Luận văn: Hoạt động xuất khẩu Than khoáng sản Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2001 đến nay

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

207
lượt xem 54
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Than khoáng sản là một trong những nguồn tài nguyên khoáng sản quý giá của quốc gia, đấy là nguồn lợi thiên nhiên ban tặng cho các quốc gia. Đối với Việt Nam, Than khoáng sản có một vai trò hết sức quan trọng trong việc khai thác, sử dụng và tiến hành xuất khẩu

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Hoạt động xuất khẩu Than khoáng sản Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2001 đến nay

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: ““Ho t ng xu t kh uThan khoáng s n Vi t Nam trong giai o n t năm 2001 n nay.” 1
M CL C L IM U ...........................................................................1 Chương 1. T ng quan chung v Than khoáng s n Vi t Nam7 1.1. Than khoáng s n và l ch s ngành Than khoáng s n Vi t Nam ............. 7 1.1.1. Than khoáng s n ................................................................................. 7 1.1.2. L ch s phát tri n c a ngành Than khoáng s n Vi t Nam .................... 8 1.2. T m quan tr ng c a ngành Than khoáng s n Vi t Nam ...................... 18 1.2.1. i v i n n kinh t , xã h i ................................................................ 18 1.2.2. Than khoáng s n trong ngành năng lư ng ......................................... 23 1.3. Nh ng y u t kinh t , xã h i tác ng n ngành Than khoáng s n Vi t Nam ........................................................................................................... 25 1.3.1. V n phân b vùng m và a phương khai thác ............................ 25 1.3.2. V n thu c n i b ngành Than khoáng s n .................................... 27 1.3.3. Tác ng chung c a n n kinh t ........................................................ 28 1.3.4. Nhân t nh hư ng n ho t ng xu t kh u Than khoáng s n Vi t Nam ............................................................................................................ 29 Chương 2 Th c tr ng ho t ng xu t kh u Than khoáng s n Vi t Nam trong giai o n t 2001 n nay..................... 33 2.1. Th trư ng tiêu th Than khoáng s n th gi i trong giai o n hi n nay33 2.1.1. Phân b tr lư ng Than khoáng s n trên th gi i .............................. 33 2.1.2. Xu hư ng và tình hình cung – c u Than khoáng s n trên th trư ng th gi i ............................................................................................................. 36 2.2. Tình hình s n xu t Than khoáng s n xu t kh u Vi t Nam................... 44 2.2.1. Phân b Than khoáng s n Vi t Nam .............................................. 44 2.2.2. M t s c i m s n ph m Than khoáng s n Vi t Nam .................... 47 2.3. Tình hình xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam........................... 49 2.3.1. Phân lo i Than khoáng s n xu t kh u c a Vi t Nam ......................... 49 2.3.2. Kim ng ch xu t kh u Than khoáng s n Vi t Nam ............................. 52 2
2.3.3. Th trư ng xu t kh u c a Than khoáng s n Vi t Nam ....................... 59 2.4. ánh giá ho t ng xu t kh u khoáng s n c a Vi t Nam..................... 66 2.4.1. Thành t u t ư c ........................................................................... 66 2.4.2. T n t i và nguyên nhân trong ho t ng xu t kh u Than khoáng s n 68 Chương 3. Kinh nghi m qu c t , tri n v ng và gi i pháp i v i ho t ng xu t kh u Than khoáng s n Vi t Nam trong th i gian t nay n 2015 ....................................................... 75 3.1. Các quy nh c a Chính ph Vi t Nam trong ho t ng kinh doanh xu t kh u Than khoáng s n ..................................................................... 75 3.2. Kinh nghi m qu c t v xu t kh u Than khoáng s n............................ 78 3.3. Tri n v ng xu t kh u Than khoáng s n Vi t Nam trong th i gian t i. 81 3.3.1. D báo th trư ng xu t kh u Than khoáng s n .................................. 81 3.3.2. Thách th c ........................................................................................ 83 3.3.3. M c tiêu & chi n lư c phát tri n c a ngành Than khoáng s n Vi t Nam ............................................................................................................ 86 3.4. Gi i pháp cho ho t ng xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam .. 87 K T LU N ............................................................................. 96 3
L IM U Tính t t y u c a tài Than khoáng s n là m t trong nh ng ngu n tài nguyên khoáng s n quý giá c a qu c gia, y là ngu n l i thiên nhiên ban t ng cho các qu c gia. i v i Vi t Nam, Than khoáng s n có m t vai trò h t s c quan tr ng trong vi c khai thác, s d ng và ti n hành xu t kh u. Hàng năm, ho t ng xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam ã thu v m t ngu n l i l n cho qu c gia, là m t trong nh ng nhóm ngành có t tr ng óng góp GDP l n nh t c a t nư c. Ngành Than khoáng s n ư c coi là ngành công nghi p h t ng c a các ngành công nghi p quan tr ng khác khi mà cung c p u vào cho các ngành v hóa ch t, xi măng, i n và phân bón… S phát tri n c a ngành Than khoáng s n c a Vi t Nam g n li n v i s phát tri n c a các ngành ngh khác trong t ng th n n kinh t . Ho t ng xu t kh u Than khoáng s n v n ang ư c ti n hành u n trong th i gian qua, nhưng có nh ng v n ư c t ra bên c nh ho t ng xu t kh u ó như ch t lư ng hàng hóa, hàm lư ng công ngh chưa trong s n ph m, giá thành hàng hóa trên th trư ng, th trư ng xu t kh u và quan tr ng là ph i t ho t ng xu t kh u ó trong chi n lư c phát tri n kinh t và an ninh năng lư ng c a qu c gia, v i nh ng m c tiêu c th là thu ư c giá tr l n nh t t ho t ng xu t kh u Than khoáng s n. V i t m quan tr ng và tính th i s ó, tác gi ã l a ch n nghiên c u tài “Ho t ng xu t kh uThan khoáng s n Vi t Nam trong giai o n t năm 2001 n nay” M c ích nghiên c u Tác gi nghiên c u tài ho t ng xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam có cái nhìn t ng quan v ngành Than khoáng s n Vi t Nam, th c 4
tr ng ho t ng xu t kh u t y có ư c nh ng gi i pháp h p lý nh m thu ư c l i nhu n l n nh t t ho t ng xu t kh u trên cơ s m b o an ninh năng lư ng qu c gia trong hi n t i và tương lai. i tư ng và ph m vi nghiên c u i tư ng nghiên c u c a tài chính là ho t ng xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam, thông qua s ki m soát c a các cơ quan liên quan n ho t ng xu t kh u Than khoáng s n. Ph m vi nghiên c u c a tài ư c xác nh trên hai phương di n là không gian và th i gian. V m t không gian là ho t ng xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam, v m t th i gian trong giai o n t năm 2001 n nay. Phương pháp nghiên c u tài s d ng phương pháp phân tích t ng h p các ngu n s li u; so sánh, i chi u s phát tri n c a ngành Than khoáng s n nói chung và ho t ng xu t kh u Than khoáng s n nói riêng v i tình hình chung c a s phát tri n kinh t Vi t Nam và th gi i. Cùng v i vi c s d ng phương pháp so sánh và i chi u gi a các th i kỳ phát tri n c a ngành Than khoáng s n Vi t Nam. K tc u tài g m 3 chương: Chương 1: T ng quan chung v ngành Than khoáng s n Vi t Nam Chương 2: Th c tr ng ho t ng xu t kh u Than khoáng s n c a Vi t Nam trong giai o n 2001 n nay Chương 3: Kinh nghi m qu c t , tri n v ng và gi i pháp i v i ho t ng xu t kh u Than khoáng s n Vi t Nam t nay n năm 2015. 5
CHƯƠNG 1 T NG QUAN CHUNG V THAN KHOÁNG S N VI T NAM 6
Chương 1. T ng quan chung v Than khoáng s n Vi t Nam 1.1. Than khoáng s n và l ch s ngành Than khoáng s n Vi t Nam 1.1.1. Than khoáng s n Than khoáng s n là m t trong nh ng tài nguyên khoáng s n trong lòng t c a qu c gia, cùng v i các lo i khoáng s n khác như: ng, chì, k m, thi c… ã t o thành m t ngu n tài nguyên khoáng s n a d ng phong phú và có giá tr c a Vi t Nam. Than khoáng s n là m t trong nh ng lo i nhiên li u hóa th ch ư c hình thành các h sinh thái m l y, các xác cây c i th c v t ư c nư c và bùn lưu gi kh i b oxi hóa và phân h y b i sinh v t mà hình thành nên Than á ngày nay. Thành ph n chính c a Than khoáng s n là ch t Cacbon, ngoài ra còn có các ch t khác như lưu huỳnh, nên Than có tính năng là t cháy t t và sinh ra lư ng nhi t l n, vì v y Than khoáng s n là ngu n nguyên li u s n xu t i n năng l n nh t th gi i. Hi n nay, lư ng Than ư c khai thác trên th gi i và Vi t Nam ư c s d ng trong các ngành năng lư ng, ph c v s n xu t nhà máy nhi t i n và các ngành công nghi p s d ng ch t t… Than ang ư c khai thác t các m Than l thiên hay các h m lò n m sâu dư i lòng t. Ngày nay, v i trình công ngh hi n i, công tác thăm dò và khai thác ã giúp con ngư i phát hi n ra nhi u tài nguyên khoáng s n có giá tr ng th i khai thác có hi u qu hơn i v i ngu n tài s n qu c gia này. Vi t Nam ư c ánh giá là có ngu n d tr Than á áng k và có giá tr v m t kinh t , trong tài nguyên v khoáng s n thì Than á là ngu n tài nguyên có tr lư ng và hi u qu kinh t l n nh t. Theo Cơ quan 7
Năng lư ng qu c t thì tr lư ng Than hi n nay trên th gi i r t l n, kho ng 910 t t n, cho s n xu t trong 155 năm v i t c như hi n nay và n u như không có s t bi n nào thì nhu c u s d ng Than trên th gi i s tăng g p 3 l n t nay n năm 2050. Theo các cu c thăm dò và khai thác thì Than hi n di n kh p nơi trên th gi i và ư c s d ng ch y u trong các nhà máy nhi t i n, s n xu t xi măng, ph c v các ngành công nghi p và nhu c u sinh ho t c a ngư i dân, nhưng ư c s d ng l n nh t là trong các nhà máy nhi t i n, do ó 40% lư ng i n ư c s n xu t trên toàn c u là t các nhà máy nhi t i n dùng Than. 1.1.2. L ch s phát tri n c a ngành Than khoáng s n Vi t Nam Ngành Than Vi t Nam ã có l ch s khai thác hơn 100 năm, tr i qua 72 năm truy n th ng v vang, t cu c t ng bãi công ngày 12/11/1936 c a hơn 3 v n th m ã giành ư c th ng l i r c rõ, ánh d u m c son chói lói trong trang s hào hùng u tranh cách m ng vì s nghi p gi i phóng giai c p, gi i phóng vùng m góp ph n to l n vào s nghi p gi i phóng dân t c, giành l i c l p t do cho T qu c. Tr i qua quá trình hình thành, ho t ng và phát tri n c a ngành, dù trong b t kỳ hoàn c nh khó khăn gian kh nào, ngư i th m Vi t Nam v n phát huy b n lĩnh sáng t o và tinh th n oàn k t, dũng c m, luôn tiên phong i u, t o nên nhi u chi n công xu t s c trong chi n u ch ng gi c ngo i xâm cũng như trong s nghi p xây d ng và b o v T qu c Vi t Nam xã h i ch nghĩa. Trong ch ng ư ng ã i qua, ngành Than Vi t Nam ã g p không ít nh ng khó khăn và thăng tr m trong l ch s phát tri n, c bi t là th i kỳ bư c vào công cu c im ic a t nư c và nh ng năm u c a th p niên 90, n n khai thác Than trái phép phát tri n tràn lan ã d n n nhi u h u qu i v i ngành Than và xã h i, tình tr ng tài nguyên môi trư ng vùng m Than 8
b h y ho i, tr t t xã h i ph c t p, công nhân thi u vi c làm, ngành Than ã ph i c t gi m s n xu t… v i nh ng khó khăn ó ã y ngành Than c a Vi t Nam vào tình tr ng kh ng ho ng và suy thoái nghiêm tr ng trong m t th i gian. Trong giai o n trư ng thành và phát tri n t 1985 n năm 1994, ngành Than Vi t Nam ã có nh ng bư c u thành công trong vi c khai thác t p trung t i các khu m , vi c u tư trang thi t b , máy móc t i các h m m nên s n lư ng khai thác và tiêu th ã ư c ph n ánh qua k t qu kinh doanh c a ngành. B ng 1.1: Tình hình s n xu t và kinh doanh Than khoáng s n c a Vi t Nam trong giai o n 1985 – 1988 ( ơn v : 1000 t n) 1985 1986 1987 1988 Than nguyên khai 6295 6855 7690 7605 Than tiêu th 5689 6120 6340 5657 - Xu t kh u 640 620 201 314 - Tiêu th n i a 5049 5500 6139 5343 (Ngu n: S li u l ch s ngành Than – B Năng lư ng) Cho n nh ng năm 1988, nh s quan tâm c a ng và Nhà nư c, s giúp t Liên Xô nên ngành Than ã u tư vào cơ s h t ng, các m l thiên l n cùng các h m lò ư c xây d ng, c i t o và m r ng. Trong th i gian này, ngành Than ho t ng theo cơ ch bao c p, nh n k ho ch s n xu t t nhà nư c và giao n p s n ph m cho nhà nư c. Nh có ư c s quan tâm úng lúc khó khăn nên ngành Than ã có ư c m t s k t qu ban u trong quá trình s n xu t và kinh doanh Than s n ph m. 9
B ng 1.2: Tình hình s n xu t và kinh doanh Than khoáng s n c a Vi t Nam trong giai o n nh ng năm 1989 – 1994 ơn v : 1000 t n 1989 1990 1991 1992 1993 1994 Than nguyên khai 4221 5198 4895 5226 5835 7575 Than tiêu th 3873 4091 4128 4852 5351 6000 - Xu t kh u 528 676 920 132 182 215 - Tiêu th n i 3345 3415 3208 3528 3526 3850 a (Ngu n: S li u l ch s ngành Than – B Năng lư ng) Trong giai o n 1985 – 1988, ngành Than ã t ư c nhi u k t qu cao trong vi c khai thác và tiêu th Than, nh i m c a giai o n này là hai năm 1987 và năm 1988, riêng trong năm 1987 ã công ty khai thác ư c 7690 nghìn t n Than, tăng hơn 20% so v i lư ng Than khai thác ư c trong năm 1985 và tăng 835 nghìn t n so v i năm trư c 1986. V i lư ng Than khai thác tăng lên qua các năm nên lư ng Than tiêu th trong nư c và xu t kh u cũng không ng ng tăng lên hàng năm trong giai o n, lư ng Than s d ng cho các nhà máy nhi t i n trong nư c chi m 34% - 50% trong t ng s Than ư c tiêu th n i a. Trong năm 2008, toàn ngành Than ã b c 29,2 tri u m3 t và ã khai thác ư c 7605 nghìn t n Than nguyên khai, sàng tuy n ư c 6304 nghìn t n Than s ch ưa i tiêu th trên th trư ng. Nhưng t năm 1989, t i n c a nhà máy th y i n Hòa Bình l n lư t ư c ưa vào v n hành s d ng và n n kinh t Vi t Nam b kh ng ho ng thì nhu c u s d ng Than b suy gi m, lư ng Than khai thác t lòng t cũng gi m sút so v i các năm trư c ó d n n tình tr ng gi m sút trong kinh doanh và tiêu th c a ngành Than Vi t Nam. Có th nói trong giai o n 1991- 1994 là giai o n kh ng ho ng nh t c a ngành Than, khi mà n n khai thác 10
Than trái phép l i phát tri n, cùng v i tình hình th trư ng tiêu th lũng o n nên ã y các m Than chính th ng ph i c t gi m s n xu t, h n ch bóc t, gi m ào lò, c t gi m ti n lương công nhân viên cân i tài chính theo nguyên t c t trang tr i, công nhân thi u vi c làm… Trong b i c nh y, ngày 10/10/1994, Th tư ng Chính ph ã có quy t nh 563/1994/Q -TTg v vi c thành l p T ng công ty Than Vi t Nam. S ra i c a T ng công ty Than như m t cu c cách m ng trong ngành Than khoáng s n c a Vi t Nam, t o cơ h i ngành Than phát tri n tr l i, ph c h i và phát tri n công vi c khai thác và kinh doanh Than. Nhi m v chính mà ng và Chính ph giao cho T ng công ty Than là: L p l i tr t t trong khai thác. Kinh doanh Than Th a mãn các nhu c u v Than c a n n kinh t , phát tri n các ngành ngh khác trên n n công nghi p Than m t cách có hi u qu gi i quy t vi c làm cho ngư i lao ng. Th c hi n nhi m v quan tr ng c a ng và Nhà nư c giao phó, ngay trong năm 1995, T ng công ty Than Vi t Nam ã xây d ng án “ im it ch c, qu n lý và nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh”. Trên cơ s ti m năng và n i l c s n có v v n, lao ng, các phương ti n s n xu t, cơ s v t ch t k thu t và i u ki n th c t , T ng công ty Than Vi t Nam ã l a ch n phương hư ng xây d ng m t t p oàn kinh doanh a ngành trong n n s n xu t Than s n ph m. T m c tiêu chi n lư c ã ư c ra, T ng công ty ã c th hóa nh ng m c tiêu y thành gi i pháp và bi n pháp th c hi n c th hóa trong ngành s n xu t Than khoáng s n. M t trong nh ng chi n lư c quan tr ng và mang tính ch t s ng còn v i ngành Than trong nh ng ngày m i thành l p T ng công ty ó là chi n lư c qu n lý tài nguyên và môi trư ng. T ng công ty Than Vi t Nam và cùng các doanh nghi p thành viên ã tri n khai và áp d ng ng b các bi n pháp hành chính - kinh t - k thu t, s p 11
x p l i t ch c, l p l i tr t t trong khai thác và kinh doanh Than. Bên c nh y, an ninh chính tr và tr t t trong quá trình thăm dò, khai thác là v n c p bách ư c t ra, T ng công ty ã ti n hành thu th p, phân tích, ánh giá các tài li u, báo cáo a ch t s n có, tính toán tr lư ng; Ti p t c i u tra, kh o sát, thăm dò b sung, thăm dò m i tài nguyên.. Công tác c p nh t a ch t ã có m t bư c ti n rõ r t so v i trư c ây, nh có s i m i trong tư duy và ng d ng công ngh m i theo kinh nghi m c a các nư c tiên ti n trên th gi i. M t s chi n lư c c th và mang tính quy t nh ư c ngành Than c th hóa như: B o v môi trư ng và gi gìn c nh quan là m c tiêu quan tr ng trong chi n lư c phát tri n b n v ng c a ngành Than Vi t Nam, kh c ph c h u qu suy thoái môi trư ng các vùng m sau nhi u năm l i, ngành Than Vi t Nam ã có các cu c kh o sát và ánh giá tác ng c a ho t ng khai thác Than n môi trư ng c a vùng m r i ưa ra các gi i pháp và chương trình c i thi n môi trư ng. T ng công ty ã quy t nh thành l p Qũy môi trư ng Than Vi t Nam trên cơ s s d ng 1% chi phí tính thêm vào giá thành ư c Chính ph cho phép và các ngu n huy ng khác, qua y ã u tư tr ng m i và chăm sóc ư c 1780 ha r ng trong ranh gi i m , t o ngu n g ch ng lò ph c v trong quá trình khai thác c a các h m lò. Bên c nh ó, các doanh nghi p thành viên ã có nhi u bi n pháp tăng cư ng c i t o, nâng c p ư ng sá, gi m thi u b i trong công tác khoan n mìn, b c xúc và sàng tuy n, v n chuy n Than, c i thi n i u ki n làm vi c cho lao ng. u tư i m i công ngh là chi n lư c quan tr ng hàng u ư c T ng công ty Than c bi t quan tâm, nh m khai thác t i a cơ s v t ch t, tài s n s n có, nâng cao m c m b o an toàn trong s n xu t; c i thi n i u ki n làm vi c cho lao ng, gi m thi u ô nhi m môi trư ng, nâng cao ch t lư ng Than trong nguyên khai, Than s ch và t l thu h i Than ng th i tăng 12
năng su t lao ng, gi m chi phí s n xu t, a d ng hóa s n ph m theo nhu c u c a th trư ng. T i các m l thiên, công ngh xu ng sâu ã ư c áp d ng và ngày càng hoàn thi n hơn ng th i các m ư c trang b máy xúc th y l c g n ngư c và áp d ng công ngh xúc ch n l c nên gi m thi u ư c h s bóc t m t s m . Công ngh c t ch ng th y l c ơn và giá th y l c di ng cũng ư c ưa vào s d ng t i m t s h m lò, gi m ư c t n th t Than t 40%-50% xu ng còn 15%-20%, gi m tiêu hao g ch ng lò, gi m t l g dăm trong Than và m b o ư c an toàn cho ngư i lao ng. Bên c nh vi c u tư i m i công ngh cho khai thác Than, các doanh nghi p ã chú tr ng trong u tư c i t o, thay i công ngh sàng tuy n phù h p v i yêu c u c a khách hàng, t n thu Than bùn và x lý nư c th i trư c khi ra bi n. Công tác u tư và hoàn thi n các kho bãi cũng ư c y m nh, nâng c p b n rót tiêu th , u tư lu ng l ch m r ng c ng bi n m b o cho tàu thuy n giao nh n Than thu n l i và nhanh chóng. Song song v i vi c i m i công ngh , hi n i hóa dây chuy n s n xu t nâng cao ch t lư ng s n ph m, ngành Than c a Vi t Nam ã c bi t quan tâm n chi n lư c th trư ng, b i “có th trư ng là có t t c ”. T ng công ty ã kiên trì xây d ng ngành Than, trư c h t là tr t t trong kinh doanh Than, i m i t ch c, qu n lý và phương pháp kinh doanh Than c a h th ng các công ty Than trong n i a, hoàn thi n và phát tri n cách th c qu n lý trong công tác ti p th và giao d ch xu t nh p kh u Than. B ng vi c phát tri n th trư ng s n ph m chính là cách tháo g u ra cho s n ph m và cân b ng cung c u Than trên th trư ng. Than Vi t Nam ã t ư c nhi u thành t u trong giai o n u thành l p T ng công ty, ngành Than Vi t Nam ã m r ng ư c th trư ng tiêu th s n ph m trong và ngoài nư c, xây d ng ư c các m i quan h b n hàng tin c y trong và ngoài nư c, ã ký h p ng dài h n v i các h l n kho ng 30% 13
s n lư ng Than tiêu th hàng năm. Than Vi t Nam ã có quan h v i các b n hàng nư c ngoài kh p các châu l c, năm 1997 ã xu t kh u ư c 3,7 tri u t n Than, m c cao nh t t trư c n nay. Trong giai o n này, Than Vi t Nam ã xu t sang các th trư ng như: Nh t B n, Trung Qu c, Canada, Hàn Qu c, Thái Lan, ài Loan… B ng nhi u bi n pháp kinh t t ng h p, phương châm nh t quán “Cùng phát tri n v i b n hàng”, T ng công ty Than Vi t Nam ã phát huy n i l c s n có xây d ng m t chi n lư c phát tri n th trư ng tiêu th s n ph m. Vi c m r ng và gi v ng th trư ng là y u t quy t nh ngành Than Vi t Nam m r ng t ch c s n xu t m i cũng như ti p c n các th trư ng tài chính, tín d ng, m b o v n cho kinh doanh, ph c v các d án khai thác, u tư và phát tri n. Bên c nh nh ng n l c phát tri n th trư ng tiêu th , nâng cao trình công ngh thì ngành Than còn ch ng ti p xúc và tìm ki m khách hàng cho riêng mình, ti n hành àm phán và kí k t các h p ng ng n h n, dài h n v i cơ ch giá m m d o, c nh tranh tăng cư ng kh năng ki m soát và m r ng th trư ng tiêu th Than trong và ngoài nư c, ưa Than s n ph m n t n nơi s d ng và m r ng m ng lư i bán Than n các t nh, thành ph trong c nư c, bao g m c th trư ng nông thôn, mi n núi. Trong giai o n s n xu t và kinh doanh 1995-2001, ngành Than khoáng s n Vi t Nam cũng g t hái ư c nhi u thành công trong khai thác, ch bi n và xu t kh u. B ng s n l c c a chính T ng công ty ã giúp cho lư ng Than khai thác và Than s n ph m xu t kh u hàng năm không ng ng gia tăng, ó là m t d u hi u áng m ng trong vi c u tư i m i công ngh trong quá trình khai thác và chi n lư c phát tri n th trư ng c a công ty ưa ra trong nh ng năm u thành l p. Vi c i m i công ngh c c ch ng trong h m lò hay công ngh khai thác các m l thiên, i m i và c i ti n công ngh trong 14
giai o n v n chuy n trên băng chuy n… cùng v i vi c phát tri n th trư ng, b n hàng ã mang n cho ngành Than m t s thành công nh t nh. B ng 1.3: Tình hình s n xu t và kinh doanh Than khoáng s n c a Vi t Nam trong giai o n 1995-2000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Than tiêu th 7592 9653 10779 10721 10500 11409 (1000 t n) - Xu t kh u 2783 3666 3525 2900 3300 3076 - Trong nư c 4809 5987 7254 7821 7200 8333 Doanh thu tiêu 1917 2584 2953 2953 2792 3114 th (t ng) - Xu t kh u 955 1262 1323 1246 1328 1765 - Trong nư c 962 1322 1630 1707 1464 1349 Doanh thu sx- kd 485 1074 1301 1605 1337 1764 khác (t ng) T ng doanh thu 2402 3658 4254 4558 4129 4887 (t ng) N p ngân sách 120 152 199 154 133 155 (t ng) (Ngu n: Báo cáo t ng k t ho t ng ngành Than Vi t Nam) V i nh ng chính sách và ư ng l i ho t ng úng n, trong năm 1995 ngành Than ã tiêu th ư c 7592 nghìn t n Than v i doanh thu tiêu th thu v kho ng 1917 t ng, tuy s n lư ng Than tiêu th trong nư c l n g p 2 l n lư ng Than tiêu th trên th trư ng qu c t nhưng doanh thu tiêu th c a 2 th trư ng này l i b ng nhau, như v y có th th y r ng ngành Than ang th c hi n tr giá cho th trư ng trong nư c. ây cũng có th là m t bi n pháp khuy n khích nhu c u s d ng Than trong nư c và m t ph n h tr th 15
trư ng trong nư c. Trong nh ng năm ti p theo, s n lư ng Than khai thác và s n lư ng kinh doanh trên th trư ng c a ngành Than Vi t Nam tăng liên t c, trong năm 1996 s n lư ng Than khai thác và doanh thu t kinh doanh Than tăng kho ng 30% so v i năm trư c nên doanh thu t th trư ng trong nư c và th gi i cũng tăng v i t c 32% so v i năm 1995. Ngành Than ã r t n l c gi v ng ư c t c tăng lên trong khai thác và kinh doanh tiêu th , năm 1997 ngành Than ã khai thác ư c 10779 nghìn t n Than, tăng g n 42% s n lư ng khai thác so v i năm 1995 v Than s n ph m, k t qu ó ư c ánh giá là m t thành qu vư t b c và là mong ư c c a ngành Than trong th i gian b y gi . Tuy trong khai thác Than thành ph m tăng nhanh nhưng l i xu t hi n d u hi u ch ng l i c a ho t ng kinh doanh xu t kh u do nh ng nh hư ng ban u c a cu c i kh ng ho ng tài chính – ti n t châu Á trong năm 1997, s n lư ng tiêu th gi m, doanh thu t ho t ng xu t kh u tăng nh và ó là d u hi u u tiên cho nh ng gi m sút c a doanh thu trong nh ng năm ti p theo. ánh giá trong nh ng năm 1995-1997, ngành Than c a Vi t Nam ã có nh ng bư c ti n vư t b c nh bi t phát huy ư c n i l c, công ngh m i áp d ng và nh ng chính sách phát tri n h p lý, óng góp vào ngân sách nhà nư c 471 t ng trong 3 năm 1995-1997. Năm 1998, sau khi ch u s nh hư ng c a cu c kh ng ho ng tài chính – ti n t khu v c nên ã tác ng n Than xu t kh u c a Vi t Nam trên th trư ng th gi i v lư ng l n v giá c , ngành Than c a Vi t Nam ph i c nh tranh hơn khi mà cung vư t quá c u trên th trư ng, nhưng nh s m m d o trong quan h b n hàng và có các m i quan h b n hàng lâu năm nên lư ng Than xu t kh u c a Vi t Nam v n duy trì t i m c 3 tri u t n và gi ư c 25%-30% th ph n Than Antraxit buôn bán th gi i. Th trư ng trong nư c 16
cũng có s gi m sút trong tiêu th , c bi t là năm 1999, lư ng Than tiêu th gi m hơn 600 t n so v i năm 1998 và doanh thu kinh doanh Than c a Vi t Nam ã gi m xu ng t 2953 t ng năm 1998 xu ng 2792 t ng c năm 1999. Cho n năm 2001, T ng công ty Than Vi t Nam ã m r ng quan h dài h n v i các nhà tiêu th như: Nh t B n, Hungari, Trung Qu c, Thái Lan, Philippin, ài Loan, Hà lan, Hàn Qu c, Nam Phi… V th trư ng xu t kh u, công ty không ch duy trì các th trư ng tiêu th ti m năng mà còn m r ng ra các th trư ng m i nên s n ph m Than c a công ty ã có m t t i kho ng 40 nư c trên th gi i, và công ty cũng ã ti n hành ký k t nhi u h p ng cung c p Than dài h n cho khách hàng. Các giai o n phát tri n và trư ng thành c a ngành Than Vi t Nam t năm 1955 n nay, có th nhìn nh n mô hình qu n lý ngành Than t trư c n nay: T tháng 4/1955 n tháng 7/1960, ngành Than do B Công nghi p qu n lý. T tháng 7/1960 n tháng 8/1969, ngành Than do B Công nghi p n ng qu n lý. T tháng 8/1969 n tháng 1/1981,ngành Than do B i n và Than qu n lý. T tháng 1/1981 n tháng 3/1987, ngành Than thu c s qu n lý c a B M và Than. T tháng 3/1987 n tháng 10/1994, ngành Than thu c s qu n lý c a B Năng lư ng. T tháng 10/1994, ngành Than c a Vi t Nam ch u s qu n lý c a T ng công ty Than Vi t Nam, T ng công ty Than Vi t Nam là m t t p oàn kinh t tr c thu c Chính ph . 17
1.2. T m quan tr ng c a ngành Than khoáng s n Vi t Nam 1.2.1. i v i n n kinh t , xã h i Vi t Nam là m t trong nh ng qu c gia có tr lư ng Than l n trên th gi i, v i ư c tính có kho ng 4 t t n Than Antraxit. V i tr lư ng Than phân b ch y u là sâu dư i 500m trong khi lư ng Than các m l thiên l i r t nh , kho ng 300 tri u t n nên g p không ít khó khăn trong vi c khai thác. Hơn n a, Vi t Nam có tr lư ng kho ng 17 t t n Than nâu thích h p cho vi c s d ng trong các ngành công nghi p n i hơi, nhưng ph n l n lư ng Than này n m dư i ng b ng châu th sông H ng nên s Than này s r t khó khăn trong vi c khai thác do vi c nh hư ng n di n tích t nông nghi p và nh hư ng c a lư ng nư c ng m cao. Than Antraxit n m ch y u vùng m Qu ng Ninh còn Than nâu ch y u t p trung ng b ng sông H ng. Ngành Than là m t b ph n c a n n kinh qu c dân th ng nh t, phát tri n c a ngành Than ph i t trong s phát tri n c a các ngành liên quan và t trong t ng th phát tri n c a n n kinh t và xã h i. Ngành Than là m t trong nh ng ngành công nghi p mang tính ch t h t ng và là ngu n cung c p u vào ph c v cho nhi u ngành kinh t khác. Mang tính ch t là m t ngành công nghi p h t ng nên ngành c n có tính ch t c thù cho c u tư phát tri n n i ngành và c con ngư i, m b o cho ngành Than Vi t Nam phát tri n m t cách b n v ng, ch c ch n và ng b v i các ngành nó ph c v . Khi nói n t m quan tr ng c a ngành Than, chúng ta c n ánh giá Than trong các m t kinh t , xã h i, b o v môi trư ng và an ninh năng lư ng… V Kinh t Vi c khai thác Than có m t vai trò r t quan tr ng trong s phát tri n c a n n kinh t nói chung và s phát tri n c a nhi u ngành nói riêng, c th như: 18
m b o nhu c u v nguyên li u, nhiên li u cho m t s ngành trong n n kinh t qu c dân như: i n, xi măng, s t thép, gi y, m, v t li u xây d ng và ch t t sinh ho t… Hàng năm, m t lư ng Than l n ư c cung c p cho các ngành công nghi p luy n kim cũng như ph c v nhu c u tiêu th trong sinh ho t không ng ng ư c tăng lên. N u như trong năm 1995 v i lư ng Than cung c p cho các ngành trong nư c kho ng 4,8 tri u t n thì n năm 2000 lư ng Than tiêu th trong nư c ã tăng lên g n g p ôi và tm c 8,4 tri u t n. Sau cu c kh ng hoáng kinh t châu Á năm 1997 thì nhu c u tiêu dùng Than ph c v trong s n xu t c a các ngành công nghi p s d ng Than cũng ư c n nh nên n năm 2004, lư ng Than cung c p cho tiêu dùng trong nư c t trên 14,5 tri u t n Than, t c trung bình gia tăng cung c p Than cho n n kinh t trong giai o n 2000 – 2004 t t c kho ng 13%/năm. D ki n t nay n năm 2020, s n lư ng cung c p Than cho n n kinh t ư c t kho ng 15 – 43 tri u t n Than, t c gia tăng bình quân hàng năm là 8%/năm. B ng 1.4: Nhu c u tiêu th Than khoáng s n trong nư c trong quý 1/2008 So sánh v i (%) ơn v K ho ch Th c hi n k tính năm 2008 quý 1/2008 cùng kỳ ho ch Than tiêu th trong 1000 t n 20 000 4 419 22.1 117.2 nư c - i n “ 6 780 1 549 22.8 111.8 - m “ 475 116 24.4 148.7 - Gi y “ 260 41 15.8 105.1 - Xi măng “ 4 852 752 15.5 147.2 - H khác “ 7 633 1 961 25.7 111.7 (Ngu n: T p oàn Công nghi p Than khoáng s n Vi t Nam - 2008) 19
Ngoài ra, nh giá bán Than c a công ty Than i v i th trư ng trong nư c ch b ng m t n a so v i giá bán Than trên th trư ng th gi i nên nó ã gián ti p làm giá thành m t s m t hàng này trong nư c; Hay nói cách khác, Than ã gián ti p óng góp vào giá tr GDP c a t nư c thông qua các ngành s d ng Than… B ng 1.5: Giá tr kinh t c a ho t ng kinh doanh Than khoáng s n Vi t Nam 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Than tiêu th 12500 15700 18100 24700 30200 371100 40000 9119 (1000 t n) Doanh thu tiêu th (t 5935 7020 9830 14689 18481 22983 29000 5644 ng) N p ngân sách 165 294 383 602 776 942 1080 --- (t ng) (Ngu n: T p oàn Công nghi p Than Vi t Nam – 2008*: th c hi n quí I/2008) Ngành Than óng góp vào giá tr gia tăng c a t nư c – giá tr GDP. M i năm, ngành Than ã óng góp vào giá tr GDP hàng ngàn t ng, năm 1995 giá tr óng góp c a ngành Than m i ch kho ng 120 t ng thì n năm 2004 giá tr óng góp c a ngành Than ã t m c 6 ngàn t ng và m c óng góp này ngày càng tăng lên, trong giai o n 1995 n 2004, t c trung bình óng góp c a ngành Than i v i nhà nư c t 19,1%. Không nh ng th , trong ho t ng xu t kh u Than hàng năm, ngành cũng ã thu v m t lư ng ngo i t l n, năm 2004 lư ng ngo i t thu v t 322 tri u USD. 20