Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:137

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯU MINH THẮNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LƯU MINH THẮNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN VĂN LÊ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Lưu Minh Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Lê, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán bộ quản lý và giáo viên các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Ngày… tháng … năm 2015 Tác giả Lưu Minh Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ i MỤC LỤC............................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ................................................................... vi MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 4 6. Phạm vi nghiên cứu đề tài ............................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC ..................... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 9 1.2.1. Quản lý................................................................................................... 9 1.2.2. Quản lý giáo dục .................................................................................. 10 1.2.3. Quản lý nhà trường - Quản lý hoạt động dạy học ............................... 11 1.2.4. Trường tiểu học - Trường tiểu học tại vùng dân tộc thiểu số.............. 15 1.2.5. Môn Tiếng Việt - Dạy học môn Tiếng Việt ........................................ 17 1.3. Đặc điểm dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc ................ 18 1.3.1. Đặc điểm chung của học sinh dân tộc ................................................. 18 1.3.2. Đặc điểm dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc .................................... 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.3.3. Đặc điểm học tiếng Việt của học sinh dân tộc .................................... 19 1.4. Mục tiêu và nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh dân tộc của Phòng GD&ĐT đối với các trường tiểu học.................... 20 1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh dân tộc .. 20 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh dân tộc ............................................................................................................ 20 1.5. Những yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh dân tộc ở các trường tiểu học ..................................... 26 1.5.1. Năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học ..... 26 1.5.2. Cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội ......................... 27 1.5.3. Đặc thù của văn hóa dân tộc thiểu số .................................................. 28 1.5.4. Đời sống kinh tế của gia đình học sinh dân tộc thiểu số ..................... 30 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 31 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ TỈNH QUẢNG NINH ...................... 32 2.1. Khái quát về đặc điểm địa lý, tình hình kinh tế- xã hội và giáo dục huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh......................................................................... 32 2.1.1. Đặc điểm địa lý, tình hình kinh tế- xã hội huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh .. 32 2.1.2. Đặc điểm giáo dục và giáo dục tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh .... 35 2.2. Tổ chức khảo sát ......................................................................................... 45 2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................ 45 2.2.2. Nội dung khảo sát ................................................................................ 45 2.2.3. Đối tượng khảo sát............................................................................... 45 2.2.4. Phương pháp khảo sát .......................................................................... 45 2.2.5. Địa bàn khảo sát .................................................................................. 45 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 46 2.3.1. Thực trạng dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiếu số ở các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh .................... 46 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh .............. 51 2.4. Đánh giá chung về công tác quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh ................ 70 2.4.1. Những ưu điểm ................................................................................... 70 2.4.2. Những tồn tại, hạn chế ......................................................................... 72 2.4.3. Nguyên nhân ........................................................................................ 73 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 75 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ TỈNH QUẢNG NINH ................................................. 76 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 76 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ...................................................... 76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ........................................................ 76 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp ........................................... 76 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi của các biện pháp .............................................. 76 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh ........... 77 3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho CBQL và năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên ................................. 77 3.2.2. Biện pháp 2: Đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt cho phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc .......................................... 