Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VŨ NGỌC MINH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM VŨ NGỌC MINH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS HÀ THẾ TRUYỀN THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu của bản thân. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, không trùng lặp với các đề tài khác và chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 7 năm 2015 Tác giả luận văn Vũ Ngọc Minh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu, Ban lãnh đạo Khoa Tâm lý giáo dục, Khoa sau Đại học và tập thể các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ, tạo điều kiện, cho tôi nhiều ý kiến quý báu trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Hà Thế Truyền đã tận tình trực tiếp hướng dẫn khoa học, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình tôi nghiên cứu và thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Sở Giáo dục và các phòng Ban thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ; Ban Giám hiệu các trường THPT trên địa bàn huyện Phù Ninh, giáo viên trường THPT Tử Đà, gia đình, bạn bè đã cổ vũ, động viên, khích lệ, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song những thiếu sót trong luận văn không tránh khỏi. Kính mong nhận được các ý kiến phê bình và đóng góp quý báu của quý thầy, cô giáo, các đồng nghiệp và các bạn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 7 năm 2015 Tác giả luận văn Vũ Ngọc Minh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu ....................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Đóng góp của đề tài .................................................................................................. 4 9. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT............................................................................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 6 1.2. Hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ................................................... 11 1.2.1. Cơ sở khoa học của hoạt động NCBH ................................................................. 11 1.2.2. Tổ chuyên môn ................................................................................................... 14 1.2.3. Sinh hoạt tổ chuyên môn theo NCBH .................................................................. 16 1.3. Hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT ..................... 19 1.4. Quản lý nhà trường THPT; chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng và vấn đề quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT....... 19 1.4.1. Quản lý nhà trường ........................................................................................... 19 1.4.2. Quản lý nhà trường THPT ................................................................................ 21 1.4.3. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng và vấn đề quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn .......................................................... 22 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.5. Nội dung quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT ................................................................................................. 26 1.5.1. Xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động NCBH của nhà trường ..................... 26 1.5.2. Bồi dưỡng năng lực NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn cho giáo viên ...... 26 1.5.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH ........................................ 28 1.5.4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ NCBH của các tổ chuyên môn ............. 30 1.5.5. Tạo động lực cho đội ngũ TTCM, GV và học sinh .......................................... 30 1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT .......................................................................... 31 1.6.1. Nhóm nhân tố thuộc về chủ thể quản lý ........................................................... 31 1.6.2. Nhóm nhân tố thuộc về đối tượng quản lý ....................................................... 31 1.6.3. Các nhân tố thuộc về môi trường quản lí.......................................................... 31 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 32 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ ........ 33 2.1. Đặc điểm tình hình giáo dục THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ và trường THPT Tử Đà ...................................................................................... 33 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ......................... 33 2.1.2. Tình hình giáo dục của huyện Phù Ninh năm học 2013 - 2014 ....................... 33 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục THPT của huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ........ 34 2.2. Thực trạng hoạt động NCBH của tổ chuyên môn trường THPT Tử Đà ............. 37 2.2.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về hoạt động NCBH đối với việc phát triển nghề nghiệp của giáo viên ............................................................. 37 2.2.2. Thực trạng đánh giá của CBQL, GV về kết quả thực hiện hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ..................... 38 2.2.3. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ...................................................................................... 39 2.2.4. Thực trạng các cá nhân nghiên cứu bài dạy và soạn bài theo nhiệm vụ phân công ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà .................................. 40 2.2.5. Thực trạng việc thảo luận về mục tiêu, nội dung bài dạy ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà........................................................................ 41 2.2.6. Thực trạng cá nhân tự soạn bài - sáng tạo cá nhân ........................................... 42 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.2.7. Thực trạng việc thực hiện giờ dạy minh họa trên lớp của giáo viên ở trường THPT Tử Đà ...................................................................................... 43 2.2.8. Thực trạng việc thảo luận, chia sẻ về bài học sau dự giờ mẫu ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà ........................................................... 45 2.2.9. Thực trạng việc áp dụng bài học cho thực tế dạy học hàng ngày của giáo viên ở trường THPT Tử Đà ........................................................................... 46 2.2.10. Đánh giá hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà .................................................................................................. 47 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ...................................................................................... 50 2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn đối với phát triển nghề nghiệp của giáo viên ...................................................................................... 50 2.3.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên ở trường THPT Tử Đà ...................................................................................... 51 2.3.3. Thực trạng bồi dưỡng năng lực NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn cho giáo viên ở trường THPT Tử Đà............................................................. 52 2.3.4. Thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ........................................... 53 2.3.5. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà .......................................................... 54 2.3.6. Thực trạng xây dựng chế độ đãi ngộ, tạo động lực cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn và giáo viên ở trường THPT Tử Đà .......................................... 55 2.4. Đánh giá thực trạng và nguyên nhân ................................................................... 56 2.4.1. Đánh giá thực trạng........................................................................................... 56 2.4.2. Những thành công ............................................................................................. 57 2.4.3. Những hạn chế .................................................................................................. 58 2.5. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ........................................... 58 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 63 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT TỬ ĐÀ HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ ........................... 64 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ........................................................................................ 64 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu và pháp lý ................................................. 64 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 65 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 66 3.2. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ......................... 66 3.2.1. Nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, tạo niềm tin cho giáo viên về những thay đổi trong phát triển nghề nghiệp khi tham gia hoạt động NCBH ................ 66 3.2.2. Xây dựng kế hoạch, quy chế sinh hoạt chuyên môn trong hoạt động NCBH của nhà trường ................................................................................... 68 3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện đúng kỹ thuật sinh hoạt chuyên môn theo NCBH .................................................................................................... 72 3.2.4. Tăng cường kiểm tra tổ chuyên môn thực hiện hoạt động NCBH ................... 81 3.2.5. Thành lập nhóm chuyên gia tư vấn về hoạt động NCBH cho tổ chuyên môn ....... 83 3.2.6. Xây dựng môi trường thuận lợi, tạo động lực thúc đẩy đội ngũ TTCM và GV tích cực thực hiện hoạt động NCBH .................................................. 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 85 3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................................ 86 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 86 3.4.2. Các bước tiến hành khảo nghiệm ..................................................................... 86 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 87 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 93 1. Kết luận ................................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 96 PHỤ LỤC................................................................................................................... 99 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban giám hiệu BHMH Bài học minh họa CBCNV Cán bộ công nhân viên CBQL Cán bộ quản lý CN - TTCN Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp CNTT Công nghệ thông tin GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh KT - XH Kinh tế - xã hội KTĐG Kiểm tra đánh giá NCBH Nghiên cứu bài học PPDH Phương pháp dạy học QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SGK Sách giáo khoa SHCM Sinh hoạt chuyên môn THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TTCM Tổ trưởng chuyên môn UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Thông tin cơ bản về các trường lựa chọn .................................................. 8 Bảng 1.2. Bảng so sánh sự khác biệt giữa SHCM truyền thống và SHCM theo NCBH ............................................................................................. 17 Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường lớp của huyện Phù Ninh (năm học 2013 - 2014) ..... 33 Bảng 2.2. Thống kê tình hình học sinh THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ (năm học 2013 - 2014) ............................................................................ 34 Bảng 2.3. Đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT huyện Phù Ninh (năm học 2013 - 2014) ..................................................................................... 35 Bảng 2.4. Số lượng, chất lượng giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh (năm học 2013 - 2014) ............................................................................ 36 Bảng 2.5. Thống kê tình hình học sinh trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ (từ 2010 - 2011 đến 2013 - 2014) ..................................... 37 Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt động NCBH đối với phát triển nghề nghiệp của giáo viên ..................... 37 Bảng 2.7. Thực trạng đánh giá của CBQL, GV về kết quả thực hiện hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà .............. 38 Bảng 2.8. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà .................................................................... 39 Bảng 2.9. Thực trạng cá nhân nghiên cứu bài dạy và soạn bài theo nhiệm vụ phân công ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà............................ 40 Bảng 2.10. Thực trạng việc thảo luận về mục tiêu, nội dung bài dạy ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà .................................................... 41 Bảng 2.11. Thực trạng việc cá nhân giáo viên thực hiện soạn bài ở trường THPT Tử Đà ........................................................................................... 42 Bảng 2.12. Thực trạng việc thực hiện giờ dạy minh họa và tổ chuyên môn dự giờ trên lớp của giáo viên ở trường THPT Tử Đà .................................. 43 Bảng 2.13. Thực trạng việc thảo luận, chia sẻ về bài học sau dự giờ mẫu ở tổ chuyên môn của trường THPT Tử Đà .................................................... 45 Bảng 2.14. Thực trạng việc áp dụng bài học cho thực tế dạy học hàng ngày của giáo viên ở trường THPT Tử Đà ............................................................. 46 Bảng 2.15. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn trong việc triển khai hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ..... 49 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.16. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn đối với phát triển nghề nghiệp của giáo viên .............................................................. 50 Bảng 2.17. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà .................................................................... 51 Bảng 2.18. Thực trạng bồi dưỡng năng lực NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn cho giáo viên ở trường THPT Tử Đà .............................................. 52 Bảng 2.19. Thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ........................... 53 Bảng 2.20. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ............................................ 54 Bảng 2.21. Thực trạng xây dựng chế độ đãi ngộ, tạo động lực cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn và giáo viên ở trường THPT Tử Đà ....................... 55 Bảng 2.22. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà ............................................ 59 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp đề xuất .................... 87 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................. 89 Bảng 3.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý được đề xuất ............................................................................... 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. So sánh tần suất và kết quả thực hiện hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà, huyện Phù Ninh ...... 47 Biểu đồ 2.2. So sánh mức độ nhận thức và mức độ thực hiện hoạt động NCBH của tổ chuyên môn trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh ....... 48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong xu thế toàn cầu hoá, nền giáo dục Việt Nam cần đẩy nhanh tiến độ đổi mới để rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giáo dục so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Bước sang thế kỷ XIX, sự bùng nổ của tri thức, công nghệ sản xuất mới và công nghệ thông tin truyền thông làm thay đổi nội dung giáo dục, yêu cầu người học phải thay đổi cách học và người dạy phải thay đổi cách dạy. Khái niệm giáo dục suốt đời trở thành đòi hỏi và cam kết của mỗi quốc gia. Người học có thể học bất cứ đâu, bất cứ lúc nào và với bất cứ tài liệu nào; đồng thời được tạo điều kiện tốt nhất trong việc học, học theo khả năng, theo nhịp độ và cách học phù hợp; có quyền chọn chương trình và các loại nguồn học liệu đa dạng. Một thế giới phẳng và các kênh thông tin đa chiều đã đặt ra yêu cầu mới về việc học: vấn đề không phải là học cái gì mà còn là học như thế nào và sử dụng công nghệ gì vào việc học, không chỉ học được kiến thức mà còn khả năng tạo ra giá trị gia tăng từ kiến thức. Trong nhà trường THPT, mục tiêu đảm bảo và nâng cao chất lượng hoạt động dạy học là một nhiệm vụ trọng tâm, có tính cấp bách của các nhà trường trong bối cảnh hiện nay. Để góp phần hoàn thành nhiệm vụ này, nhà trường phổ thông bên cạnh việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá, tăng cường cơ sở vật chất... thì vấn đề tạo điều kiện cho giáo viên tự học thông qua hoạt động của tổ chuyên môn là một hướng giải quyết khả thi và hiệu quả. Tổ chuyên môn là nơi trực tiếp triển khai những yêu cầu về mục tiêu, nội dung, phương pháp... của đổi mới giáo dục phổ thông, với nhiệm vụ tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ cho giáo viên sẽ có một môi trường chuyên môn để hình thành năng lực nghề nghiệp. Việc triển khai nghiên cứu bài học (Lesson Study) trong sinh hoạt tổ chuyên môn góp phần đắc lực hình thành năng lực nghề nghiệp của giáo viên thông qua nghiên cứu, cải tiến các hoạt động dạy học các bài học cụ thể, qua đó cải tiến chất lượng của học sinh. Vì vậy, quản lý có hiệu quả hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn là một trong những công tác trọng tâm và thường xuyên của Hiệu trưởng để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà trường, nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục. Thông báo số 242-TB/TW ngày 15 tháng 4 năm 2009, kết luận của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết TW2 (Khoá VIII), phương hướng phát triển Giáo dục và Đào tạo đến đến năm 2020 đã nêu: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học, khắc 1
phục cơ bản lối truyền thụ một chiều, phát huy phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo, hợp tác, giảm thời gian lý thuyết, tăng thời gian tự học, tự tìm hiểu cho học sinh, sinh viên, gắn bó chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành, đào tạo gắn liền với nghiên cứu khoa học, sản xuất và đời sống” [1]. Trong công văn Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ Giáo dục Trung học năm học 2013 - 2014, số 5466/BGDĐT-GDTrH ngày 07 tháng 08 năm 2013, đã xác định rõ các trường THPT phải: “Tập trung đổi mới sinh hoạt chuyên môn của tổ/nhóm chuyên môn thông qua hoạt động nghiên cứu bài học” [8]. Như vậy, quản lý hoạt động giảng dạy nói chung và quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn nói riêng là nhiệm vụ cơ bản của Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục của nhà trường. Song trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, công tác quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THPT hiện nay còn bộc lộ những hạn chế bất cập, việc soạn bài của giáo viên dường như khoán trắng cho các tổ chuyên môn, trong khi đó hoạt động của các tổ chuyên môn có lúc, có nơi còn nặng nề về quản lý hành chính hơn là sinh hoạt chuyên môn và nhiều khi mang tính hình thức, đối phó mà chưa đi vào thực chất. Sinh hoạt chuyên môn của tổ chuyên môn chưa được thường xuyên, thường chỉ mới tập trung vào các đợt hội giảng, thao giảng hay các đợt thi giáo viên giỏi. Đó là nguyên nhân khiến cho các giáo viên trong cùng chuyên môn chưa thực sự gắn kết được với nhau một cách chặt chẽ để tạo ra sự thống nhất trong hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời qua đó nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Thực tế trên đòi hỏi phải tăng cường các biện pháp quản lý thiết thực, hiệu quả của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn. Vấn đề này tuy đã được triển khai ở tỉnh Phú Thọ từ năm 2011, nhưng việc nghiên cứu công tác quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT còn chưa được đề cập đến. Xuất phát từ những lý do trên, Đề tài “Quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ” cần được đặt ra và nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT nhằm góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. 2
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. 4. Giả thuyết khoa học Việc triển khai hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, do một số nguyên nhân như còn nặng về quản lý hành chính hơn là quản lý chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn của tổ chuyên môn nhiều khi mang tính hình thức, đối phó mà chưa đi vào thực chất, chưa thực hiện thường xuyên, thường chỉ mới tập trung vào các đợt hội giảng, thao giảng hay các đợt thi giáo viên giỏi... Nếu đề xuất được các biện pháp phù hợp để quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn và thực hiện chúng một cách đồng bộ thì chất lượng dạy học ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ sẽ được nâng cao, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu giáo dục và đào tạo của Huyện và của Tỉnh. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng THPT. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ và nguyên nhân của thực trạng. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT Tử Đà. 6.2. Giới hạn về thời gian nghiên cứu: Sử dụng số liệu từ năm 2012 (từ khi bắt đầu triển khai hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn) đến năm 2014. 6.3. Giới hạn về khách thể điều tra - 25 CBQL chuyên viên của Sở GD&ĐT. 3
- 11 CBQL các trường THPT trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. - 4 tổ trưởng chuyên môn trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các lý thuyết, văn bản có liên quan đến đề tài như: - Các tài liệu khoa học về hoạt động NCBH, QL, QLGD và quản lý trường THPT, quản lý tổ chuyên môn... - Các văn bản về chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về GD&ĐT, các văn bản của ngành GD&ĐT liên quan tới quản lý hoạt động NCBH. - Nghiên cứu các công trình nghiên cứu, tạp chí khoa học có liên quan đến đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra viết Sử dụng hệ thống câu hỏi đối với CBQL, GV trường THPT Tử Đà để thu thập số liệu, đánh giá thực trạng và tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu các kế hoạch, hồ sơ chuyên môn của nhà trường, của tổ chuyên môn... để nhận định, đánh giá thực trạng hoạt động nghiên cứu bài học ở tổ chuyên môn và quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn. Phân tích được nguyên nhân thực trạng để đề ra được biện pháp phù hợp. 7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý Nghiên cứu và tổng kết thực tiễn quản lý hoạt động NCBH trong sinh hoạt tổ chuyên môn mà các biện pháp của nó mang lại giá trị thực tiễn và lý luận. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến các chuyên gia để xây dựng và đánh giá về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý thông tin Dùng phương pháp toán thống kê để xử lý số liệu điều tra. 8. Đóng góp của đề tài Đề tài góp phần nâng cao biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ nói riêng và các trường THPT trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói chung. 4
9. Cấu trúc của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu bài học trong sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường THPT Tử Đà huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TRONG SINH HOẠT TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG THPT 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trong những nghiên cứu gần đây, đã có những tranh luận rằng việc học tập một cách chuyên nghiệp và hiệu quả sẽ tiếp tục duy trì trong một thời gian dài, đang thúc đẩy việc học tập, thích hợp nhất đối với những hệ thống trường phổ thông. Điều này đòi hỏi sự kiểm tra của giáo viên diễn ra hàng ngày. Để phát triển những hệ thống như thế, sẽ càng quan trọng hơn cho những người giảng dạy trong việc cùng nhau quan sát và phản ánh những bài dạy tại lớp học. Nghiên cứu bài học được phát triển tại Nhật Bản như một chỉ dẫn cho phương pháp dạy nâng cao từ thế kỷ XIX. Theo truyền thống, có hai loại nghiên cứu bài học: phương pháp nghiên cứu từ chung tới riêng (nó phổ biến những thông tin giáo dục và phương pháp nền tảng, nó cải cách những kỹ năng sư phạm bởi xem xét lại phương pháp dạy) và học thông qua những thảo luận và quan sát của giáo viên. Ngoài ra, hưởng ứng những vấn đề quan trọng mà xuất hiện trong các trường học tại Nhật Bản trong cuối năm 1990, Sato và những đồng nghiệp phát triển nghiên cứu bài học cho cộng đồng học, một phương pháp để nghiên cứu bài học là thu hút những học viên và những nhà nghiên cứu ở Nhật. Một nhân tố làm gián đoạn các lớp học là thời điểm cuối thời kỳ bùng nổ kinh tế và bắt đầu sự suy thoái kinh tế. Cho tới khi trẻ con mong muốn học hành chăm chỉ bởi hy vọng rằng giáo dục tốt hơn sẽ mang đến những người lao động tốt hơn. Tuy nhiên suy thoái kinh tế đã dẫn đến nhiều nhân viên bị sa thải, từ đó rất nhiều trẻ em mất đi niềm yêu thích với học hành. Nhiều vấn nạn xảy ra: học sinh nói chuyện riêng hoặc ngủ gật thường xuyên diễn ra trong lớp học của những giáo viên độc đoán, những bài giảng của họ dựa trên những bài giảng truyền thống, một chiều. Sato tuyên bố rằng vấn đề nghiêm trọng hơn là đa số học sinh Nhật Bản đánh mất đi niềm yêu thích trong học tập. Để thay đổi hoàn cảnh đó, Sato và những đồng nghiệp giới thiệu nghiên cứu bài học cho các nhóm học. Trong nghiên cứu bài học cho nhóm học thì không chỉ có vài bộ môn mà tất cả các giáo viên cần tham gia và họ cần tập trung nhiều hơn việc quan sát và phản ánh. Nghiên cứu bài học tại Hoa Kỳ: Xem xét những điểm số thấp của học sinh Hoa Kỳ trong những xu hướng nghiên cứu Toán học và khoa học quốc tế so sánh với những điểm số cao của học 6
sinh Đông Á, Hiebert and Stigler (2000) đã đề cập tới vấn đề liên quan tới sự rèn luyện sư phạm ở Hoa Kỳ. Họ khẳng định rằng, mặc dù đã có những hoạt động nhóm và giảng viên đều tin tưởng vào hướng đi theo xu hướng xã hội của giáo dục, sự thật thì không nhiều thay đổi được chú ý trong cách học cho những đứa trẻ. Thêm vào đó, họ cũng tìm ra được rất ít thay đổi trong việc hướng học sinh đến những kiến thức toán học sâu rộng hơn. Trong những hoàn cảnh đó, kết hợp với sự kêu gọi phát triển chuyên môn, thứ mà lấy nền tảng từ trường học nhiều hơn trong thực tại hàng ngày, những học giả đã giới thiệu nghiên cứu bài học như một phương pháp phát triển chuyên môn; tại Nhật đã phản đối những hoạt động phát triển chuyên môn ngắn hạn thông thường và khẳng định tầm quan trọng của một phương pháp được duy trì và luyện tập. Nghiên cứu bài học được miêu tả như một quá trình bao gồm những bước sau: (1) Cùng nhau lên kế hoạch nghiên cứu bài học; (2) Thực hiện nghiên cứu bài học, thảo luận về nghiên cứu bài học; (3) Xem xét lại kế hoạch đã đề ra (không bắt buộc); (4) Giảng dạy theo bài học mẫu (không bắt buộc); (5) Chia sẻ những đánh giá về mẫu bài học ôn tập. Sự phát triển chuyên môn của giáo viên là một hoạt động đại diện của đổi mới giáo dục. Gần đây, trong lĩnh vực phát triển chuyên môn, NCBH đã thu hút được sự quan tâm của các nhà giáo dục và học giả trên toàn thế giới, trong đó có Hoa Kỳ; Vương quốc Anh và Úc. NCBH là một hoạt động phát triển chuyên môn có nguồn gốc ở Nhật Bản vào thế kỷ XIX. Nó đã được mô tả trong nhiều tài liệu quốc tế là một quá trình gồm các bước sau: (1) Hợp tác lập kế hoạch một bài học, (2) Quan sát việc thực hiện bài học, (3) Thảo luận về bài học, (4) Sửa đổi kế hoạch bài học (tuỳ chọn), (5) Dạy các phiên bản sửa đổi của bài học (tuỳ chọn) và (6) Chia sẻ ý kiến và quan điểm về các phiên bản sửa đổi của bài học. Nhiều nhà giáo dục và nhà nghiên cứu đã quan tâm đến NCBH nhận ra rằng nó dần dần sẽ giúp thay đổi thực tiễn giảng dạy của giáo viên, học tập của trẻ em và văn hoá trường học. Nghiên cứu bài học đã được giới thiệu ở nhiều nước châu Á như Brunei, Inđônêxia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam. Phần lớn các hoạt động giới thiệu NCBH ở các nước nói trên hướng tới những nhóm giáo viên, chỉ một vài môn học trong trường - đặc biệt là toán học. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như Indonesia và Việt Nam, toàn trường đã được tham gia ngay từ đầu của quá trình NCBH. 7
Dự án ban đầu được lên kế hoạch và thực hiện với mục tiêu thúc đẩy việc trẻ em làm trung tâm giáo dục trong các trường học. Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam và Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) thực hiện dự án này từ tháng 10 năm 2004 và tháng 8 năm 2007, với 5 trường, trong nghiên cứu này đóng vai trò là các trường thí điểm. Đội ngũ tư vấn tương tác với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Giang với tư cách là tổ chức đối tác. Nhóm đối tác trong các Sở GD&ĐT được gọi là “Nhóm làm việc”, bao gồm các lãnh đạo từ Sở GD&ĐT, các Phòng Giáo dục và Đào tạo của các huyện và các giáo viên giàu kinh nghiệm và Ban giám hiệu các trường. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GD&ĐT và JICA cùng nhau quyết định giới thiệu các hoạt động đổi mới trường học từ tháng 6 năm 2006 bao gồm một trường thí điểm trong mỗi huyện. Bảng 1.1. Thông tin cơ bản về các trường lựa chọn Số Số Số Trước khi kết thúc Sau khi kết thúc Trường Huyện học giáo lớp dự án dự án sinh viên Giáo viên từ chối quyết liệt và tham gia Giáo viên dường như mất miễn cưỡng SHCM. sự quan tâm mạnh mẽ. Các Thành phố A 1125 31 47 Tuy nhiên, trước khi thảo luận tập trung nhiều Bắc Giang kết thúc dự án, giáo hơn vào việc dạy và giáo viên bắt đầu tham gia viên tích cực hơn. Có một số sự miễn Giáo viên điều chỉnh các cưỡng về SHCM trong buổi SHCM theo điều kiện giáo viên. Tuy nhiên, của mình. Họ hình thành B Việt Yên 494 19 25 sau một thời gian, họ các nhóm nhỏ để SHCM ở bắt đầu cho thấy sự cấp trường và thực hiện 50 quan tâm mạnh mẽ buổi SHCM mỗi năm. Nhà hơn trong SHCM trường thay đổi BGH 2 lần. Giáo viên từ chối Giáo viên tiếp tục tham gia quyết liệt và tham gia Thành phố tích cực trong SHCM. Họ miễn cưỡng SHCM. Bắc Giang tiếp tục thảo luận về cách Tuy nhiên trước khi C (trước là 880 25 47 thức học sinh học và làm kết thúc dự án, quản lý Yên thế nào đẩy mạnh hoạt động và giáo viên thể hiện Dũng) học. Trường trải qua một sự là đã tăng hiểu biết về thay đổi lãnh đạo. đổi mới SHCM Giáo viên quan tâm Do sự khác biệt trong ý đến nâng cao chất kiến về thực hành giữa giáo lượng thực hành của viên và chính quyền địa D Lục Nam 742 24 43 họ. Trong buổi góp ý phương, đã có sự hiểu lầm đã có cuộc thảo luận giữa các giáo viên và quan nhóm sôi nổi tại thời tâm của họ dường như 8