Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của đề tài là từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH VŨ THỊ HỒNG CHÂU QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẬN PHÚ NHUẬN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ VĂN LIÊN Thành phồ Hồ Chí Minh - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các số liệu nghiên cứu là hoàn toàn trung thực. Những trích dẫn trong luận văn phù hợp với quy định hiện hành về trích dẫn. Công trình nghiên cứu này chưa được công bố trên bất kỳ một tài liệu khoa học nào.
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu vừa qua, chúng tôi đã nhận được sự động viên, khích lệ và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt thành của các cấp lãnh đạo, của quý Thầy giáo, Cô giáo và quý đồng nghiệp. Với tình cảm chân thành đó, chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Ban Giám Hiệu, Phòng Sau Đại học, Khoa Khoa học Giáo dục trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh; quý Thầy giáo, Cô giáo đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, giảng dạy chúng tôi tại lớp cao học khóa 27 trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. Đặc biệt, xin chân thành cám ơn TS. Hồ Văn Liên đã hết sức tận tình và chu đáo hướng dẫn khoa học để chúng tôi có thể nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cám ơn Ban Giám Hiệu trường THPT Phú Nhuận, THPT Hàn Thuyên; Quận phú Nhuận thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện và hỗ trợ chúng tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn tất luận văn trong thời gian vừa qua. Xin chân thành cảm ơn những người thân, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp,.. đã ủng hộ, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành chương trình đào tạo lớp cao học này. Mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng, nhưng với nội dung vấn đề nghiên cứu có tính quy mô cao và rộng, chắc chắn luận văn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế nhất định. Rất mong được sự đóng góp ý kiến xây dựng từ quý Lãnh đạo, quý Thầy giáo, Cô giáo và các đồng nghiệp để vấn đề nghiên cứu ngày càng được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cám ơn! Tác giả Vũ Thị Hồng Châu
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................................... 1 2. Mục đích của đề tài ................................................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu......................................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................................ 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................................... 4 7.1. Phương pháp luận................................................................................................................. 4 7.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc............................................................................. 4 7.1.2. Quan điểm tiếp cận lịch sử - logic ................................................................................ 4 7.1.3. Quan điểm tiếp cận thực tiễn ........................................................................................ 4 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................................................... 5 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ................................................................................... 5 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn................................................................................ 5 7.2.3. Phương pháp thống kê số liệu theo SPSS ..................................................................... 5 8. Cấu trúc của luận văn ............................................................................................................... 5 CHƯƠNG 1 ................................................................................................................................... 6 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......................................................................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................................ 6 1.1.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam ........................................................................................ 9 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................................................... 12 1.2.1. Dạy học phân hóa ........................................................................................................ 12 1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ....................................................... 13 1.3. Hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở trường trung học phổ thông........................... 14 1.3.1. Định hướng phát triển giáo dục THPT hiện nay ............................................................. 14 1.3.2. Mục đích dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ........................................... 15 1.3.3. Nội dung dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ............................................ 16 1.3.4. Phương pháp, hình thức dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT .................... 17 1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ................ 21 1.3.6. Điều kiện, phương tiện dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ...................... 21 1.4. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT .................................... 22
1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động dạy học phân hóa ở trường THPT ................................. 22 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT .............. 24 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ... 37 1.5.1. Chủ thể quản lý dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT................................. 37 1.5.2. Đối tượng quản lý dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ............................. 38 1.5.3. Môi trường quản lý dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ........................... 40 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................................ 40 CHƯƠNG 2 ................................................................................................................................. 42 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG.............................. 42 PHÂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.............................................. 42 QUẬN PHÚ NHUẬN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................................... 42 2.1. Khái quát về giáo dục quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh ..................................... 42 2.2. Khảo sát thực trạng dạy học theo hướng phân hóa ............................................................ 43 2.2.1. Mục đích khảo sát ..................................................................................................... 43 2.2.2. Đối tượng khảo sát .................................................................................................... 43 2.2.3. Nội dung khảo sát ....................................................................................................... 44 2.2.4. Phương pháp và công cụ khảo sát ............................................................................... 45 2.2.5. Quy ước và xử lý số liệu ............................................................................................. 45 2.2.6. Các chỉ số thống kê sử dụng trong luận văn ............................................................... 46 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường THPT tại quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................................ 48 2.3.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường THPT của cán bộ quản lý, giáo viên....................................................................................................... 48 2.3.2. Thực trạng về thực hiện nội dung chương trình, sách giáo khoa ................................ 52 2.3.3. Thực trạng đổi mới phương pháp, hình thức dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT ..................................................................................................................................... 55 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT59 2.3.5. Thực trạng điều kiện, phương tiện dạy học phục vụ dạy học theo hướng phân hóa .. 62 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT Q.PN, TP.Hồ Chí Minh ................................................................................................................................... 63 2.4.1. Thực trạng quản lý nội dung dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT tại Quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................... 63 2.4.2. Thực trạng quản lý phương pháp, hình thức dạy học trên lớp theo hướng phân hóa ở trường THPT Quận Phú Nhuận, TP.Hồ Chí Minh ............................................................... 66 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT Q.PN, TP.Hồ Chí Minh .................................................................................. 72 2.4.4. Thực trạng quản lý các điều kiện, phương tiện dạy học theo hướng phân hóa ở trường THPT Quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 75
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hường đến quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. ....................................................... 77 2.5.1. Nhóm các yếu tố ảnh hưởng thuộc về chủ thể quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận ................................................................... 78 2.5.2. Nhóm các yếu tố ảnh hưởng thuộc đối tượng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận ............................................................................ 80 2.5.3. Nhóm các yếu tố ảnh hưởng thuộc môi trường quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận ................................................................... 83 2.6. Đánh giá thực trạng ............................................................................................................ 84 2.6.1. Mặt mạnh ........................................................................................................................ 85 2.6.2. Mặt hạn chế ................................................................................................................. 85 2.6.3. Nguyên nhân ............................................................................................................... 87 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................................. 88 CHƯƠNG 3 ................................................................................................................................. 90 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG ................................... 90 PHÂN HÓA Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ....................................................... 90 QUẬN PHÚ NHUẬN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................................... 90 3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ............................................................................................. 90 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .............................................................................. 90 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ............................................................................... 90 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................................ 91 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................. 91 3.2. Biện pháp quản lý............................................................................................................... 91 3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức .......................................................................... 91 3.2.2. Nhóm biện pháp quản lý hoạt động dạy của giáo viên ........................................... 93 3.2.3. Nhóm biện pháp quản lý hoạt động học của học sinh........................................... 102 3.2.4. Nhóm biện pháp quản lý các điều kiện, phương tiện dạy học .............................. 106 3.2.5. Nhóm biện pháp quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học ............................... 109 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp .................................................................................... 111 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ....................... 113 3.4.1. Mục đích khảo sát ......................................................................................................... 113 3.4.2. Đối tượng xin ý kiến đánh giá ................................................................................... 113 3.4.3. Tiến trình thực hiện phương pháp chuyên gia để xác định tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................................................................................................................ 113 3.4.4. Kết quả đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................ 114 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................................... 124 KẾT LUẬN VÀ KiẾN NGHỊ ................................................................................................... 125
1. Kết luận .................................................................................................................................. 125 2. Kiến nghị ................................................................................................................................ 126 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ...................................................................................... 126 2.2. Đối với UBND thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................... 127 2.3. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hồ Chí Minh ............................................... 127 2.4. Đối với các trường THPT ở quận Phú Nhuận, thành phốp Hồ Chí Minh ....................... 127 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................ 128 PHỤ LỤC ....................................................................................................................................... a
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Viết đầy đủ Ghi chú 1 BGH Ban giám hiệu 2 BGD&ĐT Bộ giáo dục và đào tạo 3 CBQL Cán bộ quản lý 4 CSVC Cơ sở vật chất 5 BĐDCMHS Ban đại diện cha mẹ học sinh 6 DH Dạy học 7 DHPH Dạy học phân hóa 8 GV Giáo viên 9 HS Học sinh 10 QL Quản lý 11 QLGD Quản lý giáo dục 12 THPT Trung học phổ thông 13 TBDH Thiết bị dạy học 14 TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh
DANH MỤC BẢNG BIỂU Stt Tên bảng Nội dung bảng Trang 1 Bảng 2.1 Quy ước mã hóa xử lý số liệu và định khoảng điểm số 42 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy 2 Bảng 2.2 45 học theo hướng phân hóa. 3 Bảng 2.3 Thực trạng thực hiện nội dung chương trình, SGK hiện hành 48 Thực trạng đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học 4 Bảng 2.4 51 theo hướng phân hóa ở trường THPT Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo 5 Bảng 2.5 54 hướng phân hóa 6 Bảng 2.6. Thống kê cơ sở vật chất , trang thiết bị dạy học 57 Kết quả khảo sát thực trạng quản lý việc thực hiện nội dung 7 Bảng 2.7 58 chương trình theo hướng phân hóa Kết quả khảo sát thực trạng QL hoạt động dạy của GV theo 8 Bảng 2.8 61 hướng phân hóa Kết quả khảo sát thực trạng QL hoạt động học của HS theo 9 Bảng 2.9 63 hướng phân hóa Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo 10 Bảng 2.10. 66 hướng phân hóa Kết quả khảo sát thực trạng QL các điều kiện phục vụ DH 11 Bảng 2.11 68 theo quan điểm phân hóa Các yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ảnh hưởng đến dạy học 12 Bảng 2.12 71 theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận
Các yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ảnh hưởng đến dạy học 13 Bảng 2.13 73 theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận Các yếu tố thuộc về môi trường quản lý ảnh hưởng đến dạy học 14 Bảng 2.14 75 theo hướng phân hóa ở các trường THPT Quận Phú Nhuận DANH MỤC BIỂU ĐỒ/ HÌNH VẼ Stt Tên biểu đồ/hình vẽ Nội dung biểu đồ hình vẽ Trang 1 Sơ đồ 1 Phân bố đối tượng khảo sát 41
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế kỷ XXI, thế giới đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ trong lĩnh vực giáo dục; Việt nam trong thời đại hội nhập và toàn cầu hóa đang chịu nhiều sức ép và thách thức lớn; theo đó giáo dục buộc phải thay đổi từ cách tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực, do đó đào tạo năng lực cho người học là mục tiêu cao nhất và cần thiết để người học có thể khẳng định mình có thể thích ứng cao trong mọi hoàn cảnh. Chiến lược phát triển nhân lực Việt Nam thời kỳ 2011-2020 và Quy hoạch phát triên nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011-2020, nhằm đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế; đưa nền giáo dục nước ta trở thành một nền giáo dục tiên tiến; thực hiện sứ mạng nâng cao dân trí, phát triển nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao và bồi dưỡng nhân tài; góp phần quan trọng xây dựng nền văn hóa, con người Việt Nam. Trước yêu cầu nâng cao chất lượng cho ngành giáo dục và đào tạo nói chung và cho mỗi ngành học, bậc học và mỗi địa phương nói riêng, làm sao đào tạo ra những con người biết thích ứng với hoàn cảnh, sống có mục đích và lý tưởng, trung thực, khoan dung và trách nhiệm; ham học tập, tích cực tham gia các hoạt động xã hội; nắm vững và vận dụng được các kiến thức, kỹ năng học được vào thực tế cuộc sống; có năng lực tự học. Đổi mới giáo dục là nhu cầu tất yếu, đây là xu thế “tất yếu” của thế giới, Việt nam cũng không đứng ngoài cuộc. Đổi mới giáo dục giống như một bức tranh có nhiều màu, ở đây tôi xin chọn gam màu “ dạy học phân hóa”; Sở dĩ tôi chọn gam màu này do: Dạy học phân hóa là tiếp cận với phương pháp nghiên cứu, học tập và giảng dạy tiên tiến nhất; Tại Việt nam các lực lượng quản lý như: Quản lý hành chính, quản lý nhà nước, quản lý giáo dục, Thậm 1
chí ngay cả cộng đồng, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh cũng chưa quan tâm nhiều; Tổ chức dạy học phân hóa là hết sức quan trọng, cần thiết có thể nói là cấp thiết, nó là sống còn của giáo dục Việt nam. Hiện đang công tác tại một trường trung học phổ thông ở quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh. Với nhưng lý do trên tôi chọn nghiên cứu đề tài của luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục là: “Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh” 2. Mục đích của đề tài Từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học phổ thông hệ công lập. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông hệ công lập quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh bên cạnh những ưu điểm còn có những hạn chế trong việc xây dựng và thực 2
hiện các chức năng quản lý và chương trình, kế hoạch dạy học. Từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh có thể đề xuất các biện pháp quản lý có tính cần thiết và khả thi nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Luận văn chủ yếu nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa của hiệu trưởng và sự phân cấp quản lý cho phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, tổ trưởng, tổ phó bộ môn ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. Khảo sát thực trạng ở các trường THPT công lập là trường THPT Phú Nhuận và THPT Hàn Thuyên. Khảo sát thực trạng năm học 2017-2018 và 2018-2019. 3
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc Khi nghiên cứu cần nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh một cách toàn diện nhiều mặt, dựa vào việc phân tích đối tượng thành các bộ phận mà xem xét cụ thể. Xác định mối quan hệ chặt chẽ giữa hoạt động dạy học theo hướng phân hóa với quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh và quản lý các hoạt động chuyên môn khác trong nhà trường. Tìm môi trường thuận lợi cho quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. Thông qua việc nghiên cứu giúp người nghiên cứu tìm hiểu chính xác thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. 7.1.2. Quan điểm tiếp cận lịch sử - logic Tìm hiểu, phát hiện sự hình thành và phát triển của công tác quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh trong phạm vi thời gian và không gian cụ thể, để điều tra thu thập số liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài, trình bày công trình nghiên cứu theo một trình tự hợp có tính logic cao, từ đó đề xuất biện pháp phù hợp vơi qui luật phát triển của quá trình dạy học. 7.1.3. Quan điểm tiếp cận thực tiễn Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí 4
Minh đòi hỏi phải xem xét vấn đề trong tình hình thực tế khách quan, với tình hình phát triển khoa học- công nghệ, với điều kiện kinh tế- xã hội của Thành phố Hồ Chí Minh nói chung và quận Phú Nhuận nói riêng để tìm ra những khó khăn, bất cập. Từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh. 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa thông tin, tài liệu liên quan đề tài nghiên cứu 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Quan sát bằng hình thức dự giờ dạy học trên và ngoài giờ lên lớp Điều tra bằng bảng hỏi: bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên. Phỏng vấn các các cán bộ quản lý các trường THPT công lập trên địa bàn quận Phú Nhuận Nghiên cứu sản phẩm hoạt động Lấy ý kiến chuyên gia 7.2.3. Phương pháp thống kê số liệu theo SPSS 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị. Luận văn có cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông. 5
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng phân hóa ở các trường trung học phổ thông quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Từ xưa, Khổng tử đã đề cao vai trò của người học và rất coi trọng tính tích cực nhận thức của người học; người thầy ở vị trí khai mở, hướng dẫn còn mọi vấn đều do người học tự tìm ra. Ông cho rằng, đây chính là chìa khóa dẫn đến thành công. Vào nửa đầu thế kỷ XX, T.Makiguchi Nhật Bản đã nêu lên quá trình phát triển của giáo dục tương ứng với nó là sự thay đổi vai trò của người thầy trong quá trình giáo dục, dạy học. Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết thì khẳng định rằng; kết quả của hoạt động quản lý phụ thuộc vào việc tổ chức đúng đắn và phù hợp các hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên. Trong nghiên cứu của mình, các tác giả cho rằng: quản lý hoạt động giảng dạy trong 6
nhà trường không chỉ chú trọng đến việc quản lý phương pháp giảng dạy, quản lý nội dung chương trình mà còn phải chú trọng đến nhiều yếu tố khác, vì chúng có mối liên hệ tương hỗ. John Dewey (1859-1952), triết gia và nhà giáo dục người Mỹ, phát huy và áp dụng Chủ nghĩa Thực Dụng, sau này được gọi là Chủ nghĩa Công cụ (intrumentalism) hay Thực nghiệm (experimentalism). Chủ trương của ông là giáo dục dựa vào kinh nghiệm thực tế của trẻ em. Việc giảng dạy phải kích thích được hứng thú, phải để trẻ độc lập tìm tòi. Thầy giáo là người tổ chức, người cố vấn, người bạn đồng hành cùng các em tìm ra tri thức, phát huy năng lực tư duy, sáng tạo (Nông Duy Trường, 2017). Nhà tâm lý người Mỹ Howlard (Gardner, 1943) đã đề cập đến khái niệm năng lực qua việc phân tích bảy biểu hiện trí tuệ của con người: ngôn ngữ, logic toán học, âm nhạc, không gian, hình thể, giao cảm và nội cảm. Ông cho rằng để giải quyết một vấn đề “có thực” trong cuộc sống thì con người không thể huy động duy nhất một biểu hiện trí tuệ nào đó mà phải kết hợp nhiều mặt biểu hiện trí tuệ liên quan đến nhau. Sự kết hợp đó tạo thành năng lực cá nhân (Nguyễn Thị Hồng Luyến, 2016). Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, đào tạo nguồn nhân lực có đầy đủ các năng lực hành động, năng lực cộng tác, năng lực giao tiếp, … đáp ứng với sự phát triển kinh tế - xã hội, bên cạnh các quan điểm tiến bộ về giáo dục, đã xuất hiện những nghiên cứu về các phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học giúp phát huy tối đa năng lực của học sinh, nâng cao chất lượng dạy và học đã được quan tâm, nghiên cứu: Phương pháp “Dạy học giải quyết vấn đề” được V.Okon – nhà giáo dục học Ba Lan chứng minh là phương pháp dạy học tích cực, phát huy năng lực giải quyết vấn đề của HS. Tuy nhiên, V.Okon chỉ dừng ở việc ghi lại những thực nghiệm thu được từ việc sử dụng phương pháp này chứ chưa đưa ra đầy đủ cơ sở lý luận cho phương pháp này. 7
Những năm 70 của thế kỉ XX, M. I Mackmutov đã đưa ra đầy đủ cơ sở lý luận của phương pháp dạy học giải quyết vấn đề. Và trên thế giới cũng có rất nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục nghiên cứu phương pháp này như Xcatlin, Machiuskin, Lecne. Giống với dạy học theo dự án, dạy học STEM, STEM hiện đang được quan tâm khá nhiều. Dạy học STEM vận dụng đa dạng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, phát huy được nhiều năng lực của học sinh. (Nguyễn Thanh Nga, 2017). Nhìn chung, dạy học phân hóa, cá thể hóa đã được các nhà giáo dục trên thế giới quan tâm và nghiên cứu, nhất là cách thức phát triển năng lực cho người học. Đó chính là cơ sở, nền tảng cho định hướng giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Vào những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ XX, ở Vương quốc Anh đã có những nghiên cứu và triển khai thực hiện mô hình “Trường học hiệu quả” (Effective School). Trong đó, nêu rõ các điều kiện cần thiết của loại hình trường học này như: Tính chuyên nghiệp trong lãnh đạo; môi trường biết học hỏi; sự tập trung vào giảng dạy và giảng dạy có mục đích rõ ràng; sự tác động tăng cường có tính tích cực. Vào năm 2000, Singapore đã triển khai mô hình “Nhà trường ưu việt” (School Excellence Model - SEM). Trong đó đặc biệt quan tâm đến yếu tố quy trình lấy học sinh làm trung tâm; phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý tốt; quản lý hoạt động giảng dạy và kết quả của người học.… Chính sự tập trung vào các yếu tố cơ bản của quản lý hoạt động giảng dạy đã tạo nên những giá trị đặc trưng của một trường chất lượng cao. Malaysia tập trung xây dựng “Nhà trường thông tuệ” (Smart School) với việc hướng hoạt động quản lý vào phát huy sức mạnh học tập “POWER”. Quản lý hoạt động giảng dạy ở đây hướng trọng tâm vào việc giúp học sinh tự vạch kế hoạch học tập theo tư vấn của người thầy; học sinh tự tổ chức thực 8
hiện kế hoạch học tập của bản thân; tự đánh giá kết quả học tập của mình có sự giám sát của giáo viên. 1.1.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước, việc nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường nói chung và nhà trường phổ thông nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên thế giới trong đó có Việt Nam. Dạy học là hoạt động lao động xã hội xuất hiện từ lúc con người có nhu cầu truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm của thế hệ trước. Trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, sự bùng nổ thông tin khoa học và công nghệ, những tư tưởng trên không những vẫn giữ nguyên giá trị của nó mà còn được tiếp tục kế thừa và phát triển. Ngay những ngày đầu của nền giáo dục cách mạng Việt Nam, trong thư gửi cho học sinh nhân ngày khai trường, Bác Hồ đã viết: “Từ giờ phút này trở đi, các cháu được hưởng một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam (…) làm phát triển hoàn toàn năng lực sẵn có của các cháu.” Nội dung bức thư như là một định hướng cho sự phát triển của phương pháp dạy học. Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến giáo dục. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được nêu ra trong Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4 khoá VII, lần thứ 2 khoá VIII, lần thứ 6 khoá IX, được thể chế hoá trong Luật Giáo dục: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”, được cụ thể hoá trong quyết định 201/2001/QĐ-TTg ngày 28/12/2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê 9
duyệt “chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010” và các chỉ thị thực hiện nhiệm vụ năm học của Bộ GD & ĐT. Tại Đại hội Đảng khóa X, Đảng chủ trương: Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Có những điểm cần chú ý: Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; đổi mới cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý, nội dung, phương pháp dạy và học; thực hiện "chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá", chấn hưng nền giáo dục Việt Nam. Đổi mới mạnh mẽ giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông. Khẩn trương điều chỉnh, khắc phục tình trạng quá tải và thực hiện nghiêm túc chương trình giáo dục và sách giáo khoa phổ thông bảo đảm tính khoa học, cơ bản, phù hợp tâm lý lứa tuổi và điều kiện cụ thể của Việt Nam. Kết hợp việc tổ chức phân ban với tự chọn ở trung học phổ thông trên cơ sở làm tốt công tác hướng nghiệp và phân luồng từ trung học cơ sở. Bảo đảm đúng tiến độ và chất lượng phổ cập giáo dục. Đã có nhiều tác giả nghiên cứu về hoạt động dạy học trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay như: (Nguyễn Công Khanh, 2013) nghiên cứu về đổi mới kiểm tra, đánh giá học sinh theo tiếp cận năng lực. (Nguyễn Lan Phương, 2014): nghiên cứu về cấu trúc và chuẩn đánh giá năng lực giải quyết vấn đề trong chương trình giáo dục phổ thông mới. (Trần Thị Hương, 2012) nghiên cứu về dạy học tích cực. Nghiên cứu về da ̣y ho ̣c tích hơ ̣p và da ̣y ho ̣c phân hóa ở trường trung ho ̣c đáp ứng đổi mới chương trình và sách giáo khoa sau năm 2015, có tác giả (Ngô Minh Oanh, 2015). Các tác giả (Huỳnh Văn Sơn, Nguyễn Kim Hồng, Nguyễn Thị Diễm My, 2017) nghiên cứu về phương pháp da ̣y ho ̣c phát triể n năng lực ho ̣c sinh THPT. Như vậy, vấn đề nâng cao chất lượng dạy học từ lâu đã dược các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Từ những năm cuối thế kỷ XX khi 10