84 3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường các biện pháp quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học tập tiếng Việt của học sinh dân tộc ................. 90 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường đầu tư và phát huy tác dụng của cơ sở vật chất, thiết bị trong dạy học môn Tiếng Việt ............................................ 93 3.2.5. Biện pháp 5: Đẩy mạnh phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ........... 96 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................. 101 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .... 102 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 105 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 105 1. Kết luận .................................................................................................... 106 2. Khuyến nghị ............................................................................................ 107 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 109 PHỤ LỤC ............................................................................................................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CSVC Cơ sở vật chất DT Dân tộc DTTS Dân tộc thiểu số ĐH Đại học GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDTH Giáo dục tiểu học GV Giáo viên HĐDH Hoạt động dạy học PPDH Phương pháp dạy học PTCS Phổ thông cơ sở QLDH Quản lý dạy học QLGD Quản lý giáo dục QTDH Quá trình dạy học TBDH Thiết bị dạy học THCN Trung học chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở UBND Ủy ban nhân dân XHHGD Xã hội hóa giáo dục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô trường, lớp, học sinh tiểu học (Từ năm học 2010-2011 đến năm học 2013 -2014) ................................................................ 38 Bảng 2.2: Số lượng, cơ cấu và tỷ lệ giáo viên trên lớp (Từ năm học 2010 - 2011 đến năm học 2013 - 2014) ...................................................... 40 Bảng 2.3: Trình độ chuyên môn giáo viên tiểu học (Từ năm học 2010-2011 đến năm học 2013-2014) ................................................................. 40 Bảng 2.4: Kết quả xếp loại giáo viên hàng năm (Từ năm học 2010 -2011 đến năm học 2013 -2014) ................................................................ 42 Bảng 2.5: Kết quả thi đua của giáo viên tiểu học (Từ năm học 2010 -2011 đến năm học 2013 -2014) ................................................................ 42 Bảng 2.6: Xếp loại 2 mặt giáo dục (%) hàng năm (Từ năm học 2010 -2011 đến năm học 2013 -2014) ................................................................ 43 Bảng 2.7: Thống kê một số kết quả giáo dục mũi nhọn và giáo dục toàn diện học sinh hàng năm (thi cấp tỉnh) (Từ năm học 2010 -2011 đến năm học 2013 -2014) ................................................................ 44 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát năng lực giảng dạy môn Tiếng Việt của giáo viên...... 46 Bảng 2.9: Kết quả học tập môn tiếng Việt của học sinh người DTTS ở trường tiểu học từ năm học 2010 - 2011 đến năm học 2013 - 2014 ............... 48 Bảng 2.10: Kết quả khảo sát thái độ của học sinh tiểu học người DTTS đối với các môn học trong nhà trường .................................................. 49 Bảng 2.11: Kết quả khảo sát về điều kiện học tập của học sinh người DTTS ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ...................................................... 49 Bảng 2.12: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ của CBGV ...................................................................... 52 Bảng 2.13: Mức độ tham gia đổi mới PPDH môn tiếng Việt của GV ............. 54 Bảng 2.14. Mức độ thực hiện các kỹ năng thiết kế bài dạy của giáo viên ........ 55 Bảng 2.15. Mức độ thực hiện các PPDH tích cực của GV ............................... 56 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.16: Thực trạng quản lý công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ............................................................................................. 59 Bảng 2.17: Nội dung phối hợp giữa gia đình và nhà trường để làm tốt hoạt động dạy và học môn Tiếng Việt .................................................... 62 Bảng 2.18: Đánh giá hiệu quả của các biện pháp phối hợp giữa gia đình và nhà trường để làm tốt hoạt động dạy và học môn Tiếng Việt......... 64 Bảng 2.19: Thực trạng nội dung phối hợp giữa nhà trường và xã hội để tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ............. 65 Bảng 2.20: Thực trạng các biện pháp phối hợp giữa nhà trường và xã hội đã thực hiện .......................................................................................... 66 Bảng 2.21: Mức độ hiệu quả của công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động dạy học môn tiếng Việt .......................................................................... 67 Bảng 2.22: Nhận xét về nguyên nhân làm hạn chế hiệu quả của sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ................................................. 68 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ............................................... 103 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các thành tố cơ bản của hoạt động quản lý ..................................... 10 Sơ đồ 1.2. Quản lý các thành tố của quá trình DH [5] ...................................... 14 Biểu đồ 3.1: Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất................................................................................... 104 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục là vấn đề của mọi thời đại, mọi quốc gia, dân tộc. Sự nghiệp phát triển GD luôn được Đảng và nhà nước ta coi trọng, được đánh giá là Quốc sách hàng đầu. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng khẳng định: "Phát triển Giáo dục và Đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững; Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp và hệ thống quản lý giáo dục, thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hóa. Phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, sinh viên, đề cao năng lực tự học, tự hoàn thiện học vấn và tay nghề, đẩy mạnh phong trào học tập trong nhân dân bằng những hình thức giáo dục chính quy và không chính quy, thực hiện giáo dục cho mọi người, cả nước trở thành một xã hội học tập, thực hiện phương châm học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn với xã hội”, chủ trương đó được tiếp tục nhấn mạnh trong những Nghị quyết Đại hội Đảng của các nhiệm kỳ tiếp theo, và cho đến Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X và lần thứ XI đều khẳng định một trong những nhiệm vụ trọng tâm để phát triển kinh tế- xã hội của đất nước là phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức. Như vậy, nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của đất nước ta là con người, là nguồn nhân lực Việt Nam được phát triển cả về số lượng và chất lượng. Để giáo dục và đào tạo làm tốt nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay, việc nâng cao chất lượng giáo dục là việc làm tiên quyết, quyết định. Trong đó quản lý giáo dục có vai trò đòn bẩy, thúc đẩy sự phát triển của giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Hoạt động giáo dục và đào tạo được diễn ra chủ yếu ở các đơn vị nhà trường, hoạt động chủ yếu trong các nhà trường là hoạt động dạy học, hoạt động dạy học cùng với hoạt động giáo dục tạo nên quá trình sư phạm tổng thể của nhà trường. Do đó, quản lý hoạt động dạy học là khâu then chốt trong quá trình quản lý giáo dục. Giáo dục tiểu học là bậc học nền tảng, có nội dung giáo dục toàn diện, nhằm xây dựng nền móng cho hệ thống giáo dục quốc dân, đồng thời đặt cơ sở vững chắc cho sự hình thành nhân cách và sự phát triển toàn diện con người, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho công cuộc hiện đại hóa và công nghiệp hóa đất nước trong những thập kỷ đầu của thế kỉ XXI. Vì vậy, giáo dục tiểu học phải đảm bảo chất lượng như mục tiêu GDTH đề ra: “Hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về tình cảm, trí tuệ, thể chất và các kỹ năng cơ bản…”. Trong giáo dục tiểu học, Toán và Tiếng Việt là hai bộ môn công cụ cơ bản. Nhưng, nếu như Toán là một môn học đòi hỏi sự chính xác, rõ ràng, cụ thể với từng công thức, phép tính, thì Tiếng Việt còn đòi hỏi thêm về sự tìm tòi, chau chuốt ngôn ngữ, vốn liếng từ vựng và khả năng cảm thụ ngôn ngữ văn học của cả giáo viên và học sinh. Tiếng Việt ta giàu và đẹp, đa dạng, phong phú nhưng cũng rất phức tạp. Vì vậy, không chỉ học sinh, mà cả một bộ phận giáo viên vẫn còn tồn tại tâm lý ngại học tập, tìm tòi, trau rồi Tiếng Việt. Một bộ phận cán bộ quản lý cấp cơ sở chưa thực sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh học tập, nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn tiếng Việt. Ba Chẽ là một huyện vùng cao phía Đông Bắc của tỉnh Quảng Ninh, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm đa số (82%) dân số của huyện. Điều kiện kinh tế của đồng bào DTTS nơi đây còn rất thấp, nhiều người dân thường xuyên phải đối mặt với cái đói, cái rét, với hậu quả của thiên tai… nên khó có thể quan tâm nhiều đến việc học hành của con em mình. Do đó, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn
điều kiện học tập của trẻ em vùng DTTS còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, điều này đã gây thêm nhiều khó khăn, thách thức cho công tác phát triển giáo dục tại địa phương. Hơn thế nữa, đối với vùng đồng bào DTTS, học sinh tiểu học giao tiếp hàng ngày bằng ngôn ngữ bản địa. Khi đến trường, các em được giảng dạy bằng tiếng Việt, trong khi vốn tiếng Việt của các em còn ít ỏi, thậm chí có em chưa biết tiếng Việt trước khi đến trường, các em phải làm quen với cách phát âm cùng nhiều khái niệm, từ ngữ … còn khá xa lạ, phức tạp. Hơn thế nữa, hầu hết giáo viên lại không am hiểu về ngôn ngữ riêng của học sinh người DTTS. Do vậy, việc tăng cường tiếng Việt cho học sinh người DTTS vừa là mục tiêu, vừa là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho giáo dục miền núi nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tăng cường Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người DT thiểu số đồng nghĩa với việc đảm bảo cho các em một điều kiện tiên quyết để có thể nắm bắt, tiếp thu các môn học khác đạt hiệu quả cao nhất, giúp các em phát triển nhân cách một cách toàn diện. Tuy nhiên, thực tế công tác dạy học và quản lý hoạt động dạy học bộ môn Tiếng Việt, đặc biệt là Tiếng Việt cho học sinh người DTTS tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh mặc dù đã được quan tâm và đã đạt được một số kết quả, nhưng còn nhiều hạn chế, hiệu quả chưa thực sự cao. Xuất phát từ các lý do trên, với cương vị là một cán bộ quản lý trưởng tiểu học, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh” nhằm góp phần thực hiện tốt hơn công tác phát triển giáo dục miền núi, đặc biệt là giáo dục học người sinh dân tộc, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ba Chẽ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luâ ̣n và thực tra ̣ng, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt nhằm nâng cao khả năng tiếng Việt cho học sinh dân tộc tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn
3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học. 3.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Việc quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh tuy đã được quan tâm và có những kết quả nhất định nhưng vẫn chưa đáp ứng những yêu cầu đặt ra của mục tiêu tăng cường tiếng Việt cho học sinh tiểu học vùng dân tộc thiểu số. Nếu có những biện pháp quản lý mới nhằm tăng cường tính đồng bộ của các chức năng quản lý, đáp ứng yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học môn tiếng Việt thì sẽ tăng cường được tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 5.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học. 5.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. 6. Phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Nội dung nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh của Phòng GD&ĐT huyện Ba Chẽ. 6.2. Địa bàn nghiên cứu: Đề tài được nghiên cứu tại trường tiểu học thuộc 7 xã vùng dân tộc của huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn
6.3. Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh thuộc 2 trường tiểu học, 7 trường PTCS có cấp tiểu học của huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin khoa học, các tài liệu về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý giáo dục, quản lý dạy học với đối tượng học sinh dân tộc. Ở đề tài này sử dụng các phương pháp chủ yếu: - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Nhằm phân tích và tổng hợp các tài liệu khoa học phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. - Phương pháp phân loại, hệ thống hoá lý thuyết: Nhằm sắp xếp các tài liệu khoa học, văn bản chỉ đạo thành hệ thống lý luận logic chặt chẽ theo từng mặt, từng đơn vị kiến thức, từng vấn đề khoa học. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng phương pháp này nhằm điều tra thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. Đề tài sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi. - Phương pháp phỏng vấn: Trưng cầu ý kiến của các nhà quản lý về các biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh dân tộc. - Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp công tác quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh dân tộc tại các trường tiểu học. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Đề tài sử dụng các công thức thống kê toán học (các công thức thống kê toán học như: trị số chi bình phương, trung bình cộng, hệ số tương quan...) để xử lý số liệu thu được, để định lượng kết quả nghiên cứu nhằm rút ra các kết luận khoa học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn
8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục. Nội dung luận văn được cấu trúc trong ba chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học vùng dân tộc. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Ngay từ thời cổ đại, vấn đề dạy học và quản lý dạy học đã được nhiều nhà triết học, nhà giáo dục học ở cả phương Tây và phương Đông nghiên cứu tổng kết. Ta có thể thấy các tư tưởng và các công trình nghiên cứu quan trọng của Xôcrat (469- 415 TCN), của Khổng Tử (551- 475 TCN) - nhà tư tưởng, nhà giáo dục lớn Trung Hoa cổ đại, của J.A Cômenxki (1592 - 1670) đã đưa ra quan điểm quá trình dạy học phải dựa vào sự vật, hiện tượng do học sinh tự quan sát, tự suy nghĩ. Ông cũng đã nêu ra một số nguyên tắc dạy học có giá trị lớn như: nguyên tắc trực quan; nguyên tắc phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh; nguyên tắc hệ thống và liên tục; nguyên tắc củng cố kiến thức; nguyên tắc dạy theo khả năng tiếp thu của học sinh; dạy học phải thiết thực; dạy học theo nguyên tắc cá biệt… Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục đã thực sự có những biến đổi mới về lượng và chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác- Lê nin đã thực sự định hướng cho hoạt động giáo dục- dạy học và đã đặt ra những yêu cầu đối với quản lý giáo dục và trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác -Lê nin, nhiều nhà khoa học Liên Xô lúc đó(như MI. Konđacov, Anfanaxiep...) đã có được những thành tựu khoa học to lớn về quản lý giáo dục nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng. Trên cơ sở lý luận của triết học Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà khoa học giáo dục Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học về lý luận quản lý giáo dục và quản lý dạy học trong nhà trường. Các tác giả tiêu biểu như: - Đặng Quốc Bảo “Một số khái niệm về quản lý giáo dục”(Trường cán bộ QLGD-ĐTTW1- 1977) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn
- Nguyễn Ngọc Quang “Những khái niệm cơ bản về lý luận Quản lý giáo dục” (Trường cán bộ QLGD- ĐTTW1 - 1989)… - Trần Kiểm “Quản lý giáo dục và quản lý trường học” (Viện KHGD- Hà Nội 1990); và một số nghiên cứu khác dưới dạng các bài báo khoa học... Về mặt phương pháp dạy học Tiếng Việt, có một số tài liệu, tác giả đề cập đến như: - Giáo trình phương pháp dạy học Tiếng Việt- Lê Phương Nga, Đỗ Xuân Thảo, Lê Hữu Tỉnh; - Tài liệu tham khảo cho giáo viên và CBQL giáo dục tiểu học về dạy học và phát huy tính tích cực của học sinh trong môn Toán, Tiếng Việt- Bộ GD&ĐT; - Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường tiểu học tại Tp. Thanh Hoá của Viên Thị Dung - trường ĐHSP Hà Nội, 2002; - Biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học ở bậc tiểu học của phòng giáo dục và đào tạo thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh của Phạm Ngọc Quang - trường ĐHSP Thái Nguyên 2013. Các đề tài nghiên cứu trên đã tiến hành nghiên cứu lý luận cũng như thực trạng dạy học chương trình tiểu học hoặc phương pháp dạy học Tiếng Việt nói chung bằng những cách tiếp cận khác nhau và đã đề xuất được một số biện pháp cần thiết, khả thi để nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên tuỳ theo đặc điểm, tính chất, điều kiện của từng loại trường, từng địa phương, từng cấp QL thì người QL phải có những biện pháp QL riêng. Chính vì thế tôi mạnh dạn chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh”. Tác giả hy vọng sẽ góp phần nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả công tác QL hoạt động dạy học nói chung và quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số ở các trường tiểu học huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh nói riêng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn