Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở (THCS) huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo Chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian qua, đề tài đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở (THCS) huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo Chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VŨ THỊ HẢO QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - NĂM 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VŨ THỊ HẢO QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Ngọc THÁI NGUYÊN - NĂM 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả luận văn Vũ Thị Hảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Ngọc - người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến cán bộ, giảng viên Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả luận văn Vũ Thị Hảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC ...........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................. iv DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 3 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 4 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ....................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 ................................................................................... 7 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................. 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới ..................................................... 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam ...................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................. 11 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục ..................................................................... 11 1.2.2. Năng lực và năng lực dạy học của giáo viên ............................................ 12 1.2.3. Bồi dưỡng và bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên ........................ 13 1.2.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên trường Trung học cơ sở .................................................................................................. 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3. Chương trình giáo dục phổ thông mới và các môn khoa học xã hội ở trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ................ 15 1.3.1. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 .................................................... 15 1.3.2. Các môn khoa học xã hội ở trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ............................................................................ 17 1.3.3. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn khoa học xã hội ở trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới ................ 18 1.4. Những vấn đề cơ bản về bồi dưỡng năng lực dạy học các môn khoa học xã hội cho giáo viên THCS theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ... 22 1.4.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực dạy học các môn khoa học xã hội cho giáo viên Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018............ 23 1.4.2. Nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học các môn khoa học xã hội cho giáo viên Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018............ 24 1.4.3. Hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học các môn khoa học xã hội cho giáo viên Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018............ 26 1.5. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ... 27 1.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở ................................................................ 27 1.5.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ................. 29 1.5.3. Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ................. 31 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 .................................................................................... 32 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ............................................................................ 34 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.6.1. Các yếu tố chủ quan.................................................................................. 34 1.6.2. Các yếu tố khách quan .............................................................................. 35 Kết luận chương 1............................................................................................... 38 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 ....................... 39 2.1. Vài nét về giáo dục trung học cơ sở huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên .... 39 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................. 40 2.2.1. Mục đích khảo sát ..................................................................................... 40 2.2.2. Khách thể khảo sát ................................................................................... 41 2.2.3. Nội dung khảo sát ..................................................................................... 41 2.2.4. Cách thức khảo sát và xử lý số liệu .......................................................... 41 2.3. Thực trạng năng lực dạy học các môn Khoa học xã hội của giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương .................................................................. 43 2.4. Thực trạng bồi dưỡng năng lực dạy học các môn Khoa học xã hội của giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương .................................................. 46 2.4.1. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học các môn Khoa học xã hội của giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ................................. 46 2.4.2. Thực trạng hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học các môn Khoa học xã hội của giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ................................. 49 2.5. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ........................................... 50 2.5.1. Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ................................ 50 2.5.2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ........................................... 53 2.5.3. Thực trạng chỉ đạo bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ........................................... 54 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.5.4. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn khoa học xã hội cho GV các trường THCS huyện Phú Lương .... 56 2.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên ...... 58 2.6.1. Các yếu tố chủ quan.................................................................................. 58 2.6.2. Các yếu tố khách quan .............................................................................. 60 2.7. Đánh giá chung về thực trạng ...................................................................... 62 2.7.1. Ưu điểm .................................................................................................... 62 2.7.2. Hạn chế ..................................................................................................... 63 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................... 66 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN PHÚ LƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 ....................... 67 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................... 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ........................................................... 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................................... 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ............................................................ 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính tính khả thi....................................................... 68 3.2. Các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ......................................... 68 3.2.1. Kế hoạch hóa việc bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ................................ 68 3.2.2. Đa dạng hóa các hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018..... 73 3.2.3. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn tổ Khoa học xã hội phục vụ bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ............................................................................ 76 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.2.4. Tăng cường giám sát, đánh giá quá trình bồi dưỡng và kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên ...................................................... 79 3.2.5. Huy động các nguồn lực phục vụ bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018............. 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .... 88 3.4.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất ..... 89 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ....... 91 3.4.3. Đánh giá tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ........................................................................................................ 93 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................. 96 1. Kết luận ........................................................................................................... 96 2. Khuyến nghị.................................................................................................... 97 2.1. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Phú Lương ............................................... 97 2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phú Lương .............................. 98 2.3. Đối với cán bộ quản lý các trường THCS huyện Phú Lương ..................... 98 2.5. Đối với giáo viên dạy môn Khoa học xã hội ở các trường THCS huyện Phú Lương .......................................................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 100 PHẦN PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CTGDPTM Chương trình giáo dục phổ thông mới GD&ĐT Giáo dục và đào tạo KHXH Khoa học xã hội KT, ĐG Kiểm tra, đánh giá THCS Trung học cơ sở iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Năng lực dạy học các môn Khoa học xã hội của giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ........................................................ 44 Bảng 2.2: Nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương .................................. 47 Bảng 2.3: Hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học các môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương ........................... 49 Bảng 2.4. Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHXH cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương............... 51 Bảng 2.5. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHXH cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương .................................. 53 Bảng 2.6. Thực trạng chỉ đạo bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHXH cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương .................................. 55 Bảng 2.7. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHXH cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương .......................................................................................... 57 Bảng 2.8. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến công tác tổ chức bồi dưỡng ................................................................ 59 Bảng 2.9. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến công tác tổ chức bồi dưỡng ................................................................ 61 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn KHXH cho GV các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình GDPT 2018 ......... 89 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 .................................................................... 