Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý cơ sở vật chất ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia, luận văn đề xuất biện pháp quản lý cơ sở vật chất và thiết bị đáp ứng yêu cầu của trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia ở huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý cơ sở vật chất ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––– NGUYỄN QUANG BÌNH QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO TIÊU CHUẨN TRƯỜNG CHUẨN QUỐC GIA LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––– NGUYỄN QUANG BÌNH QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO TIÊU CHUẨN TRƯỜNG CHUẨN QUỐC GIA Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ VĂN ĐOẠT THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS ĐỖ VĂN ĐOẠT. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, được tổng hợp từ quá trình khảo sát, đánh giá. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Hữu Tuân i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Đỗ Văn Đoạt. Thầy đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, chia sẻ và giúp đỡ, động viên để tôi có thể hoàn thành công trình nghiên cứu này. Tôi xin cảm ơn Ban Chủ nhiệm Khoa Tâm lý giáo dục cùng các Thầy Cô của Khoa, phòng Sau đại học trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, phòng đào tạo- nghiên cứu khoa học trường CĐSP Điện Biên đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn Ban Giám Hiệu và các thầy/cô giáo ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên cùng các cán bộ xã trên địa bàn đã tạo điều kiện, tham gia và hỗ trợ nhiệt tình tôi trong quá trình nghiên cứu thực tiễn. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân và đồng nghiệp, những người luôn động viên, khuyến khích và giúp đỡ về mọi mặt để tôi có thể hoàn thành công việc học tập và nghiên cứu của mình. Điện Biên, tháng 10 năm 2018 Tác giả Luận văn Nguyễn Quang Bình ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................. i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................. iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Giới hạn nghiên cứu.................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận ................................................................ 4 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................................. 5 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TIỂU HỌC THEO TIÊU CHUẨN TRƯỜNG CHUẨN QUỐC GIA................................................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề cơ sở vật chất trong nhà trường............................. 6 1.2. Trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia ...................................................................... 8 1.2.1. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ............................................ 8 1.2.2. Các tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia ............................................ 9 1.3. Một số định hướng về cơ sở vật chất trường PTDT Bán trú tiểu học theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia ...................................................................................... 10 1.3.1. Các khái niệm cơ bản........................................................................................ 10 1.3.2. Vị trí, vai trò của CSVC trong hoạt động của nhà trường ................................ 11 1.3.3. Nội dung của cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia .. 14 iii
1.4. Quản lý cơ sở vật chất trường PTDT Bán trú tiểu học theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia ............................................................................................................ 15 1.4.1. Các khái niệm cơ bản........................................................................................ 15 1.4.2. Quản lý cơ sở vật chất trong hoạt động của nhà trường ............................... 19 1.4.3. Nội dung quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia ....................................................................................................................... 22 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơ sở vật chất trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia................................................................................................ 27 1.5.1. Phẩm chất đạo đức và năng lực chuyên môn của Hiệu trưởng ........................ 27 1.5.2. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh ................................................................................................................. 28 1.5.3. Những quy chế của ngành và quy định của nhà trường về trang bị, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất .......................................................................................... 28 1.5.4. Hệ thống cơ sở vật chất hiện có của nhà trường ............................................... 28 1.5.5. Sự phối hợp các cá nhân và tổ chức nhà trường ............................................... 28 1.5.6. Điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương ........................................................ 29 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 29 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT Ở CÁC TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TIỂU HỌC HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN THEO TIÊU CHUẨN TRƯỜNG CHUẨN QUỐC GIA............................. 30 2.1. Khái quát về công tác giáo dục cấp tiểu học huyện Nậm Pồ - tỉnh Điện Biên.... 30 2.1.1. Điều kiện tự nhiên............................................................................................. 30 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................. 30 2.1.3. Đặc điểm tình hình giáo dục cấp tiểu học huyện Nậm Pồ ................................ 31 2.1.4. Xây dựng trường chuẩn quốc gia...................................................................... 31 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................................................ 32 2.2.1. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 32 2.2.2. Nội dung nghiên cứu......................................................................................... 32 2.2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 32 2.2.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu ............................................................................ 32 iv
2.3. Kết quả nghiên cứu thực trạng ............................................................................. 33 2.3.1. Thực trạng cơ sở vật chất .................................................................................. 33 2.3.2. Thực trạng cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ....... 38 2.3.3. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ....................................................................................................................... 42 2.3.4. Dự báo ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia .......................................................................... 49 2.3.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ................................................................................................ 50 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................52 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT THEO TIÊU CHUẨN TRƯỜNG PTDTBT TH ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA Ở HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN ....................................................................................53 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 53 3.1.1. Nguyên tắc dân chủ, công khai ......................................................................... 53 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu .......................................................................... 53 3.1.3. Nguyên tắc kế thừa và phát triển ...................................................................... 53 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................................... 54 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 54 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 55 3.3. Biện pháp quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia .... 56 3.3.1. Tiếp tục nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, học sinh về vị trí của cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đối với sự phát triển của nhà trường .............................. 56 3.3.2. Kế hoạch hóa công tác quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ...................................................................................................... 59 3.3.3. Quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí của nhà nước cấp để đầu tư, mua sắm, cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất .................................................................. 60 3.3.4. Nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất phục vụ dạy và học ....................... 62 3.3.5. Tăng cường kiểm tra đánh giá việc quản lý, khai thác, sử dụng cơ sở vật chất phục vụ sự phát triển nhà trường theo chuẩn quốc gia ....................................... 64 v
3.3.6. Tăng cường công tác xã hội hóa giáo dục trong việc trang bị cơ sở vật chất........ 65 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ............................................................. 68 3.5. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ....................... 69 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 70 KẾT LUẬN - KHUYẾN NGHỊ ............................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 75 PHỤ LỤC vi
BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CSVC, TBDH Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học GD, ĐT Giáo dục, đào tạo GV, CBQL, HS Giáo viên, cán bộ quản lý, học sinh NCKH, DH Nghiên cứu khoa học, dạy học PHHS Phụ huynh học sinh PTB, TV Phòng thiết bị, thư viện QLGD Quản lý giáo dục TH, THCS, THPT, ĐH Tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, đại học iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô giáo dục cấp tiểu học huyện Nậm Pồ ........................................ 31 Bảng 2.2: Số lượng TBDH và các phòng chức năng các trường tiểu học huyện Nậm Pồ (16 trường tiểu học) ................................................................... 33 Bảng 2.3: Thực trạng sử dụng cơ sở vật chất ............................................................ 37 Bảng 2.4: Kết quả thống kê đánh giá về cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ............................................................................. 39 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát điều tra về thực trạng chất lượng cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường TH chuẩn quốc gia ..................................................... 41 Bảng 2.6: Công tác qui hoạch xây dựng CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ......................................................................................... 44 Bảng 2.7: Công tác lập kế hoạch xây dựng CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ................................................................................... 45 Bảng 2.8: Công tác triển khai xây dựng CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ......................................................................................... 46 Bảng 2.9: Công tác triển khai sử dụng CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ......................................................................................... 46 Bảng 2.10: Công tác cải tạo, sửa chữa CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ......................................................................................... 47 Bảng 2.11: Công tác bảo quản, kiểm kê, thanh lý cơ sở vật chất nhằm đảm bảo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ............................................... 47 Bảng 3.1: Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ........................ 69 Bảng 3.2: Tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp được đề xuất .....................................................................................70 v
DANH MỤC BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 2.1: Chất lượng và sự đồng bộ .......................................................................42 Biểu đồ 2.2: Số lượng CSVC và thiết bị......................................................................42 Biểu đồ 2.3: Nhận xét của cán bộ quản lý, giáo viên về kết quả thực hiện các công đoạn trong chu trình quản lý CSVC theo tiêu chuẩn trường TH đạt chuẩn quốc gia ....................................................................................43 Biểu đồ 2.4: Kết quả dự báo ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý CSVC theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia .................49 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................68 Sơ đồ 1.1: Vị trí của trường PTDT Bán trú trong hệ thống giáo dục quốc dân ............9 Hình 1.1: Sơ đồ khái quát vị trí của CSVC trong hoạt động ĐT .................................13 Hình 2.1: Tương quan giữa các nội dung quản lý CSVC và tiêu chuẩn về CSVC của trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia ............................ 48 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ rõ "Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý, nội dung phương pháp dạy và học; thực hiện "Chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá" chấn hưng nền giáo dục Việt Nam" [16]. Muốn đổi mới được giáo dục đáp ứng được nhu cầu của người học thì phải làm cho giáo dục trở thành nhu cầu của nhân dân, có tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến đất nước, đến đời sống, lao động sản xuất của mỗi con người trong xã hội. Nhà nước đã và đang thực hiện đổi mới chương trình giáo dục. Trong quá trình thực hiện này, cần huy động sự đóng góp sức lực, trí tuệ của các lực lượng xã hội tham gia giáo dục để giáo dục phát triển mạnh mẽ đáp ứng nhu cầu học tập của nhân dân và tiến tới xây dựng xã hội học tập. Trong hoàn cảnh như vậy, mọi người, mọi nhà, mọi ngành đều phải có trách nhiệm quan tâm chăm lo cho giáo dục chứ không hoàn toàn trông chờ, dựa vào Nhà nước hoặc khoán trắng cho ngành giáo dục. Nhà nước đã phối kết hợp với các tổ chức, cá nhân, các nhà tài trợ trong và ngoài nước, đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách, cơ chế để huy động các nguồn lực cho giáo dục như: huy động tài chính, đất đai, cơ sở vật chất... huy động mọi lực lượng tham gia làm giáo dục nhằm đạt được những mục tiêu giáo dục đã đề ra, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Hơn nữa, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ định hướng: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo”; “Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo”. Chất lượng giáo dục, đào tạo đang là mối quan tâm lớn của cả hệ thống giáo dục nước ta, là trọng trách của từng nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục, cùng với việc đổi mới mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp dạy học, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, các trường trường PTDT Bán trú tiểu học nói riêng trong hệ thống giáo dục quốc dân cần đầu tư cải tiến công tác quản lý các nguồn lực, cải tiến các dịch vụ hỗ trợ và phục vụ giáo dục, đào tạo. Sự nỗ lực chung của đội ngũ thuộc các bộ phận khác nhau cùng tham gia vào hoạt động giáo dục tạo nên hiệu quả của hệ thống quản lý trong cơ sở giáo 1
dục. Một trong những nội dung đó chính là quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu của trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia. Nhận thức rõ vai trò của cơ sở vật chất trong quá trình dạy học, nhiều năm qua Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học theo chuẩn cho các nhà trường phổ thông cũng như các cơ sở giáo dục ngoài công lập đáp ứng những yêu cầu tối thiểu về một số môn học, tiết học. Có thể nói, chất lượng giáo dục và hiệu quả quản lý các nguồn lực trong giáo dục, đào tạo có mối liên hệ chặt chẽ. Khó có thể kỳ vọng vào sự bền vững của chất lượng giáo dục, nếu nhà trường không quan tâm đúng mức đến việc nâng cao hiệu quả quản lý các nguồn lực. Quản lý cơ sở vật chất, một lĩnh vực công tác rất đặc thù của bất cứ nhà trường nào, là lĩnh vực quản lý nguồn lực quan trọng trong hoạt động của nhà trường. Tuy nhiên, công tác quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, đặc biệt theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia hiện nay ở các trường PTDT Bán trú tiểu học vẫn còn nhiều bất cập, nhất là trong công tác quản lý trang bị, bảo quản và sử dụng thiết bị dạy học. Ngành Giáo dục huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên đã có thành công đáng kể khi nhiều trường đã được công nhận trường đạt chuẩn quốc gia. Song cho đến nay vẫn có nhiều trường chưa đạt chuẩn quốc gia. Thực tiễn đã chỉ ra rằng, một trong những nguyên nhân của vấn đề là do công tác quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học ở các trường PTDT Bán trú tiểu học trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên vẫn còn nhiều bất cập, cần được giải quyết. Từ các lý do nêu trên, đề tài được lựa chọn là: “Quản lý cơ sở vật chất ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia, đề xuất biện pháp quản lý cơ sở vật chất và thiết bị đáp ứng yêu cầu của trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia ở huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu: Quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia. 2
* Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng và biện pháp quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia ở huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 4. Giả thuyết khoa học Cơ sở vật chất hiện nay ở nhiều trường PTDT Bán trú huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên chưa đáp ứng được tiêu chuẩn của Trường tiểu học đạt chuẩn Quốc gia ở mức độ 1, do nhiều nguyên nhân. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu của trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia như: Kế hoạch hóa công tác quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia; Quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí của nhà nước cấp để đầu tư, mua sắm, cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị; Tăng cường công tác xã hội hóa giáo dục trong việc trang bị cơ sở vật chất và thiết bị,... sẽ góp phần nâng cấp các trường tiểu học ở huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên đạt chuẩn quốc gia. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia tại huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. - Đề xuất biện pháp quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia. 6. Giới hạn nghiên cứu 6.1. Giới hạn về khách thể nghiên cứu - Khách thể điều tra thử: 7 giáo viên và 7 cán bộ quản lý, 7 cán bộ xã - Khách thể điều tra chính thức: 32 cán bộ quản lý, 65 giáo viên và 12 cán bộ xã. Trong đó: Điều tra bằng bảng hỏi: 36 cán bộ quản lý, 65 giáo viên; Phỏng vấn sâu: 5 hiệu trưởng, 9 giáo viên và 5 cán bộ xã. - Đề tài chỉ chọn nghiên cứu trên những cá nhân có trách nhiệm và thể hiện thái độ quan tâm thực sự đến việc xây dựng trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia. - Trong xây dựng trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia có nhiều chủ thể tham gia quản lý nhưng đề tài tập trung vào chủ thể quản lý là các cán bộ quản lý trong nhà trường TH mà đứng đầu là hiệu trưởng. 3
6.2. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu - Chỉ nghiên cứu quản lý 1 tiêu chuẩn trong các tiêu chuẩn của trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia là cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. - Nghiên cứu cơ sở vật chất với những khía cạnh biểu hiện theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia qua 2 hình thức: hiện hữu (các cơ sở vật chất, thiết bị) và không hiệu hữu (tài chính: sự vận động của đồng tiền khi mua sắm cơ sở vật chất và thiết bị) dưới tiếp cận nội dung quản lý. - Chỉ đề xuất khuyến nghị biện pháp chứ không tổ chức thực nghiệm biện pháp. 6.3. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu đại trà ở các trường PTDT Bán trú tiểu học tại huyện Nậm Pồ và nghiên cứu trường hợp ở 2 trường PTDT Bán trú tiểu học chưa đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 và 2 trường PTDT Bán trú tiểu học đã đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 trên địa bàn huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên. 6.4. Giới hạn về thời gian nghiên cứu: Từ năm 2017 đến năm 2018. 7. Phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận: Phương pháp luận lựa chọn trong nghiên cứu đề tài là tiếp cận hệ thống. Luận văn xem xét các mặt của vấn đề quản lý CSVC theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia trong hệ thống tổng thể - quản lý hoạt động giáo dục của nhà trường. Quá trình giáo dục của nhà trường bao gồm nhiều thành tố có mối liên kết hữu cơ. Chất lượng của mỗi thành tố (được tổ chức, quản lý như một tiểu hệ thống) ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của cả quá trình (hệ thống tổng thể). Biện pháp quản lý CSVC phục vụ hoạt động giáo dục, dạy học, do vậy, được nghiên cứu trong môi trường quản lý chung của nhà trường, trong mối quan hệ tương tác giữa các yếu tố thành phần của hoạt động này và hướng đến mục tiêu chung: nâng cấp nhà trường thành trường đạt chuẩn quốc gia. * Phương pháp cụ thể: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa những lý thuyết cũng như những công trình nghiên cứu của các tác giả 4
trong và ngoài nước được đăng tải trên các sách báo, tạp chí, website về những vấn đề liên quan đến đề tài luận văn. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: nhằm thu thập thông tin thực tiễn từ CBQL, GV, cán bộ xã về quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia; trên cơ sở đó phân tích và đánh giá thực trạng. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu: nhằm thu thập thông tin bổ sung, làm rõ hơn kết quả nghiên cứu bằng bảng hỏi qua việc phỏng vấn sâu khách thể khảo sát của đề tài. 7.2.3. Phương pháp quan sát: thu thập dữ liệu định tính một cách khách quan thực trạng quản lý và yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia. 7.2.4. Phương pháp xử lý kết quả nghiên cứu thực tiễn Các phép toán thống kê mô tả và thống kê suy diễn được sử dụng trong xử lý kết quả nghiên cứu thực tiễn. Nhờ các phép toán thống kê mà có thể rút ra được những kết luận khoa học, chuẩn xác, phù hợp với mục đích nghiên cứu của đề tài. Xử lý số liệu thu được bằng chương trình SPSS for Windows 22.0. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung nghiên cứu đề tài được kết cấu thành 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý cơ sở vật chất trường PTDT Bán trú tiểu học theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia. Chương 2. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất ở các trường PTDT Bán trú tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia. Chương 3. Biện pháp quản lý cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn trường PTDT Bán trú tiểu học đạt chuẩn quốc gia ở huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT TRƯỜNG PTDT BÁN TRÚ TIỂU HỌC THEO TIÊU CHUẨN TRƯỜNG CHUẨN QUỐC GIA 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề cơ sở vật chất trong nhà trường Quá trình tổng quan của tác giả luận văn cho thấy, chưa tìm thấy công trình nào trực tiếp nghiên cứu về cơ sở vật chất đáp ứng tiêu chuẩn của trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia. Do đó, chúng tôi tiến hành tổng quan các nghiên cứu liên quan đến cơ sở vật chất cũng như quản lý nguồn lực này trong nhà trường. Từ cuối thập niên 80 của thế kỷ XX, ở nhiều nước Châu Âu và Bắc Mỹ, sự mở rộng giáo dục đại trà đã dẫn đến sự gia tăng rất đông số lượng người học. Trong điều kiện nguồn lực không tăng tỷ lệ thuận với qui mô đào tạo, mỗi nhà trường phải quan tâm nhiều đến hiệu suất sử dụng các nguồn lực. Các cách làm khác nhau nhằm khai thác tối đa công suất CSVC và thiết bị của nhà trường trên thế giới đã được phản ánh và phân tích trong nhiều công trình nghiên cứu: Bautista O. [52] với việc chuyển đổi hệ thống một học kỳ sang ba học kỳ; Hirsh E. [53] với chiến lược nâng cao tỷ lệ HS tốt nghiệp và giảm bỏ học; Lockwood G. và Davies G. [55] với cơ chế khuyến khích điều tiết, chuyển đổi CSVC giữa các khu vực trong nhà trường... Đặc biệt, vào năm 1995, UNESCO đã tiến hành một cuộc khảo sát khá toàn diện về hiệu quả khai thác diện tích sử dụng (diện tích hữu dụng và các thiết bị kèm theo) của các trường trong nhiều khu vực, châu lục trên thế giới. Trong một công trình nghiên cứu liên quan, học giả Sanyal B.C. [53] đã trình bày khá cụ thể về tình hình quản lý khai thác giảng đường, phòng học, phòng thí nghiệm... của một số trường học ở Hoa Kỳ, Canada, Bỉ, Nga, Phần Lan, Hà Lan, Anh và Châu Mỹ La tinh, đồng thời phân tích ưu, nhược điểm của một số trường hợp. Ở Việt Nam, quản lý CSVC và thiết bị trong giáo dục được xem xét ở nhiều góc độ khác nhau. Các tác giả Vũ Trọng Rỹ [45], Nguyễn Phúc Châu [9] và một số nhà nghiên cứu khác trình bày về vấn đề này dưới dạng giáo trình hướng dẫn về nghiệp vụ quản lý. Tác giả Phạm Quang Sáng [86] phân tích việc quản lý nguồn tài lực, vật lực của trường ĐH trên cơ sở kinh tế học giáo dục. Nhà nghiên cứu Phạm Phụ [dẫn theo 45] khái quát vấn đề quản lý nguồn lực theo quan điểm đáp ứng cơ chế vận động của nền kinh tế thị trường trong bối cảnh mới của giáo dục nước ta. Tác giả Đặng Quốc Bảo [2] nhìn nhận vấn đề hiệu quả sử dụng nguồn lực CSVC trong phạm trù tổng thể về quản lý nhà trường, dưới góc độ kinh tế - xã hội - sư phạm. Cùng với 6
các công trình đưa ra lý luận chung về quản lý CSVC, có các nghiên cứu cụ thể về thực trạng, về những hạn chế trong quản lý CSVC trường học ở nước ta và giải pháp khắc phục. Các tác giả Ngô Văn Dưỡng, Huỳnh Văn Kỳ [14] có bài viết phân tích về tình hình đầu tư, sử dụng thiết bị các phòng thí nghiệm, thực hành của các trường ĐH ở Đà Nẵng. Các tác giả Nguyễn Vĩnh Hà [22], Nguyễn Minh Hiệp [23], Tạ Bá Hưng, Cao Minh Kiểm, Nguyễn Tiến Đức, Bùi Văn Phúc [19], Phan Thị Hà Thanh, Đoàn Phan Tân [49]... đã đề xuất các giải pháp nghiệp vụ trong quản lý thư viện, mảng công tác quan trọng thuộc lĩnh vực quản lý CSVC. Vấn đề chất lượng lĩnh vực CSVC và thiết bị cũng đã được nói đến trong một số công trình nghiên cứu như một bộ phận của hệ thống tiêu chí đánh giá quá trình đào tạo. Trong cuốn “Dựa vào các chỉ số thực hiện để đưa ra các quyết định chiến lược” (Using Performance Indicators to Guide Strategic Decision Making - 1993), các học giả Mỹ Bottill và Borden [dẫn theo 12] đã liệt kê 21 lĩnh vực thực hiện, trong đó có “Phương tiện CSVC” và “Dịch vụ”. Đây cũng là 2 tiêu chí (21. Hệ thống hạ tầng cơ sở; 22. Hệ thống thư viện) trong tổng số 26 tiêu chí thuộc Bộ tiêu chí kiểm định chất lượng được đề xuất trong công trình của tác giả Nguyễn Đức Chính [12]. Tại hội thảo về đảm bảo chất lượng trường ĐH Việt Nam tổ chức ở Đà Nẵng tháng 3/2009, các tác giả Phạm Xuân Thanh, Trần Thị Tú Anh, trên cơ sở kinh nghiệm thế giới, đã đề xuất xem các nội dung “CSVC và điều kiện học tập”, “tư liệu học tập cung cấp cho môn học” là các tiêu chí thành phần để đánh giá chất lượng giảng dạy khóa học và chất lượng giảng dạy môn học. Trình bày kết quả cuộc khảo sát qui mô lớn năm 2008 về thực trạng đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường ĐH nước ta, nhóm nghiên cứu (Đào Thái Lai, Vũ Trọng Rỹ, Lê Đông Phương, Ngô Doãn Đãi) đã khẳng định “CSVC hạn chế” là yếu tố hàng đầu cản trở việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay [dẫn theo 45],… Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã nêu rõ: “Đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy và học phải được thực hiện đồng bộ với nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học”. Đã có nhiều nhà khoa học nghiên cứu về vấn đề trực quan và các TBDH như các tác giả V.G.Bêlinxky (1811-1848), Vũ Trọng Rỹ, Thái Duy Tuyên, Tô Xuân Giáp,... Những công trình của các tác giả nói trên đã xây dựng được một hệ thống lí luận về vai trò, tác dụng của thiết bị dạy học cùng một số yêu cầu và nguyên tắc sử dụng nó trong quá trình dạy học. Ngoài ra, còn có: “Biện pháp quản lý cơ sở vật chất – 7
thiết bị giáo dục ở trường tiểu học Lê Hồng Phong Thành phố Đông Hà tỉnh Quảng Trị” năm 2012 của tác giả Võ Ngoạn; “Biện pháp quản lý thư viện, thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường tiểu học Quyết Thắng, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh” năm 2015 của tác giả Bùi Thị Hải Thu; “Biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên” năm 2016 của tác giả Vũ Ngọc Can. Các công trình nghiên cứu trên đều chỉ ra rằng: Đánh giá được thực trạng thiết bị dạy học, thực trạng quản lý trang bị, bảo quản và sử dụng để từ đó đề ra biện pháp chiến lược nhằm phát huy hiệu quả của thiết bị dạy học là việc làm hết sức cần thiết, cấp bách đối với cán bộ quản lý các nhà trường. Ở nước ta, đã có một số nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục nghiên cứu lĩnh vực này, tuy nhiên vẫn còn rất ít nghiên cứu tập trung vào vấn đề quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. Do đó, cần thiết phải xem xét việc quản lý cơ sở vật chất từ góc độ khoa học quản lý giáo dục để làm rõ và cách cải tiến quản lý cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của giáo dục. Tuy nhiên, ở mỗi địa phương đều có điều kiện địa lý, đặc điểm kinh tế xã hội khác nhau, nên hoạt động quản lý cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục và việc vận dụng những phương pháp quản lý cũng mang những sắc thái riêng, đặc trưng cho địa phương đó. Lĩnh vực nghiên cứu quản lý cơ sở vật chất và thiết bị theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia tại huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên là rất cần thiết. Đây là lí do để tôi lựa chọn nghiên cứu vấn đề này. 1.2. Trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia 1.2.1. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân Theo Luật giáo dục năm 2005, sửa đổi năm 2009, hệ thống giáo dục quốc dân gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên. Trong hệ thống giáo dục quốc dân thì giáo dục TH thuộc giáo dục phổ thông. Tại điều 26.1.b) “Giáo dục tiểu học được thực hiện trong năm năm học, từ lớp một đến lớp năm. Học sinh vào học lớp một phải hoàn thành chương trình lớp 5 tuổi cấp học mầm non, có tuổi là sáu tuổi” [42]. Theo quy định tại điều 2, Điều lệ trường tiểu học thì: “Trường tiểu học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng”. 8
Sơ đồ 1.1: Vị trí của trường PTDT Bán trú trong hệ thống giáo dục quốc dân 1.2.2. Các tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia Chuẩn được hiểu là cái được chọn làm căn cứ để đối chiếu, để hướng theo đó mà làm cho đúng [40]. Chuẩn quốc gia của trường TH là chuẩn do Nhà nước quy 9