Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:245

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của Luận án này nghiên cứu về hệ thống những cơ sở lý luận về Công giáo và QLNN về Công giáo; nghiên cứu thực trạng hoạt động Công giáo và thực trạng QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB, trên cơ sở đó, tiếp tục hoàn thiện những cơ sở lý luận QLNN về Công giáo và đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về Công giáo trên địa bàn trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VÕ UY PHONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN ĐÔNG NAM BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VÕ UY PHONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN ĐÔNG NAM BỘ Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 9 34 04 03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS. Hoàng Văn Chức 2. TS. Nguyễn Hoàng Anh HÀ NỘI, 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng cá nhân tôi. Các thông tin, số liệu của luận án được trình bày trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Việc sử dụng, trích dẫn tư liệu của một số công trình nghiên cứu đã công bố khi đưa vào luận án được thực hiện đúng theo quy định. Kết quả nghiên cứu khoa học của luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào. Hà Nội, tháng 9 năm 2020 TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Võ Uy Phong i
LỜI CẢM ƠN Nghiên cứu, tìm hiểu quản lý nhà nước về Công giáo là một trong những chủ đề nhận được sự quan tâm, chú ý của Đảng, Nhà nước và đông đảo các nhà khoa học, các nhà quản lý ở nước ta trong những năm gần đây. Sự thành công của đề tài nghiên cứu Luận án là kết quả của quá trình tu dưỡng, rèn luyện, nghiên cứu của tác giả và sự chỉ bảo tận tình của quý Thầy, Cô giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia. Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia; quý Thầy, Cô giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia, Ban quản lý Đào tạo Sau Đại học, Khoa QLNN về Xã hội, đặc biệt là PGS.TS. Hoàng Văn Chức và TS. Nguyễn Hoàng Anh luôn quan tâm, hướng dẫn tác giả trong cả quá trình xây dựng đề cương, tổ chức nghiên cứu, đến khi hoàn thành Luận án. Tác giả xin trân trọng cảm ơn những ý kiến góp ý, phản biện quý báu của các nhà khoa học trong và ngoài Học viện Hành chính Quốc gia; xin cảm ơn sự quan tâm và tạo điều kiện của Ban Tôn giáo Chính phủ, Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Tạp chí Quản lý Nhà nước, Ban Tôn giáo và chính quyền các cấp trên địa bàn Đông Nam Bộ; xin cảm ơn đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước về tôn giáo, các cán bộ Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể trên địa bàn Đông Nam Bộ; những nghiên cứu viên và bạn đồng nghiệp, đặc biệt là các chức sắc Công giáo Đông Nam Bộ đã nhiệt tình cung cấp số liệu, tham gia đóng góp ý kiến về những nội dung của đề tài Luận án. Mặc dù Luận án đã được triển khai nghiên cứu nghiêm túc, khoa học và bản thân tác giả đã có nhiều nỗ lực, song chắc chắn vẫn còn tồn tại những điểm hạn chế, tác giả mong nhận được những ý kiến góp ý của quý Thầy, Cô, các nhà khoa học, các chức sắc Công giáo và đồng nghiệp để bổ sung, hoàn thiện Luận án, xin trân trọng cảm ơn./. Hà Nội, tháng 9 năm 2020 Tác giả luận án Nguyễn Võ Uy Phong ii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN Từ viết tắt Từ đầy đủ CBCC Cán bộ công chức ĐCV Đại Chủng viện ĐNB Đông Nam Bộ GHCG Giáo hội Công giáo GHCGVN Giáo hội Công giáo Việt Nam HĐGMVN Hội đồng Giám mục Việt Nam HĐND Hội đồng nhân dân MEP Hội Thừa sai Pari MTTQ Mặt trận Tổ quốc QLNN Quản lý nhà nước TNTG Tín ngưỡng, tôn giáo TP Thành phố UBĐKCG Ủy ban đoàn kết Công giáo UBMTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc UBND Ủy ban nhân dân VPQPPL Văn bản quy phạm pháp luật XHCN Xã hội chủ nghĩa iii
Mục lục MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án ........................................................ 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ......................................................... 4 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu....................................................... 4 5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu .............................................................................. 6 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................................. 7 7. Những đóng góp mới của luận án.............................................................................. 7 8. Kết cấu của luận án .................................................................................................... 8 Chương 1: TỔNG QUAN CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................................. 10 1.1. Nhóm công trình nghiên cứu lý luận về tôn giáo và quản lý nhà nước về tôn giáo10 1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu lý luận về tôn giáo .......................................... 10 1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu quản lý nhà nước về tôn giáo ................... 14 1.2. Nhóm công trình nghiên cứu Công giáo và quản lý nhà nước về Công giáo ...... 19 1.2.1. Các Công trình nghiên cứu Công giáo ......................................................... 19 1.2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu quản lý nhà nước về Công giáo ................ 25 1.3. Nhóm các công trình nghiên cứu về Công giáo và quản lý nhà nước về Công giáo ở Đông Nam Bộ .................................................................................................... 28 1.3.1. Nghiên cứu về Công giáo ở Đông Nam Bộ ................................................... 28 1.3.2. Nghiên cứu quản lý nhà nước về Công giáo ở Đông Nam Bộ....................... 30 1.4. Nhận xét chung về tổng quan tài liệu và nhiệm vụ của luận án .......................... 31 1.4.1. Nhận xét về kết quả nghiên cứu đi trước ...................................................... 31 1.4.2. Những vấn đề đặt ra cho luận án tiếp tục nghiên cứu .................................. 32 Chương 2: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG GIÁO .......... 36 2.1. Khái quát về Công giáo trên thế giới và ở Việt Nam ........................................... 36 2.1.1. Công giáo trên thế giới ................................................................................ 36 2.1.2. Công giáo ở Việt Nam.................................................................................. 38 2.2. Công giáo và một số khái niệm có liên quan đến luận án.................................... 43 2.2.1. Công giáo và hoạt động Công giáo .............................................................. 43 2.2.2. Tín đồ và chức sắc Công giáo ...................................................................... 44 iv
2.2.3. Giáo lý, giáo luật Công giáo ........................................................................ 45 2.2.4. Lễ nghi và Bí tích Công giáo........................................................................ 46 2.2.4. Quản lý và quản lý nhà nước ....................................................................... 47 2.3. Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về Công giáo ...................................................... 48 2.3.1. Quản lý nhà nước về tôn giáo ...................................................................... 48 2.3.2. Quản lý nhà nước về Công giáo ................................................................... 50 2.3.3. Chủ thể và đối tượng quản lý nhà nước về Công giáo .................................. 51 2.3.4. Nội dung quản lý nhà nước về Công giáo .................................................... 54 2.3.5. Nguyên tắc quản lý nhà nước về Công giáo ................................................. 58 2.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về tôn giáo và giá trị tham chiếu đối với các tỉnh, thành phố thuộc Đông Nam Bộ........................................................................... 62 2.4.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về tôn giáo ở nước ngoài và Việt Nam........ 62 2.4.2. Giá trị tham chiếu cho các tỉnh, thành phố thuộc Đông Nam Bộ .................. 68 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN ĐÔNG NAM BỘ .................................................................................................. 71 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa - xã hội địa bàn Đông Nam Bộ71 3.1.1. Về vị trí địa lý .............................................................................................. 71 3.1.2. Về kinh tế xã hội .......................................................................................... 71 3.1.3. Về dân số xã hội........................................................................................... 72 3.2. Công giáo và hoạt động Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ .......................... 73 3.2.1. Khái quát về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ .................................... 73 3.2.2. Hoạt động Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ........................................ 76 3.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ......................................................................................................................... 81 3.3.1. Những yếu tố chủ quan ................................................................................ 81 3.3.2. Những yếu tố khách quan............................................................................. 85 3.4. Thực trạng thực hiện các nội dung quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ............................................................................................................... 88 3.4.1. Xây dựng và hướng dẫn tổ chức thực hiện pháp luật, chính sách về tôn giáo88 3.4.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ........ 94 3.4.3. Tuyên truyền, vận động tín đồ và tranh thủ chức sắc Công giáo ................. 100 v
3.4.4. Chất lượng cán bộ, công chức quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ........................................................................................... 105 3.4.5. Tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ............................................................................... 110 3.4.6. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống hành vi lợi dụng Công giáo xâm hại đến an ninh, trật tự ở Đông Nam Bộ .................. 121 3.5. Kết quả thực hiện nhiệm vụ và những vấn đề đặt ra đối với các cơ quan chức năng trong quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ................. 125 3.5.1. Những kết quả đạt được ............................................................................. 125 3.5.2. Một số vấn đề đặt ra đối với chính quyền các cấp trên địa bàn Đông Nam Bộ trong quản lý nhà nước về Công giáo trong thời gian kế tiếp ............. 128 Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CÔNG GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN ĐÔNG NAM BỘ ....................... 135 4.1. Dự báo xu hướng hoạt động của Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ trong thời gian tới ................................................................................................................ 135 4.1.1. Củng cố đức tin, gia tăng hoạt động truyền giáo gắn với hội nhập văn hóa địa bàn Đông Nam Bộ............................................................................... 135 4.1.2. Tăng cường đối thoại với các cấp chính quyền, tuân thủ pháp luật trong quan hệ với chính quyền các địa phương ........................................................... 136 4.1.3. Tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động văn hóa, giáo dục, y tế, từ thiện nhân đạo138 4.1.4. Mở rộng quan hệ quốc tế, tăng cường đối thoại với các tôn giáo khác....... 139 4.1.5. Gia tăng các hoạt động vi phạm về đất đai, xây dựng cơ sở thờ tự trái phép.140 4.2. Quan điểm về công tác tôn giáo của Đảng Cộng sản Việt Nam và phương hướng quản lý nhà nước về Công giáo ................................................................................. 142 4.2.1. Quan điểm của Đảng về tôn giáo và công tác tôn giáo .............................. 142 4.2.2. Phương hướng quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ146 4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ148 4.3.1. Tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách quản lý nhà nước về tôn giáo........ 148 4.3.2. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về tôn giáo .......................... 151 4.3.3. Đổi mới công tác tuyên truyền và vận động tín đồ, chức sắc Công giáo ..... 154 4.3.4. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước về tôn giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ....................................................................... 157 vi
