Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lí hoạt động tài chính ở trường THPT và xác định thực trạng quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ, đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ phù hợp với mục tiêu, đặc điểm của các trường trung học phổ thông công lập. Nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho giáo dục được quản lí và sử dụng có hiệu quả, nâng cao tính tự chủ của các cơ sở giáo dục, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm đối với Nhà nước, người học và xã hội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trần Thị Huỳnh Như QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ VĨNH LONG THEO QUAN ĐIỂM TỰ CHỦ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trần Thị Huỳnh Như QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ VĨNH LONG THEO QUAN ĐIỂM TỰ CHỦ Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN SỸ THƯ Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu, tư liệu sử dụng trong luận văn này có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nêu trong luận văn là trung thực và nội dung của luận văn chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Trần Thị Huỳnh Như
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy giáo, Cô giáo Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã giảng dạy, hướng dẫn tôi hoàn thành chương trình đào tạo và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Nguyễn Sỹ Thư đã hướng dẫn tôi, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tập thể Phòng Kế hoạch - Tài chính Sở Giáo dục và Đào tạo Vĩnh Long, Ban Giám hiệu, nhân viên, giáo viên các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Song, bên cạnh những sự giúp đỡ tận tình và sự nỗ lực của bản thân trong quá trình thực hiện luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của quý Thầy, Cô, đồng nghiệp và các bạn. TP. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2018 Trần Thị Huỳnh Như
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Đánh giá của CBQL, NV về thực trạng tình hình lập kế hoạch tài chính tại các trường THPT thành phố Vĩnh Long...................................................................................... 46 Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL, nhân viên về công tác chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách của các trường THPT thành phố Vĩnh Long………………………..…………………… 48 Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL, nhân viên về công tác kiểm tra tài chính nội bộ nhà trường của các trường THPT thành phố Vĩnh Long…………………………………………………. 49 Bảng 2.4. Thực trạng trình độ cán bộ QLTC của các trường THPT thành phố Vĩnh Long............................................................ 54 Bảng 2.5. Thực trạng về điều kiện QLTC của các trường THPT thành phố Vĩnh Long............................................................ 56 Bảng 2.5. Thực trạng về điều kiện QLTC của các trường THPT thành phố Vĩnh Long............................................................ 56 Bảng 2.6. Tình hình thu ngân sách của 05 trường THPT thành phố Vĩnh Long từ năm 2015 đến năm 2017................................ 57 Bảng 2.7. Các nguồn thu ngoài NSNN của 05 trường THPT thành phố Vĩnh Long từ năm 2015 đến năm 2017......................... 58 Bảng 2.8. Nhận thức của CBQL, NV về mức độ cần thiết của việc khai thác nguồn lực tài chính cho phát triển giáo dục.......... 59 Bảng 2.9. Nhận thức về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố liên quan đến quản lý nguồn lực tài chính............................................ 60 Bảng 2.10. Các khoản chi từ nguồn NSNN và nguồn ngoài NSNN từ năm 2015 đến năm 2017 của các trường THPT thành phố Vĩnh Long............................................................................. 61
Bảng 2.11. Mức độ thực hiện các nội dung trong quản lý nguồn lực tài chính của nhà trường............................................................. 63 Bảng 2.12. Hoạt động kiểm tra, đánh giá thu - chi định kỳ của Hiệu trưởng các trường.................................................................. 66 Bảng 2.13. Hoạt động kiểm tra, theo dõi thu - chi tiền mặt của Hiệu trưởng các trường THPT...................................................... 66 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về tính cần thiết của các biện pháp....................................................................................... 92 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp............. 94 Bảng 3.3. Sự tương quan giữa mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp……………………………………………… 97
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CNH-HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất DTHT Dạy thêm học thêm GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh KT-XH Kinh tế - xã hội MTQG Mục tiêu quốc gia NCKH Nghiên cứu khoa học NS Ngân sách NSNN Ngân sách nhà nước NV Nhân viên QCCTNB Quy chế chi tiêu nội bộ QLGD Quản lý giáo dục QLHĐTC Quản lý hoạt động tài chính QLNN Quản lý nhà nước QLTC Quản lý tài chính QLTC-TS Quản lý tài chính – tài sản THPT Trung học phổ thông XDCB Xây dựng cơ bản XHHGD Xã hội hóa giáo dục
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng biểu MỞ ĐẦU………………………………………………………………...………….1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO QUAN ĐIỂM TỰ CHỦ ................................................................................ 7 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ......................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................... 12 1.2.1. Quản lí tài chính ............................................................................ 12 1.2.2. Quản lí tài chính công ................................................................... 13 1.2.3. Quản lí hoạt động tài chính theo quan điểm tự chủ ...................... 14 1.3. Vấn đề tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập..................................................................................................................... 15 1.3.1. Mục tiêu thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ................. 15 1.3.2. Nguyên tắc thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ............. 16 1.3.3. Nội dung tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập ........................................................................ 16 1.3.4. Quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập ............................................................................. 18 1.4. Quản lí hoạt động tài chính trường trung học phổ thông theo quan điểm tự chủ .......................................................................................................................... 22 1.4.1. Nguyên tắc và cơ chế quản lí hoạt động tài chính theo quan điểm tự chủ............................................................................................. 22 1.4.2. Hiệu trưởng với công tác quản lí tài chính trong trường trung học phổ thông ................................................................................ 23
1.4.3. Nội dung quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông theo quan điểm tự chủ.................................................. 24 1.4.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông theo quan điểm tự chủ...................... 32 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................... 35 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ VĨNH LONG THEO QUAN ĐIỂM TỰ CHỦ ........................................ 36 2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo của thành phố Vĩnh Long ................................................................................................. 36 2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội.......................................... 36 2.1.2. Khái quát về giáo dục và đào tạo .................................................. 40 2.1.3. Khái quát về giáo dục THPT của thành phố Vĩnh Long ............. 41 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ....................................................................... 43 2.3. Thực trạng hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ ................................................................... 44 2.3.1. Thực trạng nhận thức về một nội dung liên quan tới vấn đề tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà trường trong công tác quản lí nguồn tài chính ......................................................................................... 44 2.3.2. Thực trạng hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ ............................... 45 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ ............................................................................ 50 2.4.1. Lập kế hoạch tài chính và dự toán ................................................ 50 2.4.2. Xây dựng cơ cấu tổ chức quản lí tài chính của các trường trung học phổ thông ................................................................................ 52 2.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động tài chính trong các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long ................................................... 56
2.4.4. Kiểm tra, đánh giá việc quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long ......................................................... 64 2.5. Đánh giá chung .................................................................................................. 68 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 72 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ VĨNH LONG THEO QUAN ĐIỂM TỰ CHỦ ........................................ 74 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................................... 74 3.2. Biện pháp quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ ............................................................ 76 3.2.1. Đổi mới công tác lập kế hoạch tài chính ở các trường THPT ......... 76 3.2.2. Đẩy mạnh công tác huy động các nguồn lực tài chính cho các trường THPT ................................................................................. 78 3.2.3. Tăng cường phân cấp và quyền tự chủ cho các trường THPT và trách nhiệm xã hội trong quản lí công tác tài chính...................... 79 3.2.4. Bồi dưỡng năng lực quản lí tài chính cho đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục và nhân viên tài chính ở các trường THPT .................... 81 3.2.5. Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ và đẩy mạnh hoạt động dân chủ ở các trường THPT ....................................................................... 82 3.2.6. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lí hoạt động tài chính ở trường THPT ............................................................... 87 3.2.7. Tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát trong quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT ........................................................ 88 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................ 90 3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................ 91 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………….……....104 PHỤ LỤC
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong xu thế đổi mới đất nước, đổi mới quản lí tài chính công là một nội dung cơ bản trong Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước. Nghị định 10/2002/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 16/01/2002 đã đánh dấu sự chuyển biến tích cực trong việc tạo ra cơ chế tự chủ về tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị định 43/2006/NĐ-CP của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập được ban hành ngày 25/4/2006 thay thế Nghị định 10/2002/NĐ-CP. Ngày 14/02/2015, Chính phủ đã ban hành Nghị định 16/2015/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập thay thế Nghị định 43/2006/NĐ-CP. Hiệu lực của Nghị định 16/2015/NĐ-CP có từ ngày 06/4/2015, tuy nhiên, tính tới thời điểm hiện nay, các Bộ có liên quan chưa ban hành các Thông tư hướng dẫn quy định cụ thể để thực hiện nên các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long vẫn đang quản lí công tác tài chính theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25 tháng 4 năm 2006 của Chính phủ. Tiếp nối những thành công của chủ trương đổi mới cơ chế phân cấp quản lí, Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 được ban hành nhằm định hướng phát triển giáo dục Việt Nam trong giai đoạn mới. Để đưa định hướng trên vào thực tiễn, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Trong chương trình hành động này của Chính phủ Việt Nam đã nhấn mạnh cần Hoàn thiện phân cấp quản lí nhà nước về giáo dục và đào tạo cho các Bộ, ngành, địa phương; thực hiện quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm xã
2 hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy nghề một cách thống nhất và hiệu quả; rà soát điều chỉnh, bổ sung cơ chế để các cơ quan quản lí giáo dục địa phương được tham gia quyết định trong quản lí nhân sự và các nguồn tài chính dành cho giáo dục. Như vậy, có thể khẳng định, để đổi mới giáo dục cần đổi mới quản lí cơ sở giáo dục theo hướng phát huy dân chủ, tính sáng tạo, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức thực hiện nhiệm vụ, nhân lực, tài chính, tài sản. Đây chính là việc thực hiện cơ chế tự chủ và tự chịu trách nhiệm, thực hiện công khai, chịu sự giám sát của các chủ thể trong nhà trường, của Nhà nước và của xã hội đối với cơ sở giáo dục. Hiện nay, các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long đều đã thực hiện chủ trương tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong quản lí tài chính. Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long đã ban hành quyết định công nhận các trường trung học phổ thông công lập là đơn vị sự nghiệp ngân sách đảm bảo toàn bộ kinh phí. Tuy nhiên, công tác quản lí hoạt động tài chính của các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tính hiệu quả chưa cao. Mặt khác, trong thời gian gần đây, thông tin đại chúng đề cập rất nhiều đến những sai phạm trong công tác quản lí tài chính tại các trường công lập, gây nhiều bức xúc trong dư luận. Điều này đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động khác của nhà trường như đoàn kết nội bộ, hoạt động dạy và học, điều kiện cơ sở vật chất…Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là do năng lực quản lí hoạt động tài chính của các trường trung học phổ thông còn yếu, cơ chế chính sách chưa chặt chẽ, đội ngũ kế toán chưa kiện toàn, chưa xây dựng được quy chế chi tiêu nội bộ đầy đủ và khoa học… Với những lí do trên, tôi chọn đề tài “Quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lí giáo dục.
3 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa lí luận quản lí hoạt động tài chính ở trường THPT và xác định thực trạng quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ, đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ phù hợp với mục tiêu, đặc điểm của các trường trung học phổ thông công lập. Nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho giáo dục được quản lí và sử dụng có hiệu quả, nâng cao tính tự chủ của các cơ sở giáo dục, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm đối với Nhà nước, người học và xã hội. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động tài chính trong nhà trường trung học phổ thông. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động tài chính trong nhà trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long. 4. Giả thuyết nghiên cứu Hiện nay quản lí hoạt động tài chính tại các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ trong các năm qua đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, vẫn còn không ít hạn chế, bất cập như năng lực quản lí hoạt động tài chính của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông còn yếu vì hầu hết chủ tài khoản đều được đào tạo chuyên môn sư phạm khi được bổ nhiệm chưa qua đào tạo về tài chính, cơ chế chính sách chưa chặt chẽ, bộ máy kế toán chưa kiện toàn, chưa xây dựng được quy chế chi tiêu nội bộ đầy đủ và khoa học. Nếu xác lập được cơ sở lí luận và đánh giá thực trạng quản lí hoạt động tài chính tại các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long một cách khoa học thì sẽ đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động tài chính tại các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh
4 Long theo quan điểm tự chủ một cách hợp lí, khoa học, sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lí tài chính trong các trường THPT của thành phố Vĩnh Long. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lí hoạt động tài chính trường THPT theo quan điểm tự chủ. - Xác định thực trạng quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ. - Đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động tài chính trường ở các THPT thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ. 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài - Nghiên cứu các biện pháp quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ cho Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Long. - Đối tượng khảo sát: Thực hiện nghiên cứu tại 05/05 trường THPT, bao gồm: Trường THPT Lưu Văn Liệt, THPT Vĩnh Long, THPT Chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, THPT Nguyễn Thông, THPT Trưng Vương. - Về thời gian khảo sát thực trạng vấn đề nghiên cứu: Từ năm 2015 đến năm 2017. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm hệ thống - Quản lí hoạt động tài chính và quản lí các nội dung khác như: Quản lí hoạt động dạy và học, quản lí cơ sở vật chất, quản lí nguồn nhân lực...là các thành tố của công tác quản lí trường học. Các thành tố này có mối quan hệ qua lại với nhau để đạt được mục tiêu quản lí nhà trường.
5 - Công tác quản lí hoạt động tài chính là một hệ thống hoàn chỉnh, gồm nhiều thành tố như mục tiêu quản lí, nội dung quản lí, biện pháp quản lí và kiểm tra đánh giá. - Các biện pháp quản lí hoạt động tài chính trong từng nội dung quản lí nêu trên được xây dựng theo một cấu trúc chỉnh thể từ mục đích, nội dung, điều kiện thực hiện, kiểm tra đánh giá. 7.1.2. Quan điểm thực tiễn Từ kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ. Xác định những nguyên nhân ảnh hưởng tới công tác quản lí nguồn tài chính phù hợp, khả thi đối với các trường THPT thành phố Vĩnh Long. 7.1.3. Quan điểm logic lịch sử Quản lí hoạt động tài chính ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long chịu ảnh hưởng lớn bởi quan điểm, cơ chế chính sách đối với quản lí hoạt động tài chính của các cơ quan quản lí cấp trên. Do đó, khi nghiên cứu phải xem xét vấn đề trong quá khứ với những điều kiện cụ thể của từng giai đoạn, phải xem xét vấn đề từ khi bắt đầu hình thành đến khi phát triển. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa những nguồn tài liệu liên quan tới đề tài nghiên cứu, các lí thuyết về các vấn đề nhà trường tự chủ (tài liệu, công trình nghiên cứu, sách báo, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các văn bản quy phạm pháp luật…) nhằm xây dựng cơ sở lí luận về quản lí tài chính trường THPT theo quan điểm tự chủ. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi.
6 Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lí hoạt động tài chính theo quan điểm tự chủ ở các trường THPT thành phố Vĩnh Long. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động. Nghiên cứu các văn bản lập dự toán, chấp hành và quyết toán; quy chế chi tiêu nội bộ; báo cáo tổng kết của nhà trường hàng năm và 2 năm của nhà trường về nội dung tài chính; báo cáo giám sát của Ban Thanh tra nhân dân liên quan đến công tác tài chính nhằm minh họa cho các số liệu điều tra. - Phương pháp thống kê toán học. Nhằm xử lí số liệu điều tra thực trạng, phục vụ cho nhiệm vụ nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông theo quan điểm tự chủ. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ. Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động tài chính ở các trường trung học phổ thông thành phố Vĩnh Long theo quan điểm tự chủ.
7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO QUAN ĐIỂM TỰ CHỦ 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Những năm gần đây trên thế giới và tại Việt Nam có nhiều công trình nghiên cứu về quản lí giáo dục nói chung và quản lí tài chính trong giáo dục nói riêng. Các nghiên cứu tiêu biểu đó là: Paulsen M.B, Smart J.C nói về sự đa dạng của các chính sách tài chính giáo dục: Các chính sách cho việc phân bổ ngân sách (công thức phân bổ, phân bổ dựa trên hiệu quả hoạt động, phân bổ theo các lĩnh vực hoạt động), chính sách tài chính cho giáo viên và học sinh (Nguyễn Thị Vân Anh, 2015). Các tác giả đã tìm ra bản chất và quá trình hình thành các chính sách tài chính ở các cấp độ trung ương, địa phương và cấp độ nhà trường; Chandrasekhar C.P nhấn mạnh tầm quan trọng của các chính sách tài chính, cho rằng các chính sách tài chính được sử dụng để ảnh hưởng, hoàn thiện và điều hành các hoạt động tài chính của các tổ chức tài chính nhằm thực hiện mục tiêu kép của việc tăng trưởng và sự phát triển con người. Tác giả chỉ ra rằng các chính sách tài chính cần được hình thành bao gồm: Chính sách giúp xác lập cơ cấu tổ chức tài chính, chính sách điều hành hoạt động tài chính và các chính sách thực hiện các thành tố của cấu trúc tài chính để thực hiện các mục tiêu đã đề ra (Nguyễn Thị Liên Phương, 2015). Nhiều công trình của các tác giả nước ngoài cũng đã nghiên cứu về vấn đề tài chính giáo dục ở Việt Nam. Theo các nghiên cứu về giáo dục Việt Nam được thực hiện bởi Kellaghan, Greany, Muray(2009) thì Việt Nam trong những năm qua đã có những bước chuyển biến quan trọng về giáo dục, đặc biệt là tỉ lệ chi cho giáo dục và đào tạo từ nguồn NSNN tăng một cách đáng kể trong vòng 05 năm, từ 14.99% tổng chi NSNN năm 2000 lên 20% ở năm 2008 (chiếm 8.3% GDP); đồng thời các tác giả trong các nghiên cứu của mình
8 cũng đề cập tới các vấn đề có liên quan nhiều đến ảnh hưởng của nguồn lực tài chính và cách thức phân bổ và quản lí nguồn lực này ảnh hưởng tới chất lượng giáo dục và việc thực hiện các chính sách nâng cao chất lượng giáo dục (Nguyễn Thị Vân Anh, 2015). Osorio F.B, Tazeen Fasih và Patrinos H.A cùng với Lucrecia Santibanez (Nguyễn Hồng Thuận, 2009), các tác giả nói trên đã có các nghiên cứu về phương thức quản lí nhà trường tự chủ dựa trên việc đưa ra khung khái niệm về phân tích việc trao quyền tự chủ cho các nhà trường (quản lí dựa vào nhà trường) có tác dụng như thế nào đối với sự tham gia của các thành viên trong nhà trường để nâng cao chất lượng sản phẩm đầu ra của nhà trường. Cùng với việc đưa ra khung khái niệm về nhà trường tự chủ, các nghiên cứu này cũng đề cập tới việc quản lí nhà trường thông qua việc xây dựng cơ cấu tổ chức có sự tham gia của các tiểu ủy ban và hội đồng trường để từ đó có thể huy động tối đa và toàn diện sự tham gia của các cá nhân và tổ chức trong và ngoài nhà trường vào công tác quản lí nhà trường nói chung, phân bổ và sử dụng ngân sách, phát huy tối đa quyền làm chủ và trách nhiệm của các thành viên trong việc sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính trong nhà trường nói riêng. Nghiên cứu của các tác giả này cũng bàn về tác dụng của quá trình phân cấp quản lí, trao quyền tự chủ cho nhà trường trong việc quản lí tài chính giúp nâng cao chất lượng và công bằng giáo dục nhờ việc đưa ra các quyết định phù hợp hơn với nhu cầu của học sinh, cha mẹ học sinh cũng như của bản thân nhà trường. Trong nghiên cứu nói trên cũng đồng thời thực hiện một số nghiên cứu về so sánh chất lượng giữa trường tư và trường công ở Mỹ và nhận thấy chất lượng các trường tư thường cao hơn các trường công vì các trường tư thường có nhiều quyền tự chủ, tự quản và tạo nhiều điều kiện thuận lợi để giáo viên phát huy các sáng kiến hơn các trường công. Tác giả C. Paramasivan trong cuốn sách “Finacial mamagement” do Nhà xuất bản New Age International Limited Publishers xuất bản năm 2012 đã
9 nhấn mạnh tới tầm quan trọng của quản lí tài chính (C. Paramasivan, 2012). Ấn phẩm này áp dụng một cách tiếp cận mới và sáng tạo để nghiên cứu về quản lí tài chính cho các sinh viên của trình độ cử nhân và cao học kinh tế tài chính hoặc các khóa học chuyên nghiệp khác. Nhìn chung, các học giả nước ngoài đã đề cập đến những vấn đề vĩ mô của hoạt động tài chính và quản lí tài chính. 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước Tại Việt Nam, cùng với xu thế phát triển chung của thế giới cũng đã có nhiều đề tài NCKH tổ chức nghiên cứu lí luận và thực tiễn quản lí tài chính ngành giáo dục trong điều kiện thực tiễn của Việt Nam như: Đề tài nghiên cứu: “Các biện pháp huy động nguồn tài chính trong đầu tư phát triển giáo dục đại học Việt Nam” của Đỗ Bích Loan (Đỗ Bích Loan, 2009) với mục đích nghiên cứu: Đề xuất các biện pháp (trong khuôn khổ chính sách, cơ chế) huy động các nguồn tài chính trong đầu tư phát triển giáo dục đại học Việt Nam; Luận án tiến sỹ Giáo dục học của Nguyễn Tiến Hùng với đề tài: “Cơ sở lí luận và thực tiễn về phân cấp quản lí trường trung học phổ thông Việt Nam” (Nguyễn Tiến Hùng, 2005); Luận án tiến sĩ kinh tế của Nguyễn Anh Thái với tiêu đề: “Hoàn thiện cơ chế quản lí tài chính đối với các trường đại học ở Việt Nam” (Nguyễn Anh Thái, 2008) và đề tài nghiên cứu của Vương Thanh Hương: “Nghiên cứu quản lí tài chính giáo dục đại học của một số nước trên thế giới” (Vương Thanh Hương, 2012); Đề tài nghiên cứu của Nguyễn Hồng Thuận: “Đổi mới phân cấp quản lí trường THPT Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế” (Nguyễn Hồng Thuận, 2009). Gần nhất là đề tài trọng điểm cấp Đại học quốc gia của nhóm nghiên cứu Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đỗ Thị Thu Hằng và cộng sự: “Nghiên cứu các chính sách phi tập trung hóa tài chính cho giáo dục nhằm nâng cao chất lượng đối với các trường trung học phổ thông Việt Nam” (Nguyễn Thị Vân Anh, 2015).
10 Gần đây ở khu vực Đông – Nam bộ có: Đề tài nghiên cứu do Vũ Lan Hương làm chủ nhiệm với tiêu đề: “Một số biện pháp thực hiện chế độ tự chủ tự chịu trách nhiệm về tài chính trong các trường phổ thông công lập ở các tỉnh miền Đông và Tây Nam bộ” (Nguyễn Thị Liên Phương, 2015). Theo kết quả nghiên cứu của đề tài đã làm rõ một số vấn đề: (i) về lí luận đã hệ thống hóa lí luận về nhà trường tự chủ nói chung và tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong quản lí tài chính nói riêng trong xu hướng phân cấp, phân quyền làm cơ sở cho việc xây dựng và nâng cao chất lượng quản lí giáo dục ở Việt Nam; (ii) về thực tiễn nghiên cứu cũng chỉ ra một số bất cập (như năng lực của cán bộ quản lí; một số vướng mắc về cơ chế và quan hệ giữa các cấp có thẩm quyền trong công tác phân bổ và quản lí nguồn lực tài chính cho giáo dục) ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm (hay tự chịu trách nhiệm) trong các trường phổ thông công lập ở các tỉnh miền Đông và Tây Nam bộ. Kết quả đề tài dừng lại việc đề xuất một số biện pháp về điều chỉnh cơ chế và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lí tài chính trường THPT. Viện Chiến lược và Chính sách tài chính và Vụ Hành chính sự nghiệp của Bộ Tài chính đã tổ chức hội thảo “Cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ”. Hội thảo đã tập trung thảo luận về hệ thống cơ chế quản lí tài chính; mô hình hoạt động và phương thức phân bổ nguồn lực; hệ thống các tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật; cơ chế về giá dịch vụ; hạch toán kế toán cũng như hoạt động theo kết quả đầu ra và vấn đề quản lí nguồn nhân sự. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ một cách minh bạch, rõ ràng, gắn hiệu quả công việc như mô hình hoạt động. Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp các dịch vụ sự nghiệp công có khả năng xã hội hóa cao, tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thì cần đẩy mạnh việc giao quyền tự chủ, tự chịu