91 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định “Đổi mới căn bản nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” và “Giáo dục và Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng vào xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam”. Tư tưởng chỉ đạo về đổi mới này là sợi chỉ đỏ xuyên suốt cả quá trình đổi mới giáo dục tạo ra sự thay đổi sâu rộng và toàn diện đối với quá trình giáo dục trong nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục, Việt Nam đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp trong đó có đổi mới nội dung, chương trình giáo dục và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Cuối năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố Chương trình giáo dục phổ thông mới với cách tiếp cận mới trong giáo dục, đào tạo. Theo cách tiếp cận mới, giáo dục không phải để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành công việc, giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả, sáng tạo kiến thức đã học. Quan điểm này được thể hiện nhất quán ở nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả giáo dục. Chương trình chương trình giáo dục phổ thông mới đã đáp ứng nhiệm vụ nêu tại Nghị quyết số 29-NQ/TW là "Xây dựng và chuẩn hóa nội dung giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại, tinh gọn, bảo đảm chất lượng, tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên; giảm số môn học bắt buộc; tăng môn học, chủ đề và hoạt động giáo dục tự chọn". Thực hiện mục tiêu "Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn", đối với mỗi môn học, việc lựa chọn, sắp xếp nội dung giáo dục bảo đảm sự tinh giản, gắn với thực tiễn, tạo thuận lợi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
cho việc thực thi các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Để chuẩn bị cho quá trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới vào thực tiễn vấn đề đặt ra với ngành giáo dục nói chung và các nhà trường nói riêng là phải tăng cường tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên, đáp ứng những đòi hỏi của chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, có 02 nhóm môn học được tích hợp đó là môn Khoa học xã hội và Khoa học tự nhiên. Trên cơ sở của dạy học theo các môn học cũ trường đây, nội dung được tinh gọn đảm bảo tính chuẩn hóa và hiện đại. Vấn đề thực tế đặt ra là khi bước vào thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới thì năng lực dạy học các môn học theo hướng tích hợp của giáo viên cần thay đổi như thế nào để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới. Điều này cần được nghiên cứu và đưa vào trong chương trình bồi dưỡng năng lực dạy học cho phù hợp nhằm giúp giáo viên thiết kế và tổ chức có hiệu quả các bài học theo hướng tích hợp. Phú Lương là huyện miền núi, nằm ở phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên. Với tổng diện tích tự nhiên hơn 35.000 ha, gồm 13 xã và 2 thị trấn, Phú Lương có những lợi thế, tiềm năng về phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có phát triển giáo dục. Bên cạnh những thuận lợi, giáo dục đào tạo huyện Phú Lương vẫn còn nhiều bất cập cần giải quyết trong đó nổi cộm là vấn đề năng lực của đội ngũ. Khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, muốn dạy học đạt hiệu quả, người giáo viên phải có các kĩ năng tổ chức hoạt động dạy học một cách thành thạo. Kỹ năng này một mặt được đào tạo trong các nhà trường sư phạm, một mặt được tích luỹ qua quá trình giảng dạy và tham gia các lớp bồi dưỡng. Việc tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên, vì thế có ý nghĩa thực sự quan trọng và cấp thiết đối với việc nâng cao chất lượng và đổi mới giáo dục đào tạo một cách toàn diện hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Từ những lí do trên gắn với lĩnh vực chuyên môn của bản thân, tôi lựa chọn nghiên cứu vấn đề "Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở (THCS) huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo Chương trình giáo dục phổ thông mới", nhằm đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương một cách hiệu quả, góp phần vào quá trình đổi mới giáo dục phổ thông trên cả nước. 2. Mục đích nghiên cứu Từ việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian qua, đề tài đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS theo Chương trình giáo dục phổ thông mới. 3.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. 3.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông mới. 5. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua, các trường THCS huyện Phú Lương đã quan tâm tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên. Tuy nhiên, chất lượng tổ chức các hoạt động bồi dưỡng chưa cao, chưa hiệu quả. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên một cách đồng bộ, khoa học và khả thi thì chất lượng hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên sẽ được nâng lên, góp phần cải thiện năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho đội ngũ giáo viên THCS trong huyện. 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn về khách thể khảo sát Khách thể khảo sát gồm 112 cán bộ quản lý và giáo viên các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. (trong đó: 32 cán bộ quản lý của 16 trường THCS, 80 giáo viên tổ KHXH) 6.2. Giới hạn đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội (môn Lịch sử và môn Địa lý) cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới (còn gọi là chương trình giáo dục phổ thông 2018). 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Luận văn tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, các Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
công trình nghiên cứu có liên quan đến các vấn đề bồi dưỡng giáo viên, quản lí bồi dưỡng giáo viên, giáo viên dạy học các môn khoa học xã hội để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Chúng tôi sử dụng phương pháp này nhằm trưng cầu ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS thông qua phiếu điều tra. Các nội dung cần trưng cầu ý kiến là các vấn đề có liên quan đến thực trạng cần nghiên cứu. Phương pháp chuyên gia: Trưng cầu ý kiến chuyên gia về các nội dung nhằm đánh giá thực trạng nghiên cứu, đánh giá về tính khả thi và ý nghĩa của các biện pháp được đề xuất. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn một số đối tượng là các cán bộ quản lý, giáo viên giảng dạy, học sinh về thực trạng chất lượng dạy học môn Khoa học xã hội ở các trường THCS và quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu giáo án của giáo viên để đánh giá năng lực soạn giáo án của giáo viên dạy môn Khoa học xã hội ở các trường THCS. Phương pháp Toán thống kê: Thu thập và xử lý số liệu từ thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, từ đó làm căn cứ để để xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung luận văn được bố cục thành 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Khoa học xã hội cho giáo viên các trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 Chương 2: Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình phổ thông 2018. Chương 3: Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học môn Khoa học xã hội cho giáo viên các trường THCS huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 1.1. Tổng quan của vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới Bồi dưỡng giáo viên là vấn đề cơ bản trong phát triển giáo dục. Liên minh Châu Âu cho rằng: Phát triển chuyên môn cho đội ngũ giáo viên là vấn đề trọng tâm để nâng cao chất lượng giáo dục của các trường học. Chất lượng giáo dục chỉ có thể được đảm bảo bằng việc bồi dưỡng giáo viên một cách liên tục, cũng như chất lượng rèn tay nghề cho giáo viên và các nhân viên phục vụ hoạt động giáo dục trong nhà trường. Cùng quan điểm đó, UNESCO nhấn mạnh: Trong nền giáo hiện đại, vai trò, vị trí chức năng của người giáo viên đã thay đổi với những yêu cầu cao hơn. Những thay đổi đòi hỏi phải nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đặc biệt phải coi trọng hơn việc bồi dưỡng thường xuyên với nhiều hình thức đa dạng, trang bị hệ thống các tri thức, kỹ năng cần thiết cho hoạt động nghề nghiệp của giáo viên [Dẫn theo 13]. Chang, Downes, Gabršček và Roeders chỉ rõ: Giáo viên cần được bồi dưỡng để nâng cao thành tích học tập của học sinh, phát triển các năng lực của học sinh như: Kĩ năng giải quyết vấn đề, tư duy phê phán, năng lực khám phá sáng tạo, khả năng độc lập và học tập hợp tác. Giáo viên được đào tạo và bồi dưỡng để xác định rõ ràng các mục tiêu dạy học, hướng dẫn học sinh sử dụng các nguồn tư liệu dạy học khác nhau, hỗ trợ học sinh khám phá bài học tùy thuộc vào đặc điểm học tập cá nhân của từng học sinh [Dẫn theo 13]. Với những nhận thức như vậy về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng giáo viên, trên thế giới, hầu hết các quốc gia đều tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên có cơ hội học tập thường xuyên, kịp thời bổ sung kiến thức và đổi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
mới phương pháp dạy học. Tại Philippin, công tác bồi dưỡng giáo viên được tổ chức bồi dưỡng trong thời gian học sinh nghỉ hè. Việc bồi dưỡng được chia thành 4 giai đoạn: Hè thứ nhất bồi dưỡng các nội dung môn học, nguyên tắc dạy học, tâm lý học và đánh giá trong giáo dục; Hè thứ hai bồi dưỡng các môn về quan hệ con người, triết học giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục; Hè thứ ba bồi dưỡng về nghiên cứu giáo dục, viết tài liệu trong giáo dục; và hè thứ tư bồi dưỡng kiến thức nâng cao, kỹ năng nhận xét, kỹ năng lập kế hoạch giảng dạy, viết tài liệu giảng dạy [Dẫn theo 24]. Tại Nhật Bản, việc bồi dưỡng giáo viên là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tùy theo thực tế của từng đơn vị và cá nhân, các cấp quản lý giáo dục đề ra phương thức bồi dưỡng khác nhau. Hằng năm, mỗi trường cử từ 3 đến 5 giáo viên đi đào tạo lại theo chuyên môn mới, việc đào tạo tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học. Tại Triều Tiên, tất cả ĐNGV đều phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình độ và nghiệp vụ chuyên môn theo quy định. Trong đó, có hai chương trình lớn: “Chương trình bồi dưỡng GV mới” để bồi dưỡng giáo viên trong nước và “Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên đi tập huấn tại nước ngoài [Dẫn theo 24]. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam Các nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên Trong cuốn “Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI”, tác giả Trần Khánh Đức đã khái quát: Năng lực của người giáo viên là sự thể hiện khả năng “chuyên gia” qua kiến thức của họ về các môn học, các lĩnh vực. Năng lực cũng bao gồm cách mà người giáo viên giảng dạy trong lớp học thực sự mang đến giá trị hữu ích cho học sinh… Người giáo viên trong nền giáo dục hiện đại không chỉ là người cung cấp những thông tin được soạn thảo trên những điều có sẵn, người thừa hành mà phải là người đề xướng, thiết kế nội dung và phương pháp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
dạy học làm thay đổi những thị hiếu, hứng thú người học, là người giúp cho học sinh biết cách học, cách tự rèn luyện. Vì vậy, nội dung bồi dưỡng giáo viên cần tập trung vào những vấn đề như bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, kiến thức liên quan và các tiến bộ khoa học khác trong lĩnh vực chuyên ngành; bồi dưỡng kiến thức sư phạm và kỹ năng thực hành giảng dạy [11]. Các tác giả Vũ Quốc Chung, Nguyễn Văn Cường trong nghiên cứu “Cải cách đào tạo và bồi dưỡng giáo viên theo định hướng chuẩn năng lực nghề nghiệp” đã trình bày mô hình năng lực nghề nghiệp của giáo viên trong thế kỷ XXI bao gồm: Năng lực dạy học, năng lực giáo dục, năng lực đánh giá, năng lực đổi mới và phát triển. Các tác giả cho rằng cần bồi dưỡng giáo viên theo hai mô hình cơ bản là chương trình bồi dưỡng theo khả năng cung cấp của cơ quan bồi dưỡng và chương trình bồi dưỡng định hướng nhu cầu người học [11]. Đề cập vấn đề bồi dưỡng giáo viên dưới góc độ quản lý giáo dục, các tác giả Hà Thế Truyền, Đặng Thị Thanh Huyền cho rằng một trong những năng lực lãnh đạo trường học của hiệu trưởng đáp ứng yêu cầu đổi mới là: Đẩy mạnh bồi dưỡng, phát triển chuyên môn cho đội ngũ giáo viên. Hiệu trưởng có kế hoạch tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên; khuyến khích giáo viên tích cực học hỏi, thường xuyên dự giờ, trao đổi chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn, thiết lập quy trình, công cụ giám sát, đánh giá khen thưởng hợp lý nhằm thúc đẩy giáo viên nâng cao chuyên môn [22]. Ở thể loại luận văn, luận án, vấn đề bồi dưỡng năng lực giáo viên đã được đề cập ở nhiều khía cạnh khác nhau. Luận án Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên trung học cơ sở Thành phố Hà Nội của Nguyễn Thị Tuyết nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng về giáo viên, bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viện và quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên trung học cơ sở thành phố Hà Nội. Từ đó, đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên trung học cơ sở thành phố Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Luận án “Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn