Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề thông qua dạy học hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:175

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn này nghiên cứu cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài: Lịch sử nghiên cứu về năng lực hợp tác giải quyết vấn đề; Năng lực hợp tác giải quyết vấn đề; Dạy học theo chủ đề; Dạy học giải quyết vấn đề, dạy học WebQuest và phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề thông qua dạy học hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Thu Thủy PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Thu Thủy PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học Mã số : 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN TRUNG NINH Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, khách quan và chưa từng được công bố trong bất kì công trình khoa học nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc và được phép công bố. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 9 năm 2018 Học viên thực hiện Nguyễn Thị Thu Thủy
LỜI CẢM ƠN Luận văn được hoàn thành với sự nỗ lực, cố gắng của bản thân, cùng với sự động viên, giúp đỡ nhiệt tình của thầy cô, gia đình, bạn bè và các em học sinh. Đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trần Trung Ninh, người đã nhiệt tình, tận tâm hướng dẫn, dành nhiều thời gian để đọc và góp ý, có những lời khuyên quý báu, luôn động viên tôi trong quá trình xây dựng đề cương và thực hiện đề tài. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trường ĐHSP TPHCM, ĐHSP Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy, giúp tôi có cơ hội học tập và nâng cao trình độ chuyên môn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể quý thầy cô Khoa Hóa học, Ban Giám Hiệu, Phòng Sau đại học trường ĐHSP TPHCM đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi học tập nghiên cứu, công tác và hoàn thành khóa học. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, quý thầy cô và các em học sinh ở trường THPT Lăk (Tỉnh Đắk Lắk), THPT Krông Bông (Tỉnh Đăk Lăk), THPT Việt Đức (Tỉnh Đăk Lăk), THPT DNNT Nơ Trang Lơng, THPT Lê Duẩn, THPT Nguyễn Trãi, THPT Nguyễn Công Trứ, THPT Lý Tự Trọng, THPT Trần Đại Nghĩa, THPT Earok, THPT Lê Qúy Đôn, THPT Hai Bà Trưng, THPT Nguyễn Trường Tộ, THPT Hoàng Việt, THPT Cao Bá Quát, THPT TH Cao Nguyên, THPT Phạm Văn Đồng đã giúp đỡ tôi trong thời gian điều tra thực trạng và thực nghiệm sư phạm. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, những người đã thường xuyên động viên, khuyến khích, hỗ trợ để tôi có thể hoàn thành luận văn. Với thời gian có hạn nên luận văn không tránh khỏi thiếu sót, kính mong nhận được sự nhận xét, góp ý xây dựng từ thầy cô và các bạn để luận văn được hoàn chỉnh hơn. Một lần nữa, tôi xin gửi lời tri ân đến tất cả mọi người! TPHCM, ngày 20 tháng 09 năm 2018 Nguyễn Thị Thu Thủy
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU…… ......................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .............. 6 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ..................................................................................... 6 1.2. Năng lực ................................................................................................................. 8 1.2.1. Tổng quan về năng lực ................................................................................. 8 1.2.2. Năng lực hợp tác giải quyết vấn đề............................................................ 11 1.3. Dạy học theo chủ đề ............................................................................................. 17 1.3.1. Khái niệm ................................................................................................... 17 1.3.2. Ưu điểm dạy học chủ đề so với dạy học truyền thống............................... 18 1.3.3.Thuận lợi và khó khăn của dạy học theo chủ đề hóa học ........................... 19 1.4. Một số phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề ...... 20 1.4.1. Dạy học giải quyết vấn đề .......................................................................... 20 1.4.2. Dạy học WebQuest .................................................................................... 23 1.5. Thực trạng việc phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh trong quá trình dạy học hóa học ở một số trường trung học phổ thông ............... 29 1.5.1. Mục đích và nội dung điều tra ................................................................... 29 1.5.2. Kết quả điều tra .......................................................................................... 29 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................. 41