4.3.5. Phát triển kinh tế - xã hội nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ............................................... 160 4.3.6. Đổi mới hoạt động quản lý đất đai, xây dựng; quản lý hoạt động giáo dục, y tế và từ thiện nhân đạo của các tổ chức Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ............................................................................................................. 165 4.3.7. Tăng cường thanh tra, kiểm tra giải quyết tốt những khiếu nại, tố cáo liên quan đến Công giáo và phòng ngừa hành vi lợi dụng Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ ........................................................................................... 168 4.4. Khuyến nghị ......................................................................................................... 172 4.4.1. Đối với Chính phủ và các cơ quan Trung ương............................................. 172 4.4.2. Đối với chính quyền các tỉnh, thành phố trên địa bàn Đông Nam Bộ ............. 173 Tổng kết Chương 4 .................................................................................................... 174 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 176 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ .......................................................... xxv DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. xxvi PHỤ LỤC ...................................................................................................................... xl vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Tên Bảng Trang Bảng 3.1. Thống kê về quy mô tín đồ, chức sắc và cơ sở vật chất Công giáo ở 73 Đông Nam Bộ. Bảng 3.2: Kết quả đánh giá về mức độ phù hợp của hệ thống pháp luật về tôn giáo ở 91 Việt nam qua một số hoạt động Bảng 3.3. Kết quả khảo sát thực trang việc tuyên truyền và phổ biến pháp luật 102 về tôn giáo tại các tỉnh Đông Nam Bộ Bảng 3.4. Kết quả khảo sát về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm và phẩm chất 109 đạo đức của cán bộ, công chức quản lý nhà nước về tôn giáo ở ĐNB Bảng 3.5. Thống kê về thực trạng diện tích đất sử dụng cho các cơ sở Công giáo 114 ở Đông Nam Bộ Bảng 4.1. Kết quả khảo sát về tính cần thiết của việc phải tiếp tục hoàn thiện hệ 148 thống pháp luật về tôn giáo Bảng 4.2. Kết quả khảo sát tính cần thiết phải đổi mới về hình thức và phương 154 pháp tuyên truyền và vận động chức sắc, tín đồ Công giáo ở ĐNB Bảng 4.3. Kết quả khảo sát về tính cần thiết phải đầu tư cơ sở hạ tầng, an sinh xã 161 hội tạo điều kiện cho giáo dân nâng cao đời sống vật chất và tinh thần viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Tên biểu đồ Trang Biểu đồ 3.1: Kết quả khảo sát về mức độ phù hợp của mô hình tổ chức bộ 98 máy QLNN về tôn giáo ở Đông Nam Bộ Biểu đồ 3.2: Thống kê về số lượng CBCC chuyên trách QLNN về tôn giáo được bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ QLNN về tôn 108 giáo ở Đông Nam Bộ Biểu đồ 4.1. Kết quả khảo sát về tính cần thiết phải xây dựng và tổ chức các 160 chưong trình phát triển kinh tế - xã hội cho nhân dân vùng giáo. Biểu đồ 4.2. Biểu đồ về tính cần thiết phải đổi mới quản lý hoạt động sử dụng đất đai; xây dựng, sửa chữa công trình kiến trúc và giáo 164 dục, y tế, từ thiện nhân đạo của các tổ chức Công giáo x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công giáo là một trong những tôn giáo lớn trên thế giới có đông tín đồ, đồng thời cũng là một trong hai tôn giáo lớn nhất ở Việt Nam (có số lượng tín đồ đứng thứ hai sau Phật giáo với 7,1 triệu tín đồ). Trên bình diện quốc gia và quốc tế, Công giáo đã và đang tác động sâu sắc vào tất cả các mặt, các lĩnh vực của đời sống xã hội, bao gồm các yếu tố chính trị, văn hóa, giáo dục và đào tạo,…kể cả an ninh, trật tự xã hội và đặt ra nhiều vấn đề cho công tác quản lý nhà nước (QLNN) ở mọi nơi mà tôn giáo này hiện diện. Đông Nam Bộ (ĐNB) là vùng đất trù phú, rộng lớn nằm ở vị trí trung tâm khu vực Nam Bộ với 06 tỉnh, thành phố: Bà Rịa Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tây Ninh và TP. Hồ Chí Minh, đây là khu vực kinh tế trọng điểm của cả nước với tỷ lệ đô thị hóa hơn 50% dân số. Trên địa bàn này có sự hiện diện của 4 giáo phận: Giáo phận TP. Hồ Chí Minh, Xuân Lộc, Phú Cường và Bà Rịa. Công giáo du nhập vào ĐNB năm 1585, đến nay, trải qua hơn 4 thế kỷ phát triển với nhiều biến cố lịch sử, đến nay, đã đạt được những kết quả to lớn trong sứ mệnh truyền đạo và ĐNB trở thành khu vực có đông tín đồ Công giáo nhất ở Việt Nam. Theo số liệu thống kê của Ban Tôn giáo các tỉnh, thành phố thuộc ĐNB