Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh (nghiên cứu trên báo in báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân hàng ngày)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:153

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là nghiên cứu Báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh để tìm hiểu các vấn đề: Công chúng thành phố Bắc Ninh tiếp cận thông tin báo chí mà cụ thể là hai tờ báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân như thế nào? Nhận diện công chúng để xem họ là ai, vấn đề họ quan tâm trên hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân là gì? Nhận định về nội dung và hình thức của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo từ đó đề xuất những giải pháp tăng cường hiệu quả thông tin tới từng nhóm công chúng sao cho phù hợp. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Báo chí học: Báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh (nghiên cứu trên báo in báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân hàng ngày)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------- NGUYỄN THỊ HOA BÁO BẮC NINH, BÁO NHÂN DÂN VÀ CÔNG CHÚNG THÀNH PHỐ BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành Báo chí học Hà Nội - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------- NGUYỄN THỊ HOA BÁO BẮC NINH, BÁO NHÂN DÂN VÀ CÔNG CHÚNG THÀNH PHỐ BẮC NINH Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo Chí học Mã số:60320101 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Mai Quỳnh Nam Hà Nội - 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS Mai Quỳnh Nam, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Các số liệu, kết quả nghiên cứu đƣợc nêu trong luận văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hoa
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn đến quý thầy, cô giảng viên Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn – ĐHQG Hà Nội đã giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình theo học chương trình Cao học Báo chí, niên khóa 2013-2015. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy: PGS TS. Mai Quỳnh Nam đã tận tâm hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình thực hiện hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn đến quý lãnh đạo hai tờ báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân, các bạn, anh/chị tham gia giúp tôi trong quá trình nghiên cứu, khảo sát, các đồng nghiệp đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác giả trong thời gian thực hiện luận văn. Xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè và gia đình đã luôn động viên, chia sẻ khó khăn và tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt luận văn của mình. Xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày 15 tháng 2 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hoa
DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN 1. TTĐC: Truyền thông đại chúng 2. PTTTĐC: Phƣơng tiện truyền thông đại chúng
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................ 3 3. Mục đích, nội dung nghiên cứu..................................................................... 9 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 10 5. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................. 11 6. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 11 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 11 8. Kết cấu chi tiết luận văn .............................................................................. 12 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 13 1.1 Cơ sở lý luận báo chí học, xã hội học về truyền thông đại chúng, công chúng báo chí ................................................................................................. 13 1.2 Các khái niệm .......................................................................................... 14 1.2.1 Truyền thông ........................................................................................ 14 1.2.2 Truyền thông đại chúng........................................................................ 16 1.2.3 Công chúng ........................................................................................... 18 1.2.4 Báo in .................................................................................................... 20 1.3 Vị trí, ý nghĩa và các vấn đề của nghiên cứu công chúng ................... 21 1.3.1 Vị trí của nghiên cứu công chúng ........................................................ 21 1.3.2 Ý nghĩa của nghiên cứu công chúng ................................................... 22 1.3.3 Các vấn đề nghiên cứu công chúng ..................................................... 24 1.4 Điều kiện phát triển của báo chí Bắc Ninh và công chúng thành phố Bắc Ninh. ........................................................................................................ 26 1.4.1 Điều kiện phát triển kinh tế xã hội thành phố Bắc Ninh.................... 26 1.4.2 Môi trường phát triển truyền thông ở thành phố Bắc Ninh ............... 28 1.4.3 Điều kiện tiếp nhận báo chí của công chúng thành phố Bắc Ninh ... 30 1.5 Vài nét về hai tờ báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân ................................ 30
1.5.1 Quá trình hình thành và phát triển ...................................................... 30 1.5.1.1 Báo Nhân Dân.................................................................................................. 30 1.5.1.2 Báo Bắc Ninh ................................................................................................... 32 1.5.2 Nội dung và hình thức thể hiện của báo Nhân Dân và Báo Bắc Ninh ... 33 1.5.2.1 Báo Nhân Dân.................................................................................................. 33 1.5.2.2 Báo Bắc Ninh ................................................................................................... 35 1.6 Những thế mạnh và hạn chế của báo Nhân Dân và báo Bắc Ninh ... 36 1.6.1 Những thế mạnh ................................................................................... 36 1.6.2 Những hạn chế ...................................................................................... 38 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 39 CHƢƠNG 2: HOẠT ĐỘNG TIẾP NHẬN CỦA CÔNG CHÚNG THÀNH PHỐ BẮC NINH VỚI HAI TỜ BÁO BẮC NINH VÀ NHÂN DÂN ........... 41 2.1. Địa bàn và đặc điểm mẫu điều tra ........................................................ 41 2.2. Việc tiếp nhận các thông tin, tin tức của công chúng thành phố Bắc Ninh trên các phƣơng tiện truyền thông đại chúng.................................. 46 2.3. Công chúng thành phố Bắc Ninh với việc đọc các báo Bắc Ninh và Nhân Dân ....................................................................................................... 52 2.3.1. Mức độ mua báo ................................................................................... 52 2.3.2 Nguồn báo để đọc .................................................................................. 54 2.3.3 Địa điểm đọc và tần suất đọc báo ......................................................... 56 2.3.4 Mục đích đọc báo .................................................................................. 61 2.3.5 Cách thức đọc báo của công chúng thành phố Bắc Ninh .................. 62 2.3.4. Thời lượng và thời điểm đọc báo ......................................................... 65 2.3.5 Các nội dung công chúng thành phố Bắc Ninh thường đọc trên báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân........................................................................... 68 2.3.6 Mức độ tiếp nhận thông tin trên hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân của công chúng thành phố Bắc Ninh ........................................................... 73 2.3.7. Việc trao đổi, bàn luận thông tin trên báo Bắc Ninh và Báo Nhân Dân .................................................................................................................. 74 2.3.7.1. Đối tƣợng chia sẻ thông tin của công chúng thành phố Bắc Ninh ...... ….76
2.3.7.2. Vấn đề đƣợc công chúng thành phố Bắc Ninh chia sẻ sau khi đọc báo.... 77 2.3.8 Việc sử dụng thông tin trên hai tờ báo................................................. 79 2.3.8.1 Mức độ sử dụng ............................................................................................... 80 2.3.8.2 Mục đích sử dụng ........................................................................................... 82 2.3.9 Mức độ tương tác của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân .................................................................................. 84 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 88 CHƢƠNG 3 : NHẬN ĐỊNH CỦA CÔNG CHÚNG THÀNH PHỐ BẮC NINH VỀ BÁO BẮC NINH , BÁO NHÂN DÂN VÀ NHÓM GIẢI PHÁP THU HÚT CÔNG CHÚNG CỦA HAI TỜ BÁO....................................... 90 3.1 Nhận định, mong muốn của công chúng thành phố Bắc Ninh về hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân .......................................................................... 90 3.1.1. Nhận định về tính hấp dẫn và mức độ hài lòng về nội dung, hình thức hai tờ báo ................................................................................................ 90 3.1.2 Nhận định về công tác phát hành ........................................................ 92 3.1.3 Mong muốn của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo ..... 92 3.2 Các nhóm giải pháp thu hút công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo Bắc Ninh và Báo Nhân Dân .............................................................. 99 3.2.1 Nhóm giải pháp liên quan đến đối tượng tiếp nhận - quan hệ công chúng .............................................................................................................. 99 3.2.2 Nâng cao chất lượng nội dung và hình thức sản phẩm báo chí ...... 101 3.2.3. Nâng cao tính tương tác gữa công chúng và toà soạn..................... 109 3.2.4 . Xây dựng đội ngũ nhân sự...........................................................115 3.2.4 Nhóm giải pháp về công tác phát hành ............................................ 110 Tiểu kết chƣơng 3.......................................................................................... 113 KẾT LUẬN .................................................................................................. 114 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 117
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong hoạt động báo chí - truyền thông, công chúng có vai trò đặc biệt quan trọng. Công chúng không chỉ là đối tƣợng tác động, đối tƣợng chi phối, điều chỉnh mà còn là lực lƣợng xã hội quyết định vai trò, vị thế xã hội của sản phẩm báo chí - truyền thông. Sự ra đời, tồn tại và phát triển mỗi cơ quan báo chí, loại hình đều phải dựa vào việc xác định đƣợc công chúng và hiệu quả tác động của nó tới công chúng. Do đó, nghiên cứu công chúng báo chí là một vấn đề đặc biệt quan trọng trong hoạt động báo chí, đây là nhân tố quyết định sự thành bại của quá trình truyền thông. Trong nhiều hƣớng nghiên cứu về truyền thông đại chúng hiện nay thì nghiên cứu công chúng là một hƣớng truyền thông và có vai trò nền tảng để phát triển nghiên cứu theo các hƣớng sâu hơn. Hiệu quả báo chí phụ thuộc vào khả năng ảnh hƣởng của báo chí với công chúng. Mỗi kênh thông tin đại chúng thƣờng hƣớng đến một hoặc một số đối tƣợng nhất định. Thông qua hoạt động giao tiếp đại chúng, công chúng tiếp nhận thông tin tƣ hệ thống truyền thông đại chúng vá các thông tin đó tác động tới định hƣớng xã hội của họ. Vì thế ngƣời ta phải thực hiện các nghiên cứu công chúng. [9, 46] Ở những nƣớc phát triển, nghiên cứu công chúng báo chí đã trở thành công việc thƣờng xuyên, có tổ chức, có hệ thống và đƣợc coi là công việc không thể thiếu khi tiến hành bất cứ một hoạt động truyền thông nào. Báo chí cách mạng Việt Nam dƣới sự lãnh đạo của Đảng, luôn luôn quán triệt nguyên tắc tính quần chúng, đƣợc thể hiện cả ở nội dung và hình thức, cả ở mục đích và phƣơng thức hoạt động. Trong phƣơng thức hoạt động, điều cốt lõi là phải dựa vào quần chúng để làm báo, tạo điều kiện để quần chúng tham gia, giám sát, đánh giá hiệu quả của báo chí, coi tờ báo là công cụ để quần chúng phát huy quyền Dân chủ, quyền tự do ngôn luận đúng luật pháp. Tuy nhiên, trong 1
bối cảnh kinh tế hiện nay, báo chí nƣớc ta cũng chịu sự tác động khắc nghiệt của quy luật thị trƣờng, của việc giành và giữ công chúng – khách hàng. Báo Đảng là một bộ phận quan trọng làm nên diện mạo báo chí chung của Việt Nam. Báo Đảng chỉ các cơ quan báo chí có cơ quan chủ quản là tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam. Báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân đều là hai tờ báo Đảng trong đó: Báo Nhân Dân là cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tờ báo là "Cơ quan Trung Ương, tiếng nói của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam". Báo Bắc Ninh là Cơ quan ngôn luận của Đảng Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Bắc Ninh, là Tiếng nói của Đảng, Chính quyền và diễn đàn của nhân dân tỉnh Bắc Ninh. Đây là hai tờ báo thƣờng xuyên đƣợc các cơ quan hành chính sự nghiệp nhà nƣớc và đối tƣợng là Đảng viên đón đọc. Tác giả chọn hai tờ báo một của Trung ƣơng, một của địa phƣơng để nghiên cứu tần suất đọc, cách thức, mức độ quan tâm của công chúng Bắc Ninh với mỗi tờ báo nhƣ thế nào, nhằm tìm ra hƣớng phát triển và sự thay đổi phù hợp cho báo Bắc Ninh. Báo Đảng nói chung, Báo Bắc Ninh nó riêng là tờ báo quan trọng, là nguồn cung cấp thông tin chính thống và cần thiết, gần nhƣ bắt buộc phải có để nắm bắt thông tin kịp thời, phục vụ cho hoạt động chỉ đạo, quản lý, điều hành của các cơ quan, đơn vị trong toàn tỉnh Bắc Ninh. Tuy nhiên, trên thực tế, hai tờ báo này đang bị cạnh tranh khốc liệt bởi rất nhiều tờ báo(Tuổi trẻ, Tiền phong, An ninh thủ đô...) và các loại hình báo chí khác nhƣ phát thanh, truyền hình và đặc biệt là Internet…Bởi thế, việc duy trì và phát triển công chúng của hai tờ báo này là một điều vô cùng cần thiết, chính vì vậy, để làm đƣợc điều đó chúng ta phải tiến hành nghiên cứu công chúng Bắc Ninh và đối tƣợng chính là công chúng thành phố Bắc Ninh. Thành phố Bắc Ninh có lƣợng công chúng đông đảo và trình độ dân trí cao cùng với nhu cầu tiếp nhận thông tin lớn qua các phƣơng tiện truyền thông. Đặt báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân trong bối cảnh truyền thông hiện 2
đại chúng ta hoàn toàn có thể thấy chúng có những ƣu thế và không ít những hạn chế. Vậy làm thế nào để trong bối cảnh thông tin nhƣ hiện nay hai tờ báo này không mất đi lƣợng công chúng của mình? Làm sao để nhận diện đâu là công chúng trực tiếp? đâu là công chúng liên quan? đâu là nhóm công chúng tiềm năng? Công chúng chính là đối tƣợng tác động, đồng thời là chủ thể tiếp nhận của báo chí. Một tờ báo, tòa soạn báo, nếu muốn có chỗ đứng và muốn tồn tại thì phải có công chúng, phải có ngƣời tiếp nhận những sản phẩm mà họ làm ra. Thực tiễn đã chứng minh, việc nghiên cứu công chúng chính là thƣớc đo cho sự thành công của bất kỳ cơ quan báo chí nào. Nghiên cứu công chúng thành phố Bắc Ninh giúp cho tòa soạn xác định đƣợc đâu là những ngƣời thƣờng xuyên đọc báo của mình, từ đó nhận biết đƣợc đâu là nhóm công chúng mục tiêu, chủ yếu của mình, để ƣu tiên ủng hộ và các nhóm công chúng liên quan hay quan tâm khác để tranh thủ sự ủng hộ, lôi kéo và thuyết phục họ đón đọc ấn phẩm của mình. Đồng thời, bản thân các tòa soạn sẽ có cơ sở khoa học thực tiễn để có những giải pháp, kế hoạch xây dựng công tác tổ chức, tuyên truyền một cách cụ thể và hợp lý. Chính vì vậy, tác giả đã chọn đề tài: Báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh (nghiên cứu trên báo in báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân hàng ngày) làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành báo chí học. Luận văn tìm hiểu quan hệ giữa báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh. Từ đó nắm bắt đƣợc tâm lý, hành vi, thái độ tiếp nhận báo chí của họ. Đồng thời, xây dựng những giải pháp cần thiết nhằm thiết lập, xây dựng nhóm công chúng cụ thể để các tòa soạn có cách thức truyền thông hợp lý nhất phù hợp với công chúng. 2. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, khoa học nghiên cứu công chúng trong lĩnh vực truyền thông đại chúng (TTĐC) đã xuất hiện từ đầu thế kỷ XX, nhiều công trình 3
nghiên cứu đƣợc tiến hành và đạt đƣợc thành tựu quan trọng. Các nhà nghiên cứu, lý luận đã ghi nhận 4 giai đoạn khác nhau về lịch sửnghiên cứu TTĐC. - Giai đoạn 1: Bắt đầu từ khoảng đầu thế kỉ XX cho tới cuối thập niên 30, Giai đoạn này ngƣời ta coi TTĐC nhƣ một mũi kim chích vào công chúng, có tác động trực tiếp đến công chúng. Các nhà nghiên cứu cho rằng công chúng truyền thông ở vị thế tiếp nhận một cách thụ động. Quan điểm này còn biết đến với tên gọi “mũi kim tiêm” (hypodermic-needle model), hay “viên đạn thần kỳ” (magic bullettheory). - Giai đoạn 2: Từ khoảng năm 1940 – 1960 của thế kỷ 20: Giai đoạn này bắt đầu xuất hiện quan điểm bớt bi quan về vai trò của các phƣơng tiện truyền thông đại chúng. Các nhà nghiên cứu bắt đầu nói đến những tác động gián tiếp, thông qua nhiều bƣớc trung gian của TTĐC đối với công chúng. Một số nhà nghiên cứu tiêu biểu cho giai đoạn này là Joseph Klapper, Lazarsfed, Bernard Berelson, Hazel Gaude… “TTĐC không phải là nguyên nhân cần thiết và đầy đủ của những thay đổi trong công chúng. TTĐC hoạt động ở giữa và thông qua các yếu tố bổ sung chứ không phải là nguyên nhân duy nhất trong quá trình củng cố các điều kiện đã có” [36]. - Giai đoạn 3: Bắt đầu từ những năm 60 đến khoảng những năm 1955: Giai đoạn này công chúng đƣợc hình dung nhƣ các tác nhân xã hội có khả năng lý giải, phê phán và chóng chọi lại những sự áp đặt trong quá trình truyền thông đại chúng. Nhiều nghiên cứu đã tập trung vào việc nghiên cứu các nội dung thông điệp của TTĐC, về quá trình TTĐC, quá trình sản xuất các phƣơng tiện truyền thông, nghiên cứu về đặc điểm của các nhà truyền thông và hoạt động của họ. Giai đoạn này tiêu biểu có trƣờng phái “Cultural studies” và lý thuyết không gian công cộng của Jurgen Habermans. Một khẳng định quan trọng vào thập niên 70 của thế kỷ XX, các nhà nghiên cứu đã nhận ra rằng, công chúng là những ngƣời nuôi sống báo chí. 4
- Giai đoạn 4: Từ những năm 1995 đến nay: Thời kỳ thay đổi trật tự thứ bậc và cách thức tổ chức và quản trị của truyền thông đại chúng. Đó là sự ra đời của loại hình truyền thông mới: báo mạng điện tử, nó tích hợp trong đó đa mã ngôn ngữ, ứng dụng tối đa các tính năng kỹ thuật của các phƣơng tiện TTĐC; tính đa chiều trong tƣơng tác giữa TTĐC và công chúng. “TTĐC trong giai đoạn này không còn là lãnh địa riêng của các nhà truyền thông, mà là nơi trình bày các kiến thức của con ngƣời và cũng là nơi diễn ra các mối quan hệ tiếp xúc, liên lạc giữa các tầng lớp, các nhóm xã hội” [14, 4]. Đây đều là các cuộc nghiên cứu quan trọng, giúp ta có kiến thức nền tảng, có đƣợc những cái nhìn khái quát, cụ thể về sự thay đổi và khả năng tiếp nhận của công chúng. 2.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Ở Việt Nam, tuy nghiên cứu công chúng là một vấn đề mới, chỉ xuất hiện khoảng 20 năm trở lại đây song đã thu hút sự quan tâm của rất nhiều nhà nghiên cứu khác nhau thuộc các lĩnh vực Xã hội học, Tâm lý học, Báo chí học…Có nhiều khóa luận, luận văn, luận án cũng lấy đề tài công chúng làm vấn đề nghiên cứu. Tất cả các công trình nghiên cứu phát triển từ cấp độ thấp đến cao, từ tổng thể đến chi tiết. Ví nhƣ những công trình nghiên cứu công chúng của các thành phố lớn, dân trí cao nhƣ Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng… Trên bình diện xã hội học: Một số công trình nghiên cứu của Mai Quỳnh Nam có tính đúc kết về mối tƣơng tác hai chiều giữa cơ quan truyền thông với công chúng, đồng thời những nghiên cứu này gợi mở về các hƣớng nghiên cứu khác nhau cho các cơ quan báo chí trong quá trình nghiên cứu công chúng của mình. Bài “Về vấn đề nghiên cứu hiệu quả truyền thông” (Tạp chí Xã Hội Học, số 4, trang 21 – 2001), tác giả đã tổng hợp một hệ thống chỉ tiêu định tính và định lƣợng làm cơ sở để phân tích hiệu quả của các phƣơng tiện truyền thông. “Báo thiếu nhi dân tộc và công chúng thiếu nhi 5
dân tộc” (Tạp chí Xã Hội Học), số 4 – 2002 là công trình nghiên cứu rất cơ bản về mối tƣơng tác hai chiều giữa cơ quan truyền thông với công chúng của mình. Tác giả đã chú ý tới đặc điểm quá trình hoạt động tiếp nhận và xử lý thông tin, các cơ chế lây lan, sử dụng thông tin và các chỉ báo cho phép đánh giá hiệu quả của tờ báo đối với công chúng. Các nghiên cứu khác đăng tải trên tạp chí Xã Hội Học của Mai Quỳnh Nam nhƣ: Dư luận xã hội về số con (tạp chí Xã Hội Học, số 3, 1994); Dư luận xã hội, mấy vấn đề lý luận và phương pháp nghiên cứu (Tạp chí Xã Hội Học, số 1, trang 3, năm 1995); Truyền thông đại chúng và dư luận xã hội (Tạp chí Xã Hội Học, số 1, 1996)… đã phác thảo xu hƣớng phát triển của các nghiên cứu về truyền thông đại chúng và dẫn chứng bằng các kết quả nghiên cứu khoa học mang tính thực tiễn cao, có tính đúc kết vấn đề. Cùng với các hoạt động nghiên cứu, công tác đào tạo cũng đã đạt đƣợc một số thành tựu nổi bật trong việc nghiên cứu công chúng dƣới nhiều góc độ khác nhau. Tác giả Trần Hữu Quang với đề tài “Truyền thông đại chúng và công chúng – trƣờng hợp Thành phố Hồ Chí Minh” (1998) có thể xem là công trình mang tính đại diện về nghiên cứu công chúng truyền thông, mức độ và cách thức tiếp nhận các phƣơng tiện truyền thông đại chúng của ngƣời dân Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM). “Chân dung công chúng truyền thông” của tác giả Trần Hữu Quang cũng là một trong những công trình đầu tiên tiếp nhận hƣớng nghiên cứu xã hội học trong báo chí truyền thông có hệ thống. Đến năm 2006, nhà xuất bản Trẻ, đã xuất bản cuốn sách “Xã hội học báo chí”, trong cuốn sách này Trần Hữu Quang đã tập trung tiến hành lý giải các khái niệm truyền thông, cách ứng xử truyền thông của công chúng đối với các phƣơng tiện truyền thông đại chúng. Công trình nghiên cứu khác của Nguyễn Văn Dững: “Đối tượng tác động của báo chí” trên tạp chí Xã hội học số 4 – trang 32, năm 2004; Bài viết : “Khảo sát mức độ theo dõi các phương tiện truyền thông đại chúng ở Thành 6
phố Hồ Chí Minh” trên tạp chí Xã hội học, số 2, trang 88 năm 1998). Trong những bài viết này, tác giả đã chỉ ra đƣợc một cách tổng thể và chi tiết về cách thức, hành vi, mức độ theo dõi thông tin của công chúng thành phố Hồ Chí Minh đối với các phƣơng tiện truyền thông đại chúng cũng nhƣ ƣu, nhƣợc điểm của một số phƣơng tiện này. Trên bình diện báo chí học có một số nghiên cứu đáng chú ý nhƣ: Tạ Ngọc Tấn (2001), Nguyễn Văn Dững (2002, 2006), Đài Tiếng nói Việt Nam (2003), và một số tác giả khác. Trong Truyền thông đại chúng (2001), khi bàn về cơ chế tác động, về hiệu quả xã hội của truyền thông đại chúng, Tạ Ngọc Tấn đã phân tích sự phụ thuộc của hiệu quả xã hội đối với sự tiếp nhận của công chúng. Việc nghiên cứu, nắm rõ tính chất, đặc điểm, nhu cầu của đối tƣợng tác động bao giờ cũng là một trong những yếu tố hàng đầu bảo đảm hiệu quả tác động của truyền thông đại chúng. Một số nghiên cứu khác chọn các nhóm công chúng đặc trƣng theo lứa tuổi, theo nghề nghiệp hoặc giới tính,... hoặc nghiên cứu nhóm công chúng của một loại hình báo chí: nghiên cứu thính giả của đài, nghiên cứu bạn đọc của một tờ báo, v.v... Trên cơ sở nghiên cứu thực nghiệm hoạt động nghiên cứu công chúng của ba tờ báo tiêu biểu nhất trong hệ thống các tờ báo dành cho thanh niên ở nƣớc ta gồm: Tuổi trẻ, Tiền phong, Thanh niên, trong cuốn “PR – công cụ phát triển báo chí” (NXB Trẻ 2010), tác giả Đỗ Thị Thu Hằng đã đi sâu phân tích thực trạng và khả năng tƣơng tác của các lĩnh vực quan hệ công chúng đƣợc thực hiện và quản trị bởi tòa soạn báo với công chúng mục tiêu. Trên cơ sở đó đƣa ra những đề xuất về yêu cầu của hoạt động quan hệ công chúng nhằm tác động tích cực đến công chúng. Theo đó, nghiên cứu công chúng đƣợc coi là một công cụ nhằm phát triển sản phẩm báo chí, cơ quan báo chí trong nền báo chí cạnh tranh. Một số luận văn tiến sỹ và thạc sỹ đã nghiên cứu về vấn đề công chúng nhƣ: Trần Bá Dung, (2007), Nhu cầu tiếp nhận thông tin báo chí của công 7
chúng Hà Nội. Tác giả chỉ ra đƣợc những yêu cầu trong việc tiếp nhận về nội dung và hình thức với các sản hẩm báo chí của công chúng Hà Nội. Tiếp đó, Trần Bá Dung đã có bài bàn luận sâu về mối liên hệ giữa báo chí và công chúng trong tác phẩm “Báo chí hiện đại và vấn đề niềm tin của công chúng” đăng trên Tạp chí Ngƣời làm báo, số 7/2007. Tác giả khẳng định báo chí là một loại hình truyền thông đại chúng có sức ảnh hƣởng mạnh mẽ và có vai trò to lớn trong việc định hƣớng dƣ luận. Nhƣng điều đó chỉ làm đƣợc khi niềm tin của công chúng vào báo chí còn nguyên vẹn. Cùng hƣớng nghiên cứu công chúng thủ đô, hai tác giả Nguyễn Thu Giang, (2007), Công chúng Hà nội với việc đọc báo in và báo điện tử, Luận văn thạc sỹ khoa học báo chí, Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn và Phạm Thị Thu Hà (2009), Báo Hà Nội Mới và công chúng Thủ đô. Luận văn thạc sĩ Báo chí, trƣờng Học viện Báo chí Tuyên truyền. Hai tác giả có hai hƣớng nghiên cứu về chung một đối tƣợng tuy nhiên khác loại hình báo chí. Ở hai luận văn này, chúng ta có thể thấy một cách rõ nét về đặc điểm công chúng thủ đô, cách thức, hành vi và thói quen sử dụng hai loại hình báo chí là báo in và báo điện tử. Cũng từ đó nhận biết những đặc điểm chi phối đến cách thức tiếp nhận, đo lƣờng mức độ thỏa mãn của công chúng thủ đô đối với tờ báo. Đây là những công trình nghiên cứu về công chúng, tuy nhiên việc nghiên cứu công chúng chỉ dừng lại ở các đối tƣợng là công chúng thủ đô. Loại hình truyền thông đƣợc nghiên cứu là truyền hình, báo in và báo điện tử. Các tác giả công trình nghiên cứu này tập trung khảo sát cƣ dân đô thị Hà Nội trong mối quan hệ với hành vi đọc báo in và báo điện tử, truyền hình. Nguyễn Tôn Hoàn, (2007 -2010), Nghiên cứu công chúng báo Đảng các tỉnh miền Đông Nam Bộ qua báo Đồng Nai, Bà Rịa -Vũng Tàu và Bình Dương, Luận văn thạc sỹ khoa học báo chí, Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và nhân văn đã nghiên cứu công chúng báo Đảng các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Tác giả đã có những lý luận chung, có những cách nghiên cứu cụ thể về công 8
chúng báo Đảng của các tỉnh này. Đó là cơ sở hữu ích cho những công trình nghiên cứu báo Đảng tiếp sau đó tại các tỉnh lân cận. Tuy nhiên, tác giả mới chỉ nêu đƣợc đặc điểm của nhóm công chúng các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Tóm lại, trong các công trình nói trên, các tác giả đã giới thiệu và phân tích tình hình nghiên cứu công chúng , chỉ ra đƣợc thực trạng, hành vi tiếp nhận các sản phẩm báo chí của công chúng nói chung, lƣợng công chúng đƣợc nghiên cứu nói riêng. Đồng thời nêu ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng các tờ báo nhằm phục vụ tốt nhu cầu của công chúng. Tuy nhiên, các luận văn, luận án này đều mới chỉ tiếp cận và nghiên cứu những công chúng ở thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nam, hoặc nghiên cứu công chúng nói chung của các loại hình báo chí nhƣ truyền hình, báo điện tử, có những khoảng thời gian nghiên cứu cũng khá lâu. Chƣa nghiên cứu cụ thể về công chúng của một tỉnh với việc đọc báo của tỉnh đó cũng nhƣ đọc tờ báo Trung ƣơng. Việc nghiên cứu công chúng thành phố Bắc Ninh lại chƣa hề có. Vì vậy, với hƣớng nghiên cứu đặt ra, tác giả hy vọng sẽ đƣa ra những góc nhìn mới về một bộ phận công chúng Bắc Ninh trong việc đọc sản phẩm báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân nhằm tìm kiếm và xác định các nhóm công chúng cụ thể của từng chuyên mục báo chí đồng thời giúp các toà soạn báo trên nắm bắt và có sự thay đổi phù hợp với nhu cầu của công chúng. 3. Mục đích, nội dung nghiên cứu 3.1 Mục đích Mục đích của luận văn là nghiên cứu Báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh để tìm hiểu các vấn đề: Công chúng thành phố Bắc Ninh tiếp cận thông tin báo chí mà cụ thể là hai tờ báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân nhƣ thế nào? Nhận diện công chúng để xem họ là ai, vấn đề họ quan tâm trên hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân là gì? Nhận định về nội dung và hình thức của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo từ đó đề xuất những giải pháp tăng cƣờng hiệu quả thông tin tới từng nhóm công chúng sao cho phù hợp. 9
3.2. Nội dung nghiên cứu Để thực hiện những mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ cụ thể sau: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận làm cơ sở cho việc tìm hiểu, nghiên cứu hệ thống lý thuyết về công chúng, mối quan hệ giữa công chúng thành phố Bắc Ninh và quá trình tiếp nhận thông tin của họ với hai tờ báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân. - Phân tích quan hệ giữa báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và công chúng thành phố Bắc Ninh thông qua điều tra, khảo sát về mức độ đọc, xem sản phẩm báo Bắc Ninh và Nhân Dân và những điều kiện, nguyên nhân ảnh hƣởng đến việc tiếp nhận các sản phẩm báo chí của công chúng thành phố Bắc Ninh; khảo sát nhu cầu về thông tin của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo này. - Tiến hành khảo sát và điều tra xã hội về các vấn đề liên quan đến công chúng truyền thông tại Bắc Ninh ( Trong độ tuổi từ 20-70 tuổi, với 300 công dân là công, viên chức, nông dân, công nhân) gồm các vấn đề mang tính định lƣợng tần suất đọc, thái độ, hành vi, mức độ hài lòng khả năng phản hồi cũng nhƣ mong muốn của công chúng thành phố Bắc Ninh đối với thông tin, cách thức trình bày thông tin của hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân. Từ đó có những đề xuất, giải pháp cụ thể. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là công chúng thành phố Bắc Ninh của báo Bắc Ninh và Báo Nhân Dân trong độ tuổi 20-70 tuổi 4.2 Phạm vi nghiên cứu Luận văn sẽ tiến hành nghiên cứu, khảo sát trên hai tờ báo in đó là : Báo Nhân Dân và báo Bắc Ninh hàng ngày. Báo Nhân Dân là Cơ quan ngôn luận của Trung ƣơng của Đảng Cộng sản Việt Nam, Tiếng nói của Đảng, Nhà nƣớc và nhân dân Việt Nam 10
Báo Bắc Ninh là tờ báo của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Bắc Ninh 5. Phƣơng pháp nghiên cứu. - Cơ sở lý luận và các học thuyết của Chủ nghĩa Mác – Lê nin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về báo chí Cách mạng. Quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về hoạt động của hoạt động báo chí. Cơ sở lý thuyết của luận văn là những lý thuyết truyền thông đại chúng và xã hội học vè truyền thông đại chúng. Cơ sở thực tiễn của luận văn là việc sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu Xã hội học, bao gồm nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu định tính (phân tích tài liệu, phỏng vấn sâu)và phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng: điều tra xã hội học bằng bảng hỏi với 300 cƣ dân của thành phố Bắc Ninh. Đặc điểm mẫu điều ra nêu ở phần 2.1 (trang 42). Tiến hành phỏng vấn sâu 5 trƣờng hợp Tổng biên tập, Phó Tổng biên tập , Thƣ ký tòa soạn, bộ phận phát hành, đơn vị phát hành của hai tờ Báo Bắc Ninh và Báo Nhân Dân Để phỏng vấn sâu, tác giả đã xây dựng bộ câu hỏi dựa trên các lý thuyết về truyền thông cũng nhƣ những vến đề liên quan đến công chúng. 6. Câu hỏi nghiên cứu Công chúng thành phố Bắc Ninh có hay không đọc báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân? - Những yếu tố ảnh hƣởng hoặc tác động đến hoạt động tiếp nhận của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo này. - Đánh giá về mặt nội dung và hình thức cũng nhƣ kiến nghị của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 7.1 Ý nghĩa khoa học Xuất phát từ góc nhìn của báo chí học, xã hội học báo chí nghiên cứu công chúng thành phố Bắc Ninh với viêc đọc báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân 11
đối với công chúng là độc giả thành phố Bắc Ninh đƣợc chọn làm đối tƣợng nghiên cứu. Qua việc nghiên cứu để tìm hiểu, nhận diện sự lựa chọn nguồn tin cũng nhƣ sự tiếp thu, sử dụng những nguồn tin nhận đƣợc, đồng thời tìm hiểu dƣ luận xã hội trong công chúng thành phố Bắc Ninh về hoạt động của hai tờ báo trên. Luận văn góp phần bổ xung và phát triển hệ thống lý thuyết về nghiên cứu công chúng thành phố Bắc Ninh với các loại hình báo chí ở Việt Nam nói chung, báo Bắc Ninh và báo Nhân Dân nói riêng. Kết quả nghiên cứu từ đề tài này có thể là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu trong lĩnh vực công chúng báo chí học và xã hội học truyền thông đại chúng. Nghiên cứu công chúng cho báo Đảng các tỉnh thành khác. 7.2 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Các kết quả nghiên cứu của luận văn hy vọng sẽ góp phần quan trọng giúp các cơ quan báo chí, phóng viên, nhà báo nhận thức đƣợc vai trò của công chúng với báo chí. Thông qua đó góp phần nâng cao chất lƣợng báo Đảng, điển hình là báo Bắc Ninh để có những chiến lƣợc cụ thể thu hút công chúng. 8. Kết cấu chi tiết luận văn Luận văn đƣợc kết cấu gồm 3 chƣơng cụ thể: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu Chƣơng 2. Hoạt động tiếp nhận của công chúng thành phố Bắc Ninh với hai tờ báo Bắc Ninh và Nhân Dân Chƣơng 3. Nhận định của công chúng thành phố Bắc Ninh với báo Bắc Ninh, báo Nhân Dân và nhóm giải pháp thu hút công chúng của hai tờ báo. 12