Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Vật lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, từ đó luận văn đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lí ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn Vật lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HOÀNG ĐÌNH TUÂN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƢỜNG THPT THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, NĂM 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HOÀNG ĐÌNH TUÂN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƢỜNG THPT THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ TÍNH THÁI NGUYÊN, NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Tác giả luận văn Hoàng Đình Tuân i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÍNH, những ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Thầy, Cô và cán bộ Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, ngƣời thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Hoàng Đình Tuân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..............................................................................viii DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... ix MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Phƣơng pháp Nghiên cứu ................................................................................ 4 8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .......................................................... 9 1.2.1. Dạy học ...................................................................................................... 9 1.2.2. Dạy học Vật lí ở trƣờng phổ thông .......................................................... 10 1.2.3. Quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng trung học phổ thông .......................................................... 12 1.3. Những vấn đề cơ bản về dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng trung học phổ thông .................................. 14 1.3.1. Mục tiêu môn học .................................................................................... 14 1.3.2. Nội dung, chƣơng trình môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ................................................................................................. 15 iii
1.3.3. Phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng trung học phổ thông .................. 20 1.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng trung học phổ thông .................................. 23 1.3.5. Các điều kiện đảm bảo chất lƣợng dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng trung học phổ thông .................. 24 1.4. Những nội dung cơ bản của hoạt động quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng trung học phổ thông ..... 26 1.4.1. Lập kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT ....................................................................... 26 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT ................................................. 29 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT ................................................. 30 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT ........................... 34 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng Trung học phổ thông................. 36 1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 36 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 37 Kết luận chƣơng 1.............................................................................................. 38 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI TỈNH QUẢNG NINH.................. 39 2.1. Khái quát về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ................................. 39 2.1.1. Khái quát tình hình kinh tế xã hội và giáo dục đào tạo thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .................................................................... 39 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh............................................................................... 41 iv
2.2. Thực trạng dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ............................ 43 2.2.1. Sự khác biệt giữa chƣơng trình dạy học Vật lý hiện hành với chƣơng trình phổ thông mới ở trƣờng Trung học phổ thông ............................... 43 2.2.2. Thực trạng về hình thức, phƣơng pháp dạy học Vật lí ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................. 46 2.2.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ....................... 49 2.2.4. Thực trạng cơ sở vật chất đáp ứng dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ..................................................................... 51 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .................................................................... 53 2.3.1. Lập kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh............... 53 2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................................................. 57 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .................................................................... 60 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái .......................................................................................... 63 2.3.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái .................................................................................................. 66 2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh............................................................................... 68 v
2.5.1. Điểm mạnh............................................................................................... 68 Kết luận chƣơng 2.............................................................................................. 71 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI, TỈNH QUẢNG NINH ............... 72 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.. 72 3.1.1.Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ........................................................... 72 3.1.2.Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ........................................................... 73 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 73 3.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính đặc thù bộ môn ................................................ 74 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo mức độ cần thiết và tính khả thi ............................ 74 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 75 3.2.1. Tổ chức bồi dƣỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình phổ thông mới ở các trƣờng Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ..... 75 3.2.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh .......................................... 79 3.2.3. Tổ chức phát triển chƣơng trình dạy học môn Vật Lí theo định hƣớng phát triển năng học sinh ở các trƣờng Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................... 82 3.2.4. Giám sát, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh .......................................... 87 3.2.5. Đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng Trung học phổ thông thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ................. 90 vi
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 93 3.4.1. Mục tiêu của khảo nghiệm ...................................................................... 93 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 93 3.4.3. Đối tƣợng khảo nghiệm ........................................................................... 93 3.4.4. Phƣơng pháp khảo nghiệm và xử lý kết quả ........................................... 94 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 94 Kết luận chƣơng 3.............................................................................................. 97 KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 101 PHỤ LỤC ............................................................................................................... vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết đầy đủ Viết tắt Cán bộ CB Cán bộ quản lý CBQL Chƣơng trình giáo dục CTGD Chƣơng trình giáo dục phổ thông CTGDPT Giáo dục GD Giáo viên GV Hiệu trƣởng HT Học sinh HS Nhân viên NV Phƣơng pháp giáo dục PPGD Quốc hội QH Thiết bị dạy học TBDH Tổ chuyên môn TCM Trung học phổ thông THPT viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng hình thức, phƣơng pháp dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ............................................... 46 Bảng 2.2. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ....................................................................................... 49 Bảng 2.3. Thực trạng cơ sở vật chất đáp ứng dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ............................................... 52 Bảng 2.4. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .............................. 54 Bảng 2.5. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ...................................................................... 57 Bảng 2.6. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ...................................................................... 60 Bảng 2.7: Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ........................................................................................ 64 Bảng 2.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái ........................................................... 67 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở nƣớc ta, Đảng ta đã xác định rõ:” Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam; Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển; Đổi mới cẳn bản toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học suốt đời.” Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng lần thứ 8 khóa XI đã chỉ rõ: Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam chuyển từ chƣơng trình giáo dục tiếp cận nội dung sang chƣơng trình giáo dục theo tiếp cận năng lực, thực dạy, thực học [1]. Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội đã xác định rõ mục tiêu về đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lƣợng và hiệu quả giáo dục phổ thông; phát triển con ngƣời Việt Nam toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ, hƣớng tới “công dân toàn cầu”, phù hợp với Tuyên bố của tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc: “Học để biết - Học để làm - Học để chung sống - Học để tự khẳng định mình”. Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội cũng đã nêu rõ yêu cầu của đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là: “Kế thừa và phát triển những ưu điểm của chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông hiện hành, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của nền văn hóa Việt Nam và phù hợp với xu thế quốc tế, đồng thời đổi mới toàn diện mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng 1
giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; ... tăng cường thực hành và gắn với thực tiễn cuộc sống...”. Nhƣ vậy, muốn đạt đƣợc kết quả về công tác đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay, cùng với việc đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa, tổ chức dạy và học ở phổ thông thì công tác quản lý hoạt động dạy và học các môn học trong các nhà trƣờng đóng vai trò then chốt [14]. Ngày 27 tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) chính thức công bố chƣơng trình tổng thể và 27 chƣơng trình môn học, hoạt động giáo dục trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới trong đó có môn Vật lí. Chƣơng trình môn Vật lí bậc trung học phổ thông (THPT) mới với đặc điểm là sự kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực nghiệm, là cầu nối các ngành khoa học và tự nhiên khác nhƣ Toán, Hóa học y dƣợc…..Trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới, Vật lí thuộc nhóm môn khoa học tự nhiên, là môn học đƣợc học sinh lựa chọn theo định hƣớng nghề nghiệp, sở thích, năng lực của bản thân. Đây là một điểm hoàn toàn mới so với chƣơng trình THPT hiện hành. Mục tiêu chƣơng trình môn Vật lí THPT mới đã chỉ rõ là cần hình thành và phát triển ở học sinh năng lực Vật lí đồng thời góp phần cùng các môn học khác hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và các năng lực chung. Đặc biệt là thế giới quan khoa học, hứng thú học tập, thái độ ứng xử đối với tự nhiên và khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực học sinh....[03]. Với những điểm mới về chƣơng trình giáo dục phổ thông nói chung và chƣơng trình môn Vật lí THPT nói riêng, để đáp ứng yêu cầu trên, Ngành GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh cũng nhƣ các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái cần có những biện pháp quản lý phù hợp với sự thay đổi này nhƣ nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên thông qua tổ chức các hoạt động đào tạo, bồi dƣỡng; tổ chức thực hiện hoạt động dạy và học bộ môn Vật lí theo chƣơng trình mới nhằm giúp các nhà trƣờng nhanh chóng tiếp cận với các đổi mới về kiến thức mới, kỹ năng mới, không ngừng cập nhật, nâng cao kiến thức, năng 2
lực dạy học để đáp ứng nhiệm vụ chính trị mà Đảng và nhà nƣớc, Ngành GD&ĐT và các cấp chính quyền giao phó. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu Đề tài “Quản lý dạy học môn Vật lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học môn Vật lí ở các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT. - Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái, Tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. 3
5. Giả thuyết khoa học Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở trƣờng THPT có nhiều điểm khác biệt với chƣơng trình hiện hành. Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí mang tính hệ thống, đồng bộ phát huy đƣợc năng lực dạy học của giáo viên và điều kiện của nhà trƣờng thì sẽ nâng cao đƣợc hiệu quả dạy học môn Vật lí, góp phần nâng cao chất lƣợng thực hiện chƣơng tình giáo dục phổ thông ở các trƣờng THPT của phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Hệ thống các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. - Về địa bàn: Nghiên cứu đƣợc thực hiện tại các trƣờng THPT Trần Phú, THPT Chu Văn An, THPT Lý Thƣờng Kiệt thành phố Móng Cái, Tỉnh Quảng Ninh trong năm học 2019 - 2020. - Về khách thể khảo sát: 22 cán bộ quản lý các cấp: Cấp Sở; cấp trƣờng và cấp bộ môn; 34 giáo viên dạy Vật lý ở các trƣờng THPT và dạy Vật lí hệ THPT; dạy tích hợp khoa học tự nhiên ở các trƣờng THPT; 150 học sinh ở 3 trƣờng THPT. 7. Phƣơng pháp Nghiên cứu 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết để phân tích, tổng hợp các công trình nghiên cứu về dạy học Vật lý và quản lý dạy học Vật lý ở trƣờng phổ thông, nghiên cứu các văn kiện chính trị của Đảng và Nhà nƣớc, Luật giáo dục, các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ về đổi mới giáo dục và đào tạo, chƣơng trình giáo dục phổ thông mới; các tiêu chí đánh giá năng lực dạy học của giáo viên THPT. Nghiên cứu các tài liệu, công trình khoa học về giáo dục liên quan đến đề tài; 4
Dựa trên cơ sở nghiên cứu hệ thống tài liệu, tác giả luận văn phân tích, tổng hợp, khái quát hóa xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài. 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Đề tài sử dụng các phƣơng điều tra bằng bảng hỏi để khảo sát đánh giá thực trạng dạy học Vật lý và quản lý dạy học Vật lý theo chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018. Sử dụng phƣơng pháp xin ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. - Đề tài sử dụng phƣơng pháp quan sát (dự giờ) giáo viên giảng dạy trên lớp học. Kết quả sẽ đƣợc dùng để đánh giá thực trạng năng lực dạy học môn Vật lí của giáo viên. - Đề tài sử dụng phƣơng pháp phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên về thực trạng quản lý dạy học môn Vật lí ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới để củng cố thêm minh chứng. - Nghiên cứu các sản phẩm dạy học và sản phẩm quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình phổ thông mới ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. 7.3. Phương pháp bổ trợ Luận văn sử dụng toán thống kê để xử lý các số liệu khảo sát thực tiễn nhằm đánh giá thực trạng dạy học môn Vật lí và thực trạng quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Đề tài gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông. 5
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trong mọi xã hội, mọi thời đại, giáo dục là một lĩnh vực luôn dành đƣợc nhiều sự đầu tƣ phát triển của các quốc gia, quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học. Đảng và Nhà nƣớc ta luôn coi giáo dục là quốc sách hành đầu. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng lần thứ 8 khóa XI đã chỉ rõ: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - hội”. Để giáo dục đi cùng với sự phát triển của thời đại, Đảng, Nhà nƣớc và ngành Giáo dục đào tạo đã chỉ rõ yêu cầu cần thiết phải đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa. Quan điểm này đƣợc thể hiện cụ thể trong Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội "...đổi mới toàn diện mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; ... tăng cường thực hành và gắn với thực tiễn cuộc sống...”[14]. Để nâng cao chất lƣợng giáo dục trƣớc tiên phải nâng cao chất lƣợng dạy và học trong các nhà trƣờng. Để nâng cao chất lƣợng dạy học thì vai trò của quản lý hoạt động dạy học là hết sức quan trọng. Nhiều học giả, các nhà khoa học đã nghiên cứu lý luận và thực tiễn để tìm ra các biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong các nhà trƣờng một cách hiệu quả nhất. Trần Thị Hƣơng (2016) trong nghiên cứu "Quản lý hoạt động dạy học" đã chỉ ra những yêu cầu của quản lý hoạt động dạy học đó là gắn liền với việc nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, tạo động lực, môi trƣờng, điều kiện 7
thuận lợi, kích thích tinh thần lao động sáng tạo của đội ngũ giáo viên; quản lý tập trung vào hoạt động dạy của giáo viên, trực tiếp với giáo viên và gián tiếp với học sinh đảm bảo quản lý song song hai mặt dạy và học. Công trình nghiên cứu đã chỉ rõ các nhiệm vụ quản lý hoạt động dạy học bao gồm: quản lý kế hoạch, chƣơng trình dạy học; quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên; quản lý việc chuẩn bị và thực hiện kế hoạch bài giảng của giáo viên; quản lý phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy học và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học; quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn; quản lý bồi dƣỡng giáo viên; quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT có luận văn thạc sỹ của Nguyễn Hữu Dũng (2006). Tác giả đã xác định vài trò chủ đạo và then chốt của hiệu trƣờng trong việc đảm bảo và nâng cao chất lƣợng hoạt động dạy học tại trƣờng THPT từ đó đề xuất những biện pháp của hiệu trƣởng nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động ở các trƣờng THPT tại thành phố Đà Nẵng. Lê Ngọc Trọng (2014) trong luận văn thạc sỹ "Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng trung học phổ thông Trần Quốc Đại, huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh" đã tập trung nghiên cứu về thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung chƣơng trình dạy học và phƣơng pháp dạy học; kết quả học tập của học sinh, các điều kiện đảm bảo cho việc dạy và học của nhà trƣờng. Từ đó tác giả đã đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp của hiệu trƣởng nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học trong nhà trƣờng. Nghiên cứu sâu về vấn đề quản lý hoạt động bồi dƣỡng giáo viên nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học đáp ứng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới có công trình Phạm Thị Kim Oanh (2017) "Phát triển năng lực dạy học cho giáo viên phổ thông đáp ứng với chương trình giáo dục mới". Tác giả đã tập trung nghiên cứu bốn nội dung cơ bản: (1) năng lực dạy học của giáo viên phổ thông; (2) thực trạng về năng lực dạy học của giáo viên phổ thông hiện nay trong đó nhấn mạnh những điểm yếu kém, hạn chế về các năng lực dạy học tích hợp, phân hóa, tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo hay dạy học theo định 8
hƣớng phát triển năng lực ngƣời học. Tác giả đã chỉ đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển năng lực dạy học cho giáo viên đó là (3) những yêu cầu đổi mới của chƣơng trình giáo dục phổ thông nhƣ đổi mới nội dung giáo dục, phƣơng pháp dạy học, phƣơng pháp kiểm tra đánh giá; (4)vai trò của các trƣờng sƣ phạm trong đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên... [16] Có thể nói các nghiên cứu khoa học trên đã đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động dạy học nói chung và quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí nói riêng ở khía cạnh quản lý nội dung và phƣơng pháp dạy học. Các tác giả mới chỉ dừng lại ở những gợi ý, những định hƣớng có tính khái quát mà chƣa đi sâu vào nghiên cứu một cách toàn diện quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí THPT theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. Hơn nữa, hiện nay tại thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh chƣa có nghiên cứu nào về quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí THPT theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. Chính vì vậy, đề tài Đề tài “Quản lý dạy học môn Vật lí ở các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ thông mới ” hƣớng tới việc đánh giá đúng thực trạng hiện tại của hoạt động quản lý dạy học bộ môn Vật lí hiện hành tại các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. Trên cơ sở đó tìm ra những biện pháp phù hợp với điều kiện cụ thể của các nhà trƣờng, của ngành và của địa phƣơng để quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới một cách hiệu quả. 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.2.1. Dạy học Học là hoạt động đặc thù của con ngƣời đƣợc điều khiển bởi mục đích tự giác là lĩnh hội những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mới nhằm tự biến đổi bản thân theo hƣớng ngày càng hoàn thiện. Hoạt động học là quá trình tiếp thu kiến thức và rèn luyện kỹ năng mới dƣới sự hƣớng dẫn, chỉ đạo, điều khiển của giáo viên. Hoạt động học luôn luôn 9