Chương 2. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC HÓA HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............. 42 2.1. Phân tích chương trình hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông ........ 42 2.1.1. Mục tiêu chương trình hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông .......................................................................................................... 42 2.1.2. Cấu trúc chương trình Hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông .......................................................................................................... 45 2.1.3. Những chú ý về nội dung và phương pháp dạy học hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông .......................................................... 46 2.2. Thiết kế chủ đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề ........................................................................................................ 49 2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn chủ đề dạy học ......................................................... 49 2.2.2. Quy trình thiết kế chủ đề dạy học.............................................................. 50 2.3. Một số biện pháp nhằm phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh ............................................................................................................... 51 2.3.1. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề ..................................... 51 2.3.2. Sử dụng phương pháp dạy học WebQuest ................................................ 53 2.4. Thiết kế một số kế hoạch dạy học theo chủ đề .................................................... 55 2.4.1. Kế hoạch dạy học chủ đề “Clo và vấn đề nước sạch” ............................... 55 2.4.2. Kế hoạch dạy học chủ đề “Oxi – Ozon và cuộc sống” ............................. 68 2.5. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực hợp tác giải quyết vấn đề ....................... 83 2.5.1. Cơ sở khi thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực ...................................... 83 2.5.2. Thiết kế bộ công cụ đánh giá cụ thể .......................................................... 91 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................. 96 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ............................................................ 97 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .......................................................................... 97 3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .......................................................................... 97 3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm ........................................................................... 97 3.3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ................................................................ 97
3.3.2. Nội dung các bài thực nghiệm sư phạm .................................................... 99 3.3.3. Một số hình ảnh thực nghiệm .................................................................... 99 3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm và xử lí kết quả ................................................. 105 3.4.1. Kết quả đánh giá về kiến thức và độ bền kiến thức thông qua bài kiểm tra ............................................................................................................. 105 3.4.2. Kết quả đánh giá năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh ........ 110 3.4.3. Kết quả điều tra học sinh sau thực nghiệm ............................................. 119 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................121 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................122 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................124 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐC : đối chứng GQVĐ : giải quyết vấn đề GV : giáo viên HT : hợp tác HTGQVĐ : hợp tác giải quyết vấn đề HS : học sinh NL : năng lực PPDH : phương pháp dạy học THPT : trung học phổ thông TN : thực nghiệm TNSP : thực nghiệm sư phạm TPHCM : thành phố Hồ Chí Minh SGK : sách giáo khoa
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Bảng ma trận cấu trúc năng lực HTGQVĐ ..................................... 13 Bảng 1.2. Kết quả phản hồi phiếu điều tra ....................................................... 30 Bảng 1.3. Thống kê thâm niên dạy học của GV tham gia khảo sát .................. 30 Bảng 1.4. Kết quả điều tra thể hiện năng lực của học sinh như thế nào trong học tập môn Hóa học ở trường THPT .................................... 31 Bảng 1.5. Kết quả điều tra việc phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho HS trong dạy học Hóa học THPT ........................................ 32 Bảng 1.6. Kết quả điều tra những biểu hiện của HS khi làm việc nhóm .......... 32 Bảng 1.7. Kết quả điều tra về những phương pháp dạy học thường sử dụng trong tiết học hóa học phần phi kim ....................................... 34 Bảng 1.8. Kết quả điều tra những năng lực HS sẽ phát triển khi học theo phương pháp dạy học chủ đề ........................................................... 34 Bảng 1.9. Kết quả điều tra về những năng lực có thể được hình thành thông qua dạy học giải quyết vấn đề ............................................... 35 Bảng 1.10. Kết quả điều tra về mức độ am hiểu PPDH WebQuest của GV THPT ............................................................................................... 36 Bảng 1.11. Kết quả điều tra về mức độ vận dụng PPDH WebQuest của GV THPT ............................................................................................... 36 Bảng 1.12. Kết quả điều tra về năng lực có thể phát triển thông qua dạy học WebQuest ........................................................................................ 36 Bảng 1.13. Kết quả điều tra về việc HS có yêu thích hóa học phần phi kim hay không ........................................................................................ 37 Bảng 1.14. Kết quả điều tra về mong muốn của HS thông qua học môn hóa học ............................................................................................ 37 Bảng 1.15. Kết quả điều tra về các phương pháp GV thường tổ chức khi dạy hóa học phần phi kim ................................................................ 38 Bảng 1.16. Kết quả điều tra về tần suất làm chủ đề WebQuest trong 1 học kì của HS ......................................................................................... 38 Bảng 1.17. Kết quả điều tra về tần suất học PPDH GQVĐ ở trường THPT ...... 39
Bảng 1.18. Kết quả điều tra về những khó khăn HS gặp phải khi làm việc nhóm GQVĐ ................................................................................... 39 Bảng 2.1. Phiếu quan sát của GV nhằm đánh giá NL HTGQVĐ cho học sinh (PPDH WebQuest) ................................................................... 91 Bảng 2.2. Phiếu quan sát của GV nhằm đánh giá NL HTGQVĐ cho học sinh (PPDH GQVĐ) ........................................................................ 92 Bảng 2.3. Phiếu đánh giá của HS nhằm đánh giá NL HTGQVĐ (PPDH WebQuest) ......................................................................... 93 Bảng 2.4. Phiếu đánh giá của HS nhằm đánh giá NL HTGQVĐ (PPDH GQVĐ) .............................................................................. 94 Bảng 2.5. Biên bản hoạt động nhóm (PPDH WebQuest) ................................. 95 Bảng 3.1. Danh sách các lớp ĐC – TN ............................................................ 98 Bảng 3.2. Kết quả bài kiểm tra trước tác động của các lớp ĐC – TN .............. 98 Bảng 3.3. So sánh điểm trung bình bài kiểm tra trước tác động của trường THPT Lăk và THPT Krông Bông giữa lớp TN và ĐC .................... 99 Bảng 3.4. Bảng phân phối số HS đạt điểm Xi của bài kiểm tra lần 1 ............ 105 Bảng 3.5. Bảng phân phối tần suất và tần suất lũy tích kiểm tra lần 1 của lớp TN1 – ĐC1 và TN2 – ĐC2 ..................................................... 105 Bảng 3.6. Các tham số đặc trưng điểm bài kiểm tra lần 1 của các cặp lớp TN1 – ĐC1, TN2 – ĐC2 ............................................................... 106 Bảng 3.7. Bảng phân phối số HS đạt điểm Xi của bài kiểm tra lần 2 ............ 107 Bảng 3.8. Bảng phân phối tần suất và tần suất lũy tích kiểm tra lần 2 của lớp TN1 – ĐC1 và TN2 – ĐC2 ..................................................... 107 Bảng 3.9. Các tham số đặc trưng điểm bài kiểm tra lần 2 của các cặp lớp TN1 – ĐC1 và TN2 – ĐC2 ............................................................ 108 Bảng 3.10. Phân loại kết quả học tập của HS qua các bài kiểm tra ................. 108 Bảng 3.11. Bảng kết quả HS đánh giá các tiêu chí của NL HTGQVĐ theo PPDH GQVĐ ................................................................................ 110 Bảng 3.12. Bảng kết quả kiểm định độ tin cậy của dữ liệu phiếu HS đánh giá NL HTGQVĐ thông qua dạy học GQVĐ ................................ 111
Bảng 3.13. Bảng kết quả HS đánh giá các tiêu chí của NL HTGQVĐ theo PPDH WebQuest ........................................................................... 113 Bảng 3.14. Bảng kết quả kiểm định độ tin cậy của dữ liệu phiếu HS đánh giá NL HTGQVĐ thông qua dạy học WebQuest .......................... 113 Bảng 3.15. Bảng kết quả điểm trung bình của từng tiêu chí ............................ 114 Bảng 3.16. Bảng kết quả kiểm định độ tin cậy của dữ liệu phiếu GV đánh giá NL HTGQVĐ .......................................................................... 115 Bảng 3.17. Bảng kiểm định t-test phụ thuộc đánh giá năng lực HTGQVĐ của nhóm TN từ phiếu đánh giá của GV ....................................... 115 Bảng 3.18. Bảng đánh giá các tiêu chí của dạy học HTGQVĐ theo PPDH WebQuest ...................................................................................... 117 Bảng 3.19. Bảng kết quả kiểm định độ tin cậy của dữ liệu phiếu GV đánh giá NL HTGQVĐ .......................................................................... 117 Bảng 3.20. Bảng kiểm định t-test phụ thuộc đánh giá năng lực HTGQVĐ của nhóm TN từ phiếu đánh giá của GV ....................................... 117 Bảng 3.21. Bảng tỉ lệ % kết quả điều tra thái độ của HS sau TN ..................... 119
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Cấu trúc năng lực HTGQVĐ theo ACT21S ........................................ 15 Hình 1.2. Cấu trúc năng lực HTGQVĐ ............................................................... 16 Hình 1.3. Sơ đồ kết quả điều tra việc phát triển năng lực HTGQVĐ cho HS trong dạy học Hóa học THPT .............................................................. 32 Hình 1.4. Biểu đồ kết quả điều tra việc HS có yêu thích hóa học phần phi kim hay không ..................................................................................... 37 Hình 1.5. Biểu đồ về kết quả điều tra về tần suất làm chủ đề WebQuest trong 1 học kì....................................................................................... 38 Hình 1.6. Biểu đồ kết quả điều tra về tần suất học PPDH GQVĐ ở trường THPT ................................................................................................... 39 Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc nội dung hóa học phần phi kim 10 THPT .................... 46 Hình 3.1. Hình ảnh các nhóm nghiên cứu phần tính chất vật lí của clo............... 99 Hình 3.2. Hình ảnh các nhóm nghiên cứu phần tính chất hóa học của clo .........100 Hình 3.3. Hình ảnh các nhóm tìm hiểu và nghiên cứu về nội dung WebQuest ...........................................................................................100 Hình 3.4. Hình ảnh trang WebQuest về chủ đề clo và vấn đề nước sạch ...........101 Hình 3.5. Một số hình ảnh HS trình bày sản phẩm WebQuest ...........................101 Hình 3.6. Một số hình ảnh sơ đồ tư duy về clo ...................................................102 Hình 3.7. Hình ảnh các nhóm thảo luận nội dung oxi ........................................103 Hình 3.8. Hình ảnh trang WebQuest về oxi - ozon và cuộc sống .......................103 Hình 3.9. Một số hình ảnh sản phẩm WebQuest về oxi - ozon...........................104 Hình 3.10. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 lớp 10A15 (TN1), 10A16 (ĐC1) ..........................................................................106 Hình 3.11. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 lớp 10A4 (TN2), 10A12 (ĐC2) ..........................................................................106 Hình 3.12. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 lớp 10A15 (TN1), 10A16 (ĐC1) ..........................................................................108 Hình 3.13. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 lớp 10A4 (TN2), 10A12 (ĐC2) ..........................................................................108
Hình 3.14. Đồ thị phân loại kết quả học tập của HS (bài KT số 1) ......................109 Hình 3.15. Đồ thị phân loại kết quả học tập của HS (bài KT số 2) ......................109 Hình 3.16. Đồ thị đường tiến bộ NL HTGQVĐ của HS nhóm TN ......................115 Hình 3.17. Đồ thị đường tiến bộ NL HTGQVĐ của HS nhóm TN ......................117
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Chúng ta đang sống trong một thế giới đầy biến động, tuy nhiên có một chân lý không bao giờ thay đổi là sự thành công của một quốc gia phụ thuộc vào thành công của nền giáo dục ở quốc gia đó. Bởi vậy trong nhiều văn kiện chính thức, Đảng và nhà nước Việt nam luôn coi Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Nhằm xây dựng một nền giáo dục hiện đại, Đảng ta đề ra chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo, Nghị quyết số 29 – Hội nghị trung ương 8 Khóa XI đưa ra quan điểm chỉ đạo: Chuyển từ dạy học chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. (Ban chấp hành Trung ương, 2013). Mục tiêu cụ thể của nghị quyết là: Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn (Ban chấp hành Trung ương, 2013). Theo quan điểm và mục tiêu cụ thể của Nghị quyết, ngành giáo dục có sự đổi mới đồng bộ về mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể mới ban hành ngày 27 tháng 7 năm 2017, ngành giáo dục hướng tới đào tạo nên một thế hệ học sinh mới có đủ năm phẩm chất và mười năng lực. Năng lực chung được tất cả các môn học và hoạt động giáo dục góp phần hình thành và phát triển: Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải
2 quyết vấn đề và sáng tạo. Trong các năng lực, những năng lực học tập mà chúng tôi quan tâm là năng lực hợp tác và năng lực giải quyết vấn đề. Hợp tác là một trong những năng lực quý báu, giúp con người có thể hòa nhập với cộng đồng xã hội, để tiến bộ, thành đạt trong cuộc sống và tương lai. Dạy học hợp tác không chỉ giúp học sinh phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo mà còn giúp học sinh rèn luyện các kỹ năng sống có ích cho hiện tại và tương lai. Giải quyết vấn đề là một năng lực rất cần thiết trong quá trình học tập và làm việc. Do đó phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục nói chung và của giáo viên hóa học nói riêng. Tuy nhiên, hiện nay nhiều giáo viên hóa học còn gặp nhiều khó khăn khi tổ chức dạy học theo hướng phát triển năng lực. Việc tổ chức dạy học hóa học cho học sinh đáp ứng các kỳ thi hiện nay cũng góp phần làm xa rời thêm mục tiêu phát triển năng lực. Vì những lí do trên, chúng tôi quyết định chọn chủ đề: “Phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề thông qua dạy học hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua việc nghiên cứu, lựa chọn, xây dựng một số chủ đề dạy học sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, dạy học WebQuest và sử dụng chúng trong dạy học hóa học phần phi kim lớp 10, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hoá học ở trường trung học phổ thông (THPT) trong giai đoạn hiện nay. 3. Nhiệm vụ của đề tài Nghiên cứu cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài: Lịch sử nghiên cứu về năng lực hợp tác giải quyết vấn đề; Năng lực hợp tác giải quyết vấn đề; Dạy học theo chủ đề; Dạy học giải quyết vấn đề, dạy học WebQuest và phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh. Điều tra thực trạng việc phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hóa học ở tỉnh Đăk Lăk.
3 Nghiên cứu mục tiêu, cấu trúc nội dung chương trình hóa học phổ thông, đi sâu vào hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông. Thiết kế một số chủ đề dạy học sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, dạy học WebQuest hoá học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông để phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh. Nghiên cứu cấu trúc, các biểu hiện của năng lực hợp tác giải quyết vấn đề, thiết kế thang đo, bộ công cụ đánh giá năng lực hợp tác giải quyết vấn đề của học sinh. Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính phù hợp, tính hiệu quả và khả thi của các đề xuất nhằm phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học hóa học ở trường trung học phổ thông ở Việt Nam. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Thiết kế và tổ chức chương trình dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua dạy học hóa học phần phi kim lớp 10 THPT. 5. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi áp dụng: dạy học môn hóa học phần phi kim lớp 10 THPT gắn với thực tiễn nhằm phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh. Địa bàn thực nghiệm: một số trường THPT ở tỉnh Đăk Lăk. Thời gian nghiên cứu: từ tháng 10/2017 đến 11/2018. 6. Giả thuyết khoa học Nếu làm sáng tỏ cơ sở lý luận về phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề và thiết kế được kế hoạch dạy học một số chủ đề dạy học sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, dạy học WebQuest và sử dụng chúng trong sự phối hợp hợp lí với các kỹ thuật dạy học tích cực thì sẽ phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn hoá học ở các trường phổ thông. 7. Phương pháp và các phương tiện nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu
4 7.1.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Đọc và nghiên cứu các tài liệu, văn bản có liên quan đến đề tài. - Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa, khái quát hóa… trong tổng quan cơ sở lí luận của đề tài. 7.1.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Quan sát, điều tra, trao đổi ý kiến, kinh nghiệm với giáo viên về thực trạng dạy học nhằm phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hóa học trung học phổ thông. - Phỏng vấn một số giáo viên (trực tiếp và qua điện thoại hoặc email). - Điều tra bằng phiếu điều tra - Phương pháp chuyên gia. - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính hiệu quả, khả thi của đề tài. 7.1.3. Phương pháp thống kê - Phân tích số liệu thu thập được. - Thống kê toán học xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm và rút ra kết luận của đề tài. 7.2. Phương tiện nghiên cứu - Các loại tài liệu tham khảo: báo, tạp chí, sách (sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, các sách tham khảo hóa học, bài báo khoa học...) và một số trang web hóa học... - Bộ câu hỏi điều tra. - Phần mềm giảng dạy, phương pháp xử lý số liệu. 8. Những đóng góp mới của đề tài - Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận về vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh ở trường trung học phổ thông trong dạy học hoá học. - Thiết kế kế hoạch dạy học một số chủ đề dạy học hoá học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh.
5 - Đề xuất các phương pháp dạy học tích cực như phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, dạy học WebQuest để phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo luận văn có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề. Chương 2: Phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua dạy học hóa học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông. Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.
6 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Ngày nay, cùng với sự thay đổi của kinh tế, xã hội toàn cầu, cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đòi hỏi những mục tiêu ngày càng cao của giáo dục. Một năng lực thu hút sự chú ý trong thời gian gần đây là năng lực hợp tác giải quyết vấn đề (HTGQVĐ). Năng lực HTGQVĐ đã được nghiên cứu trong nhiều công trình trên thế giới và ở Việt Nam trong hai thập kỉ qua. Trên thế giới Hai chương trình đánh giá quốc tế – Đánh giá và giảng dạy các kỹ năng của thế kỉ XXI (ATC21S) do Cisso, Intel và Microsoft thành lập và chương trình đánh giá học sinh (HS) quốc tế (PISA) do tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) thành lập – đã đề cập đến năng lực HTGQVĐ, xem năng lực HTGQVĐ là năng lực cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Trong cuốn “Collaborative problem solving: Consideration for the national assessment of educational progress” (2017) của Stephen M.Fiore, Art Graesser và các cộng sự trình bày năng lực HTGQVĐ là một năng lực cần thiết của thế kỷ XXI, cuốn sách đã nêu về khái niệm, cấu trúc, mô hình tích hợp học tập, đánh giá năng lực HTGQVĐ. Bài báo “An approach to assessment of collaborative problem solving” (2014) của Esther Care và Patrick Griffin đăng trên tạp chí nghiên cứu và thực hành tăng cường học tập công nghệ số 9 cũng đã trình bày, nghiên cứu về năng lực HTGQVĐ. Trong cuốn sách “Cooperative problem solving in physics a user’s manual” (2010) của tác giả Kenneth Heller và Patricia Heller (Đại học Minnesota của Mỹ) đã phân tích năng lực HTGQVĐ và áp dụng trong dạy học vật lý. Ở Việt Nam Trong những năm gần đây, có rất nhiều công trình nghiên cứu, sách, giáo trình, tài liệu, bài viết,… liên quan đến việc phát triển năng lực cho học sinh. Một số công trình nghiên cứu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài như:
7 Luận án tiến sĩ khoa học giáo dục của Trần Thị Thu Huệ (2012) “Phát triển một số năng lực cho HS THPT thông qua phương pháp và sử dụng thiết bị trong dạy học hóa học vô cơ”, Viện khoa học Giáo dục. Tác giả đã giới thiệu một số năng lực đặc trưng cần phát triển cho học sinh như: năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực tự học, năng lực hợp tác,… Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Quỳnh Mai Phương (2015) “Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học phần phi dẫn xuất hidrocacbon hóa học 11 THPT”, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, bảo vệ tại Đại học Sư phạm TP.HCM. Luận văn đã trình bày cơ sở lí thuyết của năng lực hợp tác, một số phương pháp dạy học phát triển năng lực hợp tác như: dạy học theo nhóm, dạy học dự án, dạy học theo góc. Luận văn thạc sĩ của Dương Thị Hồng Hạnh (2015) “Phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh thông qua dạy học chương Sự điện li – Hóa học lớp 11 nâng cao”, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, bảo vệ tại Đại học Giáo dục, Hà Nội. Luận văn đã trình bày cơ sở lí thuyết của năng lực giải quyết vấn đề, một số phương pháp dạy học để phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề. Trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (2017) có đề cập đến các năng lực chung của học sinh cần đạt được, trong đó có: năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo nhưng chưa nêu cụ thể năng lực HTGQVĐ. Có một số bài báo, luận văn thạc sĩ nghiên cứu về năng lực này. Ví dụ: Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thanh Hà (2017) “Vận dụng phương pháp dạy học theo góc nhằm phát triển năng lực hợp tác giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua dạy học phần phi kim hóa học lớp 10 trung học phổ thông”, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Bảo vệ tại Đại học Sư phạm, TPHCM. Tác giả đã trình bày cơ sở lí luận của năng lực hợp tác giải quyết vấn đề, đưa ra cấu trúc, tiêu chí đánh giá năng lực hợp tác giải quyết vấn đề được đề xuất từ nghiên cứu của ACT21s. Ngoài ra, luận văn đã đưa ra phương pháp dạy học theo góc nhằm phát triển năng lực này cho học sinh.