intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Luận văn: "Nghiên cứu đặc điểm tái sinh dưới tán rừng trồng khu vực Hồ Núi Cốc tỉnh Thái Nguyên"

Chia sẻ: Nguyễn Đăng Khoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST
Báo xấu
162
lượt xem 51
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đúng vậy, rừng là tài nguyên quý giá của quốc gia, là lá phổi xanh của nhân loại. Rừng không những là tài nguyên có khả năng tự tái tạo và phục hồi mà rừng còn có chức năng sinh thái vô cùng quan trọng. Rừng là thành phần quan trọng nhất của sinh quyển, là nguồn vật chất và tinh thần cơ bản thoả mãn nhu cầu của con người. Rừng và đời sống xã hội là hai mặt của một vấn đề, nó có mối quan hệ với nhau rất chặt chẽ và nếu có so sánh với những cái chung thì có...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: "Nghiên cứu đặc điểm tái sinh dưới tán rừng trồng khu vực Hồ Núi Cốc tỉnh Thái Nguyên"

  1. Download::: http://Agriviet.Com 1 Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Bé n«ng nghiÖp vμ pTNT Tr−êng ®¹i häc l©m nghiÖp ------------ -------------- NguyÔn Thanh TiÕn Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc TØnh Th¸i Nguyªn luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y – 2004
  2. Download::: http://Agriviet.Com 2 ®Æt vÊn ®Ò “Rõng lµ vµng, nÕu m×nh biÕt b¶o vÖ x©y dùng th× rõng rÊt quý” TrÝch lêi Hå ChÝ Minh §óng vËy, rõng lµ tµi nguyªn quý gi¸ cña quèc gia, lµ l¸ phæi xanh cña nh©n lo¹i. Rõng kh«ng nh÷ng lµ tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng tù t¸i t¹o vµ phôc håi mµ rõng cßn cã chøc n¨ng sinh th¸i v« cïng quan träng. Rõng lµ thµnh phÇn quan träng nhÊt cña sinh quyÓn, lµ nguån vËt chÊt vµ tinh thÇn c¬ b¶n tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng−êi. Rõng vµ ®êi sèng x· héi lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò, nã cã mèi quan hÖ víi nhau rÊt chÆt chÏ vµ nÕu cã so s¸nh víi nh÷ng c¸i chung th× cã nh÷ng ®Æ ®iÓm riªng cña nã. TÊt c¶ mäi ®êi sèng x· héi, c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña con ng−êi ®Òu cã liªn quan ®Õn rõng. NÕu kh«ng cã rõng th× x· héi loµi ng−êi sÏ kh«ng thÓ tån t¹i ®−îc[27]. Song ®Ó t¸ch rêi gi÷a rõng vµ ®êi sèng x· héi kh«ng ®¬n gi¶n bëi thùc tÕ cho ta thÊy rõng lµ mét hÖ sinh th¸i v« cïng phong phó vµ phøc t¹p bao gåm nhiÒu thµnh phÇn vµ c¸c quy luËt s¾p xÕp kh¸c nhau theo kh«ng gian vµ thêi gian. §Ó duy tr× vµ æn ®Þnh ®−îc hÖ sinh th¸i nµy ®ßi hái con ng−êi cÇn nghiªn cøu, t×m hiÓu rÊt s©u vÒ hÖ sinh th¸i rõng vµ tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng hîp lý. Tuy nhiªn nh÷ng kho tµng quý b¸u cña hÖ sinh th¸i cßn lµ mét bÝ Èn nhiÒu ®iÒu lý thó mµ sù hiÓu biÕt cña chóng ta cßn h¹n chÕ. ë n−íc ta, rõng vµ ®Êt rõng chiÕm 3/4 tæng diÖn tÝch l·nh thæ, song thùc tÕ rõng tù nhiªn cßn rÊt Ýt, chñ yÕu lµ rõng thø sinh ë nh÷ng møc ®é tho¸i ho¸ kh¸c nhau. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ý thøc t¸c ®éng bÊt hîp lý cña con ng−êi nh− ®èt n−¬ng lµm rÉy, khai th¸c l¹m dông qu¸ møc cho phÐp hay nãi ®óng h¬n lµ sù ®ãi nghÌo vµ thiÕu hiÓu biÕt cña ng−êi d©n. Theo sè liÖu thèng kª th× ®é che phñ n¨m 1943 lµ 43%vµ do bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ vµo nh÷ng n¨m 1980 ®Õn n¨m 1990 ®é che
  3. Download::: http://Agriviet.Com 3 phñ gi¶m xuèng chØ cßn 28,4% vµ ®ang cã xu h−íng t¨ng vµo nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ngµy nay chØ cßn kho¶ng h¬n 9 triÖu ha rõng tù nhiªn trong ®ã rõng giµu chiÕm kho¶ng 30%, rõng trung b×nh kho¶ng 35%, cßn l¹i lµ rõng phôc håi. Rõng giµu cßn l¹i chñ yÕu ë vïng s©u vïng xa, nói cao cã ®é dèc lín nªn kh¶ n¨ng khai th¸c cung cÊp s¶n phÈm cho x· héi bÞ h¹n chÕ.[27]. §iÒu ®¸ng nãi lµ ®é che phñ t¨ng lªn nhê vµo kh¶ n¨ng t¸i t¹o cña rõng tù nhiªn song ph¶i kÓ ®Õn lµ diÖn tÝch rõng trång còng t¨ng kh¸ m¹nh nh−ng tÝnh ®a d¹ng cña hÖ sinh th¸i kh«ng cao, nãi ®óng h¬n lµ chÊt l−îng rõng cßn h¹n chÕ, ®¬n ®iÖu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n−íc viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, diÖn tÝch rõng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Song song víi ®ã lµ diÖn tÝch rõng trång t¨ng lªn m¹nh mÏ trong ®ã cã c¶ rõng s¶n xuÊt vµ rõng trång ®Æc dông, rõng trång phßng hé. §Ó nh»m gi¶m thiÓu c¸c thiªn tai, h¹n h¸n, lò lôt, duy tr× sù c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i, rõng trång phßng hé ë n−íc ta ®· vµ ®ang ®ãng mét vai trß quan träng. Thùc tÕ muèn n©ng cao tÝnh phßng hé cña rõng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p l©m sinh t¸c ®éng hîp lý nh»m t¹o ra rõng trång cã cÊu tróc gÇn gièng cÊu tróc cña rõng tù nhiªn. §©y lµ vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ khoa häc vÒ l©m nghiÖp rÊt quan t©m. Rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc cã tæng diÖn tÝch lµ 11.494,5 ha, trong ®ã rõng trång lµ 3.683,5 ha, rõng tù nhiªn 339,3 ha vµ cßn l¹i lµ ®Êt trèng, c©y bôi, tr¶ng cá, rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc lµ khu rõng trång phßng hé víi c¸c loµi c©y chñ yÕu nh− B¹ch ®µn, Keo l¸ trµm, Keo tai t−îng, Muång ®en… nªn cÊu tróc rõng cßn hÕt søc ®¬n ®iÖu, chÊt l−îng rõng kh«ng cao, tÝnh ®a d¹ng sinh häc cßn h¹n chÕ. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc cã mét vÞ trÝ v« cïng quan träng trong c«ng t¸c phßng chèng xãi mßn, båi lÊp lßng hå, b¶o vÖ ®Êt, b¶o vÖ n−íc, t¹o c¶nh quan m«i tr−êng du lÞch sinh th¸i… Nãi ®óng h¬n rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc ®· vµ ®ang ph¸t huy vai trß chøc n¨ng cña khu rõng phßng hé ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ mét c¸ch gi¸n tiÕp rÊt cao. Ngoµi viÖc cung cÊp n−íc sinh ho¹t, n−íc s¶n xuÊt cho thµnh phè th¸i nguyªn vµ c¸c huyÖn l©n cËn, cung cÊp n−íc s¶n xuÊt cho h¬n 1200ha ruéng cña c¸c huyÖn phÝa Nam vµ mét phÇn phÝa T©y Nam cña tØnh B¾c Giang th× nã cßn ®ang mang l¹i lîi Ých vÒ c¶nh quan m«i tr−êng sinh th¸i, thu hót hµng v¹n kh¸ch du lÞch th¨m quan nghØ m¸t.
  4. Download::: http://Agriviet.Com 4 Tuy nhiªn ®Ó rõng phßng hé Hå Nói Cèc ®¸p øng môc tiªu phßng hé g¾n liÒn víi du lÞch sinh th¸i th× chóng ®· vµ ®ang gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh: Tæ thµnh loµi c©y trång cßn ®¬n gi¶n, tÝnh ®a d¹ng sinh häc cßn thÊp, chÊt l−îng rõng kh«ng cao, ®é che phñ kh«ng cao, c©y sinh tr−ëng ph¸t triÓn chËm, dÔ s©u bÖnh cïng víi nh÷ng biÖn ph¸p l©m sinh t¸c ®éng ch−a hîp lý nªn cÊu tróc rõng phßng hé ë ®©y cßn hÕt søc ®¬n ®iÖu. Thùc tÕ ®Ó c¶i t¹o rõng trång b»ng c¸ch trång míi mét sè loµi c©y b¶n ®Þa t¹o ra hÖ sinh th¸i bÒn v÷ng qu¶ lµ khã kh¨n vµ hÕt søc tèn kÐm. Nguån kinh phÝ phôc vô cho c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn, trång rõng hÕt søc h¹n hÑp. Søc thu hót ng−êi d©n vµo viÖc trång rõng cßn h¹n chÕ. Qua t×m hiÓu chóng t«i thÊy thùc tÕ d−íi t¸n rõng trång phßng hé Hå Nói Cèc ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn mét líp c©y t¸i sinh tù nhiªn víi nh÷ng nguån gèc kh¸c nhau, rÊt ®a d¹ng vÒ loµi c©y, phong phó vÒ chÊt l−îng. §Æc biÖt trong sè nh÷ng c©y t¸i sinh tù nhiªn rÊt nhiÒu c©y cã triÓn väng cã thÓ t¹o lªn nh÷ng tÇng c©y gç kh¸c nhau. Nh»m cung cÊp thªm nh÷ng c¬ së khoa häc chuyÓn ho¸ rõng trång thµnh rõng gÇn gièng víi rõng tù nhiªn, cã tÝnh bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i ®¸p øng môc tiªu quan träng cña rõng phßng hé g»n liÒn môc tiªu du lÞch sinh th¸i, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm t¸i sinh d−íi t¸n rõng trång khu vùc Hå Nói Cèc - TØnh Th¸i Nguyªn”
  5. Download::: http://Agriviet.Com 5 Ch−¬ng 1 Tæng quan nghiªn cøu 1.1. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ t¸i sinh rõng T¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh sinh häc mang tÝnh ®Æc thï cña hÖ sinh th¸i rõng. BiÓu hiÖn ®Æc tr−ng cña t¸i sinh rõng lµ sù xuÊt hiÖn mét thÕ hÖ c©y con cña nh÷ng loµi c©y gç ë c¸c n¬i cã hoµn c¶nh rõng (hoÆc mÊt rõng ch−a l©u): d−íi t¸n rõng, lç trèng trong rõng, rõng sau khai th¸c, trªn ®Êt rõng sau lµm n−¬ng ®èt rÉy... Vai trß lÞch sö cña thÕ hÖ c©y con lµ thay thÕ thÕ hÖ c©y gç giµ cçi. V× vËy, t¸i sinh rõng, hiÓu theo nghi· hÑp lµ qu¸ tr×nh phôc håi l¹i thµnh phÇn c¬ b¶n cña rõng, chñ yÕu lµ tÇng c©y gç. Sù xuÊt hiÖn líp c©y con lµ nh©n tè míi lµm phong phó thªm sè l−îng vµ thµnh phÇn loµi trong quÇn l¹c sinh vËt (thùc vËt, ®éng vËt, vi sinh vËt), ®ãng gãp vµo viÖc h×nh thµnh tiÓu hoµn c¶nh rõng vµ lµm thay ®æi c¶ qu¸ tr×nh trao ®æi vËt chÊt vµ n¨ng l−îng diÔn ra trong hÖ sinh th¸i. Do ®ã, t¸i sinh rõng cã thÓ hiÓu theo nghÜa réng lµ sù t¸i sinh cña mét hÖ sinh thaÝ rõng. T¸i sinh rõng thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh c©n b»ng sinh häc trong rõng, ®¶m b¶o cho rõng tån t¹i liªn tôc vµ do ®ã b¶o ®¶m cho viÖc sö dông rõng th−êng xuyªn. §Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña loµi c©y t¸i sinh, ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ tiÓu hoµn c¶nh rõng lµ c¬ së tù nhiªn quan träng cã t¸c dông quyÕt ®Þnh, chi phèi sù h×nh thµnh lªn nh÷ng quy luËt t¸i sinh rõng. ë c¸c vïng tù nhiªn kh¸c nhau, t¸i sinh rõng diÔn ra theo c¸c quy luËt kh¸c nhau. T¸i sinh rõng nhiÖt ®íi tù nhiªn lµ mét vÊn ®Ò cùc kú phøc t¹p. Kinh nghiÖm thùc tiÔn chØ cho thÊy viÖc ¸p dông m¸y mãc c¸c ph−¬ng thøc t¸i sinh kinh ®iÓn cña c¸c vïng «n ®íi vµo c¸c n−íc nhiÖt ®íi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng kh«ng thÓ mang l¹i kÕt qu¶ nh− mong muèn. ë ®©y, kh¼ng ®Þnh l¹i mét lÇn n÷a, t¸i sinh rõng kh«ng chØ lµ mét hiÖn t−îng sinh häc mµ cßn lµ mét hiÖn t−îng ®Þa lý. Nh÷ng kiÕn thøc vÒ sinh th¸i, t¸i sinh rõng bao gåm mèi quan hÖ gi÷a loµi c©y t¸i sinh víi hoµn c¶nh sinh th¸i, ®Æc biÖt lµ tiÓu hoµn c¶nh rõng, mèi quan hÖ sinh vËt trong hÖ sinh th¸i rõng cã ý nghÜa quan träng trong nghiªn cøu quy
  6. Download::: http://Agriviet.Com 6 luËt t¸i sinh trong tõng lo¹i rõng cô thÓ vµ lµ c¬ së khoa häc quan träng cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p t¸i sinh rõng cã hiÖu qu¶. XÐt vÒ b¶n chÊt khoa häc, t¸i sinh rõng diÔn ra d−íi ba h×nh thøc: T¸i sinh h¹t, t¸i sinh chåi, t¸i sinh th©n ngÇm ( c¸c loµi tre nøa). Mçi h×nh thøc t¸i sinh trªn cã quy luËt riªng vµ tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau. §øng trªn quan ®iÓm triÕt häc, t¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh phñ ®Þnh biÖn chøng: rõng non hay thay thÕ rõng giµ trªn c¬ së ®−îc thõa h−ëng hoµn c¶nh thuËn lîi do thÕ hÖ rõng ban ®Çu t¹o nªn. §øng trªn quan ®iÓm chÝnh trÞ kinh tÕ häc, t¸i sinh rõng lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng t¸i nguyªn rõng. §−¬ng nhiªn, ®iÒu kiÖn nµy chØ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc khi ta n¾m ch¾c ®−îc c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh chÝnh x¸c, nh»m ®iÒu hoµ vµ ®Þnh h−íng c¸c qu¸ tr×nh t¸i sinh phôc vô môc tiªu kinh doanh ®· ®Ò ra. Nh− vËy, t¸i sinh rõng kh«ng cßn chØ lµ tù nhiªn, kü thuËt mµ cßn lµ vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi. (Sinh th¸i rõng – Hoµng Kim Ngò- Phïng Ngäc Lan, 1998)[27]. 1.1.2. Trªn thÕ giíi a- Nghiªn cøu vÒ cÊu tróc rõng CÊu tróc rõng lµ sù s¾p xÕp tæ chøc néi bé cña c¸c thµnh phÇn sinh vËt trong hÖ sinh th¸i rõng mµ qua ®ã c¸c loµi cã ®Æc ®iÓm sinh th¸i kh¸c nhau cã thÓ chung sèng hµi hoµ vµ ®¹t tíi sù æn ®Þnh t−−ng ®èi trong mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña tù nhiªn. CÊu tróc rõng võa lµ kÕt qu¶ võa lµ sù thÓ hiÖn quan hÖ ®Êu tranh vµ thÝch øng lÉn nhau gi÷a c¸c sinh vËt rõng víi m«i tr−êng sinh th¸i vµ gi÷a c¸c sinh vËt rõng víi nhau. - VÒ c¬ së sinh th¸i cña cÊu tróc rõng: Quy luËt vÒ cÊu tróc rõng lµ c¬ së quan träng ®Ó nghiªn cøu sinh th¸i häc, hÖ sinh th¸i rõng vµ ®Æc biÖt lµ ®Ó x©y dùng nh÷ng m« h×nh l©m sinh cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao. Trong nghiªn cøu cÊu tróc rõng ng−êi ta chia thµnh ba d¹ng cÊu tróc lµ cÊu tróc sinh th¸i, cÊu tróc kh«ng gian vµ cÊu tróc thêi gian. CÊu tróc cña líp th¶m thùc vËt lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ®Êu tranh sinh tån gi÷a thùc vËt víi thùc vËt vµ gi÷a thùc vËt víi hoµn c¶nh sèng. Trªn quan ®iÓm sinh th¸i th× cÊu tróc rõng chÝnh lµ h×nh thøc bªn ngoµi ph¶n ¸nh néi dung bªn trong cña hÖ sinh th¸i rõng. Thùc tÕ cÊu trøc rõng nã cã tÝnh trËt tù vµ theo quy luËt cña quÇn x·.
  7. Download::: http://Agriviet.Com 7 C¸c nghiªn cøu vÒ cÊu tróc sinh th¸i cña rõng m−a nhiÖt ®íi ®· ®−îc Richards P.W (1933 - 1934), Baur. G.N. (1962), ODum (1971)... tiÕn hµnh. C¸c nghiªn cøu nµy th−êng nªu lªn quan ®iÓm, kh¸i niÖm vµ m« t¶ ®Þnh tÝnh vÒ tæ thµnh, d¹ng sèng vµ tÇng phiÕn cña rõng. Theo t¸c gi¶ Baur G.N. (1962) [2] ®· nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ c¬ së sinh th¸i häc nãi chung vµ vÒ c¬ së sinh th¸i häc trong kinh doanh rõng m−a nãi riªng, trong ®ã ®· ®i s©u nghiªn cøu c¸c nh©n tè cÊu tróc rõng, c¸c kiÓu xö lý vÒ mÆt l©m sinh ¸p dông cho rõng m−a tù nhiªn. Tõ ®ã t¸c gi¶ nµy ®· ®−a ra nh÷ng tæng kÕt hÕt søc phong phó vÒ c¸c nguyªn lý t¸c ®éng xö lý l©m sinh nh»m ®em l¹i rõng c¬ b¶n lµ ®Òu tuæi, rõng kh«ng ®Òu tuæi vµ c¸c ph−¬ng thøc xö lý c¶i thiÖn rõng m−a. C«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ Catinot (1965); Plaudy. J ®· biÓu diÔn cÊu tróc h×nh th¸i rõng b»ng c¸c phÉu ®å rõng, nghiªn cøu c¸c nh©n tè cÊu tróc sinh th¸i th«ng qua viÖc m« t¶ ph©n lo¹i theo c¸c kh¸i niÖm d¹ng sèng, tÇng phiÕn... T¸c gi¶ Odum E.P (1971) [28] ®· hoµn chØnh häc thuyÕt vÒ hÖ sinh th¸i trªn c¬ së thuËt ng÷ hÖ sinh th¸i (ecosystem) cña Tansley A.P, n¨m 1935. Kh¸i niÖm hÖ sinh th¸i ®−îc lµm s¸ng tá lµ c¬ së ®Ó nghiªn cøu c¸c nh©n tè cÊu tróc trªn quan ®iÓm sinh th¸i häc. - VÒ m« t¶ h×nh th¸i cÊu tróc rõng: HiÖn t−îng thµnh tÇng lµ sù s¾p xÕp kh«ng gian ph©n bè cña c¸c thµnh phÇn sinh vËt rõng trªn c¶ mÆt b»ng vµ theo chiÒu ®øng. Ph−¬ng ph¸p vÏ biÓu ®å mÆt c¾t ®øng cña rõng do Davit vµ P.W. Richards (1933 - 1934) ®Ò x−íng vµ sö dông lÇn ®Çu tiªn ë Guyan ®Õn nay vÉn lµ ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó nghiªn cøu cÊu tróc tÇng cña rõng. Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p nµy cã nh−îc ®iÓm lµ chØ minh ho¹ ®−îc c¸ch s¾p xÕp theo h−íng th¼ng ®øng cña c¸c loµi c©y gç trong mét diÖn tÝch cã h¹n. Cusen (1951) ®· kh¾c phôc b»ng c¸ch vÏ mét sè gi¶i kÒ bªn nhau vµ ®−a l¹i mét h×nh t−îng vÒ kh«ng gian ba chiÒu. Ph−¬ng ph¸p biÓu ®å tr¾c diÖn do Davit vµ Richards (1933 - 1934) ®Ò xuÊt trong khi ph©n lo¹i vµ m« t¶ rõng nhiÖt ®íi phøc t¹p vÒ thµnh phÇn loµi vµ cÊu tróc th¶m thùc vËt theo chiÒu n»m ngang vµ chiÒu th¼ng ®øng. Richards P.W (1952) [74] ®· ph©n biÖt tæ thµnh thùc vËt cña rõng m−a thµnh hai lo¹i rõng m−a hçn hîp cã tæ thµnh loµi c©y phøc t¹p vµ rõng m−a ®¬n −u cã tæ thµnh loµi c©y ®¬n gi¶n, trong nh÷ng lËp ®Þa ®Æc biÖt th× rõng m−a ®¬n −u chØ bao gåm mét
  8. Download::: http://Agriviet.Com 8 vµi loµi c©y. Còng theo t¸c gi¶ nµy th× rõng m−a th−êng cã nhiÒu tÇng (th−êng cã 3 tÇng, trõ tÇng c©y bôi vµ tÇng c©y th©n cá). Trong rõng m−a nhiÖt ®íi, ngoµi c©y gç lín, c©y bôi vµ c¸c loµi th©n cá cßn cã nhiÒu loµi c©y leo ®ñ h×nh d¸ng vµ kÝch th−íc, cïng nhiÒu thùc vËt phô sinh trªn th©n hoÆc cµnh c©y. HiÖn nay, nhiÒu hÖ thèng ph©n lo¹i th¶m thùc vËt rõng ®· dùa vµo c¸c ®Æc tr−ng nh− cÊu tróc vµ d¹ng sèng, ®é −u thÕ, kÕt cÊu hÖ thùc vËt hoÆc n¨ng xuÊt th¶m thùc vËt. Ngay tõ nöa ®Çu thÕ kû 19, Humboldt vµ Grisebach ®· sö dông d¹ng sinh tr−ëng (toµn bé h×nh th¸i hoÆc cÊu tróc vµ tr¹ng th¸i cña thùc vËt) cña c¸c loµi c©y −u thÕ vµ kiÓu m«i tr−êng sèng cña chóng ®Ó biÓu thÞ cho c¸c nhãm thùc vËt. Ph−¬ng ph¸p h×nh th¸i cña Humboldt vµ Grisebach ®−îc c¸c nhµ sinh th¸i häc §an M¹ch (Warming, 1904; Raunkiaer, 1934) tiÕp tôc ph¸t triÓn. Raunkiaer ®· ph©n chia c¸c loµi c©y h×nh thµnh th¶m thùc vËt thµnh c¸c d¹ng sèng vµ c¸c phæ sinh häc (phæ sinh häc lµ tØ lÖ phÇn tr¨m c¸c loµi c©y trong mét quÇn x· cã c¸c d¹ng sèng kh¸c nhau). Tuy nhiªn, nhiÒu nhµ sinh th¸i häc cho r»ng ph©n lo¹i h×nh th¸i, c¸c phæ d¹ng sèng cña Raunkiaer kÐm ý nghÜa h¬n c¸c d¹ng sinh tr−ëng cña Humboldt vµ Grisebach. Trong c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i rõng dùa theo cÊu tróc vµ d¹ng sèng cña th¶m thùc vËt, ph−¬ng ph¸p dùa vµo h×nh th¸i bªn ngoµi cña th¶m thùc vËt ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt. Kraft (1884), lÇn ®Çu tiªn ®−a ra hÖ thèng ph©n cÊp c©y rõng, «ng chia c©y rõng trong mét l©m phÇn thµnh 5 cÊp dùa vµo kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, kÝch th−íc vµ chÊt l−îng cña c©y rõng. Ph©n cÊp cña Kraft ph¶n ¸nh ®−îc t×nh h×nh ph©n ho¸ c©y rõng, tiªu chuÈn ph©n cÊp râ rµng, ®¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông nh−ng chØ phï hîp víi rõng thuÇn loµi ®Òu tuæi. ViÖc ph©n cÊp c©y rõng cho rõng hçn loµi nhiÖt ®íi tù nhiªn lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, cho ®Õn nay vÉn ch−a cã t¸c gi¶ nµo ®−a ra ®−îc ph−¬ng ¸n ph©n cÊp c©y rõng cho rõng nhiÖt ®íi tù nhiªn mµ ®−îc chÊp nhËn réng r·i. Sampion Gripfit (1948), khi nghiªn cøu rõng tù nhiªn Ên §é vµ rõng Èm nhiÖt ®íi T©y Phi cã kiÕn nghÞ ph©n cÊp c©y rõng thµnh 5 cÊp còng dùa vµo kÝch th−íc vµ chÊt l−îng c©y rõng. Richards (1952) [74] ph©n rõng ë Nigeria thµnh 6 tÇng dùa vµo chiÒu cao c©y rõng.
  9. Download::: http://Agriviet.Com 9 Nh− vËy, hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ khi nghiªn cøu vÒ tÇng thø th−êng ®−a ra nh÷ng nhËn xÐt mang tÝnh ®Þnh tÝnh, viÖc ph©n chia tÇng thø theo chiÒu cao mang tÝnh c¬ giíi nªn ch−a ph¶n ¸nh ®−îc sù ph©n tÇng phøc t¹p cña rõng tù nhiªn nhiÖt ®íi. - Nghiªn cøu ®Þnh l−îng cÊu tróc rõng: ViÖc nghiªn cøu cÊu tróc rõng ®· cã tõ l©u vµ ®−îc chuyÓn dÇn tõ m« t¶ ®Þnh tÝnh sang ®Þnh l−îng víi sù hç trî cña thèng kª to¸n häc vµ tin häc, trong ®ã viÖc m« h×nh ho¸ cÊu tróc rõng, x¸c lËp mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n tè cÊu tróc rõng ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu cã kÕt qu¶. VÊn ®Ò vÒ cÊu tróc kh«ng gian vµ thêi gian cña rõng ®−îc c¸c t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu nhiÒu nhÊt. Cã thÓ kÓ ®Õn mét sè t¸c gi¶ tiªu biÓu nh−: Rollet B (1971), Brung (1970), Loeth et al (1967)... rÊt nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu cÊu tróc kh«ng gian vµ thêi gian cña rõng theo h−íng ®Þnh l−îng vµ dïng c¸c m« h×nh to¸n ®Ó m« pháng c¸c qui luËt cÊu tróc (dÉn theo TrÇn V¨n Con, 2001) [8]. Rollet. B (1971) ®· m« t¶ mèi quan hÖ gi÷a chiÒu cao vµ ®−êng kÝnh b»ng c¸c hµm håi qui, ph©n bè ®−êng kÝnh b»ng c¸c d¹ng ph©n bè x¸c suÊt. NhiÒu t¸c gi¶ cßn sö dông hµm Weibull ®Ó m« h×nh ho¸ cÊu tróc ®−êng kÝnh loµi th«ng theo m« h×nh cña Schumarcher vµ Coil (Belly, 1973). Bªn c¹nh ®ã c¸c d¹ng hµm Meyer, Hyperbol, hµm mò, Pearson, Poisson,... còng ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ sö dông ®Ó m« h×nh ho¸ cÊu tróc rõng. Mét vÊn ®Ò n÷a cã liªn quan ®Õn nghiªn cøu cÊu tróc rõng ®ã lµ viÖc ph©n lo¹i rõng theo cÊu tróc vµ ngo¹i m¹o hay ngo¹i m¹o sinh th¸i [17]. C¬ së ph©n lo¹i rõng theo xu h−íng nµy lµ ®Æc ®iÓm ph©n bè, d¹ng sèng −u thÕ, cÊu tróc tÇng thø vµ mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i kh¸c cña quÇn x· thùc vËt rõng. §¹i diÖn cho hÖ thèng ph©n lo¹i rõng theo h−íng nµy cã Humbold (1809), Schimper (1903), Aubreville (1949), UNESCO (1973)... Trong nhiÒu hÖ thèng ph©n lo¹i rõng theo xu h−íng nµy khi nghiªn cøu ngo¹i m¹o cña quÇn x· thùc vËt ®· kh«ng t¸ch rêi khái hoµn c¶nh cña nã vµ do vËy h×nh thµnh mét h−íng ph©n lo¹i theo ngo¹i m¹o sinh th¸i. Kh¸c víi xu h−íng ph©n lo¹i rõng theo cÊu tróc vµ ngo¹i m¹o chñ yÕu m« t¶ rõng ë tr¹ng th¸i tÜnh. Trªn c¬ së nghiªn cøu rõng ë tr¹ng th¸i ®éng Melekhov ®· nhÊn m¹nh sù biÕn ®æi cña rõng theo thêi gian, ®Æc biÖt lµ sù biÕn ®æi cña tæ thµnh loµi c©y trong l©m phÇn qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña rõng.
  10. Download::: http://Agriviet.Com 10 Tãm l¹i, trªn thÕ giíi, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng nãi chung vµ rõng nhiÖt ®íi nãi riªng rÊt phong phó, ®a d¹ng, cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng phu vµ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh rõng. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng tù nhiªn phôc håi sau n−¬ng rÉy cßn rÊt Ýt. b -Nghiªn cøu vÒ t¸i sinh rõng Nh− chóng ta ®· biÕt t¸i sinh rõng lµ mét qu¸ tr×nh sinh häc mang tÝnh ®Æc thï cña hÖ sinh th¸i rõng, biÓu hiÖn cña nã lµ sù xuÊt hiÖn cña mét thÕ hÖ c©y con cña nh÷ng loµi c©y gç ë nh÷ng n¬i cßn hoµn c¶nh rõng: d−íi t¸n rõng, chç trèng trong rõng, ®Êt rõng sau khai th¸c, ®Êt rõng sau n−¬ng rÉy. Vai trß lÞch sö cña líp c©y con nµy lµ thay thÕ thÕ hÖ c©y giµ cçi. V× vËy t¸i sinh tõng hiÓu theo nghÜa hÑp lµ qu¸ tr×nh phôc håi thµnh phÇn c¬ b¶n cña rõng, chñ yÕu lµ tÇng c©y gç. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ nghiªn cøu th× hiÖu qu¶ t¸i sinh rõng ®−îc x¸c ®Þnh bëi mËt ®é, tæ thµnh loµi c©y, cÊu tróc tuæi, chÊt l−îng c©y con, ®Æc ®iÓm ph©n bè. Sù t−¬ng ®ång hay kh¸c biÖt gi÷a tæ thµnh líp c©y t¸i sinh vµ tÇng c©y gç lín ®· ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc quan t©m (Mibbre-ad, 1930; Richards, 1933; 1939; Aubreville, 1938; Beard, 1946; Lebrun vµ Gilbert, 1954; JonÐ, 1955-1956; Schultz, 1960; Baur, 1964; Rollet, 1969). Do tÝnh chÊt phøc t¹p vÒ tæ thµnh loµi c©y, trong ®ã chØ cã mét sè loµi cã gi¸ trÞ nªn trong thùc tiÔn, ng−êi ta chØ kh¶o s¸t nh÷ng loµi c©y cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh. Qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn ë rõng nhiÖt ®íi v« cïng phøc t¹p vµ cßn Ýt ®−îc nghiªn cøu. PhÇn lín tµi liÖu nghiªn cøu vÒ t¸i sinh tù nhiªn cña rõng m−a th−êng chØ tËp trung vµo mét sè loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ d−íi ®iÒu kiÖn rõng ®· Ýt nhiÒu bÞ biÕn ®æi. Van steenis (1956) [77] ®· nghiªn cøu hai ®Æc ®iÓm t¸i sinh phæ biÕn cña rõng m−a nhiÖt ®íi lµ t¸i sinh ph©n t¸n liªn tôc cña c¸c loµi c©y chÞu bãng vµ t¸i sinh vÖt cña c¸c loµi c©y −a s¸ng. VÊn ®Ò t¸i sinh rõng nhiÖt ®íi ®−îc th¶o luËn nhiÒu nhÊt lµ hiÖu qu¶ c¸c c¸ch thøc sö lý l©m sinh liªn quan ®Õn t¸i sinh cña c¸c loµi c©y môc ®Ých ë c¸c kiÓu rõng. Tõ ®ã c¸c nhµ l©m sinh häc ®· x©y dùng thµnh c«ng nhiÒu ph−¬ng thøc chÆt t¸i sinh. C«ng tr×nh cña Bernard (1954, 1959); Wyatt Smith (1961, 1963) [76] víi ph−¬ng thøc rõng ®Òu tuæi ë M· Lai; Nicholson (1958) ë B¾c Borneo; Donis vµ Maudoux (1951, 1954) víi c«ng thøc ®ång nhÊt ho¸ tÇng trªn ë Zaia; Taylor (1954), Jones (1960) víi ph−¬ng
  11. Download::: http://Agriviet.Com 11 thøc chÆt dÇn t¸i sinh d−íi t¸n ë Nijªria vµ Gana; Barnarji (1959) víi ph−¬ng thøc chÆt dÇn n©ng cao vßm l¸ ë Andamann. Néi dung chi tiÕt c¸c b−íc vµ hiÖu qu¶ cña tõng ph−¬ng thøc ®èi víi t¸i sinh ®· ®−îc Baur (1964) [2] tæng kÕt trong t¸c phÈm: C¬ së sinh th¸i häc cña kinh doanh rõng m−a. Nghiªn cøu t¸i sinh ë rõng nhiÖt ®íi Ch©u Phi, A.Obrevin (1938) nhËn thÊy c©y con cña c¸c loµi c©y −u thÕ trong rõng m−a lµ rÊt hiÕm. A.Obrevin ®· kh¸i qu¸t ho¸ c¸c hiÖn t−îng t¸i sinh ë rõng nhiÖt ®íi Ch©u Phi ®Ó ®óc kÕt nªn lý luËn bøc kh¶m t¸i sinh, nh−ng phÇn lý gi¶i c¸c hiÖn t−îng ®ã cßn bÞ h¹n chÕ. V× vËy lý luËn cña «ng cßn Ýt søc thuyÕt phôc, ch−a gióp Ých cho thùc tiÔn s¶n xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®iÒu khiÓn t¸i sinh rõng theo nh÷ng môc tiªu kinh doanh ®· ®Ò ra. Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ quan s¸t cña Davit vµ P.W Richards (1933), B¬t (1946), Sun (1960), Role (1969) [27] ë rõng nhiÖt ®íi Nam Mü l¹i kh¸c h¼n víi nhËn ®Þnh cña A.Obrevin. §ã lµ hiÖn t−îng t¸i sinh t¹i chç vµ liªn tôc cña c¸c loµi c©y vµ tæ thµnh loµi c©y cã kh¶ n¨ng gi÷ nguyªn kh«ng ®æi trong mét thêi gian dµi. VÒ ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra t¸i sinh tù nhiªn, nhiÒu t¸c gi¶ ®· sö dông c¸ch lÊy mÉu « vu«ng theo hÖ thèng cña Lowdermilk (1927) [72], víi diÖn tÝch « ®o ®Õm th«ng th−êng tõ 1 ®Õn 4 m2. DiÖn tÝch « ®o ®Õm nhá nªn thuËn lîi trong ®iÒu tra nh−ng sè l−îng « ph¶i ®ñ lín míi ph¶n ¸nh trung thùc t×nh h×nh t¸i sinh rõng. §Ó gi¶m sai sè trong khi thèng kª t¸i sinh tù nhiªn, Barnard (1950) [78] ®· ®Ò nghÞ mét ph−¬ng ph¸p "®iÒu tra chÈn ®o¸n" mµ theo ®ã kÝch th−íc « ®o ®Õm cã thÓ thay ®æi tuú theo giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y t¸i sinh ë c¸c tr¹ng th¸i rõng kh¸c nhau. H. Lamprecht (1989) [71] c¨n cø vµo nhu cÇu ¸nh s¸ng cña c¸c loµi c©y trong suèt qu¸ tr×nh sèng ®Ó ph©n chia c©y rõng nhiÖt ®íi thµnh nhãm c©y −a s¸ng, nhãm c©y b¸n chÞu bãng vµ nhãm c©y chÞu bãng. KÕt cÊu cña quÇn thô l©m phÇn cã ¶nh h−ëng ®Õn t¸i sinh rõng. I.D. yurkevich (1960) ®· chøng minh ®é tµn che tèi −u cho sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña ®a sè c¸c loµi c©y gç lµ 0,6 - 0,7. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ph©n bè t¸i sinh tù nhiªn rõng nhiÖt ®íi ®¸ng chó ý lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Richards, P.W (1952), Bernard Rollet (1974), tæng kÕt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ph©n bè sè c©y t¸i sinh tù nhiªn ®· nhËn xÐt: trong c¸c « cã kÝch th−íc nhá (1 x 1m, 1 x 1.5m) c©y t¸i sinh tù nhiªn cã d¹ng ph©n bè côm, mét sè Ýt
  12. Download::: http://Agriviet.Com 12 cã ph©n bè Poisson. ë Ch©u Phi trªn c¬ së c¸c sè liÖu thu thËp Tayloer (1954), Barnard (1955) x¸c ®Þnh sè l−îng c©y t¸i sinh trong rõng nhiÖt ®íi thiÕu hôt cÇn thiÕt ph¶i bæ sung b»ng trång rõng nh©n t¹o. Ng−îc l¹i, c¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ t¸i sinh tù nhiªn rõng nhiÖt ®íi Ch©u ¸ nh− Budowski (1956), Bava (1954), Atinot (1965) l¹i nhËn ®Þnh d−íi t¸n rõng nhiÖt ®íi nh×n chung cã ®ñ sè l−îng c©y t¸i sinh cã gi¸ trÞ kinh tÕ, do vËy c¸c biÖn ph¸p l©m sinh ®Ò ra cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c©y t¸i sinh cã s½n d−íi t¸n rõng (NguyÔn Duy Chuyªn, 1996) [13]. §èi víi rõng nhiÖt ®íi th× c¸c nh©n tè sinh th¸i nh− nh©n tè ¸nh s¸ng (th«ng qua ®é tµn che cña rõng), ®é Èm cña ®Êt, kÕt cÊu quÇn thô, c©y bôi, th¶m t−¬i lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng, cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. Baur G.N. (1962) [2] cho r»ng, sù thiÕu hôt ¸nh s¸ng ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn cña c©y con cßn ®èi víi sù n¶y mÇm vµ ph¸t triÓn cña c©y mÇm, ¶nh h−ëng nµy th−êng kh«ng râ rµng vµ th¶m cá, c©y bôi cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng cña c©y t¸i sinh. ë nh÷ng quÇn thô kÝn t¸n, th¶m cá vµ c©y bôi kÐm ph¸t triÓn nh−ng chóng vÉn cã ¶nh h−ëng ®Õn c©y t¸i sinh. Nh×n chung ë rõng nhiÖt ®íi, tæ thµnh vµ mËt ®é c©y t¸i sinh th−êng kh¸ lín. Nh−ng sè l−îng loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ th−êng kh«ng nhiÒu vµ ®−îc chó ý h¬n, cßn c¸c loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp th−êng Ýt ®−îc nghiªn cøu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi t¸i sinh ë c¸c tr¹ng th¸i rõng phôc håi sau n−¬ng rÉy. §é khÐp t¸n cña quÇn thô ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn mËt ®é vµ søc sèng cña c©y con. Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c©y con vµ quÇn thô, V.G.Karpov (1969) ®· chØ ra ®Æc ®iÓm phøc t¹p trong quan hÖ c¹nh tranh vÒ dinh d−ìng kho¸ng cña ®Êt, ¸nh s¸ng, ®é Èm vµ tÝnh chÊt kh«ng thuÇn nhÊt cña quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c thùc vËt tuú thuéc ®Æc tÝnh sinh vËt häc, tuæi vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña quÇn thÓ thùc vËt (dÉn theo NguyÔn V¨n Thªm, 2002) [54]. Trong nghiªn cøu t¸i sinh rõng ng−êi ta nhËn thÊy r»ng tÇng cá vµ c©y bôi qua thu nhËn ¸nh s¸ng, ®é Èm vµ c¸c nguyªn tè dinh d−ìng kho¸ng cña tÇng ®Êt mÆt ®· ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c©y con t¸i sinh cña c¸c loµi c©y gç. Nh÷ng quÇn thô kÝn t¸n, ®Êt kh« vµ nghÌo dinh d−ìng kho¸ng do ®ã th¶m cá vµ c©y bôi sinh tr−ëng kÐm nªn ¶nh h−ëng cña nã ®Õn c¸c c©y gç t¸i sinh kh«ng ®¸ng kÓ. Ng−îc l¹i, nh÷ng l©m phÇn th−a, rõng ®·
  13. Download::: http://Agriviet.Com 13 qua khai th¸c th× th¶m cá cã ®iÒu kiÖn ph¸t sinh m¹nh mÏ. Trong ®iÒu kiÖn nµy chóng lµ nh©n tè g©y trë ng¹i rÊt lín cho t¸i sinh rõng (Xannikov, 1967; Vipper, 1973) (NguyÔn V¨n Thªm, 2002) [54] . Nh− vËy, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®−îc ®Ò cËp ë trªn ®· phÇn nµo lµm s¸ng tá viÖc ®Æc ®iÓm t¸i sinh tù nhiªn ë rõng nhiÖt ®íi. §ã lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c ph−¬ng thøc l©m sinh hîp lý. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng t¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt sau n−¬ng rÉy tõ 1-20 n¨m ë vïng T©y B¾c Ên §é, Ramakrishnan (1981, 1992) ®· cho biÕt chØ sè ®a d¹ng loµi rÊt thÊp. ChØ sè loµi −u thÕ ®¹t ®Ønh cao nhÊt ë pha ®Çu cña qu¸ tr×nh diÔn thÕ vµ gi¶m dÇn theo thêi gian bá ho¸. Long Chun vµ céng sù (1993) ®· nghiªn cøu ®a d¹ng thùc vËt ë hÖ sinh th¸i n−¬ng rÉy t¹i Xishuangbanna tØnh V©n Nam, Trung Quèc nhËn xÐt: t¹i Baka khi n−¬ng rÉy bá ho¸ ®−îc 3 n¨m th× cã 17 hä, 21 chi, 21 loµi thùc vËt, bá ho¸ 19 n¨m th× cã 60 hä, 134 chi, 167 loµi. (Ph¹m Hång Ban, 2000) [3]. T¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt sau n−¬ng rÉy ®−îc mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu. Saldarriaga (1991) nghiªn cøu t¹i rõng nhiÖt ®íi ë Colombia vµ Venezuela nhËn xÐt: Sau khi bá ho¸ sè l−îng loµi thùc vËt t¨ng dÇn tõ ban ®Çu ®Õn rõng thµnh thôc. Thµnh phÇn cña c¸c loµi c©y tr−ëng thµnh phô thuéc vµo tû lÖ c¸c loµi nguyªn thuû mµ nã ®−îc sèng sãt tõ thêi gian ®Çu cña qu¸ tr×nh t¸i sinh, thêi gian phôc håi kh¸c nhau phô thuéc vµo møc ®é, tÇn sè canh t¸c cña khu vùc ®ã (dÉn theo Ph¹m Hång Ban) [3]. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ Lambertetal (1989), Warner (1991), Rouw (1991) [69] ®Òu cho thÊy qu¸ tr×nh diÔn thÕ sau n−¬ng rÉy nh− sau: ®Çu tiªn ®¸m n−¬ng rÉy ®−îc c¸c loµi cá x©m chiÕm, nh−ng sau mét n¨m loµi c©y gç tiªn phong ®−îc gieo gièng tõ vïng l©n cËn hç trî cho viÖc h×nh thµnh quÇn thô c¸c loµi c©y gç, t¹o ra tiÓu hoµn c¶nh thÝch hîp cho viÖc sinh tr−ëng cña c©y con. Nh÷ng loµi c©y gç tiªn phong chÕt ®i sau 5-10 n¨m vµ ®−îc thay thÕ dÇn b»ng c¸c loµi c©y rõng mäc chËm, −íc tÝnh cÇn ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m th× n−¬ng rÉy cò míi chuyÓn thµnh lo¹i h×nh rõng gÇn víi d¹ng nguyªn sinh ban ®Çu. Tãm l¹i, qua nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu t¸i sinh tù nhiªn cña th¶m thùc vËt rõng trªn thÕ giíi chØ ra cho chóng ta thÊy ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ còng nh− nh÷ng quy luËt t¸i sinh ë mét sè n¬i. §ång thêi c¸c t¸c gi¶
  14. Download::: http://Agriviet.Com 14 ®· chØ ra ®−îc mét sè biÖn ph¸p l©m sinh phï hîp t¸c ®éng vµo ®ã nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i sinh theo chiÒu h−íng cã lîi. 1.1.3. Nh÷ng nghiªn cøu ë ViÖt Nam Nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc ®i vµo nghiªn cøu rõng tù nhiªn ë ViÖt Nam ngµy mét nhiÒu, bëi ®»ng sau nh÷ng hÖ sinh th¸i rõng cßn rÊt nhiÒu ®iÒu bÝ Èn. §iÒu ®ã ®· thu hót rÊt nhiÒu c¸c t¸c gi¶ quan t©m tíi. a . Nh÷ng nghiªn cøu vÒ cÊu tróc rõng ViÖc nghiªn cøu cÊu tróc rõng ë ViÖt nam còng ®· ®−îc rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp tíi nh»m ®−a ra gi¶i ph¸p l©m sinh phï hîp, song tiªu biÓu ph¶i kÓ ®Õn mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu sau: Theo kÕt qu¶ nghiªn cña t¸c gi¶ TrÇn Ngò Ph−¬ng (1970)[29] ®· chØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu tróc cña c¸c th¶m thùc vËt rõng miÒn B¾c ViÖt Nam trªn c¬ së kÕt qu¶ dt tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh rõng miÒn B¾c ViÖt Nam tõ n¨m 1961 ®Õn 1965. Nh©n tè cÊu tróc ®Çu tiªn mµ t¸c gi¶ nghiªn cøu lµ tæ thµnh vµ th«ng qua ®ã mét sè quy luËt ph¸t triÓn cña hÖ sinh th¸i rõng ®−îc ph¸t hiÖn vµ øng dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. Víi t¸c gi¶ Th¸i V¨n Trõng (1963, 1970, 1978)[63] ®· ®−a ra m« h×nh cÊu tróc tÇng nh−: TÇng v−ît t¸n (A1), tÇng −u thÕ sinh th¸i (A2), tÇng d−íi t¸n (A3), tÇng c©y bôi (B) vµ tÇng cá quyÕt (C). ¤ng ®· vËn dông vµ c¶i tiÕn bæ sung ph−¬ng ph¸p biÓu ®å, mÆt c¾t ®øng cña Davit - Risa ®Ó nghiªn cøu cÊu tróc rõng ViÖt Nam, trong ®ã tÇng c©y bôi vµ th¶m t−¬i ®−îc vÏ phãng ®¹i víi tØ lÖ nhá h¬n vµ cã ký hiÖu thµnh phÇn loµi c©y cña quÇn thÓ ®èi víi nh÷ng ®Æc tr−ng sinh th¸i vµ vËt hËu cïng biÓu ®å khÝ hËu, vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh. Bªn c¹nh ®ã, «ng cßn dùa vµo 4 tiªu chuÈn ®Ó ph©n chia kiÓu th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam. §ã lµ d¹ng sèng −u thÕ cña nh÷ng thùc vËt trong tÇng c©y lËp quÇn, ®é tµn che cña tÇng −u thÕ sinh th¸i, h×nh th¸i sinh th¸i cña nã vµ tr¹ng mïa cña t¸n l¸. Víi nh÷ng quan ®iÓm trªn, Th¸i V¨n Trõng ®· ph©n chia th¶m thùc vËt Rõng ViÖt Nam thµnh 14 kiÓu. Râ rµng c¸c nh©n tè cÊu tróc rõng ®−îc vËn dông triÖt ®Ó trong ph©n lo¹i rõng dùa trªn quan ®iÓm sinh th¸i ph¸t sinh quÇn thÓ. Víi t¸c gi¶ §µo C«ng Khanh(1996)[23] trong c«ng tr×nh nghiªn cøu «ng ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng l¸ réng th−êng xanh ë H−¬ng
  15. Download::: http://Agriviet.Com 15 S¬n, Hµ TÜnh lµm c¬ së ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p l©m sinh phôc vô khai th¸c vµ nu«i d−ìng rõng. NguyÔn V¨n Tr−¬ng (1983) khi nghiªn cøu cÊu tróc rõng hçn loµi ®· xem xÐt sù ph©n tÇng theo h−íng ®Þnh l−îng, ph©n tÇng theo cÊp chiÒu cao mét c¸ch c¬ giíi. Víi t¸c gi¶ Vò §×nh Ph−¬ng (1987)[31] ®· nhËn ®Þnh, viÖc x¸c ®Þnh tÇng thø cña rõng l¸ réng th−êng xanh lµ hoµn toµn hîp lý vµ cÇn thiÕt, nh−ng chi trong tr−êng hîp rõng cã sù ph©n tÇng râ rÖt cã nghÜa lµ khi rõng ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh míi sö dông ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng ®Ó x¸c ®Þnh giíi h¹n cña c¸c tÇng c©y. NguyÔn Anh Dòng (2000)[15] ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm cÊu tróc tÇng c©y gç cho 2 tr¹ng th¸i rõng lµ IIa vµ IIIa1 ë L©m Tr−êng S«ng §µ - Hoµ B×nh. Khi thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p nghiªn mét sè quy luËt cÊu tróc, sinh tr−ëng phôc vô ®iÒu chÕ rõng l¸ réng, hçn loµi th−êng xanh ë Kon Hµ Nõng - Gia Lai, t¸c gi¶ Vò §×nh Ph−¬ng, §µo C«ng Khanh [32] ®· cho r»ng: ®a sè c¸c loµi c©y cã cÊu tróc ®−êng kinh vµ chiÒu cao gièng víi cÊu tróc t−¬ng øng cña l©m phÇn, ®ång thêi cÊu tróc cña loµi còng cã nh÷ng biÕn ®éng. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc ®i vµo chiÒu s©u nghiªn cøu cÊu tróc rõng còng ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nh− nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu m« h×nh ho¸ cÊu tróc ®−êng kÝnh D1.3 vµ biÓu diÔn chóng theo c¸c d¹ng hµm ph©n bè x¸c suÊt kh¸c nhau, næi bËt lµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ §ång Sü HiÒn (1974)[19] dïng hµm Meyer vµ hÖ ®−êng cong Poisson ®Ó n¾n ph©n bè thùc nghiÖm sè c©y theo cì ®−êng kÝnh cho rõng tù nhiªn lµm c¬ së cho viÖc lËp biÓu ®é thon c©y ®øng ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ NguyÔn H¶i TuÊt (1982,1986)[49,50] ®· sö dông hµm ph©n bè gi¶m, ph©n bè kho¶ng c¸ch ®Ó biÓu diÔn cÊu tróc rõng thø sinh vµ ¸p dông qu¸ tr×nh Poisson vµo nghiªn cøu cÊu tróc quÇn thÓ rõng. T¸c gi¶ TrÇn V¨n Con (1991)[7] ®· ¸p dông hµm Weibull ®Ó m« pháng cÊu tróc ®−êng kÝnh cho rõng Khép ë §¾k L¾k...v..v... Tãm l¹i, hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu rõng gÇn ®©y th−êng thiªn vÒ viÖc m« h×nh ho¸ c¸c quy luËt kÕt cÊu l©m phÇn vµ viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt t¸c ®éng vµo rõng th−êng Ýt ®Ò cËp ®Õn yÕu tè sinh th¸i nªn ch−a thùc sù ¸p dông vµo kinh doanh rõng ®¸p øng môc tiªu æn ®Þnh l©u dµi. Bëi vËy muèn ®Ò xuÊt ®−îc mét gi¶i ph¸p l©m sinh ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu cÊu tróc rõng mét c¸ch chuyªn s©u
  16. Download::: http://Agriviet.Com 16 vµ ph¶i dùa trªn quan ®iÓm tæng hîp vÒ sinh th¸i häc, l©m häc, s¶n l−îng vµ ®iÒu quan träng h¬n c¶ ph¶i ph©n tÝch ®−îc c¸c quy luËt tù nhiªn mµ nã tån t¹i trong hÖ sinh th¸i rõng. b – Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸i sinh rõng Nghiªn cøu quy luËt ph¸t sinh, t¸i sinh tù nhiªn vµ diÔn thÕ thø sinh cña c¸c x· hîp thùc vËt rõng nhiÖt ®íi Th¸i V¨n Trõng (1963, 1970, 1978)[63] ®· nhËn ®Þnh: Sù ph¸t sinh c¸c lo¹i h×nh quÇn thÓ cã thµnh phÇn loµi c©y kh¸c nhau ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ tr−íc kia cho nªn lóc ®ã chóng t«i cho r»ng trong thiªn nhiªn nhiÖt ®íi kh«ng cã quÇn hîp vµ chØ cã nh÷ng loµi −u thÕ do ®ã chóng t«i cã ®Ò nghÞ lÊy nh÷ng kiÓu th¶m thùc vËt lµm ®¬n vÞ c¬ b¶n cña th¶m thùc vËt, nh− trªn ®· tr×nh bÇy Trong thiªn nhiªn nhiÖt ®íi cã thÓ cã nh÷ng d¹ng quÇn hîp thùc vËt ë nh÷ng m«i tr−êng kh¾c nghiÖt, cßn ®¹i bé phËn lµ nh÷ng −u hîp thùc vËt cã mét −u thÕ t−¬ng ®èi cña c¸ thÓ c¸c loµi c©y trong tÇng −u thÕ sinh th¸i(hay lËp quÇn) cña quÇn thÓ vµ cã lÏ phæ biÕn h¬n lµ nh÷ng phøc hîp mµ ®é −u thÕ ch−a ph©n ho¸ râ rÖt. Nh−ng vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra ®Ó nghiªn cøu lµ t¸c nh©n nµo ®· t¸c ®éng trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh nh÷ng x· hîp thùc vËt nguyªn sinh, vµ qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn sÏ diÔn ra nh− thÕ nµo vµ chØ tiªu vÒ chÕ ®é kh¾c nghiÖt cña m«i tr−êng cã cßn lµ nguyªn nh©n duy nhÊt khèng chÕ sù h×nh thµnh nh÷ng quÇn hîp, − hîp, phøc hîp tù nhiªn n÷a hay kh«ng? VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc Lª ViÕt Léc cïng c¸c céng t¸c viªn nghiªn cøu s¬ bé trong khi ®iÒu tra c¸c lo¹i h×nh −u thÕ trong khu rõng nguyªn sinh Cóc Ph−¬ng (Hµ Nam Ninh). Lª ViÕt Léc ®· dïng mét sè chØ tiªu kh¸c, ngoµi sè l−îng c¸ thÓ c©y ®Ó tÝnh sinh khèi trªn diÖn tÝch ®iÒu tra nh− chiÒu cao, tiÕt diÖn ngang vv... ®Ó tÝnh ®é −u thÕ cña c¸c loµi vµ ®· thÊy c¸c nh©n tè ph¸t sinh c¸c lo¹i h×nh −u thÕ lµ khu hÖ thùc vËt, tiÓu ®Þa h×nh, ®Æc ®iÓm lý tÝnh cña ®Êt vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi (Lª ViÕt Léc; 1964; B−íc ®Çu ®iÒu tra th¶m thùc vËt trong khu rõng nguyªn sinh Cóc Ph−¬ng). Nh÷ng x· hîp thùc vËt nguyªn sinh trong th¶m thùc vËt tù nhiªn lµ nh÷ng lo¹i h×nh quÇn thÓ trong c¸c kiÓu phô, kiÓu tr¸i cña c¸c kiÓu khÝ hËu vµ kiÓu thæ nh−ìng- khÝ hËu ®Þa giíi, do ®ã ®¹i ®Þa h×nh, ®¹i khÝ hËu vµ c¸c lo¹i ®Þa h×nh thæ nh−ìng ®Þa
  17. Download::: http://Agriviet.Com 17 ®íi kh«ng cã vai trß khèng chÕ ®èi víi sù ph¸t sinh nh− trong c¸c lo¹i h×nh quÇn thÓ lín. MÆt kh¸c nh÷ng x· hîp thùc vËt ®Òu lµ nh÷ng quÇn thÓ mµ tiªu chuÈn ®Ó ph©n biÖt lµ thµnh phÇn c¸c lo¹i c©y cá cho nªn nhãm nh©n tè sinh th¸i chñ ®¹o cña sù ph¸t sinh quÇn thÓ lµ nhãm nh©n tè khu thùc vËt, cô thÓ trong ®ã lµ thµnh phÇn vµ tû lÖ cña nh÷ng loµi c©y cá hiÖn cã trong tõng ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh. Nh÷ng lo¹i ®ã cã thÓ lµ loµi ®Æc h÷u cæ (hay loµi tµn di) loµi ®Æc h÷u míi ®· ph¸t sinh trong nh÷ng kû ®Þa chÊt gÇn d©y, loµi di c− cæ thuéc c¸c thêi ®¹i ®Þa chÊt tr−íc mµ cã thÓ t×m thÊy trong ho¸ th¹ch, nh−ng ch¾c ch¾n lµ tõ mét trung t©m ph¸t sinh loµi l©n cËn ®Õn loµi di c− cËn ®¹i loµi lai míi gi÷a c¸ loµi ®Æc h÷u vµ c¸c loµi di c−, loµi nhËp néi, loµi theo ng−êi tõ c¸c ch©u xa x«i kh¸c do con ng−êi ®−a ®Õn, loµi do ng−êi thuÇn ho¸ vµ chän gièng, lo¹i ngo¹i lai ®· trë thµnh hoang d¹i. §èi víi tõng loµi, th× t×m hiÓu khu vùc ph©n bè ®Þa lý, nhÊt lµ ph©n biÖt ®−îc vïng trung t©m ph¸t sinh hay vïng biªn cña khu vùc lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. VÒ mÆt nguån gèc vµ lÞch sö ph¸t triÓn cña nã qua c¸c kû ®¹i ®Þa chÊt, tÝnh chÊt sinh lý, sinh th¸i, c¸c tËp tÝnh sinh th¸i ®èi víi nhãm nh©n tè khÝ hËu thuû chÕ nh− chÞu nãng, chÞu l¹nh, −a Èm hay chÞu kh«, −a s¸ng hay chÞu bãng,vv...cÇn ph¶i ®−îc t×m hiÓu. §èi víi nhãm nh©n tè ®¸ mÑ thæ nh−ìng th× nh÷ng tÝnh chÞu ®ùng ®Êt kh« h¹n, ®Êt ngËp óng, ®Êt c»n cçi, ®Êt chua hay kiÒm, chÞu muèi ®éc,vv...Trong tõng giai ®o¹n cña ®êi sèng thùc vËt, tõ khi cßn lµ c©y m¹, c©y con cho ®Õn lóc tr−ëng thµnh vµ thµnh thôc, chu kú ph¸t dôc vµ mïa qu¶, h¹t, h×nh thøc thô tinh vµ truyÒn gièng, sù ®Êu tranh gi÷a c¸ thÓ trong loµi vµ c¸c loµi kh¸c, tuæi thä vµ søc ®Ò kh¸ng ®èi víi c«n trïng, nÊm bÖnh vv..., còng lµ nh÷ng ®iÒu nhÊt thiÕt ph¶i biÕt. Nh÷ng kh¸i niÖm vµ thuËt ng÷ nh− “®ai lim”, “lo¹i h×nh gô - huûnh”, “kiÓu phô sÕn - t¸u” cña TrÇn Ngò Ph−¬ng vµ c¸c céng t¸c viªn, suy cho cïng, còng lµ ®Ó nãi lªn nh÷ng khu vùc hiÖn t¹i hay qu¸ khø cña c¸c loµi kÓ trªn vµ trong nhiÒu tr−êng hîp th× khíp víi giíi h¹n cña ®ai nhiÖt ®é trªn c¸c vµnh ®ai nhiÖt ®é, cao ®é cña miÒn B¾c ViÖt Nam (TrÇn Ngò Ph−¬ng,1970; b−íc ®Çu nghiªn cøu rõng miÒn B¾c ViÖt Nam; tËp 1; quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p). c¸c d¹ng rõng khÝ hËu lÊy 1 - 2 loµi c©y −u thÕ lµm ®¹i diÖn trªn mét ®ai khÝ hËu réng lín, trong quan niÖm cña c¸c t¸c gi¶ nãi trªn cã lÏ cã c¸i g× gÇn gièng ®Ønh cùc mét quÇn thÓ thùc vËt æn ®Þnh cã
  18. Download::: http://Agriviet.Com 18 thµnh phÇn loµi c©y kh«ng ®æi) cña ph¸i Clements trong ®ã hiÖn nay nãi lªn mét lo¹t vÊn ®Ò ®ang tranh luËn gay g¾t: cã mét hay nhiÒu ®Ønh cùc, trong ®Ønh cùc chØ cã 1 - 2 loµi −u thÕ hay cã thÓ cã nhiÒu loµi cïng chiÕm −u thÕ, nhÊt lµ ë vïng Èm nhiÖt ®íi, c¸c ®Ønh cùc cã håi nguyªn ®−îc kh«ng hay lµ do m«i tr−êng nguyªn tr¹ng ®· tho¸i ho¸, nªn chØ phôc håi ®−îc b¸n ®Ønh cùc, tiÒn ®Ønh cùc, hËu ®Ønh cùc hay ¸ ®Ønh cùc vv... Nhãm nh©n tè thø hai cã t¸c dông khèng chÕ cña c¸c x· hîp vµ ph©n lËp thµnh quÇn hîp, −u hîp hay cßn lµ phøc hîp, theo quan niÖm ®· tr×nh bÇy ë trªn, tuú møc ®é −u thÕ cña c¸c loµi c©y trong tÇng lËp quÇn (hay tÇng −u thÕ sinh th¸i) lµ nhãm nh©n tè ®¸ mÑ - thæ nh−ìng. Lý tÝnh, ho¸ tÝnh cña ®Êt nãi chung vµ chñ yÕu lµ l−îng n−íc dïng ®−îc trong ®Êt vµ l−îng c¸c muèi ®éc h¹i cho sù sinh tr−ëng cña thùc vËt ®· ®µo th¶i c¸c lo¹i c©y nµy, l−u tån c¸c loµi c©y kh¸c vµ cuèi cïng, sÏ dÉn ®Õn sù chän läc tù nhiªn ®èi víi c¸c loµi c©y cá hiÖn cßn tån t¹i. M«i tr−êng kh¾c nghiÖt th× sè loµi chÞu ®ùng ®−îc cµng Ýt. M«i tr−êng thuËn lîi, thµnh phÇn loµi c©y trong x· hîp cµng phøc t¹p, v× nh÷ng loµi c©y cã biªn ®é sinh th¸i hÑp cµng nhiÒu, vµ c¸ thÓ cña chóng thay thÕ lÉn nhau trong cuéc ®Êu tranh sinh tån vµ sÏ chung sèng víi nhau. Do viÖc h×nh thµnh nh÷ng tiÓu hoµn c¶nh, nh÷ng tiÓu khÝ hËu, mµ thµnh phÇn cña nhiÒu −u hîp hay d¹ng quÇn hîp trong c¸c kiÓu tr¸i ®−îc quyÕt ®Þnh, vÝ dô nh− c¸c x· hîp ë hÎm nói, ë ven suèi, ven s«ng hay b·i båi gi÷a hai lµn n−íc ch¶y. Sau cïng, chim chãc, c«n trïng, nÊm g©y bÖnh cã thÓ diÖt loµi nµy, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho loµi kia ph¸t triÓn ®Ó chiÕm −u thÕ t−¬ng ®èi hay tuyÖt ®èi trong thµnh phÇn loµi c©y cña x· hîp. §ã lµ nh÷ng x· hîp nguyªn sinh ®−îc ph¸t sinh d−íi t¸c ®éng cña c¸c nhãm nh©n tè sinh th¸i trong hoµn c¶nh tù nhiªn khi con ng−¬× ch−a t¸c ®éng. T¸c gi¶ còng kh¼ng ®Þnh nh÷ng lo¹i h×nh quÇn thÓ thùc vËt tù nhiªn sÏ tiÕn ho¸ trong thêi gian theo nh÷ng quy luËt diÔn thÕ néi t¹i quÇn thÓ ph¸t sinh nh− Xucasov V.N. Quan niÖm, nh−ng riªng víi c¸c x· hîp ë vïng nhiÖt ®íi th× cô thÓ quy luËt ®ã diÔn ra nh− thÕ nµo? Trong nh÷ng khu vùc tù nhiªn nhiÖt ®íi giã mïa nh− ë ViÖt Nam, mét quÇn thÓ sinh ra, lín lªn, thµnh thôc, giµ cçi vµ sÏ tµn lôi hoÆc tõng c¸ thÓ hoÆc tõng bé
  19. Download::: http://Agriviet.Com 19 phËn, hoÆc toµn bé quÇn thÓ, nh−ng còng cã nhiÒu tr−êng hîp quÇn thÓ ch−a thµnh thôc, giµ cçi mµ mét sè c¸ thÓ, mét bé phËn hay c¶ quÇn thÓ cã thÓ bÞ giã b·o, lò lôt hay c¸c thiªn tai kh¸c huû diÖt. NÕu m«i tr−êng khÝ hËu ®Êt ®ai ch−a biÕn ®æi, th× quÇn thÓ cã xu h−íng l¹i phôc håi t×nh tr¹ng nguyªn sinh: §ã lµ qu¸ tr×nh t¸i sinh tù nhiªn cña quÇn thÓ. Trong thiªn nhiªn nhiÖt ®íi, râ rµng lµ rÊt hiÕm nh÷ng loµi c©y cã tuæi thä dµi hµng ngµn n¨m, v¹n n¨m nh− loµi c©y Cï tïng (Metasequoia gigantea) ë Mü hay B¹ch ®µn vua(Eucalyptus regnans) ë óc, mµ cã nhiÒu loµi c©y cã tuæi thä ng¾n hay trung b×nh mét vµi tr¨m n¨m, cho ®Õn 1000 n¨m thËm chÝ cã loµi chØ sèng hai, ba chôc n¨m, cho nªn ë mét sè ®Þa ph−¬ng nhÊt ®Þnh , ch¾c ch¾n cã nhiÒu thÕ hÖ cña c¸c loµi c©y ®· sinh ra lín lªn, chÕt ®i vµ c¸ thÓ c¸c loµi c©y Êy ®· t¸i sinh nhiÒu lÇn ë ®Êy. NÕu c¸c lo¹i h×nh quÇn hÖ nh− c¸c kiÓu phô, kiÓu tr¸i kh«ng cã nhiÒu biÕn ®æi cô thÓ trong h×nh th¸i vµ cÊu tróc th× râ rµng lµ nh÷ng biÕn ®æi trong tû lÖ vµ thµnh phÇn c¸ thÓ c¸c loµi c©y trong c¸c x· hîp thùc vËt. Cã t×nh h×nh nh− thÕ lµ v× mçi loµi c©y cã chu kú ph¸t dôc riªng biÖt, cã thêi gian ra hoa, kÕt qu¶ kh¸c nhau, cã nh÷ng tËp tÝnh truyÒn gièng vµ lan trµn kh¸c nhau. Trong khi ë miÒn «n ®íi, trong c¸c quÇn hîp hay c¸c l©m h×nh, chØ cã mét hay vµi loµi c©y −u thÕ, thêi kú t¸i sinh tËp trung c¶ vµo mïa qu¶ chÝn, h¹t giµ th× ë vïng nhiÖt ®íi, c¸ch t¸i sinh cña c¸c x· hîp cã thµnh phÇn loµi c©y phøc t¹p lµ c¸ch t¸i sinh ph©n t¸n, liªn tôc,gÇn nh− quanh n¨m trong c¸c tÇng líp cña quÇn thÓ . Th¸i V¨n Trõng còng kh¼ng ®Þnh: Mét thùc tÕ mµ bÊt kú t¸c gi¶ nµo khi ®· nghiªn cøu th¶m thùc vËt rõng nhiÖt ®íi, còng ®Òu nhÊt trÝ lµ t×nh h×nh t¸i sinh rÊt th−a vµ yÕu d−íi t¸n rõng, cña nh÷ng loµi c©y ®ang chiÕm −u thÕ ë tÇng trªn. Theo nh÷ng sè liÖu ®iÒu tra vµ thèng kª cña AubrÐville A. ë C«te d’Ivoire (Bê BiÓn Ngµ ë Ch©u Phi) hay cña David T.A.W. vµ Richards P.W.ë Moraballi (Guyana) vÒ t×nh h×nh ®¹i biÓu c¸c cÊp thÓ tÝch cña c¸c loµi c©y trong c¸c « tiªu chuÈn th× c¸c loµi c©y −u thÕ cña c¸c tÇng trªn cã rÊt Ýt ®¹i biÓu trong c¸c tÇng d−íi t¸n rõng, thËm chÝ nhiÒu khi kh«ng cã ®¹i biÓu, nh− vËy khi thÕ hÖ c¸c loµi c©y −u thÕ nµy chÕt ®i, th× thµnh phÇn cña c¸c x· hîp cã biÕn ®æi kh«ng? Mét tËp hîp kh¸c gi÷a c¸ thÓ c¸c loµi c©y −u thÕ cã thÓ thay thÕ cho x· hîp hiÖn nay kh«ng? Loµi c©y t¸i sinh ®−îc nhiÒu
  20. Download::: http://Agriviet.Com 20 nhÊt, cã ph¶i lµ loµi chiÕm −u thÕ hiÖn nay kh«ng? ThÕ th× ®iÒu tra t×nh h×nh t¸i sinh c©y con cña c¸c loµi mµ kh«ng n¾m quy luËt t¸i sinh cña quÇn thÓ, kh«ng biÕt tËp tÝnh cña tõng loµi c©y ®èi víi ¸nh s¸ng, ®é Èm, nhiÖt ®é d−íi rõng th× lµm sao mµ ph¸n ®o¸n næi h−íng diÔn thÕ cña quÇn thÓ, thµnh phÇn cña c¸c x· hîp, −u hîp sÏ ph¸t sinh? Cã loµi c©y hiÖn nay, c©y m¹ mäc rÊt nhiÒu nh−ng v× sao l¹i kh«ng thÊy c©y con, c©y nhì ë tÇng trªn, cã loµi th× kh«ng thÊy c©y m¹, c©y con, c©y nhì t¸i sinh d−íi rõng, nh−ng nÕu ®ã lµ mét loµi −a s¸ng vµ chÆt rõng ®óng vµo n¨m sai h¹t, ®óng vµo mïa qu¶ chÝn, h¹t giµ th× cã thÓ b¶o ®¶m ®−îc t¸i sinh tù nhiªn cña c¸c loµi c©y Êy hay kh«ng? Theo lý thuyÕt t¸i sinh tuÇn hoµn thµnh bøc kh¶m kh¸ hÊp dÉn cña AubrÐville A: Th× thµnh phÇn −u hîp trong rõng m−a hçn hîp nhiÒu loµi, ®Òu kh«ng cè ®Þnh trong kh«ng gian vµ thêi gian vµ kh«ng cã loµi nµo ®¹t ®−îc −u thÕ c©n b»ng sinh th¸i víi hoµn c¶nh mét c¸ch vÜnh viÔn vµ æn ®Þnh. T¹i mét ®Þa ®iÓm vµ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh x· hîp cña c¸c loµi −u thÓ sÏ ®−îc thay thÕ kh«ng ph¶i b»ng mét x· hîp cã thµnh phÇn nguyªn nh− thÕ mµ b»ng mét x· hîp kh¸c (AubrÐville A;1950,1951; phñ ®Þnh sù tån t¹i cña quÇn hîp trong vïng nhiÖt ®íi Èm ë ch©u Phi). AubrÐville A. cho hiÖn t−îng ®ã lµ kÕt qu¶ thuÇn tuý ngÉu nhiªn kh«ng thÓ ph¸n ®o¸n tr−íc ®−îc v× cßn phô thuéc vµo qu¸ nhiÒu nguyªn nh©n phøc t¹p, nh−ng còng cho ®ã lµ mét hiÖn t−îng tuÇn hoµn ®Ó nãi nªn tÝnh quy luËt cña nã. AubrÐville A. vÉn kh«ng gi¶i thÝch ®−îc do t¸c nh©n nµo, do c¬ chÕ nµo mµ dÉn ®Õn sù ph¸t sinh x· hîp nµy hay x· hîp kh¸c, do ®ã còng nh− Chevalier A. ®· phñ ®Þnh sù tån t¹i cña nh÷ng quÇn hîp hay nh÷ng −u hîp trong rõng m−a nhiÖt ®íi vµ tr−íc ®©y chÝnh t¸c gi¶ cña c«ng tr×nh nµy còng nhÊt trÝ víi quan ®iÓm ®ã. Nh−ng râ rµng dï cho m«i tr−êng cã thÝch hîp ®Õn ®©u, trong c¸c x· hîp thùc vËt tù nhiªn khi mµ sinh vËt ®· ®¹t ®−îc thÕ c©n b»ng sinh th¸i víi hoµn c¶nh vµ t¹m thêi æn ®Þnh, khi mµ ch−a cã nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt cña m«i tr−êng, th× thÕ nµo còng cã mét sè loµi c©y thÝch nghi h¬n víi m«i tr−êng, sÏ th¾ng thÕ trong cuéc ®Êu tranh sinh tån vµ trong cuéc chän läc tù nhiªn. C¸ thÓ cña c¸c loµi ®ã sÏ chiÕm ®−îc mËt ®é −u thÕ t−¬ng ®èi trong tÇng −u thÕ sinh th¸i ®Ó t¹o thµnh nh÷ng −u hîp thùc vËt cña vïng nhiÖt ®íi Èm. Nh−ng vÊn ®Ò mÊu chèt ®Æt ra lµ: th«ng qua sù t¸i sinh
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2418 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2