Luận văn quản lý nghề cá: Ảnh hưởng của kích dục tố lên quá trình sinh sản cá trê vàng đực (Clarias macrocephalus)

Chia sẻ: Nguyen Khanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

153
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn quản lý nghề cá: Ảnh hưởng của kích dục tố lên quá trình sinh sản cá trê vàng đực (Clarias macrocephalus), được thực hiện nhằm mục tiêu xác định tác dụng của một số loại kích dục tố tới sự sinh sản của cá trê vàng được. Mời các bạn cùng tham khảo để tìm hiểu nội dung kiến thức cần thiết và vận dụng vào làm bài luận cùng chủ đề của mình thật tốt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn quản lý nghề cá: Ảnh hưởng của kích dục tố lên quá trình sinh sản cá trê vàng đực (Clarias macrocephalus)

TRƯ NG ð I H C C N THƠ KHOA TH Y S N TR N TH THÚY AN NH HƯ NG C A KÍCH D C T LÊN QUÁ TRÌNH SINH S N CÁ TRÊ VÀNG ð C (Clarias macrocephalus) LU N VĂN T T NGHI P ð I H C NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ 07-2009
TRƯ NG ð I H C C N THƠ KHOA TH Y S N TR N TH THÚY AN NH HƯ NG C A KÍCH D C T LÊN QUÁ TRÌNH SINH S N CÁ TRÊ VÀNG ð C (Clarias macrocephalus) LU N VĂN T T NGHI P ð I H C NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ CÁN B HƯ NG D N Ts. NGUY N VĂN KI M 07-2009
L IC MT Trư c h t tôi xin chân thành c m t Ban Giám Hi u, Ban Ch Nhi m Khoa Th y S n, Trư ng ð i h c C n Thơ ñã t o ñi u ki n ñ tôi ñư c h c t p, nghiên c u trong nh ng năm qua. Tôi xin chân thành bày t long bi t ơn sâu s c ñ n Th y Nguy n Văn Ki m ñã t n tình hư ng d n, t o m i ñi u ki n giúp ñ trong su t th i gian ti n hành thí nghi m và hoàn ch nh lu n văn t t nghi p. ð c bi t tôi xin g i l i c m ơn ñ n toàn th cán b công ch c thu c B môn K thu t Nuôi Cá Nư c Ng t thu c Khoa Th y s n, Trư ng ð i H c C n Thơ luôn s n lòng giúp ñ và h tr tôi trong lúc ti n hành ñ tài. Xin c m ơn các b n l p Qu n lý Ngh Cá K31 ñã giúp ñ ñ ng viên tôi trong nh ng năm h c t p. Cu i cùng là l i c m ơn ñ n Ba, M , gia ñình và nh ng ngư i thân ñã ñ ng viên và giúp ñ tôi r t nhi u trong su t quá trình h c t p cũng như nghiên c u th c hi n ñ tài và hoàn ch nh lu n văn t t nghi p. Xin c m ơn t t c m i ngư i ñã giúp ñ và chia s v i tôi ñ ñư c thành công hôm nay. Tác gi Tr n Th Thúy An i
TÓM T T ð tài ñã kích thích cá Trê vàng ñ c (Clarias macrocephalus) sinh s n b ng các lo i ch t kích thích (LHRH-a, HCG và não thùy). M i lo i ch t kích thích ñư c tiêm n ng ñ khác nhau. LHRH-a ñư c tiêm v i các n ng ñ 20 g + Motilium, 30 g + Motilium, 40 g + Motilium /kg cá ñ c. HCG ñư c tiêm v i 3 n ng ñ 600 UI, 800 UI, 1000 UI /kg cá ñ c. HCG + não thùy ñư c tiêm v i các n ng ñ 1,0 mg +500 UI, 1.5 mg +500 UI, 2 mg +500 UI /kg cá ñ c. K t qu có s thay ñ i v m t hình thái c a tinh sào sau khi tiêm ch t kích thích. Trong ñó, LHRH-a n ng ñ 20 g + Motilium /kg cho t l th tinh cao nh t. HCG n ng ñ 1000 UI/kg cho t l th tinh cao nh t. N ng ñ HCG cho t l th tinh cao nh t là 1.5 mg +500 UI/kg. ii
M CL C CHƯƠNG 1 GI I THI U ...........................................................................................1 1.1. ð t v n ñ .........................................................................................................1 1.2. M c tiêu c a ñ tài ...........................................................................................2 1.3. N i dung nghiên c u ........................................................................................2 1.4. Th i gian th c hi n............................................................................................2 CHƯƠNG 2 T NG QUAN TÀI LI U .......................................................................3 2.1. V trí phân lo i và phân b ................................................................................3 2.2. Sơ lư c v ñ c ñi m sinh h c c a cá Trê vàng .................................................4 2.3. Tình hình nghiên c u cá Trê vàng trong nư c và trên th gi i .........................6 2.3.1.Trên th gi i ................................................................................................6 2.3.2.Trong nư c ..................................................................................................7 2.4. Sơ lư c m t s ho t ch t gây chin và r ng tr ng cá ......................................8 2.4.1.HCG (Human chorionic Gonadotropine) ....................................................8 2.4.2.Não thùy th ................................................................................................8 2.4.3.LHRH-a (Lutenizing Hormon- Releasing Hormon analog)........................8 2.5. Cơ ch quá trình chín và r ng tr ng..................................................................9 CHƯƠNG 3 V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U...............................11 3.1. V t li u nghiên c u .........................................................................................11 3.2. Phương pháp nghiên c u.................................................................................11 3.2.1.Th i gian và ñ a ñi m th c hi n................................................................11 3.2.2. Th nghi m kích thích sinh s n cá Trê vàng ñ c dư i tác d ng c a các lo i kích d c t khác nhau. .................................................................................11 3.2.2.1. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG .................................................11 3.2.2.2. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG k t h p v i não thùy ...............12 3.2.2.3. Kích thích cá Trê sinh s n v i LHRH-a + Motilium........................12 3.2.3. K thu t sinh s n nhân t o .......................................................................13 3.2.4. So sánh các ch tiêu sinh s n ....................................................................16 3.3. X lý s li u ....................................................................................................17 CHƯƠNG 4 K T QU VÀ TH O LU N ..............................................................18 4.1.K t qu xác ñ nh m t s y u t môi trư ng .....................................................18 4.2.K t qu thí nghi m kích thích cá Trê vàng sinh s n.........................................18 4.2.1. ð c ñi m hình thái tuy n sinh d c ñ c c a cá Trê vàng trư c và sau khi tiêm ch t kích thích ............................................................................................19 4.2.2. Kích thích cá Trê ñ c sinh s n v i HCG..................................................19 4.2.3.Kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng HCG k t h p não thùy ...........22 4.2.4.Kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng LHRH-a + Motilium ..............24 4.2.5.Quá trình phát tri n phôi ...........................................................................26 4.2.6. S phát tri n c a h u phôi ........................................................................28 4.2.7. S hình thành cá con ................................................................................28 CHƯƠNG 5 K T LU N VÀ ð XU T..................................................................30 5.1.K t lu n ............................................................................................................30 5.2.ð xu t .............................................................................................................30 TÀI LI U THAM KH O ..........................................................................................31 PH L C ...................................................................................................................32 iii
DANH M C HÌNH Hình3.1. Cá Trê vàng b m ...................................................................................13 Hình 3.2. Cơ quan sinh d c cá cái a) và cá ñ c b)...............................................14 Hình 3.3.Gi i ph u cá ñ c ......................................................................................14 Hình 3.4. Vu t tr ng cá cái ...................................................................................15 Hình 3.5. Nghi n nhuy n bu ng tinh và cho nư c mu i sinh lý vào ................15 Hình 4.1. Tuy n sinh d c cá Trê vàng trư c khi tiêm ch t kích thích ..............19 Hình 4.2. Tuy n sinh d c cá Trê vàng sau khi tiêm ch t kích thích..................19 Hình 4.3. T l th tinh c a thí nghi m 1 .............................................................20 Hình 4.4. T l n c a thí nghi m 1 .....................................................................21 Hình 4.5. T l th tinh c a thí nghi m 2 .............................................................23 Hình 4.6. T l n c a thí nghi m 2 ......................................................................23 Hình 4.7. T l th tinh c a thí nghi m 3 .............................................................25 Hình 4.8. T l n c a thí nghi m 3 ......................................................................25 Hình 4.9.Quá trình phát tri n phôi cá Trê vàng ...................................................27 Hình 4.10. Hình thái c a h u phôi trong 5 ngày ..................................................29 iv
DANH M C B NG B ng 3.1 Li u lư ng HCG dùng trong thí nghi m ..............................................12 B ng 3.2. Li u lư ng HCG+ não thuỳ dùng trong thí nghi m ..........................12 B ng 3.3. Li u lư ng KDT LHRH-a + Motilium dùng trong thí nghi m .......13 B ng 4.1. K t qu xác ñ nh m t s y u t môi trư ng ........................................18 B ng 4.2.K t qu kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng HCG ...................20 B ng 4.3. K t qu kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng HCG k t h p não thùy ............................................................................................................................22 B ng 4.4. K t qu kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng LHRH-a + Motilium ....................................................................................................................24 B ng 4.5. Các giai ño n phát tri n phôi ................................................................26 v
CHƯƠNG 1 GI I THI U 1.1. ð t v n ñ Trong nh ng năm g n ñây, các ho t ñ ng thu c lĩnh v c s n xu t Th y s n càng tr nên ña d ng và phong phú. ð c bi t ð ng B ng Sông C u Long (ðBSCL) vi c nuôi cá r t thu n l i do h th ng sông ngòi ch ng ch t và ngu n nư c ng t quanh năm d i dào. Th c t cho th y vi c nuôi Th y s n ñây ñã góp ph n gia tăng s n lư ng Th y s n không nh ng ph c v ñ cho nhu c u tiêu th n i ñ a mà còn xu t kh u thu ng ai t cho ñ t nư c. M t s loài cá nư c ng t có giá tr kinh t cao ðBSCL ñã ñư c nghiên c u và chuy n giao k thu t t i ngư i nuôi như quy trình sinh s n nhân t o cá tra, cá rô ñ ng, cá s c r n, cá mè vinh,... K t qu là ñã làm thay ñ i cơ b n v cơ c u ñàn cá nuôi và phương th c nuôi cá ðBSCL ( t nuôi cá theo hình th c nh l , năng su t th p sang hình th c nuôi cá hàng hóa có năng su t cao). Tuy nhiên ðBSCL còn nhi u lòai cá có giá tr kinh t cao nhưng chưa ñư c nuôi r ng rãi trong ñó có cá Trê vàng. Cá Trê vàng (Clarias macrocephalus), là loài cá phân b khá r ng trên th gi i. ðông Nam Á chúng phân b nhi u Thái Lan, Lào, Campuchia và ðBSCL. Nhi u ngư i dân cho bi t, cách ñây kh ang 20 năm cá Trê vàng có nhi u ðBSCL, nhưng ngày nay còn g p r t ít. Nguyên nhân vì sao d n ñ n hi n tư ng như v y thì v n chưa có câu tr l i. M c dù, cá Trê vàng là loài cá ñư c nhi u ngư i ưa thích nhưng phong trào nuôi chưa tương x ng so v i ti m năng s n có. Có nhi u nguyên nhân d n t i vi c nuôi cá Trê vàng chưa phát tri n m nh như: sinh trư ng ch m, quy trình nuôi chưa hoàn ch nh, s lư ng cá gi ng hàng năm s n xu t còn ít, chưa ñ cung c p cho ngư i nuôi, m c dù hi n nay ñã m nhi u cơ s s n xu t gi ng nhưng v n chưa ñ t hi u qu cao . ð c bi t ngu n cá Trê vàng ngoài t nhiên ngày càng gi m, n u không can thi p k p th i thì r t có th trong tương lai không xa, loài cá có giá tr kinh t này s v ng bóng trong t p ñoàn cá nuôi ñ ng b ng sông C u Long . Trong lĩnh v c s n xu t gi ng cá Trê vàng thì n i lên m t v n ñ là cá ñ c không th dùng bi n pháp vu t tinh d ch do lư ng tinh d ch c a cá ñ c quá ít. Trong khi ñó ñ i v i cá cái thì ch c n m t lư ng ch t kích thích nh t ñ nh thì cá cái có th r ng tr ng bình thư ng. V n ñ dùng các ch t kích thích ñ làm tăng lư ng tinh trùng c a cá Trê vàng hi n nay v n chưa có tác gi nào ñ c p 1
t i. Vì v y ñ tài “ nh hư ng kích d c t lên quá trình sinh s n cá Trê vàng ñ c (Clarias macrocephalus) “ñư c th c hi n. 1.2. M c tiêu c a ñ tài Xác ñ nh tác d ng c a m t s lo i kích d c t t i s sinh s n c a cá Trê vàng ñ c. Rèn luy n tay ngh cho sinh viên trư c khi ra trư ng. 1.3. N i dung nghiên c u Kích thích sinh s n cá Trê vàng ñ c dư i tác d ng c a các lo i kích d c t khác nhau. So sánh m t s ch tiêu sinh s n c a cá Trê vàng các thí nghi m . 1.4. Th i gian th c hi n T tháng 03/2008 ñ n tháng 05/2009 2
CHƯƠNG 2 T NG QUAN TÀI LI U 2.1. V trí phân lo i và phân b Vi t Nam hi n nay có 3 loài cá Trê ñ a phương và 1 loài cá Trê nh p n i: - Clarias macrocephalus - Ph bi n Nam B - Clarias batrachus - Ph bi n Nam B - Clarias fuscus - Ph bi n B cB - Clarias gariepinus - Nh p n i vào mi n Nam Clarias gariepinus ñư c nh p vào mi n Nam t Trung Phi chuy n qua Pháp sang Sài Gòn tháng 1/1975 t i tr i Dư ng ngư Th ð c (Nguy n Văn H o, Tr n Th Thu Hương, Nguy n Th Lài, 1976; Dương Thúy Yên, Vũ Ng c Út, 1991). Theo Nguy n Tư ng Anh (2005) có th phân bi t 3 loài cá Trê Nam b qua hình thái bên ngoài. ð c ñi m phân bi t gi a các loài cá Trê d a vào g c xương ch m: cá Trê vàng (Clarias macrocophalus) g c xương ch m có hình cánh cung, cá Trê tr ng (Clarias batrachus) g c xương ch m hình ch V, cá Trê phi (Clarias gariepinus) g c xương ch m hình ch M. (Hình 2.1) Hình 2.1.Phân bi t cá Trê vàng, Trê tr ng và Trê phi theo hình thái xương ch m. (1): Trê vàng (2): Trê tr ng (3): Trê phi (Theo Nguy n Tư ng Anh, 2005) Ngoài ra g c vi ñuôi cá Trê vàng có m t v ch th ng ñ ng mà các loài cá Trê khác không có (Theo T Thanh Dung, Tr n Th Thanh Hi n, 1994). 3
Theo h th ng phân lo i c a T.S. Rass và G.T. Lindberg,1972, cá Trê vàng thu c: Ngành Chordata L p Actinopteryqii B Siluriformes H Clariidae Gi ng Clarias Loài Clarias macrocophalus Gunther,1864 Trong các loài cá Trê trên thì cá Trê vàng (Clarias macrocophalus) ñư c nuôi khá ph bi n ðBSCL và ñây là ñ i tư ng xu t kh u có giá tr cao. Cá Trê vàng phân b ph bi n mi n Nam Vi t Nam, Malaisia, Thái Lan,…S phân b r ng như th ch ng t cá Trê là loài d nuôi, có kh năng thích nghi cao. 2.2. Sơ lư c v ñ c ñi m sinh h c c a cá Trê vàng Cá Trê nói chung là nh ng loài s ng ñáy, thích nơi t i tăm b i r m nên râu r t phát tri n ñ tìm m i, ñ u d p c ng ñ chui rút dư i bùn. Cá Trê s ng ñư c các môi trư ng ch t h p, dơ b n, hàm lư ng oxy hòa tan th p, th m chí b ng 0 (Togsanga và ctv, 19630; Dương Thúy Yên-Vũ Ng c Út,1991). Cá Trê s ng trong bùn m, ao c n trong kho ng th i gian khá lâu nh có cơ quan hô h p ph ( còn g i là” hoa kh ”) ((Smith, 1945) & (Sandon, 1950), Dương Thúy Yên-Vũ Ng c Út,1991). Cá ch u ñư c nhi t ñ nư c t 8 – 39.50 C, pH t 3.5 – 9.5, ñ mu i dư i 16%o (Nguy n Duy Khoát, 2004). Là loài ăn t p thiên v ñ ng v t ( Goss, 1963; Dương Thúy Yên- Vũ Ng c Út, 1991). Cá sau khi n dinh dư ng hoàn toàn b ng noãn hoàn t 1- 2 ngày (Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004). Giai ño n cá hương, cá gi ng th c ăn ch y u là Daphnia, Copepoda,… Ngoài ra trong d dày còn xu t hi n m t s gi ng loài th c v t phù du v i lư ng r t nh (Lê Th Kim Hoa, 1981; Dương Thúy Yên- Vũ Ng c Út, 1991). Cá trư ng thành có tính ăn th t nh t là th c ăn th i r a (Blache, 1964; Dương Thúy Yên- Vũ Ng c Út , 1991). Ngoài ra, cá Trê còn có th s d ng các lo i th c ăn nhân t o như: th c ăn ch bi n, b t b p, b t cá, ph ph m c a nhà b p,… Chúng thư ng ho t ñ ng, bơi l i, ăn m nh vào chi u t i ho c ban ñêm vào lúc tr i g n sáng (Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004). Cá có kích c nh , t c ñ l n trung bình. Giai ño n cá hương, cá gi ng thì l n nhanh v chi u dài, sau ñó t c 15cm tr ñi tăng tr ng nhanh hơn. Cá 1 năm 4
tu i trong t nhiên có tr ng lư ng trung bình 400-500 gam/con (Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004). Trong các loài cá Trê nuôi hi n nay ðBSCL, cá Trê phi có s c l n nhanh nh t, tr ng lư ng l n nh t, k ñó là cá Trê lai r i ñ n cá Trê vàng. S c l n c a cá ph thu c vào m t ñ cá th nuôi, s lư ng và ch t lư ng th c ăn, ñi u ki n ao nuôi (T Thanh Dung, Tr n Th Thanh Hi n, 1994). Cá Trê vàng ngoài t nhiên 1 năm tu i thì thành th c. Vào mùa sinh s n, cá b m tu s a các hang các ao h , ru ng, cá ñ trên nh ng cánh ñ ng có nư c, con cái ñào hang tròn nh , r ng 30cm, sâu 5 -8cm. G n ñ n ngày sinh s n chúng ve vãn nhau các khúc sông, ño n kênh. Con ñ c và con cái qu n quýt bên nhau hàng ch c gi (30-40 gi ), lúc ñ u tr ng chưa ñư c ñ ra. Quá trình sinh s n kéo dài trên 20 gi . Trong su t quá trình giao ph i, con cái ñ y ph n ñ u c a nó tỳ vào gi a c a cơ th con ñ c, ép l sinh d c c a nó thành hình ch U. Trong su t th i gian này chúng làm t và không b t n h i b i các loài cá khác. Cá có t p tính ñ tr ng, b o v tr ng và con. Tr ng ñư c ñ ra trên n n ñ t và dính nguyên ñó. ch nư c nông, cá ñ tr ng dính vào cây c th y sinh. Tr ng cá có màu vàng nâu. Cá thư ng ñ vào ñêm r nh t vào lúc g n sáng, sau nh ng cơn mưa rào, sau khi ñ con ñ c gi t con cái n m g n ñ y (Huỳnh Kim Hư ng, 2005). Trong ao do ñư c chăm sóc t t nên có th ñ ñư c nhi u l n trong năm t tháng 3-11dương l ch. Th i gian nuôi v cá Trê vàng t t nh t t tháng 2-5, lúc này cá có h s thành th c cao nh t. H s thành th c c a cá Trê ñ t c c ñ i t tháng 5-7 (T Thanh Dung, Tr n Th Thanh Hi n, 1994). N u ñư c nuôi v t t s c sinh s n t i ña c a cá Trê vàng là 50.000-70.000 tr ng/kg cá cái. Thông thư ng s c sinh s n cá Trê t 30.000-50.000 tr ng/kg cá cái. . Có th dùng kích d c t ho c các ch t kích t sinh s n như HCG, LH_RHa và não thùy cá ñ kích thích r ng tr ng. ð tăng hi u qu sinh s n, thư ng tiêm 2 l n, li u tiêm sơ b v i lư ng b ng 1/3 l n t ng li u lư ng và 2/3 cho l n tiêm quy t ñ nh, li u quy t ñ nh tiêm sau li u sơ b 7-8 gi . Thu c ñư c tiêm vào cơ lưng ho c xoang b ng c a cá (Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004). Theo Ph m Báu (1984) nuôi v cá b m b ng th c ăn t ng h p có b sung thêm óc v n ñ p nh nuôi v i m t ñ 100 con/ m2 , t l thành th c ñ t 90%. N u ñư c nuôi v t t s c sinh s n tương ñ i c a cá Trê vàng là 50 000–70 000 tr ng/kg cá cái, th i gian tái phát 1.5 – 2 tháng (Nguy n Văn Ki m, 2005). 5
H s thành th c c a cá Trê ñ t c c ñ i t tháng 5 - 7. T n s xu t hi n giai ño n IV cao nh t 2 tháng này. Ch ng t ñây là th i ñi m sinh s n t p trung c a cá ( Lê Ng c Di n, 1980; Tr n Th H ng, 1981; Dương Thúy Yên, Vũ Ngoc Út, 1991). K t qu nhiên c u c a nhi u tác gi cho th y ñ u v sinh s n c a cá n u s d ng ñơn thu n HCG thì hi u qu không cao, nhưng n u k t h p v i não thùy t l r ng tr ng và ñ tr ng c a cá tăng lên 10-15%. Khi nghiên c u tác d ng tương h gi a ch t chi t c a não thùy v i HCG ñã xác l p ñư c ho t tính 1 mg não thùy tương ñương v i 500UI HCG nguyên ch t (Nguy n Văn Ki m, 2000). các loài cá Trê thì con ñ c thành th c có gai sinh d c (l i h n ra ngoài và có ñ u nh n), t p tính hung hăng hơn( Nguy n Tư ng Anh, 2005). Cá Trê cái thành th c t t thư ng có b ng to, m ng, m m, l sinh d c cá Trê cái hình tròn hơi cương nhưng không dài và nh n. Có th ti t ra tr ng khi n n nh vùng b ng g n l sinh d c. ( Nguy n Tư ng Anh, 2005). Hình 2.2. Phân bi t ñ c cái cá trê: cá ñ c bên trái có ño n cu i c a ng d n tinh hình gai nh n (Nguy n Tư ng Anh, 2005). t t c các loài cá Trê hi n có nư c ta, cơ quan sinh d c ngoài c a con ñ c và con cái có s khác bi t v hình thái tương ñ i rõ. Ph n cu i c a ng d n ni u sinh d c c a cá ñ c phía ngoài thân gi ng như gai nh n. cá cái l sinh d c hình tròn ( Nguy n Tư ng Anh, 2005).. 2.3. Tình hình nghiên c u cá Trê vàng trong nư c và trên th gi i 2.3.1.Trên th gi i 6
Trong các loài cá nuôi nư c ng t và nư c l trên th gi i, các loài cá da trơn ñ ng th năm v s n lư ng hàng năm, kho ng 350.000 t n, v i nhi u hình th c nuôi khác nhau như nuôi ñơn, nuôi ghép ho c nuôi xen canh v i tr ng lúa và các v t nuôi khác. M c dù có t i hơn 2.600 loài nhưng ch có 3 h ñang ñư c nuôi ph bi n, ñó là h cá Nheo M (Ictaluridae), h cá Trê (Clariidae) và h cá Tra (Pangasidae), (Huỳnh Kim Hư ng, 2005). Thái Lan, cá Trê vàng và cá Trê tr ng là 2 loài ñư c nuôi ph bi n, chúng phân b r ng các vùng nư c ng t và là th c ph m ph bi n, có giá tr trên th trư ng. Nuôi cá Trê hàng năm cho thu nh p cao hơn các loài khác (Huỳnh Kim Hư ng, 2005). 2.3.2.Trong nư c Trong nh ng năm g n ñây, phong trào nuôi ca Trê ñã phát tri n m nh m t s ñ a phương mi n Nam mà ñ c bi t là ðBSCL nhưng cá Trê ñư c nuôi ph bi n là cá Trê lai (con lai gi a cá Trê vàng cái v i cá trê phi ñ c). Vi c nuôi cá Trê lai ñem l i thu nh p ñáng k cho gia ñình. Cá Trê nói chung có kh năng thích ng cao ao nuôi v không ñòi h i các ñi u ki n k thu t m t cách nghiêm ng t. Qua th c t ðBSCL cho th y ao nuôi v có di n tích r t nh có di n tích t vài ch c ñ n vài trăm mét vuông cá ñ u thành th c t t. Nhưng ao nuôi v cá Trê c n có b ch n ch n, không ñư c vò r , không có l m i. m c nư c ao t 0.5-1m. Cá dùng ñ nuôi v có ñ 12 tháng tu i, trong lư ng trung bình 150-200g tr lên. K t qu nuôi v cá Trê trư ng ðHCT cho th y v i th c ăn hàm lư ng protein là 35%, cho ăn 4-5% tr ng lư ng thân thì sau kho ng 60 ngày nuôi v cá có th tham gia sinh s n. Kh i lư ng trung bình có th tham gia sinh s n c a cá Trê vàng là 250-300 g và 350-400 g ñ i v i cá Trê tr ng (Nguy n Văn Ki m, 2002; Huỳnh Kim Hư ng, 2005) ðã có m t s nghiên c u thành công khi cho cá Trê ñ t nhiên trong ao và kích t (DOCA; LH; HCG, não thùy nhóm cá chép) kích thích cá ñ . Th i gian phát tri n phôi 24-26h, nhi t ñ 26-280C (Lê Thanh Hùng va ctv, 1994; Nguy n Tư ng Anh và ctv,1980; Trương Chí H c, 1998; ðư c trích d n b i Nguy n Văn Ki m, 2004; Huỳnh Kim Hư ng, 2005). Vào kho ng năm 1982-1987 thành ph H Chí Minh và m t s t nh ðBSCL ñã s n xu t ra m t lư ng cá Trê phi gi ng khá l n ñ cung c p cho ngư i nuôi và vi c nuôi cá Trê phi ñã ñem l i ngu n thu ñáng k cho ngư i nuôi cá.Do s có m t c a cá Trê phi các t nh Nam b mà t ñó bi n pháp k thu t lai t o 7
gi a Trê phi v i Trê vàng ra ñ i. V n ñ lai t o gi a cá Trê phi v i Trê vàng ñã thu ñư c nh ng k t qu ñáng khích l (Nguy n Văn Ki m và ctv, 1999) 2.4. Sơ lư c m t s ho t ch t gây chín và r ng tr ng cá 2.4.1.HCG (Human chorionic Gonadotropine) Có tên ti ng Vi t là kích d c t màn ñ m ho c kích d c t nhau thai, ñư c Zondec và Aschheim phát hi n t năm 1927 trong nư c ti u ph n có thai 2- 4 tháng, là m t polypeptide có tr ng lư ng phân t 36.000 ( Nguy n Tư ng Anh, 1999). Ngày nay, HCG là lo i kích d c t ñư c dung có hi u qu cho nhi u loài cá nh t. Ngoài các loài cá Mè, các loài cá Trê, HCG còn có tác d ng gây r ng tr ng cho nhi u loài cá khác nư c ta như cá Tra, cá B ng, cá Basa, cá Vàng,… nư c ngoài, HCG còn ñư c dung cho cá Chình (Yamamoto, Nagahama, 1973), cá Vư c v n (Stevens, 1967),…ð c bi t là s thành công c a Morozova t năm 1936 trên cá Perca fluviatilis b ng nư c ti u ph n có thai (Nguy n Tư ng Anh,1999; Nguy n Hu n , 2007) HCG trên con ñ c có tác d ng như ICSH (interstitial cell stimulating hormone) nó có tác d ng kích thích t bào k leydig trong tinh hoàn ti t ra hormone sinh d c ñ c và kích thích quá trình t o tinh cũng như ho t tính c a các t bào dinh dư ng sertoli bên trong ng sinh tinh ( Nguy n Tư ng Anh, 1999; Nguy n Hu n, 2007) 2.4.2.Não thùy th Hi n nay , não thùy c a cá ñư c s d ng dư i hai d ng não tươi và não khô. ðây là lo i kích d c t ñư c s d ng ph bi n và s d ng trên nhi u loài cá. Ho t tính c a não thùy cao nh t khi cá có tuy n sinh d c thành th c, t c là kh năng gây chin và r ng tr ng cao nh t (Nguy n Tư ng Anh, 1999; Nguy n Hu n, 2007), vi c tiêm não thùy cho cá b m các loài tham gia sinh s n tùy thu c vào nhi u y u t , mà quy t ñ nh li u lư ng khác nhau như: ch t lư ng ho t tính c a não thùy, ñ c tính nh y c m c a loài , tình tr ng thành th c c a cá b m khi ñư c tiêm, nhi t ñ nư c các ñi u ki n khác c a môi trư ng ch a cá sau khi ñư c tiêm thu c kích thích ( Nguy n Tư ng Anh, 1999; Nguy n Hu n, 2007) 2.4.3.LHRH-a (Lutenizing Hormon- Releasing Hormon analog) Trong ngh nuôi cá ngư i ta thư ng dùng mGnRH-A (hay còn g i là LHRH-a là ch t tương t GnRH-A c a ñ ng v t có vú) và sGnRH-A (ch t tương t GnRH c a cá h i) và m t ch t kháng dopamine (Nguy n Tư ng Anh, 8
1999).Trên cá ñ i ngư i ta c y h n h p testostoron (T) và LHRH-a và th t có s l n lên c a noãn bào (Kelley và ctv,1987). Trên cá măng bi n c y LHRH-a (200 g) và methytestosteron (MT)(0,25mg) ñã làm tăng t l cá cái thành th c (85%) so v i ñ i ch ng (3,3%)(Tamru và ctv,1988). cá rô ñ ng theo Ph m Ng c Khánh li u t 80-100 g/ kg cá cái dung kèm v i Domperidom (Dom) có th i gian hi u ng là 10-12 gi (ñư c trích d n b i Tr n Th Phương Lan, 2008) 2.5. Cơ ch quá trình chín và r ng tr ng Theo Nguy n Tư ng Anh (1999) ti p theo s chín ho c trong th i gian chín, nhi u m i liên k t gi a noãn hoàng và nang tr ng b ñ t ra ñư c coi là s tách nang (follicular separation). Ti p sau s tách nang m t l h ng r t rõ ñư c hình thành trên nang tr ng, qua ñó noãn hoàng thoát ra ngoài g i là s v nang (follicular rupture). R ng tr ng là quá trình màng folicule b v ra, tr ng rơi vào xoang bu ng tr ng và tr ng thái lưu ñ ng. Quá trình r ng tr ng ch x y ra trong th i gian ng n và ph thu c vào nhi u y u t môi trư ng khác nhau, ñ c bi t là nhi t ñ . Khi quá trình r ng tr ng x y ra, ho t ñ ng n i ti t ñư c tăng cư ng và có s tham gia c a nhi u hormone vào quá trình này (Nguy n Tư ng Anh, 1999) Dư i s ñi u khi n c a th n kinh trung ươn, hai lo i kích d c t FSH, LH làm cho l p trong cùng c a t bào nang tr ng thành th c thêm m t bư c, thay ñ i hình thái và ti t ra noãn t foliculin. Noãn t này th m th u t trong ra ngoài t bào ñ kích thích b ch c u ti t ra men phân h y màng folicul t o thành ch t d ch. Ch t d ch này th m th u ngư c tr l i nang tr ng k t qu là các t bào tăng nhanh v kích thư c. Quá trình này c di n ra như v y cho t i khi m t th i ñi m nào ñó c a màng follicul có ñ b n kém nh t b phá v tr ng thoát kh i màng follicul rơi vào xoang bu ng tr ng, quá trình r ng tr ng k t thúc. S thành th c c a t bào tr ng và màng follicul hoàn toàn ñ c l p nhau nhưng ph i ñư c ti n hành ñ ng th i , nh p nhàng. N u hai quá trình này x y ra không ñ ng th i s d n t i màng follicul v và th i tr ng quá s m , trong khi ñó t bào tr ng chưa chu n b s n sàng ñ ñón nh n s th tinh ho c màng follicul chưa v nhưng tr ng ñã chín và ñ n khi thoát ra kh i màng follicul m t s tr ng ñã ch t không còn kh năng th tinh (Nguy n Tư ng Anh, 1999). Th tinh nhân t o là d a vào ñ c tính sinh lý c a tr ng và tinh trùng ñã thành th c, th c hi n nh ng bi n pháp k thu t thích h p làm cho chúng k p th i g p nhau ñ hoàn thành tác d ng th tinh. Nguyên lý cơ b n c a vi c kích thích sinh s n nhân t o chính là d a vào nh ng nguyên lý chung v sinh v t h c trong quá trình sinh s n t nhiên c a các loài cá. Trong ñi u ki n nuôi 9
nh t trong ao, l ng…, nhi u loài cá nuôi không có ñ ñi u ki n sinh thái làm th a mãn nh ng yêu c u v sinh s n c a cá b m , nên ph i dùng phương pháp nhân t o, nghĩa là tiêm các ch t kích thích tuy n sinh d c vào cơ th ñ m t m t thay th m t ph n ho t ñ ng n i ti t c a não thùy th , m t khác thúc ñ y ho t ñ ng n i ti t c a b n thân tuy n yên, kích thích cá b m sinh s n tr ng, phóng tinh. Theo Chung Lân (1969) trong sinh s n nhân t o, ñi u ki n sinh thái cũng c n ñư c xem tr ng, vi c kích thích sinh s n ch có tác d ng gi m b t m t ph n yêu c u v ñi u ki n sinh thái sinh s n c a. 10
CHƯƠNG 3 V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 3.1. V t li u nghiên c u - Cá Trê vàng b m : ñư c mua t i các ch C n Thơ. Nh ng cá cái thành th c ph i có b ng to m m, l sinh d c màu h ng và có hình vành khăn. T bào tr ng có ñư ng kính t 1,1-1,2mm màu nâu vàng sáng, r i. T l tr ng phân c c ≥ 70-80%. Ngo i hình cá ñ c: thon, gai sinh d c dài, nh n và có màu h ng mút gai sinh d c. - Khung lư i p tr ng - B gi cá - H th ng c p thoát nư c - Hormon s d ng trong thí nghi m: HCG, não thuỳ th h cá chép và LH- Rha và Motilium. - Nhi t k rư u (0-100oC) - Các các v y li u khác 3.2. Phương pháp nghiên c u 3.2.1.Th i gian và ñ a ñi m th c hi n Th i gian th c hi n: T tháng 03/2008 ñ n tháng 06/2009 Ð a ñi m th c hi n: Tr i cá th c nghi m trư ng ð i h c C n Thơ 3.2.2. Th nghi m kích thích sinh s n cá Trê vàng ñ c dư i tác d ng c a các lo i kích d c t khác nhau. 3.2.2.1. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG Thí nghi m ñư c th c hi n v i 3 nghi m th c, v i các li u lư ng HCG khác nhau cho cá ñ c: 600, 800, 1.000 UI/kg. Trong thí nghi m 1 cá cái ch s d ng duy nh t m t li u lư ng HCG m c 3.000 UI/kg. Cá ñ c ñư c tiêm trư c cá cái 6 gi . T t c các nghi m th c thí nghi m ñ u ñư c th c hi n v i 2 ñ n 3 l n l p l i. Thí nghi m ñư c b trí 2 ñ t, th i ñi m b trí thí nghi m khác nhau 11
B ng 3.1 Li u lư ng HCG dùng trong thí nghi m HCG (UI/kg cá) Gi i tính NT1 NT2 NT3 NT ðC ð c 600 800 1000 0 Cái 3000 Ch n cá cái cho sinh s n tr ng có ñ ñ ng ñ u cao, cá kh e m nh, màu s c bóng mư t, l sinh d c ng h ng. Cá ñ c ch n cho sinh s n kh e m nh, màu s c bóng mư t. Lô ñ i ch ng cho thí nghi m 1 là không tiêm kích d c t cho cá ñ c. 3.2.2.2. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG k t h p v i não thùy B trí thí nghi m 2 v i 3 nghi m th c. Trong ñó li u lư ng não thùy m i nghi m th c khác nhau cho cá ñ c: 1, 1.5, 2 mg/kg cá, li u lư ng HCG như nhau là 500 UI/kg. 3 nghi m th c cá cái ch s d ng m t li u lư ng duy nh t là 2.500 UI HCG/kg và 4 mg não thùy/ kg. Áp d ng phương pháp tiêm 2 l n cho c cá ñ c và cá cái. ð i v i cá ñ c l n 1 tiêm não thùy v i li u lư ng trên , sau 6 gi thì tiêm l n 2 dùng HCG v i li u lư ng như trên. ð i v i cá cái l n 1 cũng tiêm não v i li u lư ng như trên và tiêm cùng th i gian tiêm l n 2 c a cá ñ c, l n 2 tiêm HCG và ñư c tiêm sau 6 gi so v i l n 1. Lô ñ i chúng cho thí nghi m 2 kh ng tiêm kích d c t cho cá ñ c. T t c các nghi m th c thí nghi m ñ u ñư c th c hi n v i 2 ñ n 3 l n l p l i. Thí nghi m ñư c b trí 2 ñ t, th i di m b trí thí nghi m khác nhau. B ng 3.2. Li u lư ng HCG+ não thuỳ dùng trong thí nghi m HCG (UI/kg cá)+não thùy (mg/kg) Gi i tính NT1 NT2 NT3 NT ðC ð c 500UI+1.0 mg 500UI+1.5mg 500UI+2.0mg 0 Cái 2.500 UI/kg + 4 mg/kg 3.2.2.3. Kích thích cá Trê sinh s n v i LHRH-a + Motilium Thí nghi m 3 s d ng kích d c t LHRH-a v i li u lư ng như nhau cho cá cái 3 nghi m th c là (100 g LHRH-a + 10 mg Motilium )/kg. Cá ñ c ñư c 12
tiêm v i li u khác nhau : 20 g + Motilium, 30 g + Motilium, 40 g + Motilium /kg cá cho 3 nghi m th c. Lô ñ i chúng cho thí nghi m kh ng tiêm kích d c t cho cá ñ c. T t c các nghi m th c thí nghi m ñ u ñư c th c hi n v i 2 ñ n 3 l n l p l i. Thí nghi m ñư c b trí 2 ñ t, th i di m b trí thí nghi m khác nhau. B ng 3.3. Li u lư ng LHRH-a + Motilium dùng trong thí nghi m LHRH-a + DOM ( g + Motilium /kg cá) Gi i tính NT1 NT2 NT3 NT ðC ð c 20 30 40 0 Cái 100 3.2.3. K thu t sinh s n nhân t o Cá Trê vàng cái Cá Trê vàng ñ c Hình3.1. Cá Trê vàng b m 13