cho thấy, ĐNB có quy mô tín đồ Công giáo khoảng 2,36 triệu người, gần 2.300 linh mục, 03 cơ sở đào tạo, bồi dưỡng thần học, sinh hoạt tôn giáo ở 1.939 cơ sở thờ tự. ĐNB là khu vực có mật độ người theo Công giáo cao nhất cả nước, chiếm khoảng 13,75% tổng dân số trên toàn vùng. Những năm qua, với chính sách đổi mới, mở cửa và tự do TNTG của Đảng, nhà nước, nhất là sau khi có Pháp lệnh TNTG 2004 và các Nghị định hướng dẫn thi hành, tình hình hoạt động, sinh hoạt tôn giáo của các chức sắc, tín đồ Công giáo trên địa bàn ĐNB đã dần có những chuyển biến tích cực, ổn định, đi vào nền nếp, tuân thủ chính sách, pháp luật nhà nước; đồng bào Công giáo ĐNB ngày một hăng say, lao động sản xuất, tích cực tham gia xây dựng và bảo vệ quê hương. Thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật đổi mới của Đảng và nhà nước trên lĩnh vực tôn giáo, trong những năm qua chính quyền các cấp địa bàn ĐNB đã đạt những kết quả tích cực trong QLNN về tôn giáo nói chung và Công giáo nói riêng như: hệ thống chính sách, pháp luật nhà nước về tôn giáo ngày càng được thể chế hóa đầy đủ, rõ ràng; công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật và vận động chức sắc, tín đồ Công 1
giáo được triển khai nghiêm túc và dần đi vào chiều sâu; bộ máy QLNN về tôn giáo các cấp được duy trì ổn định, kiện toàn; đội ngũ cán bộ, công chức QLNN về tôn giáo ngày càng được quan tâm củng cố cả về số lượng, chất lượng; công tác tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật QLNN đối với hoạt động của các tổ chức Công giáo đã có những chuyển biến tích cực, đảm bảo đúng chính sách, pháp luật nhà nước và quyền tự do TNTG cho nhân dân; hoạt động thanh tra, kiểm tra được tăng cường,…chức sắc và tín đồ Công giáo hoạt động tôn giáo ổn định, trật tự hơn; đồng bào giáo dân ngày càng tin tưởng vào chủ trương, đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và hoạt động quản lý của chính quyền các cấp. Bên cạnh những kết quả trên, QLNN về Công giáo ở ĐNB vẫn bộc lộ những hạn chế: mặc dù hệ thống pháp luật về TNTG của nhà nước ngày càng được hoàn thiện, tuy nhiên vẫn còn nhiều hoạt động tôn giáo chưa có hướng dẫn chi tiết, gây lúng túng, khó khăn cho các cơ quan chức năng trong hoạt động quản lý; công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức, giáo dục mặc dù được thực hiện nghiêm túc tuy nhiên còn chậm đổi mới, chưa thích ứng với xu thế của thời đại của địa phương, hiệu quả chưa cao; hệ thống, mô hình tổ chức bộ máy QLNN về tôn giáo các cấp chưa phù hợp gây khó khăn cho công tác tham mưu, quản lý và phối hợp trong quản lý nhà nước về hoạt động tôn giáo nói chung và Công giáo nói riêng; việc tổ chức, thực hiện pháp luật đối với hoạt động của các tổ chức, chức sắc, tín đồ Công giáo còn gặp nhiều vướng mắc nhất là trong các vấn đề liên quan đến quản lý đất đai, quản lý hoạt động sửa chữa, xây dựng, cải tạo trùng tu các cơ sở kiến trúc Công giáo, các hoạt động liên quan đến văn hóa, giáo dục, y tế và từ thiện của các cơ sở Công giáo. Mặc dù hoạt động Công giáo địa bàn ĐNB gần đây có nhiều điểm tích cực, song vẫn tiềm ẩn những vấn đề phức tạp như: hoạt động truyền đạo và tổ chức các hội nghị, lễ hội Công giáo trái pháp luật vẫn diễn ra ở một số cơ sở Công giáo; nhiều linh mục, chức sắc Công giáo chưa cởi mở, hợp tác, chia sẻ với chính quyền các cấp trong việc vận động giáo dân tham gia vào công tác đoàn thể, xã hội ở địa phương, hoặc tháo gỡ những vấn đề phức tạp; một số chức sắc, tín đồ có biểu hiện gây rối, làm phức tạp đến an ninh, trật tự trong những sự kiện chính trị lớn ở địa phương, lợi dụng sinh hoạt tôn giáo để phá hoại khối “đại đoàn kết” toàn dân tộc. Hiện tượng sửa chữa, cải tạo, xây dựng trái phép trong các cơ sở Công giáo mặc dù được các cơ quan chức năng chấn chỉnh, tuy nhiên vẫn chưa chấm dứt; tình hình khiếu kiện, khiếu nại liên quan đến nhà, đất Công giáo có thuyên 2
giảm nhưng vẫn diễn biến phức tạp. Một số chức sắc, linh mục Công giáo có biểu hiện chống phá chính quyền, lợi dụng vấn đề môi trường, biển đảo hay sự buông lỏng quản lý của chính quyền ở cơ sở để lôi kéo, tập hợp giáo dân, gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự. Công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết những khiếu nại, tố cáo liên quan đến Công giáo còn chưa thực sự phát huy hiệu quả, nhiều vụ việc kéo dài gây mất ổn định chính trị, xã hội. Công tác đấu tranh, phòng chống các hành vi lợi dụng Công giáo vẫn tiềm ẩn những vấn đề phức tạp, có hiện tượng lợi dụng Công giáo để phá hoại khối “đại đoàn kết” toàn dân tộc. Mở cửa, hội nhập quốc tế cũng đặt ra nhiều vấn đề đối với chính quyền các cấp trong quản lý sinh hoạt Công giáo của người nước ngoài ở địa phương, quản lý hoạt động quốc tế của các chức sắc, tu sĩ Công giáo. Những vấn đề liên quan đến việc mời chức sắc Công giáo người nước ngoài vào giảng đạo, vấn đề giải quyết địa điểm sinh hoạt Công giáo cho người nước ngoài cũng đang là những điểm cần tháo gỡ hiện nay trên địa bàn ĐNB. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những tồn tại, hạn chế trên, trong đó có nguyên nhân xuất phát từ việc thực hiện nhiệm vụ QLNN về Công giáo của các cơ quan chức năng trên địa bàn Đông Nam Bộ. Xuất phát từ vị trí, vai trò và chức năng của chính quyền các cấp ở ĐNB và thực tiễn thực hiện nhiệm vụ trong QLNN về Công giáo; với kỳ vọng góp phần giúp các cơ quan chức năng ở ĐNB thực hiện có hiệu quả mục tiêu, nhiệm vụ QLNN về Công giáo, phát huy những kết quả đạt được, khắc phục những tồn tại, hạn chế trong QLNN về Công giáo ở ĐNB nên tác giả chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ” làm luận án tiến sĩ, chuyên ngành Quản lý công; có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn hiện nay ở nước ta. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu hệ thống những cơ sở lý luận về Công giáo và QLNN về Công giáo; nghiên cứu thực trạng hoạt động Công giáo và thực trạng QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB, trên cơ sở đó, tiếp tục hoàn thiện những cơ sở lý luận QLNN về Công giáo và đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về Công giáo trên địa bàn trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ của luận án Để thực hiện mục đích nghiên cứu, luận án có bốn nhiệm vụ nghiên cứu sau: 3
- Thứ nhất, nghiên cứu tổng quan những tài liệu, công trình có liên quan đến đề tài luận án, từ đó rút ra những nội dung luận án cần tiếp tục nghiên cứu, làm rõ. - Thứ hai, tổng hợp, phân tích làm rõ cơ sở khoa học QLNN về Công giáo, nghiên cứu thực tiễn QLNN về tôn giáo và Công giáo ở một số quốc gia, vùng miền ở Việt Nam và chỉ ra những kinh nghiệm trong QLNN về Công giáo. - Thứ ba, nghiên cứu thực trạng QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB, trên cơ sở đó đánh giá những kết quả đạt được và những hạn chế; chỉ ra nguyên nhân của những kết quả và hạn chế đó. - Thứ tư, nghiên cứu phương hướng hoạt động của Công giáo ở ĐNB trong giai đoạn kế tiếp; tìm hiểu những quan điểm của Đảng về tôn giáo và công tác tôn giáo trong thời kỳ đổi mới qua đó, đề xuất những giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện QLNN về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ trong giai đoạn tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là các biện pháp QLNN của các cơ quan chức năng đối với hoạt động của các chức sắc, tín đồ, cơ sở Công giáo trên địa bàn ĐNB. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: luận án nghiên cứu các nội dung QLNN về Công giáo. Cụ thể là QLNN đối với hoạt động của các chức sắc, tín đồ, cơ sở Công giáo trên địa bàn ĐNB gồm: xây dựng chính sách, pháp luật; quy định tổ chức bộ máy; tuyên truyền, vận động chức sắc, tín đồ; tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức; thanh tra, kiểm tra; quản lý quan hệ quốc tế của các tổ chức Công giáo. (theo Điều 60, Luật TNTG) - Về không gian: luận án được triển khai nghiên cứu trên địa bàn ĐNB gồm các tỉnh, thành phố: Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tây Ninh và TP. Hồ Chí Minh. Đây là địa bàn có đông đồng bào theo Công giáo nhất cả nước, hoạt động Công giáo những năm gần đây có những vấn đề phức tạp. - Về thời gian: từ năm 2004 đến nay (sau khi có Pháp lệnh TNTG). 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận án được triển khai nghiên cứu dựa trên những cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, những tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và công tác tôn giáo; những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của nhà 4
nước về tôn giáo trong thời kỳ đổi mới và vận dụng những cơ sở lý luận của khoa học quản lý, quản lý công. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu và viết luận án tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp thu thập thông tin, số liệu: phương pháp này được sử dụng để thu thập thông tin, số liệu của các công trình khoa học và các ấn phẩm sách, báo, tạp chí có liên quan đến đề tài nghiên cứu của luận án. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: nghiên cứu tổng quan tài liệu, những công trình khoa học, đề tài, luận án, bài báo và những báo cáo, số liệu có liên quan đến đề tài luận án. Hệ thống hóa và phân tích các số liệu, dữ liệu có liên quan đến đề tài luận án để đánh giá những kết quả đạt được của các công trình, dữ liệu, những vấn đề chưa được nghiên cứu sâu và chỉ ra những nội dung cần tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ đối với đề tài luận án. - Phương pháp Xã hội học điều tra bằng bảng hỏi: phương pháp này được sử dụng để tham vấn những chuyên gia về tôn giáo và các nhà quản lý để giải quyết thấu đáo những vấn đề đặt ra cho đề tài luận án nhằm tăng độ tin cậy cho những đề xuất giải pháp quản lý nhà nước. Tác giả sử dụng 3 mẫu phiếu để tiến hành khảo sát với 3 nhóm đối tượng: + Cán bộ, công chức QLNN về tôn giáo với 180 phiếu. + Cán bộ Mặt trận Tổ Quốc (MTTQ) và cán bộ công tác tại các tổ chức chính trị - xã hội với 80 phiếu. + Các chức sắc Công giáo với 80 phiếu. Phương pháp chọn mẫu và phân bổ mẫu điều tra vừa mang tính khách quan, vừa mang tính chủ quan, và sử dụng phần mềm SPPS để xử lý số liệu điều tra. (xem phụ lục 5) - Phương pháp phân tích, tổng hợp: phương pháp này được sử dụng để phân tích, đánh giá tổng quan tài liệu; phân tích và đánh giá các kết quả điều tra, những số liệu, dữ liệu về thực trạng QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB. - Phương pháp chuyên gia: sử dụng phương pháp này để tham vấn ý kiến các nhà khoa học, người hướng dẫn, các cán bộ quản lý có kinh nghiệm trên lĩnh vực nghiên cứu về những vấn đề liên quan đến luận án. 5
- Ngoài ra luận án còn sử dụng một số các phương pháp khác như: phương pháp bảng, biểu hóa để tổng hợp, mô tả thực trạng Công giáo và kết quả điều tra thực trạng QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB. 5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Những năm gần đây, quản lý nhà nước về Công giáo đã và đang nhận được sự quan tâm của nhiều học giả, các cán bộ quản lý ở nhiều địa phương, nhằm thực hiện tốt hơn những chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật nhà nước về tôn giáo và đảm bảo quyền tự do TNTG cho nhân dân, vậy hệ thống lý luận QLNN về Công giáo đã được hoàn thiện ở mức độ nào? Những cơ sở lý luận đó có tính hiệu quả, hiệu lực khi ứng dụng vào thực tiễn quản lý nhà nước về Công giáo tại các địa phương hay không? - Đông Nam Bộ là khu vực có số lượng tín đồ Công giáo đông đảo nhất cả nước, vậy hoạt động của các chức sắc, tín đồ Công giáo nơi đây đã và đang diễn ra như thế nào? Có chấp hành tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước về TNTG hay không? - Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật đổi mới về tôn giáo và công tác tôn giáo nhằm đảm bảo quyền tự do TNTG cho bộ phận nhân dân có đạo và vận động chức sắc, tín đồ tôn giáo “sống phúc âm trong lòng dân tộc”, tích cực tham gia các phong trào xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vậy chính quyền các địa phương ở ĐNB đã làm gì để thực hiện có hiệu quả những chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật đó? Có đảm bảo quyền tự do TNTG của bộ phận nhân dân theo Công giáo hay không? - Triển khai thực hiện các nhiệm vụ QLNN về Công giáo ở ĐNB những năm qua đã đạt những kết quả tích cực, song còn những thách thức và khó khăn, vậy những khó khăn đó là gì và nguyên nhân của những vấn đề đó? - Để khắc phục những tồn tại hạn chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB trong giai đoạn tới chính quyền các địa phương nơi đây cần phải có những giải pháp nào? 5.2. Giả thuyết nghiên cứu Với những chủ trương đổi mới của Đảng và Nhà nước về tôn giáo và công tác tôn giáo, hoạt động của các tổ chức Công giáo ở ĐNB những năm gần đây, đã có nhiều chuyển biến tích cực, ổn định, chấp hành tốt chính sách, pháp luật nhà nước về tôn giáo; 6
phần lớn chức sắc, tín đồ Công giáo đều tin tưởng vào chủ trương, chính sách đổi mới của Đảng và nhà nước trên lĩnh vực tôn giáo và có nhiều đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ quê hương; đồng bào, giáo dân thực hiện tốt đường hướng hành đạo “Sống phúc âm trong lòng dân tộc” để phụng vụ hạnh phúc của đồng bào. Bên cạnh chuyển biến tích cực, hoạt động Công giáo ở ĐNB thời gian gần đây vẫn tiềm ẩn những yếu tố gây mất ổn định, phức tạp, khó lường, tập trung vào những vấn đề: truyền đạo; tổ chức lễ hội, hội nghị Công giáo; các hoạt động từ thiện, nhân đạo; vấn đề đất đai và xây dựng cơ sở thờ tự, đặc biệt là hoạt động trái pháp luật của một số linh mục, tín đồ đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh, trật tự. Tìm hiểu thực tiễn cho thấy, có nhiều nguyên nhân dẫn đến những thách thức trên, trong đó có nguyên nhân xuất phát từ việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ QLNN về Công giáo vẫn còn có những điểm hạn chế. Nếu triển khai nghiên cứu thực tiễn về tình hình hoạt động và thực trạng QLNN về Công giáo ở ĐNB có hiệu quả, sẽ là cơ sở cho việc xây dựng và đề xuất các giải pháp QLNN phù hợp, từng bước khắc phục những tồn tại, hạn chế trong hoạt động Công giáo, nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN về Công giáo ở ĐNB trong giai đoạn kế tiếp. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 6.1. Về mặt lý luận Luận án có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung và hoàn thiện cơ sở khoa học QLNN về Công giáo ở Việt Nam có khả năng làm tài liệu tham khảo cho việc xây dựng những cơ sở khoa học QLNN về Công giáo. Có khả năng vận dụng vào thực tiễn QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB. Có thể làm tài liệu tham khảo cho CBCC công tác trong lĩnh vực QLNN về tôn giáo nói chung và địa bàn ĐNB nói riêng. 6.2. Về mặt thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận án có giá trị thực tiễn trong việc tham khảo và vận dụng kết quả nghiên cứu trong việc nghiên cứu QLNN về Công giáo ở Việt Nam nói chung và ĐNB nói riêng. Có thể vận dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn QLNN về Công giáo ở ĐNB trong giai đoạn hiện nay. Luận án là nguồn tài liệu minh chứng cho việc xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật của nhà nước trong lĩnh vực tôn giáo ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. 7. Những đóng góp mới của luận án 7.1. Về mặt lý luận 7
Dựa trên cách tiếp cận khoa học quản lý công, lý thuyết hệ thống, tôn giáo học và cơ sở phương pháp luận Duy vật biện chứng luận án đã đạt được những kết quả sau về mặt lý luận: - Xây dựng một số khái niệm công cụ: Công giáo; hoạt động Công giáo; chức sắc, tín đồ Công giáo; giáo lý, giáo luật Công giáo; lễ nghi và Bí tích Công giáo. Luận án cũng xây dựng một số khái niệm có liên quan đến luận án: quản lý, QLNN và QLNN về tôn giáo. - Xây dựng hệ thống những cơ sở lý luận QLNN về Công giáo theo hướng tiếp cận hệ thống pháp luật nhà nước về TNTG, gồm: Khái niệm QLNN về Công giáo; chủ thể, đối tượng QLNN về Công giáo; những nội dung và nguyên tắc QLNN về Công giáo. - Nghiên cứu thực tiễn QLNN về Công giáo trong và ngoài nước, luận án đã khái quát một số kinh nghiệm QLNN về Công giáo ở ĐNB. 7.2. Về mặt thực tiễn - Luận án góp phần làm sáng tỏ thực tiễn về Công giáo, hoạt động Công giáo trên địa bàn ĐNB, phân tích và chỉ ra những ảnh hưởng của Công giáo đến đời sống dân cư trên địa bàn này. - Nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng kết quả thực hiện các nội dung QLNN về Công giáo ở ĐNB giai đoạn 2004 đến 2019. Qua nghiên cứu thực tiễn luận án đã chỉ ra những thách thức đối với các cơ quan chức năng trong QLNN về Công giáo ở ĐNB trong thời gian kế tiếp. - Kết quả nghiên cứu thực tiễn Công giáo và hoạt động Công giáo ở ĐNB, luận án đã dự báo được xu thế phát triển của Công giáo ở ĐNB trong giai đoạn kế tiếp. Qua nghiên cứu những quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật nhà nước và thực tiễn hoạt động Công giáo cũng như kết quả QLNN về Công giáo ở ĐNB, luận án đã xây dựng và đề xuất các giải pháp có tính cần thiết và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về Công giáo trên địa bàn ĐNB trong thời gian tới. 8. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục; nội dung của Luận án được cấu trúc trong 4 Chương, 16 tiết: - Chương 1. Tổng quan công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án - Chương 2. Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về Công giáo - Chương 3. Thực trạng quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ 8
- Chương 4. Quan điểm và giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về Công giáo trên địa bàn Đông Nam Bộ. 9