ mô .............................................................................97 3.1.1. Mô hình nghiên cứu............................................................................................................97 3.1.2. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................................97 3.1.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................................99 3.1.4. Quy trình nghiên cứu ..........................................................................................................99 3.2. Đối với mô hình Keynes mới SVAR.......................................................................................100 3.2.1. Mô hình kinh tế lượng tiếp cận ........................................................................................100 3.2.1.1. Mô hình VAR ..............................................................................................................100 3.2.1.2. Mô hình SVAR............................................................................................................102 3.2.2. Dữ liệu nghiên cứu ...........................................................................................................107 3.2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................107 3.2.4. Quy trình nghiên cứu ........................................................................................................110 3.2.4.1. Kiểm định mô hình VAR giản lược ............................................................................110 3.2.4.2. Phân tích các tham số cấu trúc đồng thời ....................................................................110
iv 3.2.4.3. Thực hiện hàm phản ứng xung ....................................................................................111 3.2.4.4. Thực hiện phân rã phương sai .....................................................................................111 3.3. Đối với mô hình DSGE dùng để dự báo cho nền kinh tế mở Việt Nam .............................111 3.3.1. Mô hình nghiên cứu..........................................................................................................111 3.3.1.1. Phương trình đường cong IS .......................................................................................112 3.3.1.2. Phương trình đường cong Phillips Keynes mới cho nền kinh tế mở ...........................112 3.3.1.3. Phương trình chính sách tiền tệ ...................................................................................113 3.3.1.4. Các phương trình khác ................................................................................................113 3.3.2. Dữ liệu nghiên cứu ...........................................................................................................113 3.3.3. Phương pháp ước lượng mô hình DSGE.........................................................................115 3.3.3.1. Khái quát về phương pháp ước lượng mô hình DSGE trên thế giới ...........................115 3.3.3.2. Phương pháp ước lượng cho mô hình DSGE đối với Việt Nam .................................119 3.3.4. Quy trình nghiên cứu ........................................................................................................121 3.3.4.1. Các bước ước lượng cho mô hình BVAR - DSGE .....................................................121 3.3.4.2. Tiền nghiệm cho mô hình DSGE ................................................................................123 3.5. Tóm tắt chương 3 ....................................................................................................................123 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ......................................................... 124 4.1. Phân tích mô tả ........................................................................................................................124 4.1.1. Thống kê mô tả dữ liệu vi mô ...........................................................................................124 4.1.2. Thống kê mô tả dữ liệu vĩ mô ...........................................................................................126 4.2. Phân tích thực nghiệm ............................................................................................................134 4.2.1. Kết quả nghiên cứu của mô hình ước lượng theo phương pháp FGLS .........................134 4.2.2. Kết quả nghiên cứu của cú sốc chính sách ......................................................................138 4.2.2.1. Kiểm tra tính dừng (kiểm định nghiệm đơn vị) cho các chuỗi số liệu ........................138 4.2.2.2. Chọn độ trễ tối ưu và tính ổn định của mô hình ..........................................................139 4.2.2.3. Kiểm định mô hình dạng VAR giản lược....................................................................140 4.2.2.4. Kiểm định phần dư của các phương trình trong mô hình VAR ..................................141 4.2.2.5. Xác định các điều kiện giới hạn trong ước lượng SVAR ............................................142
v 4.2.2.6. Tham số ước lượng đồng thời .....................................................................................142 4.2.2.7. Hàm phản ứng xung ....................................................................................................144 4.2.2.8. Phân rã phương sai ......................................................................................................149 4.2.3. Kết quả nghiên cứu của dự báo chính sách .....................................................................151 4.2.3.1. Lựa chọn trọng số lamda (λ) và độ trễ ........................................................................151 4.2.3.2. Mô hình DSGE ............................................................................................................154 4.3. Tóm tắt chương 4 ....................................................................................................................159 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN, HÀM Ý CHÍNH SÁCH VÀ HẠN CHẾ ............................................. 160 5.1. Tóm tắt các kết quả chính của luận án..................................................................................160 5.1.1. Khẳng định vai trò của CSTT trong việc ổn định vĩ mô tại Việt Nam ............................160 5.1.2. Các biến số vĩ mô có phản ứng động trước các cú sốc chính sách .................................161 5.1.3. Mô hình dự báo Keynes mới có ý nghĩa phân tích chính sách .......................................162 5.2. Hàm ý chính sách ....................................................................................................................162 5.2.1. NHNN trong việc sử dụng các công cụ của CSTT ..........................................................162 5.2.2. Về việc thực thi chính sách tiền tệ ....................................................................................163 5.2.3. Mô hình Keynes mới phục vụ công tác dự báo vĩ mô ......................................................165 5.3. Hạn chế của nghiên cứu ..........................................................................................................166 5.3.1. Về dữ liệu, cách sử dụng biến trong mô hình ..................................................................166 5.3.2. Về phương pháp tiếp cận và đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam...................................167 5.3.3. Về kết quả nghiên cứu ......................................................................................................168 5.4. Tóm tắt chương 5 ....................................................................................................................169 THÀNH TỰU NGHIÊN CỨU DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1 : Mục tiêu của chính sách tiền tệ .................................................................. 26 Bảng 2.2 : So sánh 03 mô hình nghiên cứu ................................................................. 41 Bảng 3.1 : Cách đo lường các biến vi mô & vĩ mô và nguồn thu thập ....................... 98 Bảng 3.2 : Các biến số vĩ mô DSGE trong mô hình và nguồn thu thập.................... 114 Bảng 4.1 : Thống kê mô tả các biến nội sinh (dữ liệu thô) ....................................... 124 Bảng 4.2 : Kiểm định bằng phương pháp bình phương bé nhất tổng quát khả thi ... 135 Bảng 4.3 : Tổng hợp các tiêu chuẩn lựa chọn độ trễ biến nội sinh trong mô hình.... 139 Bảng 4.4 : Tổng hợp các tiêu chuẩn lựa chọn độ trễ biến ngoại sinh ....................... 140 Bảng 4.5 : Kiểm định tự tương quan cho phần dư của hệ phương trình VAR .......... 141 Bảng 4.6 : Các tham số ước lượng đồng thời của hệ phương trình ........................... 142 Bảng 4.7 : Kết quả phân rã phương sai của lãi suất .................................................. 149 Bảng 4.8 : Kết quả phân rã phương sai của tỷ giá ..................................................... 150 Bảng 4.9 : Kết quả phân rã phương sai của lạm phát (dpi) ....................................... 150 Bảng 4.10 : Kết quả phân rã phương sai của độ lệch sản lượng ................................. 151 Bảng 4.11 : RSME của mô hình BVAR-DSGE với trọng số λ và độ trễ .................... 153 Bảng 4.12 : Giá trị trung bình RMSE của mô hình BVAR – DSGE với hệ số λ ........ 154 Bảng 4.13 : Kết quả ước lượng mô hình DSGE (2 quý tiếp) với độ trễ 2, λ = 1 ........ 154 Bảng 4.14 : Kết quả ước lượng mô hình DSGE (4 quý tiếp) với độ trễ 3, λ = 1 ........ 157
vii DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 2.1 : Cơ chế truyền dẫn của mô hình cấu trúc.................................................... 15 Hình 2.2 : Cơ chế truyền dẫn của mô hình giản lược ................................................. 17 Hình 2.3 : Mô hình DSGE biểu diễn mối quan hệ giữa các chủ thể kinh tế ............... 45 Hình 2.4 : Mô hình DSGE biểu diễn sự tham gia của Ngân hàng Trung Ương ......... 45 Hình 2.5 : Cấu trúc cơ bản của mô hình DSGE .......................................................... 47 Hình 4.1 : Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong 17 năm (2000-2017) ............... 126 Hình 4.2 : Tỷ lệ lạm phát Việt Nam giai đoạn 2000 – 2017 ..................................... 127 Hình 4.3 : CPI tổng thể và CPI cơ bản giai đoạn 2005 – 2008 ................................. 128 Hình 4.4 : Diễn biến tỷ giá qua 17 năm (2000 – 2017) ............................................ 129 Hình 4.5 : Diễn biến lãi suất chính sách giai đoạn 2000 – 2017............................... 132 Hình 4.6 : Diễn biến của lãi suất liên bang và lạm phát của Mỹ (2000 – 2017) ...... 134 Hình 4.7 : Kết quả kiểm định tính ổn định của mô hình VAR ................................. 142 Hình 4.8 : Phản ứng của các biến số vĩ mô trước cú sốc CSTT ............................... 144 Hình 4.9 : Phản ứng của các biến số vĩ mô trước cú sốc tỷ giá ................................ 146 Hình 4.10 : Phản ứng của các biến số vĩ mô trước cú sốc tổng cung ......................... 147 Hình 4.11 : Phản ứng của các biến số vĩ mô trước cú sốc tổng cầu ........................... 148
viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ tiếng Anh Từ tiếng Việt AD Aggregate Demand Tổng cầu ADB Asian Development Bank Ngân hàng Phát triển châu Á ARDL Auto - regressive Distributed Lag Mô hình tự hồi quy phân phối trễ AS Aggregate Supply Tổng cung ASEAN Association of Southeast Asian Nations Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á ATVM An toàn vĩ mô BIS Bank for International Settlements Ngân hàng Thanh toán Quốc tế BMW Bofinger, Mayer & Wollmershäuser BVAR Bayesian Variables Auto - Regression CAR Captial Adequacy Requirement Hệ số an toàn vốn CPI Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng CSATVM Chính sách an toàn vĩ mô CSTT Monetary Policy Chính sách tiền tệ CSTK Fiscal Policy Chính sách tài khóa DR Discount Interest Rate Lãi suất chiết khấu DSGE Dynamic Stochastic General Equilibrium Mô hình cân bằng tổng thể model động ngẫu nhiên DSTI Debt Service to Income DTBB Dự trữ bắt buộc ECB European Central Bank Ngân Hàng Trung ương Châu Âu ERPT Exchange Rate Pass-through EU European Union Liên minh Châu Âu EWI Early Warning Indicators Chỉ số cảnh báo sớm khủng hoảng FED Federal Reserve System Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ FGLS Feasible Generalized Least Squares FPAS Forecasting and Policy Analysis System Mô hình Dự báo và Phân tích chính sách FSB Financial Services Board Hội đồng Ổn định Tài chính GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm nội địa GMM Generalized Method of Moments GSO the General of Statistic Organization Tổng cục Thống kê HMTD Hạn mức tín dụng IA Inflation Adjustment IFS International Financial Statistics Thống kê Tài chính Quốc tế IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ Quốc tế IRF Impulse Response Function Hàm phản ứng xung IS/LM Investment Saving - Liquidity Preference Money Supply LDR Loan service to Debt ratio Tỷ lệ dư nợ trên vốn huy động LIQ Liquidity ratio Tỷ lệ thanh khoản LPMT Lạm phát mục tiêu LSCS Lãi suất chính sách LTV Loan to Value MCMC Markov Chain Monte Carlo MF Mundell – Fleming model
ix Từ viết tắt Từ tiếng Anh Từ tiếng Việt MLE Maximum Likelihood Estimation Ước lượng hợp lý cực đại MR Monetary Rule MSFE Mean Square Forecast Error NAWM New – Area Worldwide Model NEER Nominal Effective Exchange Rate Tỷ giá hiệu dụng danh nghĩa NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW Ngân hàng Trung ương NKPC New Keynesian Phillips curve OĐTC Ổn định Tài chính OLS Ordinary Least Square Phương pháp bình phương nhỏ nhất PA Price Adjustment PPP Purchasing Power Parity Ngang giá sức mua PROV Provisioning rules Tỷ lệ dự phòng RBC Real Business Cycle Chu kỳ kinh doanh thực RMSE Root Mean Square Error Độ lệch tuyệt đối trung bình RRR Requirement Reserve Ratio Tỷ lệ dự trữ RW Risk weights on housing loans RWM Random Walk Metropolis SBV the State Bank of Viet Nam Ngân hàng Nhà nước Việt Nam SVAR Structural Vector Auto-Regression TTTD Tăng trưởng tín dụng UIP Uncovered Interest Parity Ngang giá lãi suất không bảo hiểm rủi ro tỷ giá VAR Vector Auto-Regression VECM Vector Autoregressive Error Correction Mô hình Vectơ hiệu chỉnh sai Model số VNĐ Việt Nam đồng WB World Bank Ngân hàng Thế giới WEI Warning Early Index Chỉ số cảnh báo sớm
x DANH MỤC PHƯƠNG TRÌNH I. Tổng quan về phương trình Keynes mới Trang 2.1 : Hệ phương trình Keynes mới 3 phương trình .................................................... 35 II. Cơ sở lý thuyết về mô hình Keynes mới SVAR 2.2 : Phương trình đường IS (độ lệch sản lượng được mô tả trong nền kinh tế mở).. 38 2.3 : Phương trình đường cong Phillips Keynes mới (NKPC) ................................... 39 2.4 : Phương trình tỷ giá bao gồm điều kiện cân bằng lãi suất không phòng ngừa.... 39 2.5 : Phương trình chính sách tiền tệ hướng về tương lai ........................................... 39 III. Mô hình Keynes mới SVAR cho một nền kinh tế đóng 3.1 : Hệ phương trình Keynes mới SVAR cho nền kinh tế đóng ............................. 103 3.2 : Hệ phương trình nhiễu cấu trúc có điều chỉnh kỳ vọng của biến số vĩ mô ...... 104 3.3 : Phương trình tổng quát VAR giản lược (rút gọn) ............................................ 104 3.4 : Phương trình VAR giản lược biểu diễn dưới dạng ma trận ............................. 104 3.5 : Hệ phương trình tổng quát kỳ vọng có điều kiện ............................................. 104 3.6 : Vec tơ dự báo cho độ lệch sản lượng ............................................................... 104 3.7 : Vec tơ dự báo cho lạm phát .............................................................................. 104 3.8 : Phương trình kỳ vọng của độ lệch sản lượng ................................................... 104 3.9 : Phương trình kỳ vọng của lạm phát .................................................................. 105 3.10 : Phương trình điều chỉnh kỳ vọng của độ lệch sản lượng ................................. 105 3.11 : Phương trình điều chỉnh kỳ vọng của lạm phát ................................................ 105 3.12 : Hệ phương trình nhiễu cấu trúc có điều chỉnh kỳ vọng hướng về tương lai .... 105 IV. Mô hình Keynes mới SVAR cho một nền kinh tế mở 3.13 : Hệ phương trình nhiễu cấu trúc có điều chỉnh kỳ vọng hướng về tương lai .... 105 3.14 : Hệ vec tơ điều chỉnh kỳ vọng ........................................................................... 106 3.15 : Hệ các phương trình điều chỉnh kỳ vọng.......................................................... 106
xi 3.16 : Hệ phương trình ràng buộc để ước lượng giá trị các tham số cấu trúc sâu ...... 106 3.17 : Mô hình cấu trúc nền kinh tế mở dưới dạng ma trận ....................................... 108 3.18 : Phương trình VAR dạng rút gọn....................................................................... 109 3.19 : Phương trình ma trận của tham số ước lượng .................................................. 109 3.20 : Hàm tối ưu hóa (log – likelihood function) của các tham số cấu trúc.............. 109 V. Mô hình Keynes mới DSGE cho nền kinh tế mở 3.21 : Phương trình IS động ........................................................................................ 112 3.22 : Phương trình đường cong Phillips .................................................................... 112 3.23 : Phương trình thay đổi của tỷ giá (ngang giá sức mua) ..................................... 113 3.24 : Phương trình chính sách tiền tệ (theo quy tắc Taylor) ..................................... 113 3.25 : Phương trình thay đổi của điều khoản thương mại .......................................... 113 3.26 : Phương trình mô tả sản lượng thế giới (của Mỹ) ............................................. 113 3.27 : Phương trình mô tả lạm phát thế giới (của Mỹ) ............................................... 113 3.28 : Phương trình DSGE - VAR tổng quát .............................................................. 119 3.29 : Hàm phân phối xác suất hậu nghiệm cho các tham số trong mô hình VAR .... 120 3.30 : Hàm phân phối dữ liệu biên.............................................................................. 121
xii DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Trang Phụ lục 1 : Rủi ro hệ thống.......................................................................................... xxi Phụ lục 2 : Chính sách an toàn vĩ mô ........................................................................xxiv Phụ lục 3 : Các kênh truyền dẫn của chính sách tiền tệ ................................................ xl Phụ lục 4 : Chính sách mục tiêu của NHTW tại một số nước ................................ xlviii Phụ lục 5 : Hệ 9 phương trình của mô hình NAWM ...................................................... l Phụ lục 6 : Các mô hình Keynes mới DSGE ............................................................... lii Phụ lục 7 : Khái quát về mô hình IS – LM ..................................................................liv Phụ lục 8 : NHTW thực thi lãi suất chính sách thay cho quy tắc cung tiền.............. lviii Phụ lục 9 : Thay thế đường cong LM trong phân tích kinh tế vĩ mô ...........................lix Phụ lục 10 : Mô hình BMW ...........................................................................................lxi Phụ lục 11 : Cơ chế truyền dẫn CSTT của kênh kỳ vọng ........................................... lxiii Phụ lục 12 : Phân tích sự phù hợp của VAR trong nghiên cứu truyền dẫn CSTT ......lxiv Phụ lục 13 : Đặc điểm của các thời kỳ tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam ...................lxvi Phụ lục 14 : Trình bày kết quả ước lượng với dữ liệu vi mô & vĩ mô ....................... lxvii Phụ lục 15: Trình bày kết quả ước lượng – mô hình Keynes mới SVAR .................lxxix Phụ lục 16: Trình bày kết quả ước lượng - mô hình Keynesian mới DSGE ............... xcii Phụ lục 17: Dữ liệu nghiên cứu của 21 NHTMCP tại Việt Nam (2008 – 2017) .......... cii Phụ lục 18 : Dữ liệu nghiên cứu của các biến số vĩ mô (2000 – 2017) ....................... cvii Phụ lục 19 : Kỹ thuật ước lượng Bayesian.................................................................... cix Phụ lục 20 : Chiến lược CSTT của một số khu vực kinh tế trên thế giới hiện nay ..... cxii Phụ lục 21 : Tóm tắt các nghiên cứu của mô hình Keynes mới SVAR ...................... cxiii Phụ lục 22 : Tóm tắt các nghiên cứu của mô hình Keynes mới DSGE ....................... cxv
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Bối cảnh khủng hoảng tài chính toàn cầu đã làm thay đổi nhận thức của các Ngân hàng Trung Ương (NHTW)1 trên thế giới. Theo đó, mục tiêu ổn định giá cả hay kiểm soát lạm phát (price stability) không đủ để đảm bảo ổn định tài chính. Vì vậy, các NHTW cần thực hiện các biện pháp liên quan đến chính sách tiền tệ (CSTT) và chính sách an toàn vĩ mô (CSATVM) nhằm hướng đến mục tiêu ổn định tài chính (financial stability). Đây đang được xem là mục tiêu trọng yếu của nhiều quốc gia bên cạnh mục tiêu ổn định giá cả, kiểm soát lạm phát (Kim & Mehrotra, 2016a). Ngoài ra, chính sách mới này được áp dụng sau các cuộc khủng hoảng gần đây, chính phủ các nước trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương cũng tăng cường sử dụng các công cụ điều tiết vĩ mô thận trọng (macroprudential tools) nhằm mục tiêu ổn định tài chính trong khu vực, một khu vực thực thi chính sách ATVM (macroprudential policy) thông qua việc sử dụng các công cụ ATVM nhiều nhất trong suốt 20 năm qua so sánh với các khu vực như châu Âu, châu Mỹ La tinh, Trung Đông, châu Phi và Bắc Mỹ (Kim & Mehrotra, 2015). Theo đó công tác đánh giá, phân tích và dự báo tình hình phát triển kinh tế, đặc biệt là một số chỉ tiêu kinh tế vĩ mô chủ yếu đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc hoạch định các chiến lược, chính sách điều hành kinh tế vĩ mô. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang phát triển nhanh chóng và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, những cơ hội và thách thức đối với quá trình phát triển kinh tế ngày càng gia tăng đòi hỏi phải nhanh chóng cải thiện năng lực nghiên cứu, dự báo kinh tế vĩ mô tại Việt Nam. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam đang nỗ lực thay đổi để hướng tới mục tiêu trở thành một NHTW hiện đại, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của quá trình phát triển và hội nhập kinh tế. Việc xây dựng và phát triển những mô hình mới, dựa trên những nền tảng lý thuyết vững chắc để nâng cao khả năng phân tích chính sách và dự báo kinh tế vĩ mô là hết sức cần thiết trong việc hoạch định và điều hành CSTT. Tại Việt Nam, trong điều kiện công cụ an toàn vĩ mô chưa hoàn thiện thì CSATVM chưa thể thực hiện được vai trò OĐTC, khi đó CSTT với các công cụ của mình vẫn đang 1 NHTW là cơ quan độc quyền trong phát hành và in tiền, NHTW còn đóng vai trò là ngân hàng của Chính phủ, ngân hàng của các NHTM, người cho vay cuối cùng, cơ quan quản lý hệ thống thanh toán, cơ quan giám sát hệ thống ngân hàng và là cơ quan thực thi chính sách tiền tệ (Blinder & ctg., 2008, Friedman, 1999).
2 đóng một vai trò quan trọng trong việc ổn định và điều tiết vĩ mô (Nguyễn Đức Trung & Nguyễn Hoàng Chung, 2018). Từ vai trò đó, nghiên cứu tiếp cận CSTT dựa trên nền tảng của mô hình Keynesian mới cho nền kinh tế mở và nhỏ như Việt Nam thông qua kỳ vọng hợp lý của các chủ thể trong nền kinh tế. Cách tiếp cận này nhằm đánh giá phản ứng của các biến số vĩ mô quan trọng trong CSTT như độ lệch sản lượng, lạm phát, tỷ giá hối đoái và lãi suất chính sách (LSCS) trước các cú sốc của chính các yếu tố này để xác định được biến số quan trọng từ đó góp phần nâng cao hiệu quả trong các phân tích chính sách. Thời gian qua, việc xây dựng và ứng dụng mô hình kinh tế để dự báo kinh tế tại Việt Nam đã có sự cải thiện đáng kể trong những năm gần đây và có những đóng góp ngày càng lớn cho quá trình hoạch định chính sách vĩ mô. Các dạng mô hình chủ yếu được sử dụng rộng rãi trên thế giới như mô hình kinh tế lượng, mô hình cân bằng tổng quát, mô hình đầu vào - đầu ra, các mô hình theo chuỗi thời gian… đã được phát triển và ứng dụng tại nhiều cơ quan quản lý nhà nước cũng như các trung tâm nghiên cứu và các trường đại học tại Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu về việc phát triển mô hình cân bằng động tổng thể ngẫu nhiên (Dynamic Stochastic General Equilibrium - DSGE) dựa trên khuôn khổ lý thuyết Keynes mới trong dự báo kinh tế vĩ mô tại Việt Nam. Mô hình DSGE theo trường phái Keynes mới được xây dựng trên hai nguyên tắc cơ bản trong kinh tế vĩ mô hiện đại về mô hình hóa hành vi của các tác nhân kinh tế là kỳ vọng hợp lý2 và tối đa hóa lợi ích. Do đó mô hình có nền tảng lý thuyết vững chắc hơn nhiều so với các mô hình truyền thống. Một đặc điểm quan trọng trong mô hình của DSGE là phản ánh yếu tố kỳ vọng của các tác nhân và do đó, việc sử dụng mô hình DSGE để phân tích và dự báo hỗ trợ tích cực cho việc xây dựng CSTT “hướng về tương lai - forward-looking”. Ưu điểm của việc sử dụng mô hình VAR cấu trúc (SVAR) và DSGE là dự báo vì có thể giải thích được kết quả dự báo dựa trên phương trình của các sốc và lý thuyết kinh tế trong các phương trình của mô hình, cụ thể là dự báo các biến số vĩ mô dựa trên các cú sốc giả định hoặc tiến hành phân tích kịch bản với các đánh giá rủi ro. Chính vì những lý do này, việc ứng dụng mô hình DSGE và SVAR theo khuôn khổ Keynes mới đang trở nên phổ biến hơn tại các NHTW, 2 Giả định mọi người sử dụng tối ưu tất cả thông tin hiện có, trong đó có thông tin về các chính sách hiện hành, để dự báo tương lai. Theo lý thuyết này, sự thay đổi trong chính sách tiền tệ hoặc tài khóa làm thay đổi kỳ vọng.