Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tập trung nghiên cứu, đề xuất những biện pháp góp phần đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ UYÊN ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN “NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH” Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ UYÊN ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN “NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH” Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Lý luận Chính trị Mã số: 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ MINH TUYÊN THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Vũ Minh Tuyên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Uyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Vũ Minh Tuyên đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để luận văn được hoàn thành. Đồng thời, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn Ban chủ nhiệm Khoa Giáo dục chính trị, các thầy cô giáo Khoa Giáo dục chính trị - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới BGH, các giảng viên và học viên trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên đã nhiệt tình giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi để luận văn được hoàn thành. Cuối cùng, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới bạn bè, gia đình và đồng nghiệp đã luôn động viên, giúp đỡ tác giả hoàn thành khóa học. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Uyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ .................................................................... v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn ............................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3 4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 5. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... 4 6. Kết cấu của đề tài............................................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN “NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH” Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN ................................................................... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 5 1.1.1. Việc nghiên cứu vấn đề kiểm tra, đánh giá trên thế giới........................... 5 1.1.2. Việc nghiên cứu vấn đề kiểm tra, đánh giá ở Việt Nam ........................... 7 1.2. Cơ sở lý luận của đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên ............................................. 9 1.2.1. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá ............................................................... 9 1.2.2. Mục đích của việc đổi mới kiểm tra, đánh giá ........................................ 20 1.2.3. Sự cần thiết và đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên hiện nay ............................ 21 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3. Thực trạng của đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên .......................................................... 37 1.3.1. Cơ sở để tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ............................ 37 1.3.2. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên ..................................................................... 39 Kết luận chương 1.............................................................................................. 43 Chương 2: QUY TRÌNH ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN "NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH" THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN................................................ 44 2.1. Quy trình chọn nội dung, phương pháp, hình thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ........................................................................... 44 2.1.1. Quy trình chung khi tiến hành kiểm tra, đánh giá ................................... 44 2.1.2. Những yêu cầu khi xây dựng nội dung, PP, hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ........................................................................... 48 2.2. Quy trình đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.................... 50 2.2.1. Quy trình xây dựng đề kiểm tra với câu hỏi tự luận, trắc nghiệm .......... 50 2.2.2. Quy trình xây dựng đề kiểm tra, đánh giá đối với câu hỏi TNKQ .......... 52 2.2.3. Quy trình xây dựng đề kiểm tra kết hợp trắc nghiệm khách quan với câu hỏi tự luận ......................................................................................... 54 2.2.4. Quy trình xây dựng đề đan xen kết hợp nhiều phương pháp .................. 55 2.2.5. Quy trình xây dựng đề kiểm tra dưới dạng bài tập tình huống và bài tập kinh tế ................................................................................................ 57 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.3. Điều kiện thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên....................................................... 59 2.3.1. Đối với các cấp quản lý ........................................................................... 59 2.3.2. Đối với giảng viên ................................................................................... 60 2.3.3. Đối với học viên ...................................................................................... 61 2.3.4. Về cơ sở vật chất ..................................................................................... 62 Kết luận chương 2.............................................................................................. 63 Chương 3: THỰC NGHIỆM ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN “NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH” Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN ................................................................................................. 65 3.1. Kế hoạch thực nghiệm đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên....................................................... 65 3.1.1. Giả thuyết thực nghiệm ........................................................................... 65 3.1.2. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 65 3.1.3. Đối tượng, địa điểm và thời gian thực nghiệm........................................ 66 3.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 66 3.2.1. Chọn bài thực nghiệm.............................................................................. 67 3.2.2. Thiết kế các dạng đề kiểm tra, đánh giá để tiến hành thực nghiệm ........ 67 3.3. Tiến hành thực nghiệm, đánh giá kết quả sau thực nghiệm ....................... 89 3.3.1. Khảo sát lớp đối chứng và thực nghiệm .................................................. 89 3.3.2. Phân tích, đánh giá kết quả sau khi thực nghiệm .................................... 89 3.4. Một số kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ................................................................................................ 98 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 103 PHỤ LỤC ............................................................................................................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CNDVBC : Chủ nghĩa duy vật biện chứng CNXHKH : Chủ nghĩa xã hội khoa học CSLL : Cơ sở lý luận ĐC : Đối chứng HC : Hành chính HH : Hàng hóa KT, ĐG : Đánh giá LLCT - HC : Lý luận chính trị - Hành chính PP : Phương pháp TLLĐ : Tư liệu lao động TLSX : Tư liệu sản xuất TN : Thực nghiệm TNKQ : Trắc nghiệm khách quan TƯ : Trung ương TV : Thường vụ VĐCB : Vấn đề cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng Bảng 3.1. Kết quả thực câu hỏi trắc nghiệm và tự luận .................................. 90 Bảng 3.2. Kết quả thực nghiệm dạng đề câu hỏi trắc nghiệm khách quan ..... 91 Bảng 3.3. Kết quả thực nghiệm dạng đề bài toán kinh tế và bài tập tình huống ........ 94 Bảng 3.4. Kết quả đề thực nghiệm kiểm tra, đánh giá bằng phương pháp TNKQ và phương pháp tự luận ....................................................... 95 Bảng 3.5. Kết quả thực nghiệm đề kiểm tra, đánh giá kết hợp các hình thức ...... 96 Biểu đồ Biểu đồ 3.1. Kết quả thực nghiệm dạng đề câu hỏi vấn đáp và tự luận ........ 91 Biểu đồ 3.2. Kết quả thực nghiệm dạng đề câu hỏi TNKQ ........................... 93 Biểu đồ 3.3. Kết quả thực nghiệm dạng đề bài toán kinh tế và bài tập tình huống ......................................................................................... 94 Biểu đồ 3.4. Kết quả đề thực nghiệm kiểm tra, đánh giá bằng phương pháp trắc nghiệm khách quan và phương pháp tự luận ............ 96 Biểu đồ 3.5. Kết quả thực nghiệm đề kiểm tra, đánh giá kết hợp các hình thức ............................................................................................ 97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bước vào thế kỉ XXI với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và xu hướng toàn cầu hóa thì vai trò của giáo dục ngày càng trở nên quan trọng. Với quan điểm giáo dục là “quốc sách hàng đầu” Đảng và Nhà nước ta vẫn luôn khẳng định về việc tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, PP dạy và học ở tất cả các cấp học, bậc học theo hướng hiện đại nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, tư duy sáng tạo của người học. Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục, đào tạo nói chung và đổi mới chương trình, phương pháp dạy học nói riêng thì việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học được coi là một trong những vấn đề bức thiết, là động lực thúc đẩy đổi mới quá trình dạy và học. Kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng trong quá trình dạy học, là mấu chốt tác động mạnh mẽ đến quá trình nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo. Kiểm tra, đánh giá đúng cách, đúng hướng, khách quan, nghiêm túc sẽ là động lực mạnh mẽ khích lệ người học vươn lên đạt kết quả tốt trong quá trình học. Kiểm tra, đánh giá cung cấp cho giáo viên về tình hình lĩnh hội kiến thức của người học, việc hình thành kỹ năng, kỹ xảo, góp phần phát huy tính tích cực, tính chủ động, tự giác trong mỗi người học trong quá trình học tập. Tuy nhiên, thực trạng giáo dục ở nước ta trong những năm gần đây cho thấy kết quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học còn chưa hợp lý, chưa phản ánh đúng thực chất năng lực của người học. Đặc biệt trong kì thi Trung học phổ thông Quốc gia năm 2018 vừa qua đã xuất hiện hiện tượng gian lận trong thi cử, chạy điểm, nâng điểm không chỉ ở một số cá nhân mà nó còn trở thành một tổ chức tiêu cực ở một số tỉnh gây bức xúc trong dư luận xã hội. Từ đó, cũng đặt ra nhiều câu hỏi làm thế nào để có sự công bằng, chính xác và minh bạch trong thi cử. Đây thực sự là một thách thức nó làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền giáo dục nói riêng và đến cả sự nghiệp của đất nước nói chung, vì vậy cần Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
phải có biện pháp giải quyết triệt để trong khâu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo cũng chỉ rõ: “Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận”. Như vậy, để đạt được sự tin cậy của cộng đồng thì việc đổi mới kiểm tra, đánh giá cần phải có những thay đổi về cả nội dung, hình thức, phương pháp, có như vậy mới đáp ứng được những yêu cầu, mục tiêu giáo dục, khắc phục được những hạn chế và phù hợp với đặc thù của từng môn học, trong đó có môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”. Xuất phát từ thực tiễn trên để hoạt động dạy và học môn Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin đạt hiệu quả cao, cần thiết phải có những cách thức đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập một cách thiết thực, cụ thể và hiệu quả. Để góp phẩn đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên được công bằng, chính xác, khoa học hơn, tôi quyết định chọn đề tài: “Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên”. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục đích nghiên cứu Khẳng định vị trí, vai trò của kiểm tra, đánh giá. Luận văn tập trung nghiên cứu, đề xuất những biện pháp góp phần đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Đưa ra CSLL và thực tiễn đổi mới KT, ĐG kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
- Đề xuất quy trình đổi mới KT, ĐG kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên. - Thực nghiệm đổi mới KT, ĐG kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu việc thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên qua một số bài học cụ thể của môn này (phần I: Những NLCB của chủ nghĩa Mác - Lênin). 3.2. Phạm vi nghiên cứu Môn Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm bốn học phần: Triết học, Kinh tế chính trị, CNXHKH, Tư tưởng Hồ Chí Minh. Vì thời gian có hạn, luận văn chỉ tiến hành điều tra và khảo sát hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong giảng dạy học phần Kinh tế chính trị của môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin” cho học viên các lớp Trung cấp LLCT - HC K37, K38, K43, K44 ở Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp chung là PP luận của CNDVBC và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Ngoài ra luận văn còn sử dụng những PP nghiên cứu sau: + PP lịch sử - lô gíc. + PP trừu tượng hóa, khái quát hóa + PP phân tích - tổng hợp. + PP so sánh - thống kê. + PP điều tra xã hội học, phỏng vấn, quan sát, thực nghiệm sư phạm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5. Đóng góp của đề tài - Về lí luận: Đề tài xác định được vai trò, ý nghĩa, vị trí của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong dạy học nói chung, dạy học môn "Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh" nói riêng từ đó đề ra những hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập nhằm phát huy tính tích cực của người học. - Về thực tiễn: Trên cơ sở thực nghiệm sư phạm, tác giả đưa ra quy trình và đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong dạy học nói chung và đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng. Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo, vận dụng góp phần đổi mới kiểm tra, đánh giá môn “Những VĐCB của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” tại Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên hiện nay. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, luận văn gồm 3 chương 10 tiết. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỔI MỚI KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN “NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH” Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Việc nghiên cứu vấn đề kiểm tra, đánh giá trên thế giới Trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, các nhà khoa học luôn lấy mệnh đề “bất cứ cái gì đang thực sự tồn tại đều có thể đo được” làm điểm xuất phát cho việc nghiên cứu. Cũng như vậy trong khoa học giáo dục, để đánh giá một cách chính xác quá trình học tập của người học, nhà giáo dục Peter W. Airasian đã nghiên cứu, tìm hiểu cách thức đánh giá bằng phương pháp đo lường. Đối với phương pháp này người thầy có thể sử dụng những kỹ thuật như: phiếu quan sát, bảng hỏi, phiếu phỏng vấn, bảng liệt kê, bảng trắc nghiệm để lượng hóa khối kiến thức, kỹ năng của người học trong quá trình lĩnh hội tri thức ứng với các con số cụ thể. Một số nhà nghiên cứu lại đi tìm công cụ khác để đánh giá kết quả học tập của người học như: Nitoko  Brookhart đã có những nghiên cứu về việc sử dụng phương pháp trắc nghiệm (test) như một công cụ trong kiểm tra, đánh giá tri thức. Theo đó, nhà giáo dục có thể xử dụng những tình huống có vấn đề, đưa ra những phương án để người học phải lựa chọn để đi đến sự cô đọng, sự thống nhất cho một kiến thức nào đó. Thủ pháp này đòi hỏi mỗi câu trả lời ứng với một hệ số điểm thống nhất và có tính hệ thống logic. Chính Nitko  Brookhart đã chỉ ra cụ thể hơn về việc đánh giá trong giáo dục là “quá trình thu thập thông tin và sử dụng các thông tin này để ra quyết định về học sinh, về chương trình, về nhà trường và đưa ra các chính sách giáo dục” [9, tr.33] cho phù hợp (bao gồm từng hoạt động cụ thể từ hoạt động giảng dạy đến xếp chỗ ngồi cho học sinh vào các chương trình học khác nhau). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Các nhà giáo dục khác như: Mabry, Hart, Herman, Brown  Hudson, Wiggin,… lại đi tìm hình thức đánh giá và phân chia thành ba hình thức kiểm tra đánh giá chính gắn với mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể: Hình thái đánh giá cổ điển đầu tiên là đánh giá chủ yếu dựa trên sự đo lường tâm lí với những bài kiểm tra trên giấy thông qua câu hỏi trắc nghiệm và sử dụng quy trình chấm điểm trên máy tính để đảm bảo tính khách quan. Tiếp đến là hình thái đánh giá gắn với bối cảnh giáo dục với chủ trương kiểm tra đánh giá phải phù hợp với khung chương trình, câu hỏi phải dựa trên tiêu chí cung cấp thông tin, mang tính phản hồi để có ích cho việc điều chỉnh hoạt động giảng dạy. Hình thức này đã khuyến khích được tính tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh. Thứ ba là hình thái đánh giá cá nhân hóa do Brown  Hudson, Dierick Dochy nghiên cứu. Phương pháp đánh giá này xuất hiện với nhiều tên gọi khác nhau: phương pháp đánh giá sáng tạo, đánh giá thực hiện, đánh giá năng lực, văn hóa kiểm tra đánh giá hiện đại,…. Nhưng tựu chung với phương pháp này người học phải thực hiện nghiên cứu và vận dụng kĩ năng tư duy sáng tạo trong quá trình học tập và thể hiện ra bằng những sản phẩm cụ thể. Bài kiểm tra đa dạng vừa tương thích với bối cảnh thực tế cuộc sống vừa gắn với hoạt động giảng dạy và phù hợp với mục tiêu môn học. Peter W.Airasian cũng đã nghiên cứu rất nhiều về kiểm tra và ông đã chỉ ra rằng kiểm tra có nhiều dạng: kiểm tra 15 phút, kiểm tra 1 tiết,… Những bài kiểm tra trên lớp ấy là “quá trình thu thập, tổng hợp và diễn giải thông tin hỗ trợ cho việc ra quyết định” [9, tr.31]. Hay nói cách khác, người giáo viên phải là người dùng giấy bút để thu thập thông tin về sự thể hiện kiến thức và kĩ năng của người học một cách hệ thống. Ông đã chia đánh giá thành hai dạng là: “đánh giá định tính là việc quan sát, kiểm tra và đo lường; đánh giá định lượng như đánh giá bằng điểm số” [9, tr.31]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Nhà nghiên cứu K.Ulbrich khi tìm hiểu về đánh giá đã chỉ ra rằng: “Đánh giá là hệ thống hoạt động nhằm thu thập số liệu, sản phẩm, báo cáo có giá trị thực về sự hiểu biết và nắm vững những mục tiêu đã đề ra” [9, tr.31]. Theo nhà giáo dục R.F Marger (1993), đánh giá cũng giống như nghệ thuật nó miêu tả chi tiết tình hình học tập của học sinh và việc giảng dạy của giáo viên để từ đó đưa ra những công việc cần phải tiếp tục và phải làm cho học sinh tiến bộ hơn [9, tr.32]. Nhà giáo dục Savin trong cuốn Giáo dục học đã nêu những thang bậc khác nhau của mình về kiểm tra đánh giá kết quả học tập: “Đánh giá được thực hiện trên cơ sở kiểm tra và đánh giá theo hệ thống 5 bậc: Xuất sắc (điểm 5), Tốt (4 điểm), Trung bình (3 điểm), Xấu (điểm 2), Rất xấu (điểm 1)” [16, tr.246]. 1.1.2. Việc nghiên cứu vấn đề kiểm tra, đánh giá ở Việt Nam Vấn đề phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học đã và đang được các nhà khoa học, nhà giáo dục quan tâm. Giáo trình “phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học Sinh học” của PGS.TS Nguyễn Đình Nhâm và TS.Vũ Đình Luận (Nhà xuất bản Đại học Vinh) nói về phương pháp KT, ĐG trong dạy học môn Sinh học; quá trình dạy học môn Sinh học bao gồm sáu yếu tố cơ bản: mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, phương tiện dạy học và KT, ĐG trong dạy học. Đã cung cấp cho độc giả lý thuyết về kiểm tra đánh giá trong dạy học nói chung và dạy học Sinh học nói riêng. Đồng thời, giáo trình còn mang lại những tri thức về phương pháp xây dựng công cụ kiểm tra đánh giá, phương pháp kiểm tra đánh giá trong dạy học môn Sinh học. Qua đó tác giả còn giúp cho người học có thể tự xây dựng được bài kiểm tra, áp dụng các phương pháp đánh giá năng lực sau khi được học các bài học. Tác giả Đặng Vũ Hoạt với bài viết “Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh” (Lý luận dạy học Đại học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội 2004) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
đã trình bày những vấn đề cơ bản về kiểm tra, đánh giá tri thức, kỹ năng của học sinh. Đồng thời, tác giả còn trình bày về vị trí, chức năng của kiểm tra, đánh giá tri thức người học và khẳng định việc kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng không thể thiếu trong quá trình dạy học. Bài viết của TS. Vũ Thị Phương Lê nói về “Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá các học phần ngành chính trị học theo hướng phát triển năng lực ở trường Đại học Vinh hiện nay”, tác giả đã chỉ ra tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá; từ đó đề xuất các phương thức kiểm tra, đánh giá các học phần ngành chính trị học theo hướng “mở” nhằm chú trọng phát triển năng lực của sinh viên. Kiến thức, kĩ năng về kiểm tra, đánh giá là vô cùng quan trọng, bởi vậy nó đã được các nhà giáo dục: Nguyễn Công Khanh (chủ biên) và Đào Thị Oanh nghiên cứu và biên soạn cuốn giáo trình “Kiểm tra đánh giá trong giáo dục” của Nhà xuất bản Đại học Sư phạm (2017) với ba nội dung lớn: Chương 1: Cơ sở lí luận về kiểm tra đánh giá trong giáo dục đem lại cho người học kiến thức về vai trò, mục đích, mục tiêu của kiểm tra đánh giá trong giáo dục; các hình thái và những loại hình đánh giá trong giáo dục; các khái niệm cơ bản về kiểm tra, đánh giá và quy trình thiết lập một kế hoạch đánh giá phù hợp. Chương 2: Nói về các công cụ kiểm tra đánh giá với những phương pháp cụ thể như: nhóm phương pháp kiểm tra viết, nhóm phương pháp quan sát,…các công cụ kiểm tra đánh giá; giúp người đọc phân biệt được điểm khác biệt giữa đánh giá năng lực với đánh giá kiến thức, kĩ năng. Chương 3: Xử lí và phản hồi kết quả kiểm tra đánh giá. Nhìn chung, vấn đề kiểm tra, đánh giá đã và đang được nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu dưới những góc độ khác nhau như: có tác giả trình bày về ý nghĩa, vị trí của kiểm tra, đánh giá đối với người học; đề xuất các phương hướng đổi mới kiểm tra đánh giá thông qua những hình thức và cách tổ chức khác nhau,… Những kết quả nghiên cứu trên làm cơ sở cho tác giả kế thừa và tiếp tục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
có những phương hướng để đi vào nghiên cứu đề tài: “Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên”. 1.2. Cơ sở lý luận của đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên 1.2.1. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá 1.2.1.1 Kiểm tra, đánh giá nói chung Kiểm tra, đánh giá là một thuật ngữ được dùng khá phổ biến trong đời sống hàng ngày cũng như các ngành khoa học. Nó là một mắt xích quan trọng trong sự nghiệp giáo dục, nó tồn tại khách quan và có tác động trực tiếp đến việc nâng chất lượng dạy và học của giảng viên, sinh viên. Kiểm tra, đánh giá với mục đích trước hết là để đo kết quả giáo dục đã đạt được. Kiểm tra là một thuật ngữ dùng để chỉ sự đo lường, thu thập thông tin, so sánh với những tiêu chuẩn, mục tiêu đã đề ra nhằm phán đoán, xác định xem người học đã lĩnh hội được những kiến thức, kỹ năng và thái độ như thế nào trong quá trình học. Trong cuốn “Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam”, kiểm tra được hiểu là việc đánh giá kết quả giáo dục của học sinh so với mục tiêu đề ra sau một giai đoạn nhất định: “kiểm tra là hoạt động đo, xem xét, thử nghiệm hoặc định cỡ một hay nhiều đặc tính của sản phẩm và so sánh kết quả với yêu cầu quy định nhằm xác định sự phù hợp với mỗi đặc tính” [9, tr.28]. Đánh giá hiểu theo nghĩa chung nhất với những định nghĩa như: Trong cuốn “Đánh giá kết quả học tập” tác giả đã chỉ ra: “đánh giá là hoạt động của con người nhằm phán xét về một hay nhiều đặc điểm của sự vật, hiện tượng, con người theo những quan niệm và chuẩn mực nhất định mà người đánh giá cần tuân theo” [14, tr.7]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Trong Triết học: “Đánh giá là xác định giá trị của sự vật, hiện tượng xã hội, hoạt động hành vi của con người tương xứng với những mục tiêu, nguyên tắc, kết quả mong đợi hay chuẩn mực nhất định, từ đó bộc lộ một thái độ. Nó có tính động cơ, phương tiện và mục đích hành động” [9, tr.30]. Năm 1989, Jean - Marie De Ketele đánh giá là sự “thu thập một tập hợp thông tin đủ thích hợp, có giá trị và đáng tin cậy, xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này và một tập hợp tiêu chí phù hợp với các mục tiêu định ra ban đầu hay đã được điều chỉnh trong quá trình thu thập thông tin nhằm đưa ra một quyết định” [9, tr.31] Cho đến năm 1997, C.E. Beeby đã chỉ ra rằng: đánh giá không chỉ dừng lại ở sự thu thập thông tin mà còn phải lí giải nó theo một hệ thống các bằng chứng để đi tới sự phán xét về giá trị theo quan điểm hành động. Ông đã đưa ra khái niệm chung nhất về đánh giá và đặc biệt nhấn mạnh khía cạnh giá trị của nó. Với những cách định nghĩa trên, kiểm tra, đánh giá có có nghĩa rất rộng và được hiểu ở nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống, nhưng tựu chung lại nó bao gồm những nội dung cơ bản: - Kiểm tra là việc đưa ra ý kiến về kết quả của công việc dựa trên cơ sở những thông tin đã thu thập được rồi tiến hành đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra trước đó. - Đánh giá là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán giá trị về kết quả của công việc đã đặt ra trước đó. - Kiểm tra, đánh giá là quá trình hình thành những phán xét, nhận định và kết quả của công việc dựa vào sự thu thập, phân tích, xử lý thông tin, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra nhằm xác định giá trị của một sản phẩm, một tiến trình, một chương trình,… từ đó, đề xuất những quyết định phù hợp để điều chỉnh, cải thiện thực trạng, nâng cao chất lượng công việc cũng như hiệu quả của nó. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Như vậy, kiểm tra bao giờ cũng hướng tới thực hiện mục đích được tính bằng chất lượng và hiệu quả công việc, kiểm tra là một trong các bước cần tiến hành của quá trình đánh giá. Đánh giá nhằm đo chất lượng và hiệu quả công việc, cho nên đánh giá có mục đích. Hơn nữa, đánh giá phải đi đến sự phán quyết, nhận định về giá trị, vì vậy cần phải thu thập những dạng thông tin khác nhau và việc xử lí những thông tin này dựa trên nhiều tiêu chuẩn, đối chiều với nhiều mục tiêu từ đó mới đưa ra những phán đoán, quyết định phù hợp. Xét ở góc độ này thì giữa kiểm tra và đánh giá có những điểm chung: kiểm tra gắn liền với đánh giá, đánh giá được hiểu theo nghĩa là kiểm tra. KT, ĐG có mối quan hệ mật thiết với nhau. 1.2.1.2. Kiểm tra, đánh giá trong dạy học Trong giáo dục, kiểm tra là quá trình đo lường học tập thực tế của người học so với các tiêu chuẩn, mục tiêu đã đề ra với mục đích phát hiện những gì đã đạt được, chưa đạt được, nguyên nhân cùng các nhân tố chi phối tới quá trình ấy,… để từ đó đưa ra những biện pháp khắc phục. Hay cũng có thể hiểu, kiểm tra là sự thu thập những thông tin, dữ liệu để làm cơ sở cho đánh giá. Hay cũng có thể hiểu kiểm tra là xem xét học sinh lĩnh hội được những tri thức, kĩ năng, thái độ như thế nào so với mục tiêu giáo dục đã đề ra trong quá trình học tập. Từ đó, giáo viên cũng như người học có thể điều chỉnh hoạt động dạy và học giúp học sinh cải thiện và nâng cao thành tích học tập. Trong lớp học, giáo viên có thể tiến hành kiểm tra nhiều lần, việc kiểm tra có thể được thực hiện thường xuyên hoặc định kì. Người bị kiểm tra không nhất thiết là phải biết trước về hoạt động kiểm tra của giáo viên. Kết quả của kiểm tra có thể dùng làm công cụ đánh giá xếp loại người học, làm báo cáo, tư vấn giáo dục. Tóm lại, dù ở các cách nhìn khác nhau nhưng tựu chung lại, “kiểm tra là xem xét, tổ chức thu thập thông tin và gắn với hoạt động đo lường để đưa ra các kết quả, so sánh, đối chiếu với yêu cầu, mục tiêu hay chuẩn đã đề ra, với mục đích xác định xem cái gì đã đạt được, cái gì chưa đạt được, những nguyên nhân, các yếu tố ảnh hưởng và chi phối” tới quá trình giáo dục [9, tr.30]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn