Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là giá trị văn hoá và khảo sát đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng nhằm nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy giá trị DSVH cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THÚY HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC DI SẢN VĂN HÓA CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THÚY HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC DI SẢN VĂN HÓA CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ CAO BẰNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Lan Hương THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong các công trình khoa học khác. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thúy Hà i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận được sự động viên, giúp đỡ tạo điều kiện của các thầy cô giáo, các cấp lãnh đạo và đồng nghiệp. Trước tiên, tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên; Khoa Tâm lý - Giáo dục và các Phòng, Khoa; các thầy giáo, cô giáo tham gia giảng dạy lớp Thạc sĩ Quản lý giáo dục khóa K25 đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin được bảy tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Vũ Lan Hương, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn, bản thân tác giả đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự chỉ dẫn, những ý kiến góp ý quý báu của quý thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Người thực hiện Nguyễn Thị Thúy Hà i
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... i MỤC LỤC ........................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Khách thể nghiên cứu, khách thể điều tra ....................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................................................... 4 8. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 9. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC DI SẢN VĂN HÓA CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................................................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................... 6 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................. 6 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ......................................................... 8 1.2.1. Khái niệm quản lý ..................................................................................... 8 1.2.2. Khái niệm di sản văn hóa, di sản văn hóa vật thể, phi vật thể ................ 10 1.2.3. Giáo dục DSVH cho học sinh trung học cơ sở ....................................... 12 1.2.4. Quản lý hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh trung học cơ sở ......... 13 ii
1.3. Lý luận chung về hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường trung học cơ sở............................................................................. 14 1.3.1. Đặc điểm của học sinh trung học cơ sở ................................................... 14 1.3.2. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường trung học cơ sở............................................................................. 16 1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường trung học cơ sở ......................................................................................................... 17 1.3.4. Phương pháp giáo dục DSVH cho học sinh các trường THCS .............. 19 1.3.5. Hình thức giáo dục di sản văn hóa cho học sinh THCS .......................... 21 1.4. Một số vấn đề về quản lý hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường trung học cơ sở ...................................................................... 25 1.4.1. Lập kế hoạch giáo dục DSVH cho học sinh các trường THCS .............. 25 1.4.2. Tổ chức hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường trung học cơ sở .................................................................................................. 26 1.4.3. Chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường trung học cơ sở............................................................................. 28 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường trung học cơ sở............................................................................. 29 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh trường trung học cơ sở .............................................................. 30 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................ 30 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 31 Kết luận chương 1.............................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC DI SẢN VĂN HÓA CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CAO BẰNG........................................... 36 2.1. Giới thiệu khái quát về các trường THCS thành phố Cao Bằng ............. 36 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ............................................................. 37 iii
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 37 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 37 2.2.3. Phương pháp khảo sát.............................................................................. 38 2.2.4. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 38 2.2.5. Phương pháp xử lý số liệu khảo sát ......................................................... 38 2.3. Thực trạng giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng ..................................................................... 39 2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV các trường THCS về mục đích, ý nghĩa của hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường trung học cơ sở ............................................................................ 39 2.3.2. Thực trạng về nội dung giáo dục di sản văn hóa vật thể tiêu biểu của tỉnh Cao Bằng cho học sinh các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................................................................................................. 43 2.3.3. Thực trạng phương pháp giáo dục di sản văn hóa vật thể tiêu biểu cho học sinh các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ............... 45 2.3.4. Thực trạng các hình thức giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng............................. 46 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở .............................................................. 48 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở............................................................................. 48 2.4.2. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở .............................................................. 50 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở ........................................... 53 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở ........................................... 55 2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh tại các trường Trung học cơ sở ................................................. 57 iv
2.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể tiêu biểu cho học sinh các trường trung học cơ sở .. 58 2.6.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................ 58 2.6.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 59 2.7. Đánh giá về thực trạng ............................................................................ 60 2.7.1. Những ưu điểm ........................................................................................ 60 2.7.2. Những tồn tại hạn chế .............................................................................. 60 2.7.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 61 Kết luận chương 2.............................................................................................. 63 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ CAO BẰNG, TỈNH CAO BẰNG .................................................................... 64 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................. 64 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ............................................................ 64 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục .................................................. 64 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 64 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 65 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 65 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng .................................... 66 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về giáo dục di sản văn hóa cho học sinh Trung học cơ sở......................................................................................................... 66 3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 69 3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đa dạng hóa các hình thức tổ chức giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường trung học cơ sở ...................................... 71 v
3.2.4. Biện pháp 4: Đẩy mạnh hoạt động phối hợp giữa các lực lượng giáo dục cùng tham gia giáo dục di sản văn hóa cho học sinh ....................... 73 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục di sản văn hóa vật thể cho học sinh các trường trung học cơ sở .. 75 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 78 3.3. Khảo nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng....................... 79 3.3.1. Mục đích của khảo nghiệm ..................................................................... 79 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm: 30 CBQL và 100 GV ở 09 trường THCS thành phố Cao Bằng. ............................................................................... 79 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 79 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 80 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................... 83 1. Kết luận .......................................................................................................... 83 2. Khuyến nghị................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 86 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT BGH : Ban giám hiệu BVHTTDL : Bộ văn hóa thông tin du lịch CBQL : Cán bộ DSVH : Di sản văn hóa GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDCD : Giáo dục công dân GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HS : Học sinh THCS : Trung học cơ sở UBND : Ủy ban nhân dân VHDT : Văn hóa dân tộc iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về khái niệm DSVH, giáo dục DSVH ..................................................... 40 Bảng 2.2: Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về mức độ cần thiết phải giáo dục DSVH cho học sinh ............................... 41 Bảng 2.3: Nhận thức của cán bộ, giáo viên về ý nghĩa, vai trò của giáo dục DSVH cho học sinh .............................................................. 42 Bảng 2.4: Đánh giá của CBQ, GV các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng về nội dung giáo dục DSVH cho học sinh ................. 44 Bảng 2.5: Đánh giá của giáo viên về mức độ thực hiện các phương pháp giáo dục DSVH vật chất cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng .................................................................... 45 Bảng 2.6: Đánh giá của CBQL. GV về thực trạng các hình thức giáo dục di sản văn hóa cho học sinh THCS thành phố Cao Bằng giáo dục DSVH cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng ..................................................................................... 49 Bảng 2.8: Thực trạng về tổ chức giáo dục giá trị DSVH cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng....................................... 50 Bảng 2.9: Đánh giá của cán bộ quản lý về thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục DSVH vật thể cho HS các trường THCS tỉnh Cao Bằng của các nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục DSVH cho học sinh ...................................................... 56 Bảng 2.11: Ý kiến đánh giá về các khâu trong công tác quản lý giáo dục DSVH cho học sinh THCS ......................................................... 57 Bảng 2.12: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục DSVH cho học sinh ở các trường trung học cơ sở ................................. 58 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp ............... 80 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ................. 81 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo luôn đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của một quốc gia. Đảng, Nhà nước ta đã khẳng định “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Trong bối cảnh đất nước đang hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ thì vai trò của giáo dục và đào tạo lại càng trở nên quan trọng. Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo của Trung ương Đảng khóa XI đã nếu rõ "Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội" [11]. Trong giai đoạn hiện nay, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng nâng cao, do đó nhu cầu hưởng thụ, thăm quan du lịch, tìm hiểu về các di sản văn hóa ngày càng được nhiều người quan tâm, vì thế việc quản lý các DSVH cũng như bảo tồn và phát triển các DSVH là rất quan trọng. Để làm tốt được điều đó thì trước hết công tác quản lý giáo dục các DSVH phải được coi trọng và đặc biệt quan tâm. Ngay từ năm 2013, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có hướng dẫn về việc sử dụng di sản văn hóa trong dạy học tại các trường phổ thông, Trung tâm giáo dục thường xuyên. Đây là hoạt động nhằm góp phần giáo dục toàn diện học sinh, giữ gìn và phát huy giá trị của di sản văn hóa truyền thống tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Việc lồng ghép giáo dục DSVH thông qua các môn học trong trường THCS nhằm thực hiện các mục tiêu: Hình thành và nâng cao ý thức tôn trọng, giữ gìn, phát huy những giá trị di sản văn hóa; Xuất phát từ những mục tiêu đó, một trong những nhiệm vụ giáo dục DSVH cho học sinh THCS chính là giúp học sinh hiểu thêm về các DSVH ở địa phương; giáo dục thái độ trân 1
trọng, bảo vệ giá trị DSVH của đất nước Việt Nam nói chung và của tỉnh Cao Bằng nói riêng. Trong những năm qua, các trường THCS trên địa bàn thành phố Cao Bằng đã chú trọng tới việc tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động ngoại khóa, trong đó có lồng ghép nội dung giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị DSVH. Ví dụ như: tổ chức cho học sinh học tập thực tế tại Thác Bản Giốc, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng; Tham quan Suối Lê Nin, hang Pác Bó tại xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng... Các hoạt động trên đã tạo cảm hứng cho học sinh tìm hiểu về các danh lam thắng cảnh, các di tích lịch sử của địa phương cũng như của đất nước Việt Nam. Đây là hoạt động hữu hiệu để giúp học sinh hiểu biết, thêm yêu môn Lịch sử và Địa lý. Đồng thời, giúp cho giáo viên có thêm tư liệu để bổ sung vào các bài giảng, tích cực đổi mới phương pháp dạy học. Trong những năm học gần đây hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh THCS trên địa bàn thành phố đã được quan tâm, song mới chỉ dừng lại ở hình thức tuyên truyền qua văn bản, qua hoạt động ngoại khóa, cá nhân mỗi giáo viên có lồng ghép kiến thức trong bộ môn theo ý chủ quan và sự hiểu biết của mình, do vậy phần nào còn hạn chế, chưa khai thác sâu được kiến thức nên chưa đạt hiệu quả cao. Một số em học sinh vẫn chưa có ý thức và sự biểu biết đầy đủ về các di sản văn hóa tại địa phương mình, hạn chế trong việc tuyên truyền cũng như việc bảo tồn và quảng bá các di sản sản đó tới bạn bè và người thân. Chính vì vậy để góp phần quản lý hiệu quả hoạt động tuyên truyền, giới thiệu các di sản văn hóa của tỉnh Cao Bằng tới bạn bè trong nước và nước ngoài thì việc đầu tiên cần giúp các em học sinh hiểu về các giá trị di sản văn hóa đó ngày tại trên ghế nhà trường, qua đó các em sẽ là nhưng tuyên truyền viên, tuyên tuyền đến các thành viên trong gia đình, bạn bè, người thân. Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng”. 2
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về giá trị văn hoá và khảo sát đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng nhằm nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy giá trị DSVH cho học sinh. 3. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản lý giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng. 4. Khách thể nghiên cứu, khách thể điều tra 4.1. Khách thể nghiên cứu Giáo dục di sản văn hóa cho học sinh THCS. 4.2. Khách thể điều tra - 30 CBQL; 100 GV và 500 học sinh các trường THCS trên địa bàn thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý giáo dục di sản văn hóa cho học sinh THCS. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục các di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng. 6. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý giáo dục di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng một cách khoa học, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện thực tiễn của các trường thì sẽ nâng cao nhận thức về những giá trị di sản văn hóa của tỉnh Cao Bằng, bồi dưỡng lòng tự 3
hào về quê hương, đất nước, ý thức bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa cho học sinh các trường THCS tỉnh Cao Bằng. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài DSVH bao gồm rất nhiều nội dung, chia thành DSVH vật thể và DSVH phi vật thể. Trong phạm vi của đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục DSVH vật thể (danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử của tỉnh Cao Bằng) cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các nguồn tài liệu lý luận có liên quan đến nội dung nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.1. Phương pháp điều tra Xây dựng hệ thống câu hỏi, tiến hành điều tra trên đội ngũ CBQL, GV và HS các trường THCS nhằm thu thập thông tin về thực trạng hoạt động giáo dục DSVH và quản lý hoạt động giáo dục DSVH cho học sinh các trường THCS thành phố Cao Bằng. 8.2.2. Phương pháp chuyên gia Thông qua bảng hỏi các ý kiến chuyên gia, các CBQL giáo dục, người dân địa phương có sự hiểu biết về hiểu biết các địa điểm có khu du lịch để khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục di sản văn hóa. 8.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Lấy ý kiến của CBQL, giáo viên và học sinh các trường THCS ở thành phố Cao Bằng để phân tích, lựa chọn các ý kiến bổ sung và hoàn thiện các biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục các di sản văn hóa. 4
8.2.4. Phương pháp khảo nghiệm Xin ý kiến đánh giá của các chuyên gia, CBQL giáo dục, giáo viên có nhiều kinh nghiệm, phỏng vấn về các kết quả nghiên cứu các biện pháp được đề xuất trong luận văn. 8.2.5. Phương pháp quan sát Quan sát các hoạt động ngoại khóa trên sân trường, hoạt động tập thể, hoạt động trải nghiệm,... để từ đó điều chỉnh nội dung, phương pháp giáo dục DSVH cho phù hợp với học sinh. 8.2.6. Phương pháp đàm thoại Đàm thoại với giáo viên và học sinh về hoạt động giáo dục di sản văn hóa trong nhà trường. Mục đích đàm thoại là để thu thập những thông tin cụ thể, sinh động và biết được một số biểu hiện của hoạt động giáo dục di sản văn hóa trên một số mặt cần nghiên cứu để có cơ sở đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh. 8.4. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý dữ liệu, các thông tin trong quá trình nghiên cứu, điều tra tra, thu thập. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mục lục, Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận văn còn có 3 chương. - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh trường THCS. - Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh THCS trong các trường THCS thành phố Cao Bằng. - Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh THCS các trường THCS thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC DI SẢN VĂN HÓA CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 - 1945), nhận thấy nguy cơ các di sản văn hóa có thể bị hủy diệt, năm 1954 Công ước bảo vệ di sản văn hóa trong sự kiện xung đột vũ trang (The convention for protection cultural heritage in event armed conflict) ra đời đã thể hiện sự quan tâm của thế giới đối với vấn đề này. Lời nói đầu của Công ước này đã khẳng định: “bảo vệ di sản văn hóa là điều rất quan trọng đối với tất cả mọi người trên thế giới và quan trọng là di sản đó phải nhận được sự bảo vệ tầm quốc tế” . Đến năm 1971, tổ chức UNESCO có những bước chuẩn bị đầu tiên cho việc xây dựng văn bản pháp lí về bảo vệ văn hóa dân gian thông qua văn kiện mang tên Khả năng thiết lập các văn kiện quốc tế để bảo vệ văn hóa dân gian (Posibility establishing international instrument to protect folklore). Sau Công ước năm 1971, nhiều nước thành viên của tổ chức UNESCO đã kêu gọi xây dựng hệ thống bảo tồn di sản văn hóa truyền thống và văn hóa dân gian. Vào năm 1989, Đại hội đồng của UNESCO cuối cùng đã thông qua Nghị quyết về việc bảo tồn các di sản văn hóa truyền thống và văn hóa dân gian. Đại hội đưa ra đề xuất rằng các nước thành viên cần phải thực hiện các chương trình tập huấn về công tác bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể và lập danh sách các di sản văn hóa này. Còn theo Tổ chức Du lịch thế giới, ước tính 37% du lịch toàn cầu xuất phát từ động lực tìm hiểu văn hóa nơi đến. Các di sản văn hóa ngày càng thể hiện vai trò nguồn lực nội sinh cho sự làm giàu và phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia, mỗi địa phương. Cùng với các ngành công nghiệp sáng tạo, ngành du lịch văn hóa trở thành một “ngành sản xuất”, tạo ra của cải xã hội và ngày càng chiếm một tỉ trọng lớn 6
trong ngân sách mỗi quốc gia. Chính vì vậy mỗi một quốc gia là thành viên tham gia Công ước Bảo vệ di sản văn hóa của UNESCO đã rất nỗ lực để đưa di sản văn hóa vào trong chương trình nghị sự phát triển bền vững quốc tế và cho ra đời một chương mới trong Hướng dẫn Công ước 2003, khẳng định tầm quan trọng của di sản “sống” đối với hội nhập và phát triển bền vững. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam, trong bối cảnh hội nhập kinh tế và văn hóa, bảo vệ di sản văn hóa cũng chính là đóng góp một phần nhỏ bé cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đồng thời hướng cho cộng đồng các dân tộc hướng cùng tham vào việc ngăn ngừa tranh chấp, xây dựng hòa bình và thịnh vượng. Quán triệt nội dung Nghị quyết số 33/NQ-TW ngày 09/6/2014, Hội nghị lần thứ 9, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, để văn hóa thực sự trở thành “nền tảng tinh thần” của xã hội; là động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững, là cơ sở hết sức quan trọng để tiếp tục xây dựng và triển khai các cơ chế, chính sách phù hợp với các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa ở nước ta hiện nay. Ngoài ra, nghiên cứu đề tài, chúng tôi còn tiếp cận với một số công trình nghiên cứu đề cập đến việc giáo dục di sản cho học sinh khác như: Tác giả Nguyễn Dục Quang trong bài viết “Về mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục di sản thế giới cho học sinh Phổ thông Việt Nam” đã đề cập đến việc giáo dục di sản thế giới thông qua các môn học. Tác giả đã xác định cụ thể mục tiêu giáo dục di sản thế giới trong nhà trường là để mở mang tri thức văn hóa, khoa học; góp phần phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Nội dung và phương pháp giáo dục có thể tiến hành qua các hoạt động ngoại khóa hoặc qua các môn học ưu thế như Địa lý, Lịch sử, GDCD... [13]. Tác giả Nguyễn Minh Nguyệt “Giáo dục trải nghiệm di sản ở nhà trường Phổ thông - hướng tiếp cận mới trong giáo dục truyền thống”. Công trình đã có đóng góp to lớn trong việc thay đổi quan điểm dạy học theo hướng 7
tích cực, đẩy mạnh hoạt động giáo dục trải nghiệm trong học tập về di sản văn hóa, học sinh sẽ dễ dàng ghi nhớ và thêm yêu thích tìm hiểu về di sản văn hóa của dân tộc, cũng như tăng cường được tinh thần, ý thức bảo tồn di sản văn hóa trong học sinh [12]. Tác giả Nguyễn Văn Huy“Quy trình giáo dục trải nghiệm di sản trong nhà trường”. Tác giả đã đưa ra được quy trình bao gồm 8 bước trong giáo dục trải nghiệm di sản trong nhà trường giáo viên nên áp dụng để nâng cao hiệu quả giáo dục. Quy trình nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động tìm hiểu nhu cầu trải nghiệm di sản trong học sinh, trên cơ sở đó thực hiện hoạt động giáo dục trải nghiệm đảm bảo đáp ứng nhu cầu tìm hiểu về di sản văn hóa trong học sinh, từ đó giúp học sinh thêm yêu thích hoạt động giáo dục trải nghiệm di sản văn hóa [9]. Tác giả Lê Hà với bài viết “Tạo sức sống bền vững cho di sản từ trường học”. Đây là công trình có đóng góp to lớn trong việc đưa ra cái nhìn tổng thể về thực trạng giáo dục di sản văn hóa trong các nhà trường hiện nay, từ đó cải tiến hoạt động giáo dục di sản văn hóa nhằm không ngừng đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả giáo dục di sản văn hóa trong trường học [6]. Nhìn chung, các công trình hiện nay mới đưa ra được khái niệm thế nào là di sản, di sản văn hóa, tầm quan trọng của giáo dục di sản văn hóa trong trường học, nhằm nâng cao hiệu quả bảo tồn di sản văn hóa dân tộc. Tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh tại các trường THCS. Chính vì thế tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục di sản văn hóa cho học sinh trường THCS thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng” làm công trình nghiên cứu. 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Khái niệm quản lý Theo Phạm Viết Vượng “Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá 8
trình xã hội và hành vi của cá nhân hướng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật khách quan” [18]. Các tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo cho rằng “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra” [7]. Theo tác giả Nguyễn Thị Tính: “Quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu đã đề ra” [15]. Hay nói một cách khác: QL là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng việc thực hiện các chức năng QL như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Sự tác động của quản lý phải bằng cách nào đó để người bị quản lý luôn hồ hởi, phấn khởi đem hết năng lực và trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả xã hội. Từ sự khái quát trên quản lý bao gồm các yếu tố cơ bản sau: - Chủ thể quản lý (có thể một hoặc nhiều người). - Đối tượng bị quản lý (có thể một hoặc nhiều người, sự vật, sự việc...). - Mục tiêu quản lý nhằm thay đổi hoạt động của tổ chức, trạng thái hoạt động và nâng cao hiệu quả lao động. - Chủ thể tiến hành các tác động quản lý bằng các công cụ quản lý và các phương pháp quản lý. - Quản lý về cơ bản là tác động lên con người, sự vật để điều hành các hoạt động có lợi cho tổ chức và đạt được những mục tiêu tổ chức đặt ra. Để quản lý tốt trước hết cần hiểu sâu sắc về con người, sự vật với tư cách là đối tượng của quản lý, sau đó phải được đào tạo huấn luyện cách thức tác động đến con người, sự vật; Quản lý là tìm cách, biết cách ràng buộc một cách thông minh, tế nhị việc thỏa mãn nhu cầu cho con người, trên cơ sở đó khích lệ con người đem hết năng lực thực hiện công việc được giao. - Quản lý là thực hiện những công việc có tác dụng định hướng, điều tiết phối hợp các hoạt động của cấp dưới; Đó chính là thực hiện các chức năng của